Y Clorianydd

TEIiSRAU Y CYTUNDEB, A CHYNYG BLAENCHOL Y RHEOLAETH. Y DYNION, MEWN EFFAITH, YN DE;1BY:N YR HYN A WRTHODWYD GANDDYNT YN MAI DIWEDDAF. Ymddangosodd yr adroddiad canljmol yn y "Times" am ddydd )Lli-in: Dydd Sadwrn cynhaliwyd cyfaifod mawr o'r chwarelwyr, y rhai fuont allan ar streic er y 29ain o Fedi diweddaf, er cymeryd i ystyriaeth delerau cytundeb y cytunasid arnynt gaii dri o arweinwyr y dynion, ychydig ddyadiau yn ol, mewn ymgyng- horiad preifat gyda phrif reolwr y chwarel, Mr E. A. Young. Yr oedd cynulliad mawr iawn o'r dynion, y rhai oeddynt wedi dychwelyd i'w car- trefi oherwydd pwysigrwydd y cyfarfod hwn. A ganlyn oeddynt y telerau a hysbyswyd, y rhai oeddynt ysgrifenedig, a chytunwyd yn unfrydol a hwynt- wedi treulio dwy awr i egluro eu meddwl a'u hystyr. Mr W. H. Williams, arweinydd y chwarelwyr, oedd y siaradydd ar ran y ddirprwy- aeth fu mewn ymgynghoriad a Mr Young — I.—(a) Bydd i gwynion unrhyw weithiwr, criw, neu ddosbarth gael eu cyflwyno ganddo ef neu hwy yn gyntaf i'r goruchwyliwr Ileol. Os yn an- foddlawn ar ddyfarniad y goruchwyliwr Ileol yna bydd i'r cyfryw gwynion gael eu cyflwyno i'r prif oruchwyliwr un ai yn bersonol neu trwy ddir- prwyaeth wedi ei phenodi yn y fath fodd ag y bydd y gweithwyr yn ystyried yn briodol, ond i gynwys dim mwy na phump o weithwyr wedi eu dethol o'r un dosbarth a'r person neu bersonau a gwynant, y rhai fyddant yn gynwysedig yn y ddir- prwyaeth. (b) Cwynion yn mha rai y bydd y gweithwyr yn gylfredinol yn meddu budd, neu fyddont wei eu mabwysiadu ar ran y gweithiwr, criw, neu ddos- barth a gyflwynosant eu cwynion o dan yr adran flaenorol, ac yn anfoddlawn ar y dyfarniad, a ellir drachefn eu gusod gerbron y prif oruchwyliwr gan ddirprwyaeth yn cynwys dim mwy na chwech o weithwyr wedi eu penodi yn y fath fodd ag y barna y gweithwyr yn briodol. (c) Mewn cyffelyb ddull yn derfynol, yn mhob, achosion pwysig gellir apeho at Arglwydd Penrhyn yn erbyn dyfarniad y prif oruchwyliwr naill ai gan berson unigol neu gan ddirprwyaeth. Yn mhob achos rhaid cyflwyno i'w arglwyddiaeth, mewn ysgrifen, y seiliau ar ba rai y gwneir y cyf- ryw apel. II.—Rhoddir bargeinion misol i rybelwyr cym- hwys heb oediad, mor fuan ag y cenfydd yr oruch- wyliaeth hyny yn ymarferol. III.—Gosodiad contracts i'w adael yn nwylaw yr oruchwyliaeth, yr hon a gyfloga yr holl berson- au weithiantamynt ac a edrycha fod pob gweith- iwr yn derbyn ei gyfartaledd deg o gyflog. IV.-C-yn stopio gweithio yr oedd cyfartaledd cyflog delid i chwarelwyr yn 5s 6c y dydd, a dos- barthiadau eraill weithiant ar gymeriad mewn cyfartaledd (h.y., i labrgreigwyr 4s 7c y dydd, labrwyr 3s 7c y dydd). Pan ail-ddechreuir gweith- io bydd i'r un safon (basis) barhau cyhyd ag y caniata masnach. V.—Bydd i'r oil 9 ddiweddar weithwyr Chwarel y Penrhyn a ewyllysiant waith gael dychwelyd yn un corph mor bell ag y bydd hyny yn ymarferol, a'r gweddill mor fuan ag y gellir trefnu gwaith iddynt. Caniateir amser rhesymol i'r rhai eill fod yn awr yn gweithio yn mhell. Cytunwyd, Awst l8fed, 1897. E. A. YOUNG (ar ran Arglwydd Penrhyn). WM. H. WILLIAMS (ar ran y dynion er eu cadarnhad). Fe fynegwyd, mewn atebiad i lawer o gwestiyn- au, fod arweiuwyr y dynion wedi cael sicrhad na fyddai y fath beth a "rhestr ddu," ac na fyddai i'r un dyn gael ei "nodi." Wedi i'r cyfarfod gadarn- hau y telerau, rhoddwyd tair banllef i Arglwydd Penrhyn, Arglwyddes Penrhyn, a Mr W. H. Wil- liams (arweinydd y dynion); Cyhoeddwyd y byddai gwaith yn debygol o gael ei ail gychwyn ar y laf o Fedi. Mae y cytundeb sydd newydd ei gwblhau mewn efFaith yn dderbyniad ar ran y dynion o'r un teler- au cytundeb ag a gynygiwyd ar ran Arglwydd Penrhyn ar y 27ain o Fai diweddaf, ac a wrthod- wyd gan y chwarelwyr, fel ag y canfyddir wrth gydmaru'r ddau a'u gilydd — 1. Cwynion.—(a) Gellir gosod ewynion sydd yn dal perthynas a pherson unigol, neu griw, neu ddosbarth neillduol o weithwyr, gerbron y prif oruchwyliwr naill ai yn bersonol neu gan ddir- prwyaeth wedi ei phenodi yn y fath fodd ag a ystyria y gweithwyr yn gymhwys; ond i gynwys dim rhagor na phump o weithwyr wedi eu dewis o'r un dosbarth a'r person neu y personau sydd ganddynt gwyn, y rhai r&id fod yn gynwysedig yn y ddirprwyaeth. Ei fod yn ddealledig fod unrhyw gwyn honedig o eiddo person unigol neu griw i gael ei gyflwyno yn y lie cyntaf i'r goruchwyliwr adranol gan y person neu y personau sydd gan- ddynt gwyn. (b) Gellir gosod cwynion sydd yn perthyn i'r oil o'r gweithwyr gerbron y prif oruchwyliwr gan ddirprwyaeth oddiwrthynt hwy, yn gynwysedig o nifer heb fod dros chwech o weithwyr wedi eu penodi yn y fath fodd ag yr ystyria y gweithwyr yn gymhwys. (c) Yn ddiweddaf, yn yr un modd, yn mhob achosion pwysig, gellir gwneud apel at Arglwydd Penrhyn, naill ai gan y person unigol neu y ddir- prwyaeth, yn erbyn dyfarniad y goruchwyliwr; ond yn gyntaf bydd raid cyflwyno, yn mhob achos- ion, mewn ysgrifen i'w arglwyddiaeth, y tir ar ba un y gwneir yr apel. 2. Rybelwyr.—Rhoddir bargeinion misol i ry- belwyr cymhwys mor gynted ag y caiff yr oruch- wyliaeth hyny yn ymarferol. 3. Contracts.—Rhaid gadael maint a'r dull o reoli a gosod contracts yn nwylaw yr oruchwyl- iaeth. 4. Cyflogau.—Yr wyf yn cael mai y cyflog a dal- wyd ar gyfartaledd i chwarelwyr yn flaenorol i stopio gweithio ydoedd 5s 6c y dydd y dosbarth- iadau eraill yn gymesurol i hyny. Pan ail gych- wynir gwaith, parheir ar yr un sail cyhyd ag y caniata masnach. 5. Mynediad i'r Chwarel.—Rhoddir ad-dder- byniad gyda'u gilydd i'r oil o'r diweddar weith- wyr a geisiant waith mor bell ag y mae hyny yn ymarferol, ac i'r gweddill mor gynted ag y Gellir trefnu gwaith iddynt. Bydd i amser Rhesymol gael ei ganiatau i'r sawl ydynt yn awr yn gweithio i ffwrdd. E. A. YOUNG. Porth Penrhyn, Bangor, Mai 27ain, 1897. Cafodd y document uchod ei anfon i Mr W. H. Williams gyda'r llythyr eglurhaol a ganlyn Porth Penrhyn, Bangor, G. Cymru, Mai 27ain, 1897. Anwyl Syr,-Yr wyf yn amgau i chwi y docu- ment addawedig—y copi awdurdodedig yn Saes- neg, yn nghyda chyfieithiad o hono i'r Gymraeg. Mae y "telerau" fel y gosodir hwy allan, wrth 1 gwrs, fel yr eglurwyd o'r blaen, i gael eu darllen, mewn cysylltiad a mynegiadau wnaed yn Nghyn- adledd Mawrth 18fed, oddiwrth y rhai y bydd i chwi weled ac egluro i'r dynion, yn mhlith pethau eraill, y gellir gosod yr oil o'r cwynion dan adran (a) eilwaith o dan adran (b) pa bryd bynag y pen- derfyna corph cyffredinol y gweithwyr i ymwneud ag unrhyw un o'r cwynion hyn ar yr egwyddor o "wneud achos un yn achos yr oil."—Yr eiddoch yn gywir, E. A. YOUNG. Mr W. H. Williams, Bethesda. Ar y llaw arall, traethodd cynrychiolwyr y dyn- ion eu gofynion yn y geiriau canlynol, a syrthiodd y drafodaeth drwodd 1. Yr Hawl i Ymuno (Combination).-(a) a (b). Mewn achosion o gwynion personol neu gyffredin- ol (collective), y rhai na uniawnwyd yn foddhaol yn y lie cyntaf trwy apel uniongyrchol at y gor- uchwyliwr lleol, gan y person neu y personau a gwynant; fod i'r gweithwyr awdurdod fel corph i ffurfio dirprwyaeth, mewn unrhyw ffordd y tyb- iant yn ddoeth (ond nid i gynwys mwy na chwech o weithwyr), i ymweled a'r prif oruchwyliwr ar ran y person neu y personau a gwynant, y cyfryw ddirprwyaethau yn mhob achos i gael eu canlyn gan un neu ddau o'r rhai a chwynion ganddynt. c. Yn dderbyniol. 2. RybelwyTo-Byàdai yr adran hon yn dder- byniol ond ychwanegu y geiriau "heb unrhyw r oediad diangenrhaid" ati. 3. Contracts.—Maint, ac arolygiad contracts i'w gadael yn nwylaw yr oruchwyliaeth ond i'r dyn- ion fo yn gweithio ar bob contract yn y chwarel fod ar safle o gydraddoldeb liollol o ran gwaith a cliyflog, a nifer y journeymen ar y cyfryw gon- tracts i beidio bod vn fwy na chyfartaledd y dos- barth hwnw o weithwyr a gyflogir gan fargeinwyr' cyffredin. 4. Safon a Sicrwydd Cyflo(r.-Y,tyrir yr ateb- iad ar y pen hwn yn anfoddhaol, a theimlir y dylid ) ystyried yn mhellach y ceisiaddu gwreiddiol a roddwyd ar y pwyntiau hyn (Gorphenaf laf, 1896). 5. Derbyniad i'r Chwarel.—Fod i'r dynion gael eu derbyn yn ol yn un corph i'w hen leoedd gyda darpariaeth o amser digonol i'r rhai sydd yn gweithio yn bell ac ar fargeinion i ddychwelyd.

MR A. B. PARTRIDGE A'R "DAILY NEWS." Deallwn i Mr Partridge anfon y llythyr canlynol i olygydd y "Daily News," gyda'r canlyniad ddar- fod iddynt hwy ddodi i mewn y paragraph a roddir isod: — At Olygydd y "Daily News." Syr,—Nid wyf vn codi dim gwrtliwynebiad }'ch gwaith yn fy ngalw yn un o "ymddiheuwyr" al n (apologists) Arglwydd Penrhyn, os mai felly yr I ydych yn edrych ar fy llythyr am Awst 9fed, serch mai nid mewn ystyr mor ddiangenrhaid y darfu i mi ofyn i chwi ar y pryd gyhoeddi yr oheb- iaeth, ond yn hytrach yn yr hyn a gredwn ydoedd gwir fuddianau y dynion eu hunain. Wrth argraphu fy llythyr yn eich rhifyn am lieddyw a chadw y dyddiad allan o hono, nid wyf yn mddwl eich bod yn estyn i mi y tegwch a'r cyfiawnder hwnw ag y mae genyf hawl i'w ddis- gwyl oddiwrth newyddiadur o'r fath safon uchel a'r "Daily News." Gan nad pa faint allech fod yn gwahaniaethu oddiwrth y golygiaaau a ddatgenais i, ni ddylid .9 a.rwain y cyhoedd i feddwl fy mod i wedi ysgrif- enu y llythyr wedi i'r ymrafael yn ymarferol gael l ei setlo. Cafodd fy llythyr ei bostio i chwi ar y 9fed o I Awst, a bydd yn dda genyf os dodweh y llythyr ¡ hwn i mewn er hysbysrwydd i'ch darllenwyr.— Yr eiddoch yn gywir, A. B. PARTRIDGE. Leicester, Awst 23ain, 1897. Anghydfod Chwarel y Penrhyn.—Mr A. B. Partridge,llythyr pa un ar y pwnc hwn a ymddang- osodd yn ein rhifyn am Awst 23ain, a ofyn i ni ddweyd i'r llythyr mewn dadl gael ei bostio ar y 9fed o Awst. MR PICKARD, A.S., A'R CYTUNDEB. Oddiwrth yr araeth ganlynol a draddodwyd gan Mr Pickard, A.S., fel ag y'i dyfynir yn y Liver- pool Mercury am dydd Gwener, ymddengys fod y telerau cytundeb awgrymedig wedi eu gosod o'i flaen ef, a'i fod yntau wedi cynghori "gwneud settlement terfynol o'r busnes." Pe buasai ef yn gwybod y ffaith eu bod hwy bob amser yn fedd- ianol ar yr hawl i ymuno, ac nad oes un gwahan- iaeth mewn effaith rhwng y rheolau sydd wedi eu derbyn yn awr a'r rliai oedd mewn grym am y deuddeng mlynedd diweddaf, ac a ail gynygiwyd gan Arglwydd Penrhyn i'w weithwyr yn 1888 neu pe buasai efe wedi ymgynghori a'r dynion flwyddyn yn ol a'u cynghori i roddi pen arni," fe allasai feddu hawl i'r credyd ag y dywed ei fod yn ei gymeryd iddo ei hun. Er y fiwyddyn 1885 mae y -rif reolwr wedi derbyn dirprwyaeth ar ol dirprwyaeth yn barhaus gwnaethpwrd hyny drachefn gan Arglwydd Penrhyn mewn rhai achosion pwysig, ac erioed ni osodwyd un- rhyw gyfyngiad ar y dull yr oedd y dyn- ion i ddewis eu dirprwyaeth. Canlyniad ym- arferol y telerau neu y rheolau newyddion parthed cwynion ydyw gadael y peth yn union lie yr oedd. Mae y gweithwyr wedi bod at eu perffaith ryddid bob amser i ddewis o'u plith eu hunain unrhyw nifer o bwyllgor ac vma eto, mae y sefyllfa yn y dyfodol i fod yn union fel y bu yn ystod y deu- ddeng mlynedd diweddaf—ni fu i'r rheolaeth erioed dynu un gwahaniaeth gyda golwg ar pa ddynion a ffurfient y dirprwyaethau, a fyddent yn ae-odau o unrhyw bwyllgor ai peidio, neu ynte yn undebwyr ai ;nad; oeddynt—'iddo ef nid oedd o un trvahaniaeth pwy na pha beth oedd y dynion cyhyd a'u bod yn weithwyr iddo ef. Y ffaith blaen ydyw -bu i'r dynion streicio am yr hawl o gael" Pwyll- gor Sefydlog," ac y maent wedi methu. Mr B. Pickard, A.S., yn siarad yn Barnsley ddydd Mercher, a ddywedodd ei fod yn cymeryd ychydig gredyd iddo ei hun am yr hyn wnaeth yn nglyn a chytundeb y Penrhyn. Cawsai efe, Mr Ashton, a Mr Edwards eu hapwyntio gan gyng- rair y Mwnwyr i wneud ymchwiliad llawn i'r mater. Gosodwyd o'i flaen ef y telerau cytundeb awgrymedig a chan fod y telerau yn rhoddi yr hawl i ymuno ac i benodi dirprwyaethau i gyfarfod rheolwyr lleol Arglwydd Penrhyn, a bod rhanau eraill yn foddhaol, darfu iddo ef eu cynghori i wneuthur settlement terfynol o'r busnes. Fe wnaethpwyd amryw gyfnewidiadau yn y draft" gwreiddiol cyn i gytundeb gael eu wneud. Un o'r rhai rhoddodd y cynorthwy mwyaf i ddwyn cytundeb o amgylch oedd Mr Lloyd Carter, per- thynol i'r ffirm leol o gyfreithwyr Arglwydd Pen- rhyn. Bu i'r dynion ddangos eu parch i ddir- prwyaeth Cyngrair y Mwnwyr trwy anfon gwifreb ato ef (y siaradydd) yn union wedi i'r cytundeb gael ei gwblhau. Yr oedd efe wedi rhyfedd". pan ymwelotld a Bethesda, nad oedd dim "wreck- age" i'w weled yn lie hyny edrychai y tai yn gysurus a'r bobl yn foddlawn a hapus, heb ddim 1. o'r olwg ddigalon, curiedig a haner-newynog a welir weithiau mewn pentrefydd glofaol ar ol ym- drechfa hirfaith. Yr oedd un boneddwr Ileol wedi casglu a rhanu 19,000p yn ychwanegol at y cyn- orthwy arferol dalwyd o drysorfa yr undeb-yr hyn, i fesur mawr, oedd yn cyfrif am sefyllfa dded- wydd y rhai oeddynt ar streic. Efe a welai i'r dynion rhoddi "tair banllef" i Arglwydd ac Ar- d- glwyddes Penrhyn. Yr oedd hyny yn beth fuasai yn ei ddisgwyl oddiwrth yr opiniynau a. glywodd efe yn cael eu datgan ar ei ymweliad a'r lie ond yr oedd oddiwrth Arglwydd Penrhyn at reolwyr Ar- glwydd Penrhyn yn fater cwbl wahanol. Os byddai i'r rheolwyr gario allan y cytundeb a wnaethpwyd, fe fyddai i enw Arglwydd Penrhyn gael ei barchu gymaint ag y cafodd ef (y siarad- I r_1 ydd) ei fod yn cael ei barchu yn mhlith y dynion ddydd Iau diweddaf ac yn awr, gan fod gwell dealltwriaeth wedi ei gael, yr oedd yn gobeithio y byddai'r bobl mor hapus ag y dylai pobl ardal o'r fath fod.

LLAFUR A'l DDYRYSBYNCIAU. (Gan James Sexton.) ANGHYDFOD CHWAREL Y PENRHYN. Mae y geiriau pobpeth a ddaw i'r hwn sydd yn aros" yn hoelio anghydfod chwarel y Penrhyn wrth y llawr yn lan. Gyda golwg ar pa un a oedd yn werth aros am dano, neu a oedd yn werth codi y fath dwndwr yn ei gylch a gafodd y dynion ryw- beth am aros, neu ynte a gafodd ei arglwyddiaeth ei "dynu i lawr"-y dyfodol yn unig raid benderfynu. Am y presenol ymddengys fod cvmaint o niwl yn nghylch gwir natur telerau y cytundeb ag sydd o frys ar du y dynion i ruthro yn ol i gyfoethogi ochr y mynydd er budd Arglwydd Penrhyn. Cydnabydd- ir yn llawn fod y frwydr hon yn un o'r rhai mwyaf penderfynol o hirfaith a ddigwyddodd yn ystod yr haner canrif yn mha un y bodolai yr hawl gyfreithlon o gyfuniad. A phaham? ydyw y cwestiwn a gyfyd 1 yn naturiol yn meddwl yr efrydydd eyffredino drc-fn- idedd wleidyddol-paham, os yw y gyfraith yn can- iatau i'r chwarelwyr yr hawl i ymuno, y dylai ei roddi mewn grym achosi cymaint o galedi a chymeryd amser mor faith ? Bu i lawer iawn o sentiment gael ei ddwyn i mewn i'r ymrafael hwn a ffolineb fyddai ceisio anwybyddu pris hyny mewn unrhyw anghyd- fod llafurawl. Dygwyd swm mawr o siarad gwag a disynwyr hefyd i mewn i'r eweryl yn Surf o faeddu Arglwydd Penrhyn a gwneuthur ymosod- iadau anwarantedig arno, ac y mae hyn yn cael ei fawr ddirymu gan y ffaith fod ganArglwydd Penrhyn hawl gyfreitlilon i wneud yr hyn a fyno a.'i eiddo ei hun. Y mae pob tipyn o deimlad, neu wrthddadl, neu gwyn (yn gyffelyb i'r tunelli o graig a orwedd yn oclir mynydd ei arglwyddiaeth) yn cael ei lwyr falu gan yr ergyd fachhon o dynameit cyfreitiiiol. Mae hyn wedi gwneud ei arglwyddiaeth yn ddiogel yn ngwyneb yr holl daranau a anelir at ei ben, gan ei alluogi, heb air o wrthdystiad nac atebiad, i fyned rhagddo mewn urddas na& gall hyd yn nod ei elynion ddim peidio ei edinygii., Hyd yn nod yn awr, yn yr awr o ymostyngiad ymddangosiadol ar ei ran, nid yw yr urddas hwn yn ei adael, oherwydd gwelir hyny yn y ffaith fod ei arglwyddiaeth, tra mae ei ddyn- ion yn aiddgar brysuro yn ol i arwyddo eu henwau yn llyfr y cyflogau, yn tawel deithio'n ol o bleserdaith yn Norway mewn trefn i gyfranogi o ddifyrwch y tymhor yn ei gaban saethu yn Glan Conwy. Yno y gall unrhyw chwarelwr ei ganfod yn lion a siriol, yn ymarfer ei hawl gyfreitlilon o wneud fel y myno gyda'i eiddo ei hun-mewn urddas tangnefeddus a gwir fwyn- had. Pe buasai i mi byth feddu uchelgais buasai hynyyny cyfeiriado dan-astudio Arglwydd Penrhyn. Yn awr, gan fod chwaivlwyr hefyd yn dychwelyd i'w cabanau saethu, lie y gwnant hwy i greigiau, nid plu, ehedeg i fyny, byddai yn eithaf peth iddynt, tra ¡ y llawn gydnabyddir y gwrtlisafiaa dewr a wnaethant a'r dull -canmoladwy yr jmddygasant (ar wahan i fusnes y prysuro'n ol), syiweddoli yn llawn nad yw ei arglwyddiaeth ond yn syml wedi cydsynio i adael iddynt weithio uuwaith yn rhagor. Y mae efe eto yn cad", ei hawl gyir ithiol i gau y cliv. irel i fyny a gwneuthur a fyno a'i eiddo ei hun. Gwnai cyd- nabod y ffaith hon yn onest arbed llawer iawn o wag-siarad a chamd^etilltwriueth yn y dyfodol.

CYFARFOD MAWR YN METHESDA. Nos ilun cyfarfod mawr arall o'r chware^yr yn Bethesda: cynhelid ef mewnmaes gerllaw Gorsaf y Ilheilftordd. Mr William Evans, Bont Uchaf, oedd yn llyw- yddu, yr hwn a ddywedodd mai amcan y eyfarfod oedd pasio cyfres o benderfyniadau ag yr ystyr- ient hwy yn angenrheidiol eu pasio cyn myned o honynt yn ol at eu gwaith. Efe a obeithiai byddent yn heddychol ac amyneddgar dan yr am- gylchiadau yr oeddynt ynddynt yr adeg bresenol, a pheidio gweithredu yn frysiog na thaJ" sylw i bo b sibrwd a ledaenid o amgylch. Mr W. H. Williams a gynygiodd y penderfyniad cyntaf, yr hwn a ddatganai ddiolchgarwch i'r "London Daily Chronicle," "Reynold's News- paper," a'r newyddiaduron Ileol am y gefnogaeth a roisant i'r chwarelwyr hefyd i'r gsfeahanol Un- debau Crefftwrol, i chwarelwyr Gogledd Cymru, ac i bersonau unigol a gyfranasant arian i'r gronfa gynorthwyol. Wrth siarad am un o amodau tel- erau y cytundeb, efe a ddywedodd eu bod wedi cael sicrhad y byddai i'r oil o honynt gael myned yn ol i weithio. Pwysai ar iddynt beidio codi un amheuaeth na byddai i'r telerau gael eu cario allan. Pe cymerai unrhyw gamgymeriadau le dan y fath amgylchiadau, na fydded iddynt, heb brawf, ruthro ar unwaith i'r casgliad fod bwriad drwg yn mryd y Rheolaeth. Bydded iddynt gy- meryd amser i edrych i mewn i bethau, ac ar un- waith beidio cyhoeddi nad oedd pobpeth yn cael eu cario allan yn ffyddlawn. Yn siarad ar y pen- derfyniad, efe a ddywedodd fod y wlad wedi cefn- ogi y chwarelwyr i gaffael yr hawlfraint o am- ddiffyn y gwan. Fel corph o weithwyr hwy a broffesent iddynt sefyll allan er mwyn enill yr hawlfraint yna ac os oeddynt yn onest a chvwir yn eu hamcan, byddai iddynt ddangos yn y dy- fodol mai eu hamcan ydoedd amddiffyn y gwan ac nid cyrhaedd manteision personol Efe a hyderai na chlywent unrhyw chwarelwr, mewn blyiydd- oedd dyfodol, yn gofyn pa fantais personol iddo et fyddai yr Undeb, ond yn hytrach yn gofyn pa ddaioni a allai efe wneud i'w gydweithwyr. Yr ,oedd yn dymuno i'r egwyddor yna gael ei cherno ar eu calonau yn y cychwyn. Pwy bynag oedd yn bwriadu dyfod yn Undebwr, bydded iddo ddy- fod yn un mewn trefn i allu gwneud lies i'w frodyr gwanaf, hyd yn nod pe na bai iddo ef ei hun fan- teisio ar hyny. Efe a obeithiai y carient hwy yr egwyddor yna allan, ac wrth wneud felly rhaid oedd iddynt fod yn ffyddlawn i'r Undeb er mwyn y corph cyffredinol o weithwyr. Bydded iddynt brofi i'r wlad eu bod hwy yn haeddianol o'r gefn- ogaeth a estynwyd iddynt. Credai efe (y siarad- ydd) eu bod yn awr ar delerau gwir dda gyda'u meistr: yr oeddynt wedi cael sicrwydd y caffai pobpeth anhyfryd ei anghofio. Diddadl fod mas- nach wedi dioddef trwy yr anghydfod hwn, ond byddai raid iddynt fod ysgwydd wrth ysgwydd, y meistr a'i weithwyr, i ddwyn pethau yn ol i'w lie. Yr oedd yn gobeithio y byddent ar delerau da gyda'u meistr, ac y derbyniai pob un yr hyn oedd iawn iddo gael. Er mwyn rhoddi sicrhacf2>ellach, dywedodd nad oedd dim dial (retaliation) i fod. ac adgofiodd hwy na. ddylent ymarfer y rhyddid a enillasant yn y fath fodd ag i herio disgyblaeth. Yr oedd disgyblaeth dda, o'r tu arall, yn amddi- ffyniad i'r gweithwyr eu hunain, a hyderai y gwnaent barchurhoolau a disgyblaeth. Na fydd- ed iddynt, ychwaith, redeg i ffwrdd gyda'r drych- feddwl fod pob rheol ellid ei rhoddi mewn grym yn dyfod oddiwrth y Rheolaeth, oblegid yr oedd cyfraith y wlad hefyd yn effeithio ar y gweithwyr. Efe a hyderai na cliamddefnyddient hwy y "com- bination oeddynt newydd ei sicrhau. Ar gynygiad Mr Robert Davies, yn cael ei eilio gan Mr William Williams, Gerlan, pasiwyd pleid- lais o ddiolchgarwch i bwyllgor y gronfa gynorth- wyol. Cydnabyddwyd ar ran y diweddaf gan Mr W. H. Williams, yr hwn a ddywedodd eu bod yn gbbeithio y byddai yr adroddiad o'r cyfrifon wedi ei harchwilio yn briodol yn cael ei gyhoeddi yn fuan. Mr Thomas Roberts, Fron, a gynygiodd, yn cael ei eilio gan Mr Robert Thomas, a phasiwyd yn unfrydol, bleidlais o ddiolchgarwch i Mr J. R. Jones am fenthyg y maes i gynal y cyfarfodydd mawr; i Mr E. J. Roberts, am fenthyg y Farch- nad i'r un pwrpas ac hefyd i Mr David Williams, am roddi bentliyg ei gerbydau i'r pwyllgor ac eraill yn ddidal. Pasiwyd penderfyniad hefyd, ar gynygiad Mr John Williams, 'Rynys, eiliedig gan Mr Robert Griffith, Braich, yn diolch i Dr. Lunn, Mr Holmes (Leicester), ac eraill am y cynorthwy a roddasant mewn eysylltiad a chor y chwarelwyr. Mr Griffith Edwards a gynygiodd yr hyn y dy- wedai oedd mewn arferiad. yny chwarel, sef fod i gynrychiolwyr y dynion barhau yn eu swydd hyd ddiwedd y flwyddyn, ac ar ol hyny eu bod yn cael eu dewis neu eu hail ethol bob chwe' mis. Eiliwyd hyn gan Mr John Roberts, a chariwyd ef. Yna galwodd Mr Henry Jones sylw at symud- iad roddwyd ar droed beth amser eyn dechreu y streic er sefydlu ysgoloriaeth yn Ysgol Sirol Beth- esda yn enw y diweddar Mr Robert Parry, yr hwn oedd arweinydd y dynion am lawer o flynyddoedd. Dywedodd fod swm o 114p yn awr yn y bane tuag at y gronfa hon. Pasiwyd penderfyniad fod i'r holl chwarelwyr, yn mhen deufis neu dri o amser, danysgrifio y swm o chwecheiniog yr un tuag at chwyddo y gronfa. Cyn i'r cyfarfod derfynu fe basiwyd penderfyn- iad arall yn ffafr cefnogi a chynorthwyo gwasan- aethyddion siopau BethPBda i gario allan y mudiad o gau'n gynar.

Yn adroddiad Coleg Annibynol Aberhonddu sylwir fod y gwagleoedd yn mhlith athrawon y coleg hwnw ac eiddo Bala-Bangor yn rhoddi cyf- leusdra da i ystyried a ellid uno y colegau Anni- bynol Cymreig, a sefydlu un coleg canolog, mwy unol a gofynion y Gyfathrofa. Hefyd, dywedir mai Aberhonddu, o bob man a enwyd eisoes, yw y lie mwyaf canolog i'r coleg unedig; ond fod v pwyllgor yn barod i ystyried hawliau unrhyw fan arall. Byddai cael undeb rhwng y colegau hyn yn sicr o fod o les i'r achos Annibynol yn Nghym- ru. Nid oedd y fasnach mewn glo ager mor fywiog yn ystod yr wythnos yn Neheudir Cymru ag y mae wedi bod, a gostyngodd y prisiau tua 3c y dunell. Nis gall y tawelwch hwn fod ond dros dymor, modd bynag, oblegid nid oes yna ddim i ddangos fod yna mrfnewidiad mawr wedi dyfod dros y fas- nach. Y mae yr amser yn mron gerllaw pan y dengys y fasnach glo dai arwydd o welliant, yn neillduol felly os bydd i'r tywydd ansefydlog pre- senol barhau. Bydd i'r prynwyr weled yn fuan eu bod yn cyflenwi eu hangenion ar gyfer y g&uaf, a rhoddir archebion allan yn fwy rhwydd. Yr oedd y fasnach mewn haiarn a rheiliau yn fwy tawel. Platiau alean yn dal yn debyg yr un fath.

Ard&argosfa Amaethyddol a Garddwrol Bethesda. Cynhaliwyd yr arddangosfa Iwyddianus uchod yn Methesda ddydd Sadwrn, pryd yr ymwelodd miloedd a hi yn ystod y dydd i bwyso ac i fesur" yr hyn oedd i'w weled. Yr oedd yr hin braidd yn fygythiol y boreu cyntaf, ond at y pryd- nawn cliiiodd yn ddymunol iawn. Nid oedd entries y gwyrddlysiaii mor luosog a'r flwyddyn blaenorol, ond yn mhob adran arall yr oedd y nifer a'r quality yn wir dda. Dywedir gan lawer o bobi lied wybodus fod yr arddangosfa hon yn un o'r rhai goreu yn y sir gellir dweyd yn ddi- betras ei bod yn boblogaidd iawn. Llywydd y flwyddyn hon ydoedd Mr Thomas Roberts, Aber a Mr Lester Smith, Tynewydd, Bangor, oedd yr is-lywydd, Mr Morris Pritchard,* Penybryn, Bangor, oed-d yn llvwyddu dros y -Pwyllgor Gweith- iol. Y trysorydd oedd Mr H. Roberts, Ogwen- terrace; a llanwyd y swydd o ysgrifenydd yn gampus a boddhaol gan Mr T. It. Hughes, Y sgol Bechgyn Glanogwen: yr oedd wedi trefnu bob- peth yn rhagorol. Arddangoswyd specimens ar- dderchog o grapes a tomatoes gan Mr E. A. Young, Tanvbryn, Bangor, pa rai a edmygid gan bawl) a'i gwelsant. Rhoddwyd boreubryd a chin- iaw da i'r holl feirniaid, etc., yn y Douglas Arms Hotel, a chafodd pawb eu boddhau yn fawr. Y beirniaid oeddvnt:—Ceffvlau Mr John H. Griffith, Ciynog, Dwyran, Mon; a Mr John Foulkes, Hendre Farm, Conwy. Ceffylau neidio: Mr T. Roberts, Tanvfynwent, Aber, Bangor, a Mr W. Lester Smith, Tynewydd, Bangor. Gwartheg: Mr R. Pierce, Treferwydd, Llan- gaffo, Mon, a Mr D. E. Hughes, Cae Mawr, Dwy- ran, Mon. Defaid: Mr John Jones, Central Buildings, Llandudno, a Mr John Griffith, Bryn, Llanfairisgaer. Mocli: Mr Richard Jones, Ddol Gam, Capel Cuiig. Cwn, dofednod, etc. Mr L. P. C. Astley, Heath Cottage, Cheadle, Sir Gaer. Ffrwythau, etc. Mr E. Hughes, The Gardens, Gadlys, Llansadwrn, Mon, a, Mr J. Owen, The ¡ Gardens, Henllys, Beaumaris. Ymenyn: Miss Hughes, Pantyffridd, Glan Conwy, a Mrs Thomas, Plas Brain, Llanbedrgoch, Pentraeth. Bicycle races: Mr S. A. Williams, Penrhyn Hospital, Bethesda, a Mr J. W. Prichard, cycle agent, do. A ganlyn ydyw rhestr gyflawn o'r buddugwyr: HORSES. J Team for agricultural purposes—1, J. W. Thomas, Niwbwlch Farm, Bangor; 2, G. Lewis, Griffith, Perfeddgoed Hall, Bangor; 3, Robert Roberts, Ty hwr, Llanddeiniolen. Horse or mare-I, J. W. Thomas, Niwbwlch Farm, Bangor; 2, Robert Roberts, Ty Mawr, Llanddeiniolen. Two-year-old gelding or filly-I, J. W. Thomas, Niwbwlch Farm, Bangor; 2, Robert Hughes, r!1 Aberogwen, Talybont, do. Yearling gelding or filly-I, J. W. Thomas, Niwbwlch Farm, Bangor; 2, Owen Owen's, Aden, Llanddeiniolen. Mare with foal at foot for agricultural purposes -1, Morris Pritchard, Penybryn Farm, Bangor; 2, Robert Jones, Pantycyff, Pentir, do. Foal for agricultural purposes—1, Morris Prit- chard, Penybryn Farm, Bangor 2, Robert Jones, Pantycyff, Pentir, do. Horse or mare for agricultural purposes—1, O. Jones, Tai Isa, Pentir, Bangor 2, Llewelyn Wil- liams, Bronydd, Llanllechid. Two-year old gelding or filly—1, John Davies, Penbwlch, Mynydd Llandegai, Bethesda 2, 0. Roberts, Castell, Pentir, Bangor. Mare with foal at foot, suitable for harness or saddle, 12 hands and upwards—1, H. O. Ellis, Ty'nhendre, near Bangor; 2, Morris Williams, Tyddyn Badin, Pentir, do. Cob 14 hands and upwards, to be shown under saddle—1, Robert Jones, Pantycyff, Pentir, Ban- gor; 2, Robert Jones, Cremlyn Farm, Aber; 3, F. Jones, Bro Dawel, Bangor. Cob under 14 hands high, to be shown under saddle—1, Thomas E. Jones, Pantycyff, Bangor; 2, J. T. Roberts, Penllyn, Brynrefel, Carnarvon. Horse and cart, or horse and lurry, neatest and cleanest—1, Robt. Roberts, Ty Mawr, Llanddein- iolen 2, Evan Jones, carrier, Tai'rmynydd, Ban- gor. Entire mountain pony—1, Richard Jones,Blaen Nant, Bethesda; 2, John Jones, Glyn, Aber, Bangor. Mountain pony, mare or gelding, any age—1 and 2, Griffith Williams, Tanyfron, Gerlan, Beth- esda. Mountain pony, mare with foal at foot—1, G. Williams^ Tanyfron, Gerlan, Bethesda; 2, Richd. Jones, Blaen Nant, do. HORSE JUMPING. 1, A. W. Jones, Plas Hen, Gaerwen, Anglesey 2, Edwin Roberts, Bodwilog, Llandegfan, do; 3, Wm. Pritchard, Penybryn, Llanystumdwy, Cric- cieth. CATTLE. Bull one year old and under two—1, Ellis Prit- chard, Glanymor Isaf, Talybont, Bangor; 2, Ro- bert Roberts, Ty Mawr, Llanddeiniolen. Bull calf under twelve months old—1, Edward Griffith, Tyddyn Canol, Bangor; 2, Morris Wil- cl liams, Tyddyn Badin, do. Cow of any age—1, H. Parry, Glan'rafon, Pont- rug, Carnarvon; 2, Edward Griffith, Tyddyn Canol, Pentir, Bangor. Two-year-old heifer—1, Robert Edwards, Tre- bcrth Farm, Banger; 2, Owen Owens, Aden, I Llanddeiniolen, Carnarvon. Yearling heifer: 1, Edward Griffith, Tyddyn Canol, Pentir, Bangor 2, Morris Williams, Tydd- yn Badin, Pentir, Bangor. Three cows from same farm: 1, Edward Griffith, Tyddyn Canol, Pentir, Bangor; 2, H. Parry, Glan'rafon, Pontrug, Carnarvon. Pair of two-year-old steers: 1, Robert Hughes, Aberogwen, Talybont, Bangor 2, Ellis Pritchard, Glanymor Isa, Talybont, Bangor. Pair of yearling steers: 1, Robert Edwards, Treborth Farm, Bangor; 2, Owen Owens, Aden, Llanddeiniolen, Carnarvon. UPPER DIVISION. Bull, one year old and under two 1, Griffith Evans, Bryn Eithin, Llanllechid. Bull calf under twelve months old 1, Hugh Ro- berts, Cefn Coch, Ebenezer, Carnarvon 2, Rich. Jones, Blaen Nant, Bethesda. Cow of any age: 1, Griffith Davies, Garnedd- wen Farm, Bethesda; 2, William Davies, Bryn Quarry, Llanllechid. Two year old heifer: 1, Richard Evans, Bod- esi, Capel Curig, Bettwsycoed 2, John Lewis, Gwernydd, Gerlar, Bethesda. Yearling heifer: 1, Robert Parry, Hirdir, Myn- ydd Llandegai; 2, Thomas Jones, 'Rochre, St. Ann's, Bethesda. Two cows from same farm 1, John Roberts, Ty'nymaes, Bethesda; 2, Richard Morris, King 1 Arthur Inn, Penisa'rwaen, Carnarvon. Pair of yearling steers 1, Griffith Evans, Bryn Eithin, Llanllechid; 2, W. J. Williams, Braich Ty Du, Ty'nymaes, Bethesda. Cow calf under a year old: 1, Hugh Roberts, Cefn Coch, Ebenezer, Carnarvon 2, Robert Wil- liams, Ddol Goch, Bethesda. Milching cows, open to small holdings under 10 acres: 1, Catherine Evans, Park, Bethesda; 2, Griffith Davies, Garneddwen Farm, Bethesda. SHEEP. Welsh ram from pastures 1, H. O. Ellis, Ty'n- hendre, near Bangor. Five mountain breeding ewes from pastures 1, Ellis Pritchard, Glanmor Isa, Talybont, Ban- gor 2, J. W. Thomas, Niwbwlch Farm, do. Five lambs from mountain breeding ewes from pastures: 1, H. 0. Ellis, Ty'nhendre, near Ban- gor 2, Elizabeth Williams, Lonisa Farm, Half- way Bridge, Bangor. Mountain ram, any age 1, Robert Evans, Bryn Owen, Llanllechid 2, H. Roberts, Royal Hotel, Capel Curig, Bettwsycoed. Mountain ram, yearling: 1 and 2, J. Roberts, Ty'nymaes, Bethesda; 3, Ellis Pritchard, Glan- mor Isa, Talybont, Bangor. Mountain ram lamb 1, Ellis Pritchard, Glan- mor Isa, Talybont, Bangor; 2, H. O. Ellis, Ty'n- hendre, near Bangor. Five mountain ewes in milk 1, Robert Evans, Bryn Owen, Llanllechid; 2, Morris Williams, Tyddyn Badin, Pentir, Bangor. Five mountain lambs (wethers or ewe lambs, or mixed): 1, John Roberts, Ty'nymaes, Beth- esda 2, H. 0. Ellis, Tynhendre, near Bangor Five yearling wethers 1, Robert Evans, Bryn Owen, Llanllechid; 2, John Jones, Glyn, Aber Bangor; 3, Richard Evans, Bodesi, Capel Curig, Bettwsycoed. Yearling ewes: 1, John Roberts, Ty'nymaes, Bethesda; 2, Richard Jones, Blaen Nant, Beth- esda. Five mountain wethers, any age: 1, John Jones, Glyn, Aber, Bangor; 2, Robert Evans, Bryn. Owen, Llanllechid. PIGS. Boar—1, Joseph Owen, butcher, Glanadda, Ban- gor. Breeding sow of any breed—1, Robert Williams, Ddol Goch, Betliesda, 2, J. R. Williams, Llwyn Onn, Talybont, Bangor. Breeding sow under twelve months old—1, Robert Roberts, Tymawr, Llanddeiniolen. Store pig under five months old—1 and 2, J. E. Roberts, butcher, Gerlan, Bethesda. DOGS. Sheep dogs or bitches, smooth coated—1, Owen R. Williams, Bryn Celyn, Waenfawr, Carnarvon; 2, Bangor Jones, Gwalia Stores, Llanfairfechan; 3, Bob. Williams, Brynbedda, Waenfawr. Sheep Dogs or bitches, rough coated—1, Thomas E. Owen, Collie Farm, Llandudno 2, H. Milliard, 200, High-street, Bangor; 3, uohn Henry Morris, Sunny Side, Upper JJangor. Welsh terrier, dogs or bitches—1, Lieutenant- Colonel Hugh Savage, Y. D., Brynafon, Bangor; 2, Hugh C. Vincent, Gwynfryn do 3, John Grif- fith, Oldham House, Llanfairfechan. Welsh terrier puppies, under twelve months old— 1. Owen Williams, jeweller, x^anrwst; 2, John Griffith, Oldham House, Llanfairfechan; 3, Albert Pilling, Llanfair Arms, do. Fox terrier, dogs or bitchies (smooth)—1, John Ro- berts, Bella Vista, Church-walks, Llandudno 2, T. Evans, Bee Hive Hotel, Carnarvon; 3, John Ro- berts, Penrhyn Stores, Bethesda. Fox terrier, dogs or bitches (rough)—1, R. Lloyd Jones, 4, Castle-square. Carnarvon 2, R. T. Evans, Bee Hive Hotel, do 3, Richard Williams, 2, Elean- or-street, do. Spaniels (dogs or bitches)—1, J. Williams, 45. High-street, Criccieth 2, W. F. Lloyd James, Pant Saeson, near Cardigan; 3, John Thomas, Chwillan, Halfway Bridge, Bangor. Sporting dogs or oitches (spaniels excepted)—1, J. W. H. Calvert, Kinmel Park, Abergele 2, Kieh- ard Elias, butler, Llanddaniel, Anglesey; 3, H. R. Hughes, Co-operative Stores. Dogs or bitches, of any breed not before mentioned, under 201bs weight—1, Daniel Kelly, 9,Bridge-street, Carnarvon; 2, Miss Hughes, ParkCottage, Llanfair- fechan. Dogs or bitches, of any breed not before mentioned, over. 201bs weight-I. James B. Nixon, Bank-place, Bangor 2. William H. Lewis, Penybryn, iSethesda; 3, W. H. Thomas, Railway Hotel,Bangor. Sheep dogs or bitches, rough coated—1, H. Mil- liard, 200, High-street, Bangor; 2, J.T. Roberts, Penllyn, Brynrefail, Carnarvon; 3, Robert Evans, Bryn Owen, Llanllechid. Sheep dogs or bitches, smooth coated—1. William Edward, Gerlan Farm, Bethesda; 2, Griffith Wil- liams, Gwern Go Isa, Capd Curig, do 3, E. T. Hughes, 6, Long-street, do. POULTRY. Cock and hen Bantams—1, W. Pierce Williams, Advie, Upper Bangor; 2, Hugh Hughes, Gasworks, Menai Bridge; 3, Francis Bibby; Fachwen, St. Asaph. Cock and hen Brahmas-3, Elizabeth Williams, Lonisa Farm, Hallway Bridge, Bangor. Cock and hen Dorkins—1, Colonel S. Sandbach, Hafodunos, Abergele; 2, John Thomas, Erw Gron Farm, Llanfairfechan. Cock and hen black and brown game—1, Robert Williams, Capel Seion,Carnarvon; 2, John Thomas, Erw Gron Farm, Llanfairfechan; 3, Joseph Wil- liams, Goetra Farm, Bangor. Cock and hen pile of duckwing game—1, Joseph Williams, Goetra Farm. Bangor; 2, Grimth Davies, Garneddwen Farm, Bethesda. Cock and hen Hamburgs—1, Isaac Roberts, Pen-y- Gilfach, Llanberis; 2, J. 0. Williams, Goetra, Ban- gor. Cock and hen Leghorns—1 and 3, Mrs Davies, Tyndonan, Llangefni; 3, R. W. Jones, Cefn Liban- us, Bontnewydd. Cock and hen Minorcas—1, Mrs Nath. Roberts, Bryn Cadnant, Carnarvon; 2, Richard W. Jones, Cefn Libanus, Bontnewydd, Carnarvon; 3, Owen Jones, Mount Pleasant, Hotel, Llanwnda. Cock and hen Plymouth Rocks—1, Colonel S. Sandbach, Hafodunos, Abergele ;2, David H. Parry, Penllyn, Pwllheli; 3, Mrs Nath. Roberts, Bryn Cadnant. Carnarvon. Cock and hen Spanish—1, Robert Roberts, 3, Ogwen-terrace, Llanberis; 2, Owen Jones, Mount Pleasant Hotel, Llanwnda. Three spring chickens, hatched after March—1, William Dunlop Morgan, Maesygroes, landegai, Bangor; 2, Robert Jones, Penbonc, Goetra, Ban- gor 3, J. F. Fletcher, Abergele. Duck and drake Rouen-I, Llewelyn Roberts, Pen'rorsedd-road, Llangefni; 2, David H. Parry, Penllyn, Pwllheli; 3, Colonel Sandbach, Hafodunos, Abergele. Duck and drake Aylesbury (white beak)—1, David H. Parry, Penllyn, Pwhneli; 2, J. R. Williams, ironmonger, 11, Bujkeley square, Llangefni; 3, Colonel Sandbach, Hafodunos, Abergele. Duck and drake Pekin (yellow beak)^-l, Richard Williams, Penrhyn-terrace, Waen Wen. Pentir 2, Griffith Davies, Garneddwen Farm, Bethesda; 3, John Prytherch, Ty'ncwydd, Caerhun, Bangor. Goose and gander—1, David H. Parry, Penllyn, Pwllheli; 2, Griffith Davies, Garneddwen t'arm, Bethesda. VEGETABLES. Six early kidney potatoes—1, Robert Evans, Bryn Owen, Llanllechid 2, Hugh Roberts, Llannerch, Llanfairfechan 3, D. Pritchcird, Brynderwell,Beth- esda. Six early round potatoes — 1, Hugh Roberts, Llannerch, Llanfairfechan 2, W. Grey, Haulfre, Llandegai. Six late potatoes—1, Robert Edwards, Treborth Farm, Bangor 2, Hugh Roberts, Llannerch, Llan- fairfechan. Six pods broad beans—1, Edward Williams,Braich- melyn. Bethesda 2, Mrs Roberts, Pant-yr-ardd, Tregarth, Bangor. Six pods kidney beans-l, D. Pritchard, Bryn- derwen, Bethesda 2, W. J. Parry, Coetmor Hall, Bethesda. Six pods runner beans—1, Hugh Roberts, Llan- nerch, Llanfairfechan 2, Frederick Fuszard, Water Works, Bethesda. Six pods peas-I, Edward Williams, 69, Braich- melyn, Bethesda. 2, W. Grey, Haulfre, Llandegai. Three heads lettuce—1, W. Grey, Haulfre, Llan- degai 2, Mrs Roberts, Pant-yr-ardd, Tregarth, Bangor. Three heads white cabbage-I. H. Parry, Glan- rdon. Pontrug, Carnarvon 2, D. Pritchard, Bryn- dcrwen, Bethesda. Three heads red cabbages—H. Parry, Glanrafon, Pontrug, Carnarvon. Six spring onions—1 and 2, Mrs Roberts, Pant-yr- ardd, Tregarth, Bangor. Six tripoli onions—1, W. Grey, Haulfre, Llande- gai 2, H. Parry, Glanrafon, Pontrug, Carnarvon. Six shallots (clusters)—Frederick Fuszard, Water Works, Bethesda. Six white turnips—1, W. J. Parry, Coetmor Hall, Bethesda 2. Owen Owen. Aden, Llanddeiniolen. Six yellow turnips—1, Owen Owens, Aden, Llan- ddeiniolen 2, H. Parry, Glanrafon, Pontrug, Car- narvon. Six carrots—1, W. J. Parry. Coetmor Hall, Beth- esda 2, Frederick Fuszard, Water Works, Bethes- da. Six leeks—Hugh Roberts, Llannerch, Llanfair- fechan., Three cehry-I. Hugh Roberts, Llannerch, Llan- fairfechan 2. D. Pritchard, Brynderwen, Bethesda. Three cucumbers-I. H. Parry, Glanrafon, Pont- rug. Carnarvon 2, Mrs Roberts, Pant-yr-ardd. Tre- garth, Bangor. Three vegetable marrows—1, H. Parry,utanrafon, Pontrug, Carnarvon 2, W. J. Parry, Coetmor Hall, Bethcsda. BUTTER, etc. Three pounds of fresh butter (old method)—1, Mrs Owen, Gwaen Gwiail 2, Morris Williams, Tyddyn Badin. Pentir, Bangor 3, John Davies, Penbwlch, Mynydd, Bethesda. Three pounds of fresh butter (new method)—H. 0. Ellis, Tynliendra, near Bangor. Collection from one farm of six turnips, six swedes, six mangels, six potatoes—1, Evan Thomas, Tan- dderwen, Llanddeiniolen 2, H. Parry, Glanrafon, Pontrug, Carnarvon. Two pounds of honey in comb—1, Oscar S. Hughes, Glanogwen Boys' School, Bethesda 2, Mrs Jane Pritchard. Cefn Coed. Ebenezer, Carnarvon. Two pounds of honey in glass jarl. Oscar S. Hughes, Glanogwen Boys' School, Bethesda 2, Mrs Jane Pritchard. Cefn Coed, Ebenezer, Carnarvon. One pound of black current jelly-l, Griffith Wil- liams, Tanyfron, Gerlan, Bethesda; 2, Mrs Griffiths, Glan Aber, Pant. Bethesda. One dozen hens' eggs—1, Elizabeth Williams, Lon- isa Farm, Halfway Bridge, Bangor 2, John Davies, Penbwlch, Mynydd Llandegai. One dozen ducks' eggs—Griffith Davies, Garnedd- wen Farm, Bethesda. FRUIT. Six early apples (cooking)—1, Hugh Roberts, Llan- nerch, Llanfairfechan 2, W. Grey, Haulfre, Llan- degai. Six early apples (desserts)—1, John Pierce Grif- fith, Ddol Cottage, Aber 2, Dr. Lloyd, 22, Ogwen- terrace, Bethesda. Six winter apples (cooking)—1, W. H. Williams, Jerusalem Chapel House, Bethesda 2, Hugh Ro- berts. Llanerch, Llanfairfechan. Six winter applies (desserts) — Hugh Roberts, Llannerch., Llanfairfechan. Six early pears—1, Hugh Roberts, Llannerch,Llan- fairfechan 2, Edward Williams, 69,B raichmelyn. Six late or winter pears—1, Griffith Davies, Gar- neddwen Farm, Bethesda 2, Hugh Roberts, Llan- nerch, Llanfairfechan. <:> Six large red plums—1, Frederick Fuszard, Water- Works, Bethesda 2, John Pierce Griffiths, Ddol Cottage. Aber. Six tomatoes — 1. H ugh Roberts. Llannerch, Llanfairfechan 2, W. Grey, Haulfre, Llandegai. FLOWERS. One fuschsia drops- Da-vid D. Evans, 8, Glan- rafon, Bontucha, Bethesda. One single geranium -I, W. Grey, Haulfre, Llan- degai 2, Daniel John W illiams, Well-street, Gerlan, Bethesda. Ona double geranium—W. Grey, Haulfre, Llan- degai. One lily—Angus Macdonald, Well-street, Gerlan. Window plant any other variety—1, Ellen Owen, Fron Bant 2, J. 1'. Williams, printer 3, William J. Roberts, 47, Tanybryn. Bethesda. Double balsam—1 and 2, Daniel John Williams, 23, Well-street, Gerlan, Bethesda. Bouquet of cut ilowers-I, Hugh Roberts, Llan- nerch, Llanfairfechan 2, Mrs Roberts, Pant-yr- ardd, Tregarth, Bangor. Bouquet of wild fiowtrs—1, Oscar S. Hughes, Glanogwen Boys' School, Bethesda 2, D. Pritch- ard, Brynderwen, Bethesda. Collection of six asters (assorted)-I, Irs Roberts, Pant-yr-ardd, i'regarth, Bangor 2, Edward Wil- liams, 69, Braichmelyn. Six Dahlias—1. DanielJ. Williams, 23.WTeIl-street, Gerlan. Bethesda 2, Mrs Roberts, Pant-yr-ardd, lregarth, Bangor. Varieties of hardy cut flowers (six)-W. Grey, Haulfre, Llandegai. BIRDS. Canery 1 amlf J. W. Thomas, 373, Carnarvon- road, Bangor 11. Williams, Bodlondeb, iieth- esda. Couple of pigeons—1. J. 0. Williams, Goetra, Bangor 2, R. W. Taylor, Capel y Graig, Bangor o, II. Williams, Bodlondeb, Bethesda. Rabbit-1, kV. Thompson Prichard. Bontucha, Gerlan. Bethesda 2, W. H. Jones, 8, Gerlan, do 3, W. J, Williams, Ffrwdgaled, Tregarth, Bangor. SPECIAL PRIZES. Four sweeds, any variety-I. Elizabeth Williams,. Lonisa. Fann, Halfway Bridge, Bangor 2, D. Pritchard, Brynderwen, Bethesda. Four turnips any variety—1, Hugh Roberts, Llan- erch, Llanfairfechan 2, H. Parry, Glan'rafon, Pont- rug, Carnarvon. Six mangles three round and three long—1 Hugh Roberts Llannerch Llanfairfechan 2 H. ParryGlan- rafon Pontrug Carnarvon. Two dishes of potatoes.six kidney and six round- H. Parry, Glanrafon, Pontrug; Carnarvon. Five :swedes-I. Elizabeth WIlliams. Lonisa Farm, Halfway Bridge, Bangor 2, David Pritchard,Bryn- derwen. Bethesda. I Five mangels David Pritchard, Brynderwen. Bethesda. WTelsh mountain ram Iamb from mountain—1, J. Roberts. Ty'nymaes, Bethesda 2, H. Roberts, Royal Hotel, Capel Curig, Bettwsycoed; 3, Thos. E. Jones. Bryntirion, Mynydd Llandegai, Bethesda. Welsh mountain ewe lamb 1. John Roberts, Ty nvniaes. Bethesda 2, Thomas E. Jones, Bryn- tirion, Mynydd Llandegai, Bethesda 3, Richard. Jones, Blaen Nant, Bethesda. Welsh mountain foal from the mountains-Griffith- Williams, Tanyfron, Gerlan, Bethesda. Lamb shearing—William Roberts, Gwern Saeson, Gerlan, Bethesda. Tradesman's turnout—J. E. Roberts, butcher, Gerlan, Bethesda. Sheep dog or bitch under one year old—1, Wil- liam Edwards, Gerlan Farm, Bethesda 2, Cad- waladr Ellis, Bontuchaf, Bethesda; 3, Hugh Thomas, police officer, Carneddi, Bethesda. Harlington WTindsor broad beans, six years-Ed- ward Williams, 69, Draic11melyn, Bethesda. Bicycle race (open to the parishes of Bethesda,. Llaiitleehid., and Llandegai)—1, Howell Roberts, Bethesda 2. J. Price Jones, Bethesda. Bicycle race (open to all comers)—1, Pierce Pritch- ard, Libanus House, Bontnewydd 2, H. Davies, Penrallt, Llangefni. Bicycle race (cushion tyre)-I, T. E. Williams, Gerlan. Bethesda; 2, Griffith Hughes, High-street, Bethesda. Ni dderbyniwyd unrhyw entries am y gwobrwy- on a gynygiwyd yn y dosbarth am hollti Ileclii am y rheswm na fuont yn alluog i gael blocks at y pwr- pas. Yn yr hwyr cynhaliwyd bicycle masquerade camp- us, yr h-Il oedd yn beth newydd spon yn Methesda.

Afiecliydon Cyffredin. 2.—YR YSGYFAINT. Un o'r afiechydon mwyaf cyffredin yn yr Ynys- oedd Prydeinig ydyw afiechyd yr ysgyfaint. Bydd anwvd neu catarrh syml yn arwaiii i bronchitis ac enyniad yr ysgyfaint. Heblaw y man drwblon hyn, mae yr ysgyfaint yn agored i afiechydon dy- ledus i hadau (germs), megis darfodedigaeth, etc. Pan fyddwn vn byw mewn lie yn union yr un lefel a'r mor y mae digonedd o ufelai (oxygen), ac nid yw holl alluoedd yr ysgyfaint yn cael eu dwyn i weitlirediad ond esgynwch, dyweder, rhyw fill- dir uwchlaw lefel y mor, ac fe ddygir yr holl allu ysgyfeinawl i weitlirediad. Dyna paham yr an- ioiiir pobl gyda'r darfodedigaeth i leoedd filldir a mwy uwchlaw arwynebedd y mor, lie y derbyniant les ac weithiau a lwyr iacheir. Pneumonia (en- yuiad yr ysgyfaint) sydd afiechy(I arall a achosir gan germs. Ar dywydd oer, llaith, y mae eisiau mwy o ofal i gadw yr yseyfaint yn rhydd oddiwrth anliwylder nag sydd gyda holl organau eraill ein corpli. Alae y cwestiwn o awyr pur yn un pwysig iawn, ac ymarfer yn yr awyr agored yn anhebgoroi ar bob tvwydd ond, uwchlaw pob peth, mae yn angenrheiuiol cadw'r corph mewn iechyd cryf. Gwelwch mor gyflym y bydd person gwanllyd, byr o waed, yn cymeryd anwyd, ae mor fuan y bydd yn rhecleg i'r gwaith. Vi-Cocoa Dr. Tibbies, gyda'i Caracas pur, Co- ll y coa, Extract of Malt ac Extract of Hops, nid phys- igwriaeth mo hono, eithr efe a gyfrana faeth ac a ddyry amddiffyn i'r cyfansoddiad trwy lildio í fyny nerth ac yni. Dylai iiiamau sydd am gadw eu plant mewn iechyd da roddi iddynt Vi-Cocoa Dr. Tibbies, wedi ei wneud grda llefrith poeth, bob nos a boreu. Dynion a merched eiddil, gydag ysgyfaint gwan- Ily llyd, os am fod yn gryf, heinyf ac iach, a ddylent ddefnyddio Vi-Cocoa Dr. Tibbies bob boreu a hwyr a'r holl ddynion ydynt agored i ansicrwydd oerlwm ein hinsawdd erwin-lym, fe ddylent, cyn gwvnebu eu diwrnod o lafur, arfogi eu hunain gyda Vi-Cocoa Dr. Tibbies yna gallant herio cynddeir- iogrwycld vr elfenau gyda thawelwch meddwL Mae yr ysgrifenydd yn siarad oddiar brofiad per- sonol, a thrwy sylwi ar efieithiau ilesol ar eraill. Y mae Tea yn agor chwysdyllau y croen ac am amser yn peri cylfro, cofli a symbyla weithrediad y galon, tra y mae Vi-Cocoa Dr. Tibbies yn rhoddi nerth, sefydlogrwydd, ac yn adeiladu ac adgyf- nerthu meinweoedd tyner yr ysgyfaint. Mae hwn yn fwyd-ddiod rhyfeddol mewn gwirionedd. Nid oes dim erioed wedi ei ddarganfod ddaw yn a^os ato am roddi calon ysgafn, Uawenvdd bvwjd, chwnnder troed, yn nghyda'r teimlad cyffredinol hwnw o gy8Ur ag 8Y n deilliaw o allu cvflawn i fwynhau pob pleser-nioesol, deallol, a chorph- orol. Gwneir Vi-Cocoa Dr. Tibbies i fyny mewn pec- yiiau chwecheiniog, au mewn tyniau naw ceinio^ a Is 6c yr un. Gellir ei gael gan y Chemists, y grocers, a r Rtorc, neu vnte oddiwrth Dr. Tib- bies' Vi-Cocoa Limited, 60, 61, and 62, Bunhill- row, London, E.C. Teilyngdod, a theilyngdod yn unig, yw yr hyn a hawlnvn i Vi-Cocoa Dr. Tibbies, ac yr vdvm yn n°rp-! HnfV-n tyraad bychan destlus o Vi-Cocoa r. iibbles yn sampl rhad i unrhyw un o'n dar- tro)1' il enV>1 "^ioriaI1ydd" (gwna, post-gerdyn y

Un o r papyrau dyddiol a ddywed —"Yr ydym wedi ein bysby.su yn swyddogol fod yr anghydfod yn Nglofa Sandicroft (eiddo'r Meistri °Hegin- botham) wedi ei setlo i foddlonrwydd y cwmni a'r dynion, ac y bydd i waitli gael ei ail gycllwyn yn nghorph yr wythnos nesaf. Achos yr anghydfod oedd o bertliynas i "wagoning" ac "allowance." Effeithiai y cweryl ar oddeutu 160 o ddyllion. Yr ydym wedi clywed hefyd fod yr anghydfod yn Nglofa Phoenix, Lceswood, wedi ei setlo, ac fod y dynion oedd "allan," tua 120 mewn nifer, wedi ail fyned i weithio. Mae y dwvlaw wedi sicrhau codiad brchan yn eu cyflogau. Mewn perthynas a wagoning" yr oedd yr anghydfod hwn hefyd. Argraphwyd a Cliyhoeddwyd dros y North Wales p Chronicle Company, Limited, gan David Williains, yn y "North Wales Chronicle" a'r "Gwalia" Prmt- Caxton House, High-street, lianror, yn Mhlw-yf Bangor, yn Sir Gaernarfon; ao yn Swydd- ivn iY ,r,nai,-y!id'' Bridge-street, raangefui, vn r\ jTt *'on> gan John Willi ar,3 Dydd Iau, Medi 2, 1897.