Y Clorianydd

Rhys lu,afydd Sy'R D'eyd- Fod y ddwy ferch ieuanc hyny o L- yn methu yn glir a chael cariadau. Fod un hogyn am gynyg ei hun i un ohonynt pe Use hi yn ei wrthod neu beidio. Fod un ohonynt yn myn'd gartref hefo'r tren chwech bob nos Sadwrn, ond fod y llall yn aros er mwyn enill serch y T. P. Fod llwynog wedi bod am dro drwy fynydd Parys ers amser maith yn ol. Iddo wneud a ganlyn i'r hen felin er nad oedd yn gweithio ar y pryd Gorehestion wna hon yn ddiau, Fe dyn ddwr er Ilenwi pyllau Felly gwelwch fod melin Parys Yn werth ei chael gan feirdd yr ynys. Y ceir ychwaneg y tro nesaf. Fod mwy o bobl i'w gweled yn G- y Sul di- weddaf nag a welwyd yno erioed. Mai nid y ffaith fod unrhyw bregethwr enwog wedi ymweled a'r ardal a'u cododd allan, ond Gin- nett's Circus. Mai da er mwyn glanweithdra fuasai i'r circus ymweled a'r lie yn amlach. Mai profiad un brawd yn yr ysgol y Sul a nod- ;wyd ydoedd Minau a adawvd fy hunan." Mai yr unig un a gadd broffit oddiwrthynt oedd y gof. Y buasai yn dda i'r brawd hwn gofio y pedwer- ydd gorchymyn. Iddo, tra yn clustfeinio yn mrig yr hwyr yr wythnos ddiweddaf, glywed y Ilinellau canlynol yn Jyfod gyda'r awel o gyfeiriad B-n — Mi dreuliais orig felus Yn nghwmni benyw hardd, A byth er hyny rhywbeth Sy*n goglais bron y bardd Ymholi 'rydwyf beunydd, A wnai yr eneth ffri Ei ymlid o fy mynwes Pe deuwn dros y lli ? Pan gefais i ddiweddaf Y fraint o wasgu'i llaw, Mi welwn hedd a chysur Yn brysur ddod o draw j Pan aeth hi oddiwrthyf, Fe droisant hwythau'u cefn, Ac ofni 'rwyf na welaf Mohonynt hwy drachefn. Mae nhw yn dweyd fod ganddi Ryw chappie, shiny swell," 'Run modd mae "nhw'n" dywedvd Am Å-, J-, a Nell: Ond gwell fo'i iddi roddi Ei chalon fwyn i'r dyn Sy'n colli awr bob boreu i I syllu ar ei llun. Boddlonwn yn y dechreu Gael bod" her second man," Ac wedyn byddai gobaith • Cael dod yn "number one;" ■ Rwy'n siwr, pe gallai weled Fy serch, y rhoddai sac I nwydau cyfnewidiol Rhyw "gounter jumper jack." Fy nghalon bur a gawsai A rhwymyn am ei bys, I A myn'd yn mreichiau'n gilydd Heb orfod gwneuthur brys Dymunwn glywed ateb I gais fy rurhanig ffol, I I Heb fod yn clos i'th grogi, Paid dyfod ar fy-bl." Mai fel hyn y rhigymodd Morlan i Tango ar antur: Caariaf, molaf, gefn haf melyn—Tango, A'i frolio'n ddiderfyn Anmhrisiadwy gi sydyn—gwnaf lw, 11 11 Mae'n gi gwerth ei alw, un dig wrth ei elyn. Ci da, dewr, mae cyded o arian—y dyn Am dano'n rhy fychan, Pan elo i'r gro ar graian—dylai fod Oerlech yn gofnod, ar ei lwch'n gafnan. Cefnu ar gi bardd cafnan, Ni all 'run milgi allan, Mae'n gawr o gi, gall guro gwynt, Mae'n troedio'n gynt na'r trydan! "Wele eto englyn i Tango o waith T—G Hoffus gi, hwylus fel heliwr,—buan Llawn bywyd—nid oedwr A chadaxn fel gwarcheidiwr Na wna goes o flaen un gwr. Fod pobl rvfedd iawn vn byw yn y Rhos. Fod rhai o ffarmwrs yr ardal ddiffrwytli hon yn meddwl llawer iawn ohonynt eu hunain. Fod rhyw ferch ieuanc sydd yn myn'd llawer iawn gormod i dai ei chymydogion yn parhau i en- llibio merch ieuanc arall. Mai yr unig reswm dros hyny ydyw fod un yn myned i gael gwr yn fuan, a'r llall yn debyg o fod ar y silif ar hyd ei hoes. Mai da iawn i ainbell ferch fyddai cael dant i atal tafod. Nad esgeuluso eu cyd-gynulliad ydyw pechod mawr ieuenctyd y R-. Y buasai llawer yn caru cael gwybod o ba le yr oedd y llanc ifanc hwnw yn hel yr hwch y Sul o'r blaen. Mai y ffordd a gymer eraill o bobl ifanc y fro i dori y Sabboth ydyw myned mewn cerbydau i Fangor a lleoedd eraill. Na raid i neb betruso dim yn nghylch y te parti. Mai yr un llanc fydd yn dra sicr o fod gyda'r ferch ifanc hono o'r R I Fod cangen o Fyddin yr Iachawdwriaeth am I gael ei sefydlu yn y V I Mai dyma y pentref bychan mwyaf annuwiol yn ein gwlad. Fod llid, cenfigen, malais, ac athrod yn bechod- au uchel eu penau yn yr ardal. Mai gwell fuasai i rai o'r merched ifane i ddysgu cogino yn hytrach na marchogaeth y bicycle byth a hefyd. Mai y plan goreu i'r ddynes hono welodd ei gwyn ar y gath bach ddu P- ac a'i cipiodd oddi- ar y ffordd gyferbyn a'r ty, fyddai iddi ei dych- -welyd gynted y gall yn ddistaw bach felly, hcb ddim lol, onide bydd iddo ei henwi yn y golofn lion. Nad ydyw am ddweyd llaweram y bwganod a ymddangosodd yn Mhen'rallt nos Wener diwedd- •af. Fod Robat wedi meddwl ei bod yn ddiwedd byd arno, a'i fod yn gwaeddi, Dyma nhw wedi dod i fy nol." Fod y cyfaill Robat wedi gwaeddi am geryg, ac yn y fan dyna'r bwganod yn troi yn ddwy ferch ieuanc adnabyddus o'r 11.. Piti na fuasent yn cael gwell gwaith na maeddu blancedi gwlan. Ei fod wedi talu ymweliad ag ardal y Rhos bryd- nawn Sadwrn diweddaf. Mai y peth mwyaf a sylwodd arno oedd gweled Bob yn sefyll ar ben llwyth o yd. Mai nid yn hir y bu yn aros hyd nes syrthiodd y llwyth, a Bob yn gwichian odditano fel mochyn. Mai nid diachoa yw y duchangerdd a ganlyn — el O! Gymru ddigymar fe gludwyd dy glod Ar edyn enwogrwydd trwy'r gwledydd, Gwareiddiad dy f-yecl ga &ylw a nod-, 1 Edmygir dy fawl di-hefelydd Teyrnasa tananefetid Efengyl y Groes Mewn hedd yn nghalonau dy ddeiliaid, Ag enfyn dyngarwch a fagodd dy foes Ryw ernes o'i falm i baganiaid. Mon anwyl, iuan enwog, gwnest tithau dy ran, Gwroniaid fu'th feib i'r gwirionedd Rhyw luoedd aneirif g'add weled y lan, Trwy guro yn norau trugaredd Ond, ah wele gwmwl yn awyr dy foes, Dy urddas ysgydwir i'w seiliau, Rhai fagodd dy fronau yn fradwyr a droes Hyf fathrant dy ddwyfol Sabbothau. Llangefni, lie gafodd anrhydedd gan ras, A plirophwyd i Gymru gyfododd A Duw fu yn amlwg yn mywyd ei was Elias, a'i wlad a oleuodd Beth barodd dy foesau ymddangos mor dlawd, Pa fodd cadd y gelyn dy gonglau ? Yn lloches i bechu ac arllwys eu gwawd Ar rai a fyn barchu'r Sabbothau. Ow! ddeillion sefyllwyr, Philistiaid yr oes, O'u herwydd y gwrida gwareiddiad Duwiolion a welir yn wylo mewn loes Wrth weled anvyddion dirywiad Arswydwch, wyr Sodom, am danoch mae son, Ffowch allan o'ch ffauau feib Amon, A chofiwch fod yr uchcd, Elias o Fon, Yn uno a'r cwmwl o dystion. Fod y duchan-gerdd i gael ei chwblhau oni bydd diwygiad ar y conglau.

TEIiSRAU Y CYTUNDEB, A CHYNYG BLAENCHOL Y RHEOLAETH. Y DYNION, MEWN EFFAITH, YN DE;1BY:N YR HYN A WRTHODWYD GANDDYNT YN MAI DIWEDDAF. Ymddangosodd yr adroddiad canljmol yn y "Times" am ddydd )Lli-in: Dydd Sadwrn cynhaliwyd cyfaifod mawr o'r chwarelwyr, y rhai fuont allan ar streic er y 29ain o Fedi diweddaf, er cymeryd i ystyriaeth delerau cytundeb y cytunasid arnynt gaii dri o arweinwyr y dynion, ychydig ddyadiau yn ol, mewn ymgyng- horiad preifat gyda phrif reolwr y chwarel, Mr E. A. Young. Yr oedd cynulliad mawr iawn o'r dynion, y rhai oeddynt wedi dychwelyd i'w car- trefi oherwydd pwysigrwydd y cyfarfod hwn. A ganlyn oeddynt y telerau a hysbyswyd, y rhai oeddynt ysgrifenedig, a chytunwyd yn unfrydol a hwynt- wedi treulio dwy awr i egluro eu meddwl a'u hystyr. Mr W. H. Williams, arweinydd y chwarelwyr, oedd y siaradydd ar ran y ddirprwy- aeth fu mewn ymgynghoriad a Mr Young — I.—(a) Bydd i gwynion unrhyw weithiwr, criw, neu ddosbarth gael eu cyflwyno ganddo ef neu hwy yn gyntaf i'r goruchwyliwr Ileol. Os yn an- foddlawn ar ddyfarniad y goruchwyliwr Ileol yna bydd i'r cyfryw gwynion gael eu cyflwyno i'r prif oruchwyliwr un ai yn bersonol neu trwy ddir- prwyaeth wedi ei phenodi yn y fath fodd ag y bydd y gweithwyr yn ystyried yn briodol, ond i gynwys dim mwy na phump o weithwyr wedi eu dethol o'r un dosbarth a'r person neu bersonau a gwynant, y rhai fyddant yn gynwysedig yn y ddir- prwyaeth. (b) Cwynion yn mha rai y bydd y gweithwyr yn gylfredinol yn meddu budd, neu fyddont wei eu mabwysiadu ar ran y gweithiwr, criw, neu ddos- barth a gyflwynosant eu cwynion o dan yr adran flaenorol, ac yn anfoddlawn ar y dyfarniad, a ellir drachefn eu gusod gerbron y prif oruchwyliwr gan ddirprwyaeth yn cynwys dim mwy na chwech o weithwyr wedi eu penodi yn y fath fodd ag y barna y gweithwyr yn briodol. (c) Mewn cyffelyb ddull yn derfynol, yn mhob, achosion pwysig gellir apeho at Arglwydd Penrhyn yn erbyn dyfarniad y prif oruchwyliwr naill ai gan berson unigol neu gan ddirprwyaeth. Yn mhob achos rhaid cyflwyno i'w arglwyddiaeth, mewn ysgrifen, y seiliau ar ba rai y gwneir y cyf- ryw apel. II.—Rhoddir bargeinion misol i rybelwyr cym- hwys heb oediad, mor fuan ag y cenfydd yr oruch- wyliaeth hyny yn ymarferol. III.—Gosodiad contracts i'w adael yn nwylaw yr oruchwyliaeth, yr hon a gyfloga yr holl berson- au weithiantamynt ac a edrycha fod pob gweith- iwr yn derbyn ei gyfartaledd deg o gyflog. IV.-C-yn stopio gweithio yr oedd cyfartaledd cyflog delid i chwarelwyr yn 5s 6c y dydd, a dos- barthiadau eraill weithiant ar gymeriad mewn cyfartaledd (h.y., i labrgreigwyr 4s 7c y dydd, labrwyr 3s 7c y dydd). Pan ail-ddechreuir gweith- io bydd i'r un safon (basis) barhau cyhyd ag y caniata masnach. V.—Bydd i'r oil 9 ddiweddar weithwyr Chwarel y Penrhyn a ewyllysiant waith gael dychwelyd yn un corph mor bell ag y bydd hyny yn ymarferol, a'r gweddill mor fuan ag y gellir trefnu gwaith iddynt. Caniateir amser rhesymol i'r rhai eill fod yn awr yn gweithio yn mhell. Cytunwyd, Awst l8fed, 1897. E. A. YOUNG (ar ran Arglwydd Penrhyn). WM. H. WILLIAMS (ar ran y dynion er eu cadarnhad). Fe fynegwyd, mewn atebiad i lawer o gwestiyn- au, fod arweiuwyr y dynion wedi cael sicrhad na fyddai y fath beth a "rhestr ddu," ac na fyddai i'r un dyn gael ei "nodi." Wedi i'r cyfarfod gadarn- hau y telerau, rhoddwyd tair banllef i Arglwydd Penrhyn, Arglwyddes Penrhyn, a Mr W. H. Wil- liams (arweinydd y dynion); Cyhoeddwyd y byddai gwaith yn debygol o gael ei ail gychwyn ar y laf o Fedi. Mae y cytundeb sydd newydd ei gwblhau mewn efFaith yn dderbyniad ar ran y dynion o'r un teler- au cytundeb ag a gynygiwyd ar ran Arglwydd Penrhyn ar y 27ain o Fai diweddaf, ac a wrthod- wyd gan y chwarelwyr, fel ag y canfyddir wrth gydmaru'r ddau a'u gilydd — 1. Cwynion.—(a) Gellir gosod ewynion sydd yn dal perthynas a pherson unigol, neu griw, neu ddosbarth neillduol o weithwyr, gerbron y prif oruchwyliwr naill ai yn bersonol neu gan ddir- prwyaeth wedi ei phenodi yn y fath fodd ag a ystyria y gweithwyr yn gymhwys; ond i gynwys dim rhagor na phump o weithwyr wedi eu dewis o'r un dosbarth a'r person neu y personau sydd ganddynt gwyn, y rhai r&id fod yn gynwysedig yn y ddirprwyaeth. Ei fod yn ddealledig fod unrhyw gwyn honedig o eiddo person unigol neu griw i gael ei gyflwyno yn y lie cyntaf i'r goruchwyliwr adranol gan y person neu y personau sydd gan- ddynt gwyn. (b) Gellir gosod cwynion sydd yn perthyn i'r oil o'r gweithwyr gerbron y prif oruchwyliwr gan ddirprwyaeth oddiwrthynt hwy, yn gynwysedig o nifer heb fod dros chwech o weithwyr wedi eu penodi yn y fath fodd ag yr ystyria y gweithwyr yn gymhwys. (c) Yn ddiweddaf, yn yr un modd, yn mhob achosion pwysig, gellir gwneud apel at Arglwydd Penrhyn, naill ai gan y person unigol neu y ddir- prwyaeth, yn erbyn dyfarniad y goruchwyliwr; ond yn gyntaf bydd raid cyflwyno, yn mhob achos- ion, mewn ysgrifen i'w arglwyddiaeth, y tir ar ba un y gwneir yr apel. 2. Rybelwyr.—Rhoddir bargeinion misol i ry- belwyr cymhwys mor gynted ag y caiff yr oruch- wyliaeth hyny yn ymarferol. 3. Contracts.—Rhaid gadael maint a'r dull o reoli a gosod contracts yn nwylaw yr oruchwyl- iaeth. 4. Cyflogau.—Yr wyf yn cael mai y cyflog a dal- wyd ar gyfartaledd i chwarelwyr yn flaenorol i stopio gweithio ydoedd 5s 6c y dydd y dosbarth- iadau eraill yn gymesurol i hyny. Pan ail gych- wynir gwaith, parheir ar yr un sail cyhyd ag y caniata masnach. 5. Mynediad i'r Chwarel.—Rhoddir ad-dder- byniad gyda'u gilydd i'r oil o'r diweddar weith- wyr a geisiant waith mor bell ag y mae hyny yn ymarferol, ac i'r gweddill mor gynted ag y Gellir trefnu gwaith iddynt. Bydd i amser Rhesymol gael ei ganiatau i'r sawl ydynt yn awr yn gweithio i ffwrdd. E. A. YOUNG. Porth Penrhyn, Bangor, Mai 27ain, 1897. Cafodd y document uchod ei anfon i Mr W. H. Williams gyda'r llythyr eglurhaol a ganlyn Porth Penrhyn, Bangor, G. Cymru, Mai 27ain, 1897. Anwyl Syr,-Yr wyf yn amgau i chwi y docu- ment addawedig—y copi awdurdodedig yn Saes- neg, yn nghyda chyfieithiad o hono i'r Gymraeg. Mae y "telerau" fel y gosodir hwy allan, wrth 1 gwrs, fel yr eglurwyd o'r blaen, i gael eu darllen, mewn cysylltiad a mynegiadau wnaed yn Nghyn- adledd Mawrth 18fed, oddiwrth y rhai y bydd i chwi weled ac egluro i'r dynion, yn mhlith pethau eraill, y gellir gosod yr oil o'r cwynion dan adran (a) eilwaith o dan adran (b) pa bryd bynag y pen- derfyna corph cyffredinol y gweithwyr i ymwneud ag unrhyw un o'r cwynion hyn ar yr egwyddor o "wneud achos un yn achos yr oil."—Yr eiddoch yn gywir, E. A. YOUNG. Mr W. H. Williams, Bethesda. Ar y llaw arall, traethodd cynrychiolwyr y dyn- ion eu gofynion yn y geiriau canlynol, a syrthiodd y drafodaeth drwodd 1. Yr Hawl i Ymuno (Combination).-(a) a (b). Mewn achosion o gwynion personol neu gyffredin- ol (collective), y rhai na uniawnwyd yn foddhaol yn y lie cyntaf trwy apel uniongyrchol at y gor- uchwyliwr lleol, gan y person neu y personau a gwynant; fod i'r gweithwyr awdurdod fel corph i ffurfio dirprwyaeth, mewn unrhyw ffordd y tyb- iant yn ddoeth (ond nid i gynwys mwy na chwech o weithwyr), i ymweled a'r prif oruchwyliwr ar ran y person neu y personau a gwynant, y cyfryw ddirprwyaethau yn mhob achos i gael eu canlyn gan un neu ddau o'r rhai a chwynion ganddynt. c. Yn dderbyniol. 2. RybelwyTo-Byàdai yr adran hon yn dder- byniol ond ychwanegu y geiriau "heb unrhyw r oediad diangenrhaid" ati. 3. Contracts.—Maint, ac arolygiad contracts i'w gadael yn nwylaw yr oruchwyliaeth ond i'r dyn- ion fo yn gweithio ar bob contract yn y chwarel fod ar safle o gydraddoldeb liollol o ran gwaith a cliyflog, a nifer y journeymen ar y cyfryw gon- tracts i beidio bod vn fwy na chyfartaledd y dos- barth hwnw o weithwyr a gyflogir gan fargeinwyr' cyffredin. 4. Safon a Sicrwydd Cyflo(r.-Y,tyrir yr ateb- iad ar y pen hwn yn anfoddhaol, a theimlir y dylid ) ystyried yn mhellach y ceisiaddu gwreiddiol a roddwyd ar y pwyntiau hyn (Gorphenaf laf, 1896). 5. Derbyniad i'r Chwarel.—Fod i'r dynion gael eu derbyn yn ol yn un corph i'w hen leoedd gyda darpariaeth o amser digonol i'r rhai sydd yn gweithio yn bell ac ar fargeinion i ddychwelyd.

MR A. B. PARTRIDGE A'R "DAILY NEWS." Deallwn i Mr Partridge anfon y llythyr canlynol i olygydd y "Daily News," gyda'r canlyniad ddar- fod iddynt hwy ddodi i mewn y paragraph a roddir isod: — At Olygydd y "Daily News." Syr,—Nid wyf vn codi dim gwrtliwynebiad }'ch gwaith yn fy ngalw yn un o "ymddiheuwyr" al n (apologists) Arglwydd Penrhyn, os mai felly yr I ydych yn edrych ar fy llythyr am Awst 9fed, serch mai nid mewn ystyr mor ddiangenrhaid y darfu i mi ofyn i chwi ar y pryd gyhoeddi yr oheb- iaeth, ond yn hytrach yn yr hyn a gredwn ydoedd gwir fuddianau y dynion eu hunain. Wrth argraphu fy llythyr yn eich rhifyn am lieddyw a chadw y dyddiad allan o hono, nid wyf yn mddwl eich bod yn estyn i mi y tegwch a'r cyfiawnder hwnw ag y mae genyf hawl i'w ddis- gwyl oddiwrth newyddiadur o'r fath safon uchel a'r "Daily News." Gan nad pa faint allech fod yn gwahaniaethu oddiwrth y golygiaaau a ddatgenais i, ni ddylid .9 a.rwain y cyhoedd i feddwl fy mod i wedi ysgrif- enu y llythyr wedi i'r ymrafael yn ymarferol gael l ei setlo. Cafodd fy llythyr ei bostio i chwi ar y 9fed o I Awst, a bydd yn dda genyf os dodweh y llythyr ¡ hwn i mewn er hysbysrwydd i'ch darllenwyr.— Yr eiddoch yn gywir, A. B. PARTRIDGE. Leicester, Awst 23ain, 1897. Anghydfod Chwarel y Penrhyn.—Mr A. B. Partridge,llythyr pa un ar y pwnc hwn a ymddang- osodd yn ein rhifyn am Awst 23ain, a ofyn i ni ddweyd i'r llythyr mewn dadl gael ei bostio ar y 9fed o Awst. MR PICKARD, A.S., A'R CYTUNDEB. Oddiwrth yr araeth ganlynol a draddodwyd gan Mr Pickard, A.S., fel ag y'i dyfynir yn y Liver- pool Mercury am dydd Gwener, ymddengys fod y telerau cytundeb awgrymedig wedi eu gosod o'i flaen ef, a'i fod yntau wedi cynghori "gwneud settlement terfynol o'r busnes." Pe buasai ef yn gwybod y ffaith eu bod hwy bob amser yn fedd- ianol ar yr hawl i ymuno, ac nad oes un gwahan- iaeth mewn effaith rhwng y rheolau sydd wedi eu derbyn yn awr a'r rliai oedd mewn grym am y deuddeng mlynedd diweddaf, ac a ail gynygiwyd gan Arglwydd Penrhyn i'w weithwyr yn 1888 neu pe buasai efe wedi ymgynghori a'r dynion flwyddyn yn ol a'u cynghori i roddi pen arni," fe allasai feddu hawl i'r credyd ag y dywed ei fod yn ei gymeryd iddo ei hun. Er y fiwyddyn 1885 mae y -rif reolwr wedi derbyn dirprwyaeth ar ol dirprwyaeth yn barhaus gwnaethpwrd hyny drachefn gan Arglwydd Penrhyn mewn rhai achosion pwysig, ac erioed ni osodwyd un- rhyw gyfyngiad ar y dull yr oedd y dyn- ion i ddewis eu dirprwyaeth. Canlyniad ym- arferol y telerau neu y rheolau newyddion parthed cwynion ydyw gadael y peth yn union lie yr oedd. Mae y gweithwyr wedi bod at eu perffaith ryddid bob amser i ddewis o'u plith eu hunain unrhyw nifer o bwyllgor ac vma eto, mae y sefyllfa yn y dyfodol i fod yn union fel y bu yn ystod y deu- ddeng mlynedd diweddaf—ni fu i'r rheolaeth erioed dynu un gwahaniaeth gyda golwg ar pa ddynion a ffurfient y dirprwyaethau, a fyddent yn ae-odau o unrhyw bwyllgor ai peidio, neu ynte yn undebwyr ai ;nad; oeddynt—'iddo ef nid oedd o un trvahaniaeth pwy na pha beth oedd y dynion cyhyd a'u bod yn weithwyr iddo ef. Y ffaith blaen ydyw -bu i'r dynion streicio am yr hawl o gael" Pwyll- gor Sefydlog," ac y maent wedi methu. Mr B. Pickard, A.S., yn siarad yn Barnsley ddydd Mercher, a ddywedodd ei fod yn cymeryd ychydig gredyd iddo ei hun am yr hyn wnaeth yn nglyn a chytundeb y Penrhyn. Cawsai efe, Mr Ashton, a Mr Edwards eu hapwyntio gan gyng- rair y Mwnwyr i wneud ymchwiliad llawn i'r mater. Gosodwyd o'i flaen ef y telerau cytundeb awgrymedig a chan fod y telerau yn rhoddi yr hawl i ymuno ac i benodi dirprwyaethau i gyfarfod rheolwyr lleol Arglwydd Penrhyn, a bod rhanau eraill yn foddhaol, darfu iddo ef eu cynghori i wneuthur settlement terfynol o'r busnes. Fe wnaethpwyd amryw gyfnewidiadau yn y draft" gwreiddiol cyn i gytundeb gael eu wneud. Un o'r rhai rhoddodd y cynorthwy mwyaf i ddwyn cytundeb o amgylch oedd Mr Lloyd Carter, per- thynol i'r ffirm leol o gyfreithwyr Arglwydd Pen- rhyn. Bu i'r dynion ddangos eu parch i ddir- prwyaeth Cyngrair y Mwnwyr trwy anfon gwifreb ato ef (y siaradydd) yn union wedi i'r cytundeb gael ei gwblhau. Yr oedd efe wedi rhyfedd". pan ymwelotld a Bethesda, nad oedd dim "wreck- age" i'w weled yn lie hyny edrychai y tai yn gysurus a'r bobl yn foddlawn a hapus, heb ddim 1. o'r olwg ddigalon, curiedig a haner-newynog a welir weithiau mewn pentrefydd glofaol ar ol ym- drechfa hirfaith. Yr oedd un boneddwr Ileol wedi casglu a rhanu 19,000p yn ychwanegol at y cyn- orthwy arferol dalwyd o drysorfa yr undeb-yr hyn, i fesur mawr, oedd yn cyfrif am sefyllfa dded- wydd y rhai oeddynt ar streic. Efe a welai i'r dynion rhoddi "tair banllef" i Arglwydd ac Ar- d- glwyddes Penrhyn. Yr oedd hyny yn beth fuasai yn ei ddisgwyl oddiwrth yr opiniynau a. glywodd efe yn cael eu datgan ar ei ymweliad a'r lie ond yr oedd oddiwrth Arglwydd Penrhyn at reolwyr Ar- glwydd Penrhyn yn fater cwbl wahanol. Os byddai i'r rheolwyr gario allan y cytundeb a wnaethpwyd, fe fyddai i enw Arglwydd Penrhyn gael ei barchu gymaint ag y cafodd ef (y siarad- I r_1 ydd) ei fod yn cael ei barchu yn mhlith y dynion ddydd Iau diweddaf ac yn awr, gan fod gwell dealltwriaeth wedi ei gael, yr oedd yn gobeithio y byddai'r bobl mor hapus ag y dylai pobl ardal o'r fath fod.

LLAFUR A'l DDYRYSBYNCIAU. (Gan James Sexton.) ANGHYDFOD CHWAREL Y PENRHYN. Mae y geiriau pobpeth a ddaw i'r hwn sydd yn aros" yn hoelio anghydfod chwarel y Penrhyn wrth y llawr yn lan. Gyda golwg ar pa un a oedd yn werth aros am dano, neu a oedd yn werth codi y fath dwndwr yn ei gylch a gafodd y dynion ryw- beth am aros, neu ynte a gafodd ei arglwyddiaeth ei "dynu i lawr"-y dyfodol yn unig raid benderfynu. Am y presenol ymddengys fod cvmaint o niwl yn nghylch gwir natur telerau y cytundeb ag sydd o frys ar du y dynion i ruthro yn ol i gyfoethogi ochr y mynydd er budd Arglwydd Penrhyn. Cydnabydd- ir yn llawn fod y frwydr hon yn un o'r rhai mwyaf penderfynol o hirfaith a ddigwyddodd yn ystod yr haner canrif yn mha un y bodolai yr hawl gyfreithlon o gyfuniad. A phaham? ydyw y cwestiwn a gyfyd 1 yn naturiol yn meddwl yr efrydydd eyffredino drc-fn- idedd wleidyddol-paham, os yw y gyfraith yn can- iatau i'r chwarelwyr yr hawl i ymuno, y dylai ei roddi mewn grym achosi cymaint o galedi a chymeryd amser mor faith ? Bu i lawer iawn o sentiment gael ei ddwyn i mewn i'r ymrafael hwn a ffolineb fyddai ceisio anwybyddu pris hyny mewn unrhyw anghyd- fod llafurawl. Dygwyd swm mawr o siarad gwag a disynwyr hefyd i mewn i'r eweryl yn Surf o faeddu Arglwydd Penrhyn a gwneuthur ymosod- iadau anwarantedig arno, ac y mae hyn yn cael ei fawr ddirymu gan y ffaith fod ganArglwydd Penrhyn hawl gyfreitlilon i wneud yr hyn a fyno a.'i eiddo ei hun. Y mae pob tipyn o deimlad, neu wrthddadl, neu gwyn (yn gyffelyb i'r tunelli o graig a orwedd yn oclir mynydd ei arglwyddiaeth) yn cael ei lwyr falu gan yr ergyd fachhon o dynameit cyfreitiiiol. Mae hyn wedi gwneud ei arglwyddiaeth yn ddiogel yn ngwyneb yr holl daranau a anelir at ei ben, gan ei alluogi, heb air o wrthdystiad nac atebiad, i fyned rhagddo mewn urddas na& gall hyd yn nod ei elynion ddim peidio ei edinygii., Hyd yn nod yn awr, yn yr awr o ymostyngiad ymddangosiadol ar ei ran, nid yw yr urddas hwn yn ei adael, oherwydd gwelir hyny yn y ffaith fod ei arglwyddiaeth, tra mae ei ddyn- ion yn aiddgar brysuro yn ol i arwyddo eu henwau yn llyfr y cyflogau, yn tawel deithio'n ol o bleserdaith yn Norway mewn trefn i gyfranogi o ddifyrwch y tymhor yn ei gaban saethu yn Glan Conwy. Yno y gall unrhyw chwarelwr ei ganfod yn lion a siriol, yn ymarfer ei hawl gyfreitlilon o wneud fel y myno gyda'i eiddo ei hun-mewn urddas tangnefeddus a gwir fwyn- had. Pe buasai i mi byth feddu uchelgais buasai hynyyny cyfeiriado dan-astudio Arglwydd Penrhyn. Yn awr, gan fod chwaivlwyr hefyd yn dychwelyd i'w cabanau saethu, lie y gwnant hwy i greigiau, nid plu, ehedeg i fyny, byddai yn eithaf peth iddynt, tra ¡ y llawn gydnabyddir y gwrtlisafiaa dewr a wnaethant a'r dull -canmoladwy yr jmddygasant (ar wahan i fusnes y prysuro'n ol), syiweddoli yn llawn nad yw ei arglwyddiaeth ond yn syml wedi cydsynio i adael iddynt weithio uuwaith yn rhagor. Y mae efe eto yn cad", ei hawl gyir ithiol i gau y cliv. irel i fyny a gwneuthur a fyno a'i eiddo ei hun. Gwnai cyd- nabod y ffaith hon yn onest arbed llawer iawn o wag-siarad a chamd^etilltwriueth yn y dyfodol.

CYFARFOD MAWR YN METHESDA. Nos ilun cyfarfod mawr arall o'r chware^yr yn Bethesda: cynhelid ef mewnmaes gerllaw Gorsaf y Ilheilftordd. Mr William Evans, Bont Uchaf, oedd yn llyw- yddu, yr hwn a ddywedodd mai amcan y eyfarfod oedd pasio cyfres o benderfyniadau ag yr ystyr- ient hwy yn angenrheidiol eu pasio cyn myned o honynt yn ol at eu gwaith. Efe a obeithiai byddent yn heddychol ac amyneddgar dan yr am- gylchiadau yr oeddynt ynddynt yr adeg bresenol, a pheidio gweithredu yn frysiog na thaJ" sylw i bo b sibrwd a ledaenid o amgylch. Mr W. H. Williams a gynygiodd y penderfyniad cyntaf, yr hwn a ddatganai ddiolchgarwch i'r "London Daily Chronicle," "Reynold's News- paper," a'r newyddiaduron Ileol am y gefnogaeth a roisant i'r chwarelwyr hefyd i'r gsfeahanol Un- debau Crefftwrol, i chwarelwyr Gogledd Cymru, ac i bersonau unigol a gyfranasant arian i'r gronfa gynorthwyol. Wrth siarad am un o amodau tel- erau y cytundeb, efe a ddywedodd eu bod wedi cael sicrhad y byddai i'r oil o honynt gael myned yn ol i weithio. Pwysai ar iddynt beidio codi un amheuaeth na byddai i'r telerau gael eu cario allan. Pe cymerai unrhyw gamgymeriadau le dan y fath amgylchiadau, na fydded iddynt, heb brawf, ruthro ar unwaith i'r casgliad fod bwriad drwg yn mryd y Rheolaeth. Bydded iddynt gy- meryd amser i edrych i mewn i bethau, ac ar un- waith beidio cyhoeddi nad oedd pobpeth yn cael eu cario allan yn ffyddlawn. Yn siarad ar y pen- derfyniad, efe a ddywedodd fod y wlad wedi cefn- ogi y chwarelwyr i gaffael yr hawlfraint o am- ddiffyn y gwan. Fel corph o weithwyr hwy a broffesent iddynt sefyll allan er mwyn enill yr hawlfraint yna ac os oeddynt yn onest a chvwir yn eu hamcan, byddai iddynt ddangos yn y dy- fodol mai eu hamcan ydoedd amddiffyn y gwan ac nid cyrhaedd manteision personol Efe a hyderai na chlywent unrhyw chwarelwr, mewn blyiydd- oedd dyfodol, yn gofyn pa fantais personol iddo et fyddai yr Undeb, ond yn hytrach yn gofyn pa ddaioni a allai efe wneud i'w gydweithwyr. Yr ,oedd yn dymuno i'r egwyddor yna gael ei cherno ar eu calonau yn y cychwyn. Pwy bynag oedd yn bwriadu dyfod yn Undebwr, bydded iddo ddy- fod yn un mewn trefn i allu gwneud lies i'w frodyr gwanaf, hyd yn nod pe na bai iddo ef ei hun fan- teisio ar hyny. Efe a obeithiai y carient hwy yr egwyddor yna allan, ac wrth wneud felly rhaid oedd iddynt fod yn ffyddlawn i'r Undeb er mwyn y corph cyffredinol o weithwyr. Bydded iddynt brofi i'r wlad eu bod hwy yn haeddianol o'r gefn- ogaeth a estynwyd iddynt. Credai efe (y siarad- ydd) eu bod yn awr ar delerau gwir dda gyda'u meistr: yr oeddynt wedi cael sicrwydd y caffai pobpeth anhyfryd ei anghofio. Diddadl fod mas- nach wedi dioddef trwy yr anghydfod hwn, ond byddai raid iddynt fod ysgwydd wrth ysgwydd, y meistr a'i weithwyr, i ddwyn pethau yn ol i'w lie. Yr oedd yn gobeithio y byddent ar delerau da gyda'u meistr, ac y derbyniai pob un yr hyn oedd iawn iddo gael. Er mwyn rhoddi sicrhacf2>ellach, dywedodd nad oedd dim dial (retaliation) i fod. ac adgofiodd hwy na. ddylent ymarfer y rhyddid a enillasant yn y fath fodd ag i herio disgyblaeth. Yr oedd disgyblaeth dda, o'r tu arall, yn amddi- ffyniad i'r gweithwyr eu hunain, a hyderai y gwnaent barchurhoolau a disgyblaeth. Na fydd- ed iddynt, ychwaith, redeg i ffwrdd gyda'r drych- feddwl fod pob rheol ellid ei rhoddi mewn grym yn dyfod oddiwrth y Rheolaeth, oblegid yr oedd cyfraith y wlad hefyd yn effeithio ar y gweithwyr. Efe a hyderai na cliamddefnyddient hwy y "com- bination oeddynt newydd ei sicrhau. Ar gynygiad Mr Robert Davies, yn cael ei eilio gan Mr William Williams, Gerlan, pasiwyd pleid- lais o ddiolchgarwch i bwyllgor y gronfa gynorth- wyol. Cydnabyddwyd ar ran y diweddaf gan Mr W. H. Williams, yr hwn a ddywedodd eu bod yn gbbeithio y byddai yr adroddiad o'r cyfrifon wedi ei harchwilio yn briodol yn cael ei gyhoeddi yn fuan. Mr Thomas Roberts, Fron, a gynygiodd, yn cael ei eilio gan Mr Robert Thomas, a phasiwyd yn unfrydol, bleidlais o ddiolchgarwch i Mr J. R. Jones am fenthyg y maes i gynal y cyfarfodydd mawr; i Mr E. J. Roberts, am fenthyg y Farch- nad i'r un pwrpas ac hefyd i Mr David Williams, am roddi bentliyg ei gerbydau i'r pwyllgor ac eraill yn ddidal. Pasiwyd penderfyniad hefyd, ar gynygiad Mr John Williams, 'Rynys, eiliedig gan Mr Robert Griffith, Braich, yn diolch i Dr. Lunn, Mr Holmes (Leicester), ac eraill am y cynorthwy a roddasant mewn eysylltiad a chor y chwarelwyr. Mr Griffith Edwards a gynygiodd yr hyn y dy- wedai oedd mewn arferiad. yny chwarel, sef fod i gynrychiolwyr y dynion barhau yn eu swydd hyd ddiwedd y flwyddyn, ac ar ol hyny eu bod yn cael eu dewis neu eu hail ethol bob chwe' mis. Eiliwyd hyn gan Mr John Roberts, a chariwyd ef. Yna galwodd Mr Henry Jones sylw at symud- iad roddwyd ar droed beth amser eyn dechreu y streic er sefydlu ysgoloriaeth yn Ysgol Sirol Beth- esda yn enw y diweddar Mr Robert Parry, yr hwn oedd arweinydd y dynion am lawer o flynyddoedd. Dywedodd fod swm o 114p yn awr yn y bane tuag at y gronfa hon. Pasiwyd penderfyniad fod i'r holl chwarelwyr, yn mhen deufis neu dri o amser, danysgrifio y swm o chwecheiniog yr un tuag at chwyddo y gronfa. Cyn i'r cyfarfod derfynu fe basiwyd penderfyn- iad arall yn ffafr cefnogi a chynorthwyo gwasan- aethyddion siopau BethPBda i gario allan y mudiad o gau'n gynar.

Yn adroddiad Coleg Annibynol Aberhonddu sylwir fod y gwagleoedd yn mhlith athrawon y coleg hwnw ac eiddo Bala-Bangor yn rhoddi cyf- leusdra da i ystyried a ellid uno y colegau Anni- bynol Cymreig, a sefydlu un coleg canolog, mwy unol a gofynion y Gyfathrofa. Hefyd, dywedir mai Aberhonddu, o bob man a enwyd eisoes, yw y lie mwyaf canolog i'r coleg unedig; ond fod v pwyllgor yn barod i ystyried hawliau unrhyw fan arall. Byddai cael undeb rhwng y colegau hyn yn sicr o fod o les i'r achos Annibynol yn Nghym- ru. Nid oedd y fasnach mewn glo ager mor fywiog yn ystod yr wythnos yn Neheudir Cymru ag y mae wedi bod, a gostyngodd y prisiau tua 3c y dunell. Nis gall y tawelwch hwn fod ond dros dymor, modd bynag, oblegid nid oes yna ddim i ddangos fod yna mrfnewidiad mawr wedi dyfod dros y fas- nach. Y mae yr amser yn mron gerllaw pan y dengys y fasnach glo dai arwydd o welliant, yn neillduol felly os bydd i'r tywydd ansefydlog pre- senol barhau. Bydd i'r prynwyr weled yn fuan eu bod yn cyflenwi eu hangenion ar gyfer y g&uaf, a rhoddir archebion allan yn fwy rhwydd. Yr oedd y fasnach mewn haiarn a rheiliau yn fwy tawel. Platiau alean yn dal yn debyg yr un fath.

Afiecliydon Cyffredin. 2.—YR YSGYFAINT. Un o'r afiechydon mwyaf cyffredin yn yr Ynys- oedd Prydeinig ydyw afiechyd yr ysgyfaint. Bydd anwvd neu catarrh syml yn arwaiii i bronchitis ac enyniad yr ysgyfaint. Heblaw y man drwblon hyn, mae yr ysgyfaint yn agored i afiechydon dy- ledus i hadau (germs), megis darfodedigaeth, etc. Pan fyddwn vn byw mewn lie yn union yr un lefel a'r mor y mae digonedd o ufelai (oxygen), ac nid yw holl alluoedd yr ysgyfaint yn cael eu dwyn i weitlirediad ond esgynwch, dyweder, rhyw fill- dir uwchlaw lefel y mor, ac fe ddygir yr holl allu ysgyfeinawl i weitlirediad. Dyna paham yr an- ioiiir pobl gyda'r darfodedigaeth i leoedd filldir a mwy uwchlaw arwynebedd y mor, lie y derbyniant les ac weithiau a lwyr iacheir. Pneumonia (en- yuiad yr ysgyfaint) sydd afiechy(I arall a achosir gan germs. Ar dywydd oer, llaith, y mae eisiau mwy o ofal i gadw yr yseyfaint yn rhydd oddiwrth anliwylder nag sydd gyda holl organau eraill ein corpli. Alae y cwestiwn o awyr pur yn un pwysig iawn, ac ymarfer yn yr awyr agored yn anhebgoroi ar bob tvwydd ond, uwchlaw pob peth, mae yn angenrheiuiol cadw'r corph mewn iechyd cryf. Gwelwch mor gyflym y bydd person gwanllyd, byr o waed, yn cymeryd anwyd, ae mor fuan y bydd yn rhecleg i'r gwaith. Vi-Cocoa Dr. Tibbies, gyda'i Caracas pur, Co- ll y coa, Extract of Malt ac Extract of Hops, nid phys- igwriaeth mo hono, eithr efe a gyfrana faeth ac a ddyry amddiffyn i'r cyfansoddiad trwy lildio í fyny nerth ac yni. Dylai iiiamau sydd am gadw eu plant mewn iechyd da roddi iddynt Vi-Cocoa Dr. Tibbies, wedi ei wneud grda llefrith poeth, bob nos a boreu. Dynion a merched eiddil, gydag ysgyfaint gwan- Ily llyd, os am fod yn gryf, heinyf ac iach, a ddylent ddefnyddio Vi-Cocoa Dr. Tibbies bob boreu a hwyr a'r holl ddynion ydynt agored i ansicrwydd oerlwm ein hinsawdd erwin-lym, fe ddylent, cyn gwvnebu eu diwrnod o lafur, arfogi eu hunain gyda Vi-Cocoa Dr. Tibbies yna gallant herio cynddeir- iogrwycld vr elfenau gyda thawelwch meddwL Mae yr ysgrifenydd yn siarad oddiar brofiad per- sonol, a thrwy sylwi ar efieithiau ilesol ar eraill. Y mae Tea yn agor chwysdyllau y croen ac am amser yn peri cylfro, cofli a symbyla weithrediad y galon, tra y mae Vi-Cocoa Dr. Tibbies yn rhoddi nerth, sefydlogrwydd, ac yn adeiladu ac adgyf- nerthu meinweoedd tyner yr ysgyfaint. Mae hwn yn fwyd-ddiod rhyfeddol mewn gwirionedd. Nid oes dim erioed wedi ei ddarganfod ddaw yn a^os ato am roddi calon ysgafn, Uawenvdd bvwjd, chwnnder troed, yn nghyda'r teimlad cyffredinol hwnw o gy8Ur ag 8Y n deilliaw o allu cvflawn i fwynhau pob pleser-nioesol, deallol, a chorph- orol. Gwneir Vi-Cocoa Dr. Tibbies i fyny mewn pec- yiiau chwecheiniog, au mewn tyniau naw ceinio^ a Is 6c yr un. Gellir ei gael gan y Chemists, y grocers, a r Rtorc, neu vnte oddiwrth Dr. Tib- bies' Vi-Cocoa Limited, 60, 61, and 62, Bunhill- row, London, E.C. Teilyngdod, a theilyngdod yn unig, yw yr hyn a hawlnvn i Vi-Cocoa Dr. Tibbies, ac yr vdvm yn n°rp-! HnfV-n tyraad bychan destlus o Vi-Cocoa r. iibbles yn sampl rhad i unrhyw un o'n dar- tro)1' il enV>1 "^ioriaI1ydd" (gwna, post-gerdyn y

Un o r papyrau dyddiol a ddywed —"Yr ydym wedi ein bysby.su yn swyddogol fod yr anghydfod yn Nglofa Sandicroft (eiddo'r Meistri °Hegin- botham) wedi ei setlo i foddlonrwydd y cwmni a'r dynion, ac y bydd i waitli gael ei ail gycllwyn yn nghorph yr wythnos nesaf. Achos yr anghydfod oedd o bertliynas i "wagoning" ac "allowance." Effeithiai y cweryl ar oddeutu 160 o ddyllion. Yr ydym wedi clywed hefyd fod yr anghydfod yn Nglofa Phoenix, Lceswood, wedi ei setlo, ac fod y dynion oedd "allan," tua 120 mewn nifer, wedi ail fyned i weithio. Mae y dwvlaw wedi sicrhau codiad brchan yn eu cyflogau. Mewn perthynas a wagoning" yr oedd yr anghydfod hwn hefyd. Argraphwyd a Cliyhoeddwyd dros y North Wales p Chronicle Company, Limited, gan David Williains, yn y "North Wales Chronicle" a'r "Gwalia" Prmt- Caxton House, High-street, lianror, yn Mhlw-yf Bangor, yn Sir Gaernarfon; ao yn Swydd- ivn iY ,r,nai,-y!id'' Bridge-street, raangefui, vn r\ jTt *'on> gan John Willi ar,3 Dydd Iau, Medi 2, 1897.