Y Clorianydd

AT EIN GOHEBWYR. "UN OEDD YNO." — Dylsech ddyfod oddiyno ynghynt. "BRAWD GWAN."—Nid yw'r ymresymiad yn deg; wrth y "pregetliwyr llengar" a "gwyf o ysgolheigdod" y dis-gwyhr yng nghy.vtad- leuoa yr eisteddfodau sirol. D. ROWLANDS (Penmynydd). — Methwyd gwncud lie lcll llythyr yr wythncs hon,

JOSEPH CHAMBERLAIN. GWT ag- yr oedd murmur mwWT" gan y am dano cedd Joseph ChambcTlaic a'i glod wcdi ei daeinn ymhelli1, a chyda goftd v derbyniodd yr holl wlacl y g-air am ei farw, canya eziillasai edmygedd fol g^flicddaadur galluoig-, gl.n-el3t., ■wynelxug-orcxL a. dewr. Yr oedd uwcMaw pepeth yn -wladg^arwr, dyma'r tan a dcam-'ai yn iWig-i yn ei esgyrn, a deuai al1^ yn ffLamau o i cnan. Ond un o anffod- ion Prydain oedd iddio crfod ciiio i'r cytig-od am wvth nnyncdd, pan y.r oedd cwestiynau y on ajulwg- gyda hwy yn cael cu trafod. Undicib yr Ynyscvedd Prydeini^ at; Undeb yr Ymorcdrarth oedd en bynciau mawr. Fel y .sylwyd yn y Senedd ddydd Lun, yr cedd rhywbeth yn haneii ei fywyd, o'i ddydd. iau bore ym Birmingham hyd yr adeg yr aeth cu enw'n air tenlaiaidd yn y wlad ho.n, yn y trcfedi^aethau Prydeinj|f, ie, rhywbe.th oedd yl hawiio gwarog-aeth hyd yn oed gan wrthwynebwyr pe,nnaf. Ni bu chwerwach gwrthwynebydd iddo yn Nhy y Cyffrcdir. na Mr L'oyd Goorge, ocd dyua a ddywedodd y Canghcllcr ddydd Sadwm, sief y eyfle cyntaf a gaiodd i gyfeirio at farwolaeth Mr Cham- berla.M), gaji annvrroh dirprwyaøtb oddiwrth Gymdsitha.s v Corffoiraethau Di.neei^g; Rhaid mai gyda gofid lnawr y o'ywsc.m oil a.m far- woLacth gwr enwocaf ci mcrwh bywyd di n. esig. Pa. mor ddisg'air by una,g oedd gyrfa Mr Chamber La in mown gwkidiadiaeth Ymhcr. cdrol—a gyrfa- ddisg'l-air mown gwirionedd yd oedd—nid yw hyd yn oed hcai.no yn eymvlu yr eeiwogarwydd diaago a enillodd yn ed (hb1(J,5 eye dod yn a-elxxl o Dy y Cyffrcdin." Yr cedd cuddiad ei gryfder i fe«u r he looth yng ngoncl-irwydti oi a.mcanic^n eofndra i .'CifylJ i fyny dree ei argyhoeddiadau. Yn 1876 yr aeth i'r Senedd. a chyn pen pedair blynedd edrychid arno fel un o flaeniooa y B'aid Rydd- frydotl ac emwid ef fel olynnydd G'Bdwtone; olld etr g-wyched y rha,goIygon i enn ill enwog- rwydd parsc.no! dew-ieodd yn hytrach fcfyil dros gyfafflrwydd y Deymaw Gyfunol na c-hael mwyniajit anrhycledd yn grocB i'w airgylioedd- iadau. Ni phetruwai goaidemnio pa-wb a phopeth a ysrtvriai yn wrthwyricbo-1 i fudd. iarnau ei wlad. Coindeaniiiodd yn ddiarbed gytugrair Mr Gladstone a'r BLarid WyddeLig ac nr phetrusodd ddweyd ei farn yn gT«"w am eylw difriol a wnacth Canghellor Ymhod. raetn Germani o borthynafl i yrnddygiad ciin milwyr yn No Africa. Ond ce y gofynwn yriglyn a pha beth y-coffeir enw Mr Chamber- lain yn bennaf, g-cllir dweyd yn ddibetrus mai ynglyn a'i ycidreeh i ddwyn gwa,ha,nol raimau'r Ymhercdraeth Brydein.i!g j undeb masna.chl agoeach. Er nad efe, o bos.ibi, Gyniad o "frawdjo-'iaieth Ymherodro]," efe a ï dygodd i amlygrwydd ac a roep wedd ymarferoJ arno. Mawr oedd y gwaith a wnaeth fel Ysgrifennydd Trefedigaethau, ac fel fyi-wcdydd cr.a.ff gweLodd y budd i Brydain ac i'r grv'edydd xydd eidd-i hwnt i'r inor o drefnu tol.lau nai'dduol cytLrhyngddynt. Erbyn hyn y mae'r poli.-u y rhocs efe gych- Tryn iddo wedi dod yn briif bwnc y BLaid Un- diebol: er iddo c-1 orfod i'r yn. wr elaf, gwel-wyd pK/bisibi!rwyad dydddau gwell i'r Ymh-ercdraeth oil yn y gyiaiwlrefn dollawl a urodd etfe yn Cti ymgyreh favrr yn 1903. Gwir nad CAS unrhyw fudiad wedi rh<xldii bed i fwy o ddad,'i?u ma ''Diwyig-iad Tol'awl, ond yKtyriGethu plaid cyfrif am hynny, ac l ces a "wne.o'r ffaith a theilyngdod perscnoi y girr digore.gu'r ffordd. Crcdai Bir- rcdnghain ei fod ef yn ffyddlon argyhoedd- iadau. ac i'w ddelfrydau aiuehxsl; JFrawf pTn- o hyeny cedd y mwyafrif a. gafedd yn yr ct.ho' iada u. a phrawf arall oedd yr arddang- œia.d c aTar a wisgai'r ddi.na.e ddydd ei ajwyl. F.r y eyfnie-widia.Jau po.iticaidd fu yn ei ni chiLiodid Mr Chanibe-rlain o Iwvbr el ddy'ed- cwydd i'w wlad. Ei briodolOOd gryfaf oedd ei ffydJ-ffydd yn ei wlad, ffydd yn yr Y mher- cdraeth ac yn nylodol ei genedi, ac awrdd angherddol i waeud ei gydwladwyr yn ddioeth. ach ac yn hapusach. Dytn<1.ir dylanwadau ei symbylu yn ei fywyd gwasanaetltgar, ac erys gTvery; bywyd o'r fatb i gyfoeticgi meddwl ac i gryfhau fferau y rhai a ddcTiaat ar ei oJ.

Y CWESTIVVN GWYDDELIG. Yn Nhy yr Ajglwyddii, ddydd VUll, paaiwyd ai; dda.rl'er.iad y Meeur er Diwygio McaUiT Ym- reolacth hoo end deg p-lcidla-ie yn dbynr-yr oedd 26.3 o'i blaid. Yfcry dicohreuir ar y gwaith pwyllgoirawl Mesur, a pryd y cynhygi&'r Undebwyr wej'liajitau iddo cr gwncud Ultrter yn anibyruioi arno. Un o nodweddion am.lyca'r ymd.rafcdaeth oedd araeth bwywg- gan y Macwywydd Arglwydd Rolbertf, ail-adrodd ej rybucld i'r TJy- v/od.raieth y dechreuid diwedd y Fyddin Bryd- emig os y gcl:wiil ami i saet.h,u gwyr U Lit etr er gorfedi y rhan homno Y nys Werdd i liygu i Ymreo'lacth. "Yn yr a-rgyfwng hwn," meddai y mihvr enwog, "daw cydwybod yn fwy ú allu na gorcbymyn y 1^1 ywodraethac aeth ymiaen i ddangM; nad oedd darostyngiad tTteter trwy d.rai.s i'w gyfiawnhau. 'Prwy gyfucwid y Mc-.«ur y ma<e modd i Dy yr Ar- glwyddi achub Ulster rhag bed yn fa.es ce>lan- edd, canys rhaid y gwei1 y Llywodraeth hJ1. ach, er mor hwyrfryda,g yw i gydnabod hynny, mai clyiia fuasai can.lyniad poeio'r Meeur y mae. By<]d mwyafrif pobl Pryd- ain wrth gefn Ty yr ArglTwyddi. yn eu gwaith, enwedig- pan ddeoJlant fod Pwyli^or y Gwydile'ig yn yr Unol Dal- eithiau wedri anfon at y pwylilgor yn yr Iwerddoo yn galw arnynt i sefyll yn gadain drop gael yr ynys yn gyfan daw Ymreolactli a.c yn dweyd hefyd eu hod yn beaiderfynol yr all;fonr.r ai-fau rhyfo1 i bob gwirfcddolwr a waif dire gael ci wlad yn rhydd eddiwrth Bryd.ain. ;¡CYFAlI..L Y T'LA WD." Anghc-fiodd "Cyfaill y Tiawd"' oi gyffes ffydd par, y pIygo<id i fygybhion miLiwnydd.io<n ei blaod ac y gostyn^edd gciniog yn Jihroth yr iiicwm. ÀD1 flynyddau y mae Canghel'ydd y Trytorlys wedi oeiMio yniddjangofi rhyw ail ra.glunia.et.I], gan ddeuu'r miloedd trwy wariiO, runt gwario, arian y cyfoeithog- ion er dwyn cyuur i'r tawd. Dyna. ffordd rwydd i eainill poblogTwydd, yn cwwedig- pan gofir trethda;vr raid dalu'r goet. Ond diwedd y raae cynlluniau'r Cang'hetLlor weda dod yn ormod hyd yn oed i aelodau ci blaid ei bun. Cafodd y cyfcwthogion Rhyddfrydiol en ffordd; plyigodd Mr Voyd Geoa-go iddynt yn hytrach na chaCi Nt oefpjogacth. Yr cedd awdurdodau 11001 wc-ùi cLechneii IJawenJuw yn yr addewid fed y TVyeorlys i ddwyn rhan o faich y trethi; ond we r holil w lad wedi ei siomi, am fod y gwr a wylai ddagTau cyd- ymdeimlad a'r tlawd wedi gweled fod yn bwysicach j'r Kywodrae-tb foddao'r cyfedl'ion sy'n Uanw coffra.u r blaid.

""t'.E" Marwolaeth Arglwydd Wemyss. Yr wyt»)inoe ddiweddaf bu farw un o ddynion eyhoedd-us hynotaf y ganrif ddrweddaf. CyT- haeddotld yr oedran teg o 95 mhvydd. Grack)-, iixid yn Rhydycherc. ao aeth Senedd fel aekxl Ceidwadoi dros Ddwyra.in Gloucester yn 1841. Yn 1347 ymladdodd ac enillodd v t-efld dros rain Lothian,a chadwodd hi hyd 1883. Y ffwjdd- yn hon bu farw ei dad. a gwnacd yntau yn glwydd. Ymestynodd ei fywyd cyhoeddus y eyfnod hirfaith o dair blynedd a thri tigain, a chymcrodd ran amlwg mown ymryeonau gTvlod- yodoi. ac er ei fod fel Arglwydd Eleho am ddwy fhneJd-o 1853-55—yn aelod o Lywodraeth Ar- giwycid Aberdeen, c-ymerodd ei linell ft hun am gryn ameer, a gwrthodai ymgYJUtu ag unrihyw blaid.

Dydd Tau bu farw Syr Benjaim Stone, eyn- A.S.. a adwaenid fel y "Parliamerrary photo- grapher," a noe Sul bu fa.rw ei wodlw. Clccniid y ddau ddydd Mavn'-li ftui.ton Co

Marw Mr. Chamberlain. UN 0 BRYDEINWYR ENWOCA'l DDYDD. PARCH CYFFREDIOL I W ENW. Noe lau, yn Llundain, bu farw Mi Joseph Chamberlain, ym min 78 mlwydd ot'< Bu am wyth mlynedd yn analluog i gymeryd than mewn bywyd cyhoeddu.s, ac er y mynnai El etholwyr yn Birmingham iddo barhau i'w cyntychioU nis gailai fyned i Dy v Cvffredin, a bu liyn yn golled ddirfawr ,x Blaid Undebol. Ga.nwyd v gwloidyddwr enwog yn Llundain, Gorffennaf rfed, 1836. Perchen gweithdy e<gid- lall oedd ei (lad, ac aeth Jot-eph J 1 brentis ar fainc y crydd. Ond wedyn aeth fr swyddfa, ac ymhen dwy flvcedd symu<lodd i Birmingham, de yr oedd ei dad ya me'ddu yfran iir-wn gwairh hoe!ion a "screws." Llwjddodd i ti(latbIN-gu'r bwmes, ae ymhen ychydig flynyddau (laef,ii j cwmni i bi vnnu melinau a inwnfeydd. Treuliodd uga.in mlynedd c '.i w« ynglyn a'r buenes, a phan ynmcahlllOdJ \n 1874 yr cxvid wedi gwneud llawer o gyfoeth. Dochreuodd diiflti ei hun i fywyd evheeddus y ddinas. Bu'n faer Birming- ham deirgwaith. ac yn gadeirydd y Bwrdd Ysgol. Rhyddfrydwr wlog oedd ar y prvd, a phan tua 40 mlwvdd oed etholwyd ef yn un o dri o aelod- au Seneddol dr<m B;rmingiiam. Yn ystod y deng mlynedd eyntaf y bu vn Nhy'r Cyffredin ym°- roddaf i hyrwyddo bud'diannau'r Rhyddfrydwyr. Efe so?ydlod<J y Cyngrair Rhyddfrydol Cenedl- aethoi. C.vn bod yn Aelod Sencduol am bedair olynedd gwnac-d ef yvt aeloci o r v'vfrin Gyngor. Yr oedd yn anewyllysgar i dderbrn gwaliodd.iad Mr Gladstone i ymuno a'r Weinyddiaet-h yn 1830, ond eydeyniodd i gymeryd y swydd o Lyvydd v Ihvrdd Masnach. Elai o gwmpas y wlad y pryd nynny i ddadleu dros <:diwygiadiu neillduol. so &(.hc;c.>d{.I gryn bryder ¡'w gyd-aelodau yn y Weinyddiaeth. DadJeuai dros gael yr vsgolion yn rhydd. man-dd»Iiadau i ffermwyr, "graddfa treihiant, llywcdrae'h lieol, ac un llyn un bleid- b ie. I fyny hyd 1885 yr oedd y Blaid RyùdfryJig yn ei addoh, ac edryehent ymlaen i'w weled yn olvnydd i Mr Glads!one fel Prif Weinidog. One] yr oedd Joseph Chamberlain yn fwy o wJadgarwt nag o ddyn plaid, i throdd yn erbyn Mr Glad- stone ar gwestiwn Ymreolaeth ¡'r Iwerddon. Torodd ei gysyl'tiad a'r Blai<l Ryddfr.vdol, a bu ei ymneiliduad vn foddion i'r Mesur gael ei wruiod gy<la 30 o b'eidieia au, ac ymddiswydd odd Mr Gladstone. Daeth Mr Chamberlain yn un o'r gWTthwynch wyr pennafi Ymreolaeth! a dangosodd pi allu- oedd fel areithydd. a daeth yn un o' dadleu wyr iivotlaf fu yn ?\'hv'r Cvflredin. Weds i Weinyddiaeth Arglwydd Rostbery gael ei gorchfygu yn 1895, daeth Mr Chamberlain yn aeio<l o Weinvddiaeth ffurliwyd gan Arglwydd Sal f;bury. Derbyniodd y swydd o ^rsgrifennydd y 'J'refedigaethau. Efe oNI-d yn Swyddfa .1 Tr-efedigaei.hau pan y bu ymgyreh Jameson yn Ne Affrica. Efe hefyd oecid y gweinitlog cyfrif- 01 am y Trefedigaethau pan fu y rhyfel rhwng y wiad hon a'r Boeriaid yn 1899. TAD DIWYGIAD TOLLAWL. Yn 1903 daeth Mr Chamberlain i sylw mawt fel cychwynnydd y mudiad yma. Yr oedd y Llywodraet.il yn rijarcd"- ar y cwestiwn, ac ym- ddiswyddodd Mr t'hamberlain, Mr Ritchie, ac Arglwydd George Hamilton, a dilynodd tri o aeiodau blaentlaw craill. Wedi capI Olwy o ryddi<l aeth Mr Chamberlain o gwmpas i osod igyniiiin gerbron y wiad, a thraddododd areith- iaii grymus. Bu dathliad mawr ym Mirmingham pan gyr- haeddodd Mr Chamberlain 70 mlwydo oed, a thal- wyd gwarogaeth nod< dig iddo yn y ddinas. Tybir i'r fath arddangosiad o barch effcithio'n ddwfn ar ei dfvmiadau, ac yn fuan daeth y gaif ei fod wedi ei darro gan waeledd aÏ analluogai i ddiiyn bywyd cyhoeddus. Yn ganlyniad i farw Mr Chamberlain bydd dwy otholiad. Yr ccdd Mr Austen Chamber- lain wedi ei fabwy«vadu ers tro i olynnu ei dad. felly bydd ei sedd yntau yn Nwyrain Swydd Worcester yn myned yn wag. Ni bu neb mor feiddgar a gwrtliwynebu Mr Joseph Chamberlain <'r 1906: neu efallai y bvddai'n decach dweyd cydyindeimlad c-yffredinol ag ef yn ei wael- edd a. barodd iddo gael pi ethol yn ddiwrth- wyiK-biad oddiar hynny. Dcngye ffigyrau ethol. iad 1906 mor bobiogaidd vd<x:o'<i: Mr Joseph Chamberlain (U.) 7171 Mr R. L. Outhwaite ;R.) 2094 5079 50ï9 YR ANGLADD. Dygv.yd y eorfT o Lundain i Birmingham, a chymcrth yr angladd ie yno ddydd Llun. Yr oedd yr holl cid i n w, megis yn ei d ti. Cynhal- /wyd y gwasanaef.h yng nghapel yr Undodiaid yn Broad-street, lie yr arferai Mr CUamber'ain addoli, a lie y bu'n athraw yn yr Yagcl Sul. Cynrychichd Cyngor y Ddinae, y Brifvsgol, a 1wl¡ gymdeitliasau'r ddinas y bu'r wr enwog vng'.yn a hwy. YrIlyg eraiil yn bresennol yr Ofdd Mr Jesse Collings. A.S.. hen gry fail I y gwr a gleddid, a cherddai'n benisol a Jkg "bwys ai' ben ei fl'on." Syml iawn oedd pope in yn y eape!. fvlineilwyd y miiitsroedd o'r capel i'r giaddfa gan liiocdd..1. vhynnai pob dyn ej het neu oi gap fel yr clai y eerbydau heibio. Y; tculu yn' d:!yr. yr elor-gerbyd oedd y weddw, Mrs Gham- berla in, M rs Endicott (mam y weddAv), Mr a I Mrs Austen Chamberlain. Mr Neville Chamber- lain, Mi-see Hilda ac Ida OharnberUun, Mr Charles Young, a Mr Richards. Ni chaniateid i'r cyhoedd fynd i'r giaddfa, ond arhosodd y dorf yno hyd r.es y daeth y galarwyr yn o). pan oedd v bedd wedi cau ar yr hyn oedd farwol o'r gwr mawr a fydd fviv yn h,:r yn serch ei wlad. COFFAD YN Y SENEDD. Teyrnasai tawelweh a dwyster yn y Senedd ddydd Llun. Ychydig aelodau oedd yn absen- rioi, canys dydd ydoedd i dalu teyrnged o barch i r gwr a gleddid ym Mirmingham-ull a fuvn ysgwyd Ty y Cvffredin a'i hyawdltdd j n y dyd<hau gynt. Y Prif Wemidog oedd y eynfaf i siarad, ac amlwg oedd fod ei deimladau n ddwys dan bwys yr aigofion ddeuai iddo ar yr achlysur. Ssaradai yn isel. "Y mae eco"¡ iaie fel pe'n ynidroi yn y muriau liyii," meddai Mr Asquith. Yna eyn- hygiodd ohiriad y fv am y gweddiil o'r dydd o barch i'r gwladweinydd manv_. Mr Bonar Law. fE-I arweirtydd oclir arall y ty. oedd y elarachvr nesaf, a datganddd ddioleh ei blaid i r Prif Wemidog am a ddywe<iodd. Yna fiaradodd Mr Balfour, yntau hefyd yn ache I ei glod i Mr Chamberlain, ac Xn traethu'n noded.ig effeithioi .:m ei gymcriad. Gwnaefl ooffad eyfi'elyb yn Nhy yr Arglwyddi gan Arglwydd Crewe, Arglwydd Lansdjownc, ac Argiw vdd Milr.er. Am banner dydd cynhaliwyd gwasanaetli coffa yr Eglwys St. Margiiet ((>glwY8 Ty yM.'ytl'rcdin), sef vr un adr-g a y cymerai y gwasa-naeth angiaddol lo yn ninas Mr Chamberlain. Nid oedd sedd wag yn y He; trynryehiobd y Brenin ac eraili o'r teulu brenhinol, ac yr oedd y llys- genhadon tramor hefyd yno, aelodal y Weinydd- faeth brou on ac arwein-ivyr yr WrthbWd. Ar- weinrwyd y gwasanaeth gan y Canon Carnegie a'r Archdoiacon Wilberfosce.

Dosrannu'r Bobl yn ol eu Gwaith. YSTADEGAU DIDDOROL. Pan gyfrifwyd y bobl yn 1911 gofynwyd am fanyiion parthed eu gorohwyiicn beunyddiol, a'r wythnos ddiweddaf y cyhoeddwyd y ffigyrau (yn cynnwy^; Cymru a Lloegr). "Gwasanaethu wi" sydd ar ben y r-hestr, yna daw gwasanaetbydd- ion amaethyddol, ac yn drydydd glowyr. Rhodd- wn y manylion yn Saesneg. Dcngys y ftigyrai-i eyntaf y cyfanrif, yr ail nifer y dynaon, a r dryd- cdd nifer y merched:— Domcf/ie indoor een icc: 1,302,438 41,765 1,260,663. Agriculture on farms, woods and gai-dens:- 1,229,555 1,134,714 94,841. Coo.; mining: —971,236 968,051 3185. Building:—17,942 814,989 2953. Cotton manufacture:—623.825 250,991 372,834. Local Government (including police and poor- law services)58,951 412,501 176,450. Railway companies' service: 542,969 535,799 7170. Engineering and machine making, ironfounding and boilermaking :—510,226 502,942 7284. Dressmaking336.955 3826 333,129. Te.a.ohing :-300.831 89,64B 211,183. Inn. hotel service:—289.056 178,550 110,506 Grocery:—269,322 210,387 58,935. Tailoring :-254,828 127,301 127,527. Printing, bookbinding, and stationery:— 249,465 161.856 87,609. National Covernrtient-249,199 215.110 34,089. Wool and worsted. man-ufacture 233,189 105.552 127,637. Boot, 'dioe, eto., making: — 237:986 172,000 45,986. Drapery:-204.126 93,171 110,955.

Smithfield Porthaethwy. Dydd Llun bu arwerthiant pythefnoeol Mri John Pritchard a'i Gyf. yn y lie uohod. Yr oedd evnbtdliad mawr o bryxiwyr, yn cynr?"Jv, Mr Newell, Porthmadog, yr hwn a brynodd nifer fawr o wvn. Nid ootid cymaint o war the g wedi eu dwyn ynghyd, ond yr oedd y fasnach yn well o gryn dipyn nag yn yr arverlhiant o'r blaen o 30s i 2p yn well. Nid oedd y defaid a'r wyn lawn mor nifeTua, ond caed majsnach f.y A'- tcg neillduol a'r goreuon lawn goron yn ddrutach na. phyihefnos yn ol. Diau mai prysiirdeb y eyn- haeaf oedd yn cyfrif pni fod llai wedi eu dwyn i'r sale, a dywedai yr arwerthwyr y gallent fod wedi gTverthu dwbl y stoc a ddygwyd i'r lie. Aeth nefTrod Cymreig o 15p i 22p 15a (Mr D. Daviefl, Pla^newydd); bnstych o'r un lie i fyny i 22p 10s; ail-rad<I, o 16p 10s i 18p 15s; buchod, Mp i 17p 5s; heff rod cyflo, 12p i 14p 10s buchod gyda Ho, 14p. 10s i 17p 5e. Gwerthai defaid Shropshire am 36s i 40s (Ty'nyooed); wyn croes- ryw Wiltshire. 34s i >53s 6c (Piasnewydd); cyp- Iau Cymreig, i 40s (Ty'nymynydd) wyn eroes- ryw i 34s (Tanygraig); wyn Lleyn, 308 i 355 6c (Tredryw). Oeid o leiaf goron y pea yn fwy am ddefaid Cymreig, sef o 21s i 27s 6c; wyn, 24s. Ar ol yr arwerthiant bu cyfarfod, a Mr J. Pritchard yn Uywyddu, ii drafod gwelliant i arnodau presennol yr arwerthiant. Yr oedd tua chant o amaethwyr, o:gyddion, a phorthmyn yn breeennol. Tynnir allan amodau newydd. a [ byddant i'w gweled yn yr arwerthfa y tro nesaf.

Ysgol Sirol Caergybi. G-OSTWNG CYFI.OG Y PRIFATilRAW EWYDD. Yng nghyfar/od diweddiaf liywodraethwr yr ysgol uohod dateanwyd ilawenydd o weie-1 Mr Owen Roberts gvvella'n ddigon da i cdvd i'w my-g. Efe oedd yn y gadair, a cheid hefyd yno Mrs Midwc], Mrs Eli<ü!, Evens, lurch T. Edwin Jones, Mri J. Webster Ellis, W. S. Owvn, a W. Owen (Penymyuy id). C^ashygiodd Mr Eliis ddirymu y per.dcvfyjiaad basi ^yd mora cyfarfod biaeno-roi, fod i gyflog y prif&t'hraw newydd a benodid fod yn ISOp y flwyddyn gyda 2p am lx)b baehgen a goneth yn yr ysgol, ac yn iiyfcraeh fod y eyflog yn 250p y Ihvyddyn a 10,s am bob u.n yin yr y^gol. Dyv.cd- odd Mr Ellis iddo wneud ci creu yn y cyfarfod blaenorol i gael ganddynt dderbyn awgryim eu cadeirydd urddaso), yr Imn a ysgrifennai -kldynt': "Credaf y dyiem fod yn rliesymcj yn ein eyf. log-all hyd neft y byddwn yn gl-ir o ddyied, fcllv oredaf os y cynhygi^ n 200p a 10s y pern am y cant eyntaf o bkint ,1 Ip y pm dros hynaiy, gwna.i hynny 300p o gyilog pan gyrhaeddai'i' ysgol 150; neu pe eynhygsem 250p a 10s y pen am yr oil, yr hyn fyddai'n 300p hufo 100 <> biant a 325p hefo 150 bua.sem yn lied ddicgel. G weiil gennyf y cynnyg olaf, 6ef 250p a. 10s y pen." Ond nid oedd ganddo ef (Mr Ellis) obalth i iwyddo yn wyneb lnawdledd ;P. licw. Bu- asai cf{"n lioffi dangos iddynrr; fod prif-atlhrawan wedi (",I penodi yri yr ysgolion siirol eanlynol am gyflog JI111.i nag a del id o'r blaen: Llandudno, CaKMinarfion, Bte-enau Ffestiniog, a Gwreesam hefyd fc g.re«la>i. Siaradai rliai am amrhydedd yr y^.gol. Y ffordd oreu i aynnu oddiwrth anrhyd- edd yr 'yo'gd neu oddiwrth anrhydedd dyn oedd bod yn wa>stad mewn dyicd. Pwyfig oedd cael dyn gwirioJiecLol dda fel pen yr Jgol, a gallent gael y cyfryw am y cjflog aMgrymai ef; eithr.ni ddylemt ddisgwyl cael yr un Dr. Arnold neu E-igob Lloyd, yr hwn oedd yn Ysgol y Friars r]lYN ddengain mlynedd yn o!. YohycEg ysgol- leititri mawr o'r faih a enid mewn oanrif. Rhaid oedd i ysgol feddu athrawon cynorthwyol yn gybud a prifathraw, a ehofiai efe Syr Lewis Morris yn dweyd yn Ysgol Cybi mai ei farn cf ordd fed prif-atiirawon yr ysgoliooi ca-nolradd yn Nghymru yn cael gmmod o gyflog fra na tiielid digon ïr athrawon cynorthwyol. Yr oedd efe'n y cydeywient nad oedd yn dcg na chyfiawn dalu i brifathraw dair gwaith cyruaint ag a doelid i'r athrawon ejTVorPhwyol. Mewn trefn )')' j'yw odraethwyr fedru syinud y ddyied o 571p a medi-u cyfarfod hawliau cyfiawn yr athrawon cynorthwyol yr oetid gosiwng cyQog y pnf atihraw yn aiiiebgorol. Eiliwyd gain Mr W. S. Owen. Siiradcdd y Parch T. Edwin Jones (fieer) yn erbyn. Os oeddynt yn dymuno eadw i fyny c-nw ac anrhydedd yr ysgol dylem; d,du', II<D eyflag yn y dyfodol ag a roddid o'r blaen. (lallai efe nodi llawer o ysgolion yng Ngogledd Cym.ru lie y tclid eyflag Rawer lIweh, a ch,eclai etc r.a ddylai Caergybi, fel un o drefi mwya'r Gogkdd, f<xl ar ol yn hyn o both. Wedi pet.h ymdrafod ix^llaoh pasiwyd cynihyg- ion Mr Ellis lieb ond un yn erbyn. Y PWYLLGOR ENWI. Bu gan y pwyUgor sydd i ddethol tri o fysg yr ymgei.swyr i'w yho-i gerbron y Cyngor Sirol arfod preifat yn Llangefni ddydd ItlI. Yr aelod- all dros y llywodraethwyr lleo! yw Mr J. Webster Ellis, Mr W. S. Owwi a'r Parob T. E. Jones, « thros y Cyngor Arglwydd Sheffield, Dr. T. Jones, Mr II. Rees Davies, Mr H. Thoma=, ieu., a Mr R. O. Pierce. Ymys,g yr ymgei.swyr deallir fod Mr Madoc Jones, M.A., Boomaris, a dau .tjeu clri o is atiirawocn Ysgol C;w?rgybi.

Eisteddfod Bangor. DIM OND PEDWAR YN CTOIO'R QAWAlfi: Dynia nifer yr ymfeis-vyr yn ?\drar. Eisteddfod Genedboihol Bilfiger Av.dl y gad air, 4. Prydd'st y goron, 29. Truethawd ur C) mru yn Oos Eliaflbetlh., 3. Drama, 11. Rhan gan, 14. Tclynegion, 45. Bugeilgerdd, 3. Beddargraff, Pencerdd Gwalla, 26, Btxidargraff, M. T. Morris, 17. Marwnad i'r Athro J. M. Davies, 10. Eng'yn, y Gragen. 124. Traethawd ar ddyismwad llcnyddiaeth y 01fl andir ar lenyddiaeth Cymru, 3. Hane6 Bangor, 4. Traethawd beirniadol ar Fynyddog, neb. Traethawd ar eafon byw a chyflog, 8. Traethawd ar atihroniaetii Eucken, 9 Tair stori fer, 27. Cylieithu i'r Gvmraeg. 5. Cvfieithu te'ynegion (,'yrmaeg, 14. Casgliad o alawon gwerin, 1.

Arddsngosfa Frenhinol Amwythig. RIIIF YR EbSYCHWYR YN SIOMEDIG. Siomedig oefid y eyn-uiliadau yn yr arddangosfa --dim banner y nifer o(-dti yn Britt-ol y liynedd; 83,803 aeth druv'r pyrtii yr wythnos ddiweddaf, end 179,148 y liynedd. Disgwylid v deuai rhyw gan' mil ddvdd Gwen^r. pa;) ymwelodd y Bren- in a'r lie, ond nid oc-dd yno ckle-ugain mil. Dydd Sadwrn 14,000 fu yn y macs, tni. y caed 45,890 i noddi'r wyl ar y Sadwrn yn Bristol. Cynhelir arddangosfa'r flwyddyn nesaf yn Not- tin-gham; yn 1916, Manceinion; ac yn 1917, Caerdydd. ADRAN Y GWARTHEG DUON. Dyma'r dyfarniadau yn nosbouth y gwartheg Cyrnfeig Tarw d.?os dair a than chwech oed 1, Arglwydd Sheffield. Penrhos, Gaer Gybi; 2. R. M. Gre-'ivos, Worn, Tremadog; 3, Mil. Platt, C.B., Llan- fairfechan. h Tarw dan dair oed: 1, Arglwydd HarJfch. 7'a!- sarnau; 2, J. W. Harris Caerfyrddin; 3, C. H. Lloyd Edwards, Nanhoron, Lleyn. Tarw dan ddwy flwydd: 1, C. H. Lloyd Ed- wards; 2, R. Roberts, Towyn; 3, O. l'airy Jones, Flas Lleeiiylched, Bryngwran. Buwch neu heffei* dros dair oed: 1, R. M. Greaves; 2, Anih. F. G. Wynn, Glynllifon. Ileffer dan dair oc-d 1 a 3, Arglwydd Harlech; 2, O. Pany Jones. Ileffer dan ddwy flwydd: 1, D Jenkins, Taly- bout, Aberteifi; 2, Arglwydd Penrbyn; 3, R. M. Greaves. Ileffer flwydd: 1. D. Jenkins; 2. R. W. Pritch- ard, Cc),dmat-lan, Caernarfon; 3, R. M. Greaves. DEFAID CYMREIG. Hen fyharen: 1, Owen Price; 2, Ilobt. Ro- berts; 3, O. L. n; 4, R. E. Jones. Myharcn blwydd 1. Fferam Coieg y Gogiedd, Abcr; 2. R. Roberts; 3, W. G. Roberts; 4, Mil. Platt, C.B. Oen my-haren: 1 a 2, J. L. Gratton; 3 Fferm y Co!r-g, Aber; 4, W. G. Roberts. Defaid: 1, J. L. Gratton 2, Fferm y Col eg; 0, J. G. Gratton; 4, W. G. ItrbeTtl. Wyn. ooinw: Mil. Piatt; 2, J. L. Gratton; 3, \V G, Roberts; 4, J. M. Dugdale. _——.—.—————.

TlTr — Gweinidog Newydd Absrgele. SEFYDLU Y PARCII W. R OWEN. Dydd Inu buwyd yn goeod y Parch W. R. u Owen, B.A., Betlw\sda, a brodor o Fodorgan, yn [ugail ar .9apel Al>ergele. fel olynnydd y Parch Francis Jones. Syr J. Herbert Roberts, A.S., oedd llywydd y cyfarfod, ac anerchwvd ar ran Cyfarfod Misol Arfon gan y Pa rch J. T. Job, Carneddi. a Mr D. Griffith Da\ ies, Bethesda; a thros Gyfarfod Misol DyfTryn Clwyd gan y Parch Ellis James Jones, M.A., Rhyl, a. Mr D. S. Davies, Plas Caslell, Dinbych. I' Siaradwyd ymhellaeh gan y Parchn. Owen Evans, Colwyn Bav. a fuaeai'n gofalu am yr achos wedi marw'r Parch F. Jones J. Henry Da- vice. gweinidog Pros byte raid d Pens a en Morgan Davies (A.), W. G. Owen (Llifon). John Kelly (W.), a Mr John Jones (Bodeivion).

P'RVN YTRR BTVYD MWYAF DEF- NYDDIOL I'W GADIV BOn AMSER YN Y TY t Os 006 gennych Bcnger's, aid oes angeii cadw amryw fwydydd at ddigw yddiadau a damwein- iau bywycl teuluai'dd. Benger's yw'r bwyl i gadw fol pcth wrth gefn yn y ty, gan ei fod yn cyfarfod pob angen a gweithreda fel bwyd i fabpaiod a phlant. ac .i bobl ganol-oed ac oedrannus, mewn gwaeledd ac mewn ieohyd. W«bthiau rhyfeddwth belli d'w roi pan fo cylla'r plentyn allan o drefn, neu eto pan y bo angen arnoch am fwyd eithriadol ysgafn oher- wydd diffyg fereuliad, gwendrd tymhorol, neu pan wedi gorflino'n gorfforol. Ar yr ac-hlysuron hyn, cofiweh fod Becger's Food, wedi ei ddar- paru a Ilaeth newydd, yn dra melus. a thra maethlon, yn gystal a'r bwyd hawddaf i'w dreulio. Ac mewn r.chosion o waeledd difrifol, neu waeledd a amheuir, megis clefyd, etc.. pan nad yw'r meddyg ar gael Benger's yw'r bwyd priodol ac yn ami mwyaf posibl Q"w roi. Bydd i'ch me-ddyg bob amser gadarnhau defn- yddjo Benger's Food tan amodau felly. I ftwper y mae'r bwyd vsgafnaf posibl "Nv gael cyn mynd i gyegu. Esmwytha yr organnau treuliadol a gieuol, « chynhyrcha gwsg. Caiff y rhai sy'n cymryd adgyfnerthiadau yn y nos eu bod wedi eu cyfuno a Benger's yn meddu dwbl fudd. Gallweh, gyda llwyddiant cyffelyb, gyfuno Benger's Food a the, ooflee. neu siocled, ac y mae Benger's Food gyata soda water yn well o lawer na soda a llefritb. Am y gweithreda Benger's Food yr ameanion hyn ac eraill yn ycbwaneg nag unrhyw fwyd arall ellir gael y mae yn un y dylech bob amser ei ddewis i'w gael yn y ty. Gwertha pob ffer- yilydd, ctc.. ef mewn tyniau seliedig.

(Nid ydym yn gyfrifol am syniadau (in gchebwyr.—Gol.J UINDEB 1" G WEITH^'YR. Syr,—Gwe-laf oddiwrth lythyr Iorwerth ei fod wedi c-iiniddoii-jl fy llythyr a ymddan<ghos- odd Jlehefiji y JOfed. Dywed ty mod wcdi aroghofio fy mod ar bwyl Igo-r yr Undeb yn tyr..uu aJiun y rheo au, a fy inod yu un o'r rhai blaenal gyda'r gwaith. Yr wyf yn gwad-u yn ben dan t yr ho.triad a rydd yn fy erbyn. Gwj'ddoim fod yr en^yniad fel gwen- wyn aspiaid o dan ddanedd rhai yn t'tl eyi'eir- ataf, C'lld y mae Iorwerth wedi bed ddigou diniwed i godi'r ll-eu oddiurno, a. fy nifrio ar geedd gw ad. Fe wyr fy nghydvveithwyr j. nti gael fy newis ar y Pwyigor Gweithiol bump iieu oh we' blynedd yu o;, a buoni yn c*fi«tcdd niewn un neu ddau o'r y flwyddyn gyntaf; a'r mater a basiwyd yn y rhai hynny oedd Ixxl yna. gyfarfodvdd i'w cynnai mown amryw ardaJoedd hed yn rhaid ffuiiio chwech o ganghenuau cyn y geli'id tynnu allan reclau i ffuriio undeb; a t>uom mtwn un cyfarfod evhoeddus vn vs^oldv Bod- n'ordd. Daeth un o'r rhai b:,aenaf gyda'r undeb abi i gei.iio gennyf fyned i amryw o ardal- cedd i siiirad o blaid y mudiad. Yn 01 ei dyb cf bua.sai fy ny'anwad ar y gweithwyr "yn fwy lui'r eiddo neb arall o r pwyilgor. A hyn gwrthodais yn bend-ant, a dvna y cwbl fu rhyngof a'r pwyllgor hyth. Yng nghorff y ddwy flynedd dilynoi bu y pwy JLgcr yn cyfarfod amryw weithiau, end ni chelate ry- budd am un cylarfyddiad 01 eiddo o gwbl ar 01 y flwyddyn gyntaf. Cefais fy acwvbyddu yn IIwyr a. ho'lol. Tvnwyd a'.Jaii y rheo-fau a chwanegwyd at nifer y pwyllgor heb i m,i wvbod dim. ao an.fc.nwyd yr "agreement" i gael cholresfcru, ac n'i wyddwn'ddim nes y gwe aits hyc-jby.stiad yn y newyddiadur. Pan ddaetli yr Y.ywiri«ant C-enedViethol i rym cefaw lytliyr yu dymuno aruaf roddi fy mhr(mcL<.lr-I.)mcwn pwvllger i drefu-u i'r gweithwyr ymreetru yng nsrhymdeit.ha.s ddar- bcdoil^ yr undeb. G wrtlicdais. ac aethum i "ftwydriifa. Undeb y (.Jwcdthwyr i wiarad a'r swydde.^ion i goisio cael gwybod pam yr oøJd- wcdi cael fy anv/vbyddu o bwylLgorau yr undeb am cddciitu tair b'ynedd o amser, ond r.id ccdd yr un rheswrn i'w gael, felly ni ais yr un o reolau yr undeb ac nis gwn tldim an;, danyiit hyd y dydd hwn. FoHv paham y mae Iorwerth yn fy nifrio? f. ivne.s fv ngoreit i didjos'lxirthu y taflenni i'r gweithwyr yn fy arda) ha.nnog i yinresjtru a chYllldithaH ddarbodol yr undeb, a ehe.g'ii.is y toevnau yn niwedd y chwarter hau.fon i Langefni. Am ba 1Ul gweithre.do-edd yn.a y mae Inr- wert-h ac eraill yn fy llabyddio? Y mae Iorwerth yn cwyno fy mod wedi son a.m gwpana:d o de" yn y ddau gvnliaeaf, a eheisria ei dilorni trwy ddweyd nad ydynt oud o ansawdd wad. Ni clilywais y gweithwyr jn dweyd yr un gair yn wael am dano; ond yr ydym wedi ei heb gyfrwn^ yr undeb. Mac llawer ddyni<m fel Iorwerth Vl1 blantos anfoddo^; nid ocs na hwyd na, lety yn fodd- hael ganddynt, "duw y rhai yw en bol a'u go.gon,Lant yw pu cywiJydd." Cwyna yiifghv ch 'leoedd cysgll. Y mae y rhai hvnpy gwc-Ea eryn lawer v blynvdd- <(iwoddaf. a. hynny heb yr undeb. Yr ydwyf yn liollol farn fod lawer o le i eto; a mater yayw gall y dyn ion c-j drafod yn derfynnol meiistri. Y mae v Ddjddf tu cefn i'r gweithwyr am leoedd cv f ad das i gysgu. G wn am amryw feitstradoedd fim.-ai yn dymuno i'r dynion gysgu yn y ty oherwydd diffyg He cyfadda-s alla.n, ond bi;a.»a.i yn rba-id iddynt gydvmffurfio a rbeolau y ty; ond gwell gan y llane-iau gael rhyw lath o gwt; a-'lan i gysg-u. gael iddynt mynd a dod yn ol eu mympwy Ctt huuain, sejeh i hynny gestio yn ddrud iddynt yn am!. Mao yn amlwg nad yw Iorwerth yn ùeall fy Ihthyr eyntaf o gwbl pan y mae yn son am "gciethwasiaoth" a. Christian." Pe )nwsa.i yi (••ylwi ar y cromfachau fe welai mai dyi'yil- ia-'1 yw y goiriau o lythyr ysgriifenuydd Cvtn- deitbasi Ddarl>od.o! yr Undeb, ac nid yr eiddof fl. Dy&ged iM-wcrth c.i wers cyn rhuthro i'r Wasg i 0 geisio fy mha.rdduo. ac wrth wneud .hynny parddtio ci hun. a gwneud, mwy o rjT ed i'r ach(M y dwyn mawr sel drosto. Cefais 1)1)) earedigrwydd oddiar Law aelodau y pwyllgor a. wyn-oh .sririol. Rhcddaf bum' gini i drvfiorfa yr undeb os y nicdr rhyw un— o'r cyfreithiwr i iawr i'r ae.\Kla. diitad'af— roddi rhcvnvm cyfiawn a. digenol dros fy mwrw o'r pwyHgoraH. a hynny heb y rhybudd Ile-i.af; ac tit; y ge'liir profi gwnaf ymddiheurad i Iorwerth ac era.ii!. Ac as ydyw Iorwerth yn ddyn cywir gwnaiff ymddiheurad i minnau am fy r.i'rio yn ol yr uohod.—Ydwyf, etc., AP DAFYDD. Syr,—Gv/e'af oddiwrlh y llythyrau yn eich colofnau gwiw fod "Ap Robert" ac "Ap Dafydd wedi cicio. nyth eacwn, ys dywedir. Nid wyf yn adiwaen y evntaf, ond yr wyf yn gyduabyddius iawn ag "Iorwerth" ac hefyd "A p D:1fydd Creda f ein bod wedi cyd- I weit-liio am 1wt.h amser yma ac acw hyd yr hen ynys. Yr wyf fintnau yn aeod c'r undeb. Ehcddiai.s fy agherdyn yswiriant i'r ysgrifen- nydd daai yr argraff fy mcd drwv iiyn.ny yn j-bo-ddi mymryn o help i hvrwyddo mudiad i i 'yrehafu y gweithwyr ym Moil. Rhoddwyd ar ddeall i mi yr adeg houno mai undeb Uaifur a. fydda,i, ac y bydda-i yn ol'yuol i mi dalu ditmai neu gennig yr wvthuois/ Mae yn ag-os i dair blynedd. mi grcdaf. or hynny, ond nid OCNS yr un ddarpariaeth wcdi ei gwncud ar eiu cyfer ni yn yr ardal lion fd ag y g-allwn dalu ein eyfraniadau i'r adran lafur. Dealiaf fod y ^ymudJad yn Mewyrehu.^ yng Ngwaleli- mai. mai "Undeb Gweithwyr Gwalcli- nvai" ydyw i fed, a.c yng Ngwa-chmai y ely 1 id eyrral pooh c y f arf od ? Chwa.ro teg i Ap Dafydd, mae llawer heb- Jaw eJe wedi en i.().mi yn y symudiad, ac yn eu mysg rhyw hannpr dwein yn yr ardal hon. Dylid cael gwell trefn ar yr adran '<afur, OB mai eynradiad lla.fuio] yw i lod. Neu cs mai cynideithas gymeradwy dml y Ddeddl' Lwir- wel, yr wyf li fe! un yn myned i ymuno a chfllldeithas gryfach yn ddiymdroi. Cod- wyd 'caEgc-u o Undeb Llafur yiiig Nghaergy bi. ae mewn ychydig liloedd codcdd y cyflagau i giefftwyr o bedwar a c.hwech y dydd i bump a ntaw celnio-g, yn 01 a glywais. Yniddengy.-> fod Iorwerth yn de-a-il Undeb y Gweithwyr. Fedr o ddangos ar a gwyn pa ddaioni sydd wedi doilliaw drwy yr undeb ers dwy flynedd. Gafodd rhyw wa.s'flerm well ystafel'l i gyBgu vnddi ? t^afcidd ef well cv flog .neu rhyw d^erau era.rll gwd1 nag u r blaen. 1.ry, yr ulI<lob? Ofer i uudyn o Arfon ddod i mai i lefain; ehlvwn ni mo bono ar gyrrau'r wiad. Rhaid isymud ymiaen. ac on id gwaith yr yegrife-ii-nydd ydvw arWll 11 Betiir ac ediiwir pethau brwnt i Ap Dafydd Dywedir iddo yn cl am na chai si-arad ar Y'I.!wvLmnau a da-nig-os ei hun. Credai fod ei yrr-ayodwyr yn meddti mwy or "push and check" nxsg 0f. Y*gri:fennant i'r newj-ddiadur vsüu er mwyn i'r wlad eu gwe'ed; oIlih:Ü" am hyn. bua^eiut farw mewn dinodedd. Dyn gwylaidd yw Ap Dafydd, ac ni c'llywai^ iddo erioe<l gei.sio gwaith ei gyd-ddvn drwy gynnyg gweithio yn rWtach o ehwecheiniog y"dydd ra.g ef. Y mae hefyd yn arcw gyda'i grefit ei hun, ae nid yn rhuthro i doi. plast.ro, ccmentio, a ffermio, gati geislo gwneud gwaith pawb. Bydded i ni gael undeb a dealltwr- iaeth. ac nid sathru tracd a dwyn gwaith a bara. y naiJl a'r iTall. Wcilhwyr Man, gwaith rhwydd yw THjrif- eHUU i'r Wasg son !wyddisi.n-t yr undeb. Bydded i bawb ohenem ymbëh a.g ef ei hun Pwy gymwyn i ys.grife.nnu? Deffrown ac ymuniwn ag undeb arall. na ddeflry rhywun eymwye i'n harwavti In hetifeddiaet-h, tai; loewach nen.—Ydwyf. M ACW YE LLYN.

AT BERCHENOGION PEIRIANNAU DYRNO YM Onid yw'n amser iiini gael rhyw gvfnewid- iad yu yr oriau ac ychwanegu at y cyilog, i:;i',A t.ri awMt yr awr yu t'o hitnuer I.?,ron. Carwn i ra.: ohoncch gynioryd y mater i fyny a. galw eyfarfocl yn L1 angefni ar ddyd.1 1 au Ilet arall, gwoi fydd hynuy. Yr wyt yn methu deall nad i'w peiriannau Mon llav/u mOl dda. a rhai Arfon, rjycid yn cael lis yr awr. Gan mai undeb yw popetti yn awr. miO vn amser i mnnau gaol unueb bellach. Mae deugain a phedair yn a-m.^er mawr am yr un cyflg. pryd mao cyflog y gwei'thiwr yn ddwbl y peth oedd yr amtser honno, a'r diwrnod vm llai o'r banner bron. HEN DDYRXWR.

A XCHOFIO'R GENADWTJI. Syr.- Dymunaf ran o'eh gofod i ysgrifennu gair gyda gol-wg a i wait-h pwyL'igor cy man fa- ceJd imewn rhan o Fan. A ydynt yn ystyried fe-l ag y dylent, yr hyn y maent yn ci wneud. Dealiaf fod un yrgoi wedi anion cenadwri i'r pcnvyl ynw, i gyfarfo<l v.^go>l y dowba.rth. s>ef. "Dymuniad ar < r cyfarfod y<->gl); a phwy'Igor y cyma.nfaoedd weled fod y dynion a c.sodir mewn lleoedd amlwg gyda'r eymanfaoedd i fod yn ddynwin uwchlavv amheuaeth meWl1 cv- meriad a moes." Dywedwyd fod y genadwri yn bwywig, ac erfyniwyd ör ¡'I' cynrychiolwyr ar y pwyFigor fod yn of a! us na fyddai rhai ag amheuaeth am en cvrneriadau yn cymeryd rhan yn y cyrnnn.faoedd, a hefyd fod yr ysgôl- ion yn dewifl dynion cyniwys i'w eycryehioli ar y pwyllgor. Tybed ai gwaith y pwy-Igor yn y blynydda.u aeth hoi-bio barodd i'r genad- wri gael ei hanfon. a. ohael cymaint o sylw ga.n y cyfarfod Ond Y ma.e I.'o i ofni fed y pwyllgor wedi anwybvddu y cwbl, ac wedi srrtMo i'r un pwll yn union.—Yr eldd- och, YR HEN FEAS.

A Phwy yw Arch-Dclerwyd^, lwon (Cwe-stiwn yr Athro J. E. LVyd ym Mhwyli-* gor Eisteddfod Genedlaethoi Bangor.) Chwi, ddy.igedigion elyfar, all ddadrvg pypØ" i iau mawr, Dadlenu pob dirgehveh nes daw mor glir a'S! wawr; Dywedweh, O 1 dywedwch heb floes^ni vn eici too, Rhag ofn i'r w'ad walLgOifi, Pwy vw Arch* Dderwydd Mon? Chwi, dduAvinyddion treiddg-aj-, -"v'n pen o hyd o.. Meivn yn.'chwii am y Mwvbvr d,eth nec.ho^ I' brwnt i'r byd Newidiweh face eich Ilafiin-leave Satan mvLT a .one, Ar unwaith ccdtsiweh ateb, Fivy yir Arch* Dderwydd Mon? C'hwi, gywrain, giaft" rifyddwyr, a.ll bwv(?o'< kN ydcifa wen, A deall problemii Euclid heb unwaith gosi'cJI pen; Ymdroiddiwch i'r dirgeiweh nes eloddio at ei fon, Er mwyn ))eth eyhoeddwch, Pwy yw A re V Dderwydd -Alc,;I? Chwi gedyrn deu'u Nirarcd py 'n he!a pant bryn, Os am ga001 hwyl gwrcgyswch eich Iwvnau oil .yn dynn o Pob twlit a ehcllg: chwiliwch, eweb i boli llwyn a 1cm, Cewch fa-wl 06 darganfyddweh pwy yw Ajxb* I)derv.ydd Mon. A thithau lyfrbryf dyfal sy'n byw mewn Ilea a liwch, Gan hoffi memrwn melyn, dos drwy'r evfi-olail trwch, Olrheinia hynt y mawrion o'r oceau pell di* .son, (f ',rnc:i or<fiest c>fi coi a'lan pwy- yw Ar ei* j Dderwydd Mon ? Chwi, awenyddion beiddigar, a'r ilygaid tail baid. clir, <:> Dyrchefwch i'r eymylau, amigyLchwch for < I thir, Cwestiynwch yr awe'on, y a'r lleuad wPA4 A weItsant yr Areh-Dderwydd a. beth vw inaial ei ben ? Chwi ddoeth aetronomyddion PV'U oe(LS mhorth y wawr. Gau ddeali a dehongli y pe.I blanedau mawr; Eliowch y ehwydd-wydrau cryfaf sydd gennycJl ar eich trwyn Er ceielo penderfynu pwy yw'r Arch-DdeW wydd mwyn. Da chwi, wlcidyddwyr enwog, ymroddwch jl un fryd I ddwyn prif deyrn yr Orsedd vn ol i trviw'J byd; Am helynt Dadgy.yl'tiad ac Ulster fw,:div" son, Pwysiach fil yw ffeindio pwy yw Arch-DdeJW wydd Mon. GWAS BACH*

Brawdlys Chwarterol Arfon. Cyi.ilvaiiwyd y frawdlys ehwart<vol ddydd lanti yn y Neuadd Dref, Caernarfon. Liywyddai ya Arglwydd Rag law (Mr J. Ernest Greaves) a'r yW adon eraill air y fainc oedd:—Y Barimr Bry-O Roberts, Syr T. E. Roberts, Dr. Jone« Roberto* Dr. E. O. Price, 8yr Henry Lewis. (,'adbatf Drage, Mri D. P. Williams, W. D Hobron. Epliraim Wood, A. W. S. Wlillaiw, Wynne wa, liams, Richard Jon. Trevor Hughes,' W. A. DarbiiJiire, Ernest Neele, J. R. Hi.gfies, G. II. Humphreys, Thomas Hughes, Dr. R. Parry, Mri W. G. Thomas. Norman Davie.s, D. T. l<lilwar<W (Maer Caernarfon), G. J. Roberts, G. Hughefl Roberts, a Dr. Livingstone Davies (Criccieth). YR tTIJEL REJTlTW YR. A rhai oedd yn gweitriredu fel Udud I Reithwyr:—Mri Rowland Lloyd Jones (Ca-ernar* fon), A. N. Crosfi. Edward Davies (Bangon. Isead Goti-, Prifathro Harris (Bangor1, Mri S. G. Hughes (Bangor), Lewis Jones, Owen JoneOf Timothy Jones {Bangor), Tom Jones (Bangor), T. G. Nicholas, H. Norris. O. Rathbonc Owed (Bangor). A. L1. Marker, J. H. Parry. J. Red Price, Thomas Roberts (Caern.arfün), W. n. KcW- land (Bangor), G. F. Williams, a J. II. •MERCHED YNF YD." Wrth roi'r giars ar yr Uchel Reir.hwyr Jywed. odd y Cadeirydd fod y calendar dipyn yn dry- aeh zi-fer, yn ol trosedd ac apcliaduu. Ni^l oedd yr adran trosedd yn neillduol iawn. ond e. nodwedd amlyo-.i oedd fed dwv o fen iied wedi oil e} hud do am niwed bvvriadedig i cidihj siopwy? ae eraill yng Nghricieth ar aehlysur cynhniliad gwleidyddol yno. "Polihyn y cliffy-nyddion livi) meddai'r Cadeirydd, "mac'n debyg, 1" mci-che4 ynfyd hyi) y wedi eu trwvtho a:r syniad v cyf- lawnir on syniadau gwkidyddol drwy gyfres « dnchinebau." Dygwyd y ddwy ferdi fu'n mahtrio ffenestrt yng Nghricieth drannoeth y Llungwyn ar aehj lysur evnhulliad gwieidyf-W-ol yn y < yffiniau, 1 ddangos ell hocbr ymhlaid pleidlais i ferehed, ger-i bre-n i ateb y cyhaddiadau, ao wcdi cm el pctif cyffro yn y llys oherwydd eu hamhaixxirwydd wrando ar y cadeirydd !w:r eleie. ]>asMvyd i am- ion y ddwy garchar am dri mis bob un. Cyhuddwyd John Owen Jckiies (27), llafurwr, 0 -ad rata onawr, cad v. en aur, ac arian oddia.r gyd- lety w r yng Nghae.rnarfon, ao addefodd y tros- edd. Anfonwyd ef i garohar am iiaw mis gydai llafur ealed. Earlynnai Mr J. H. Jenk.»ne. Am ladrata. puinp o arian-nodau pum' plint 6}> mewn arian. oriawr, a chadwcn aur. ynghyd* phensel. fflach-flweh. eiddo Mr D. Edge, 4 Llandudno, anfonwjd James Robert-on (73) i gar-( char am eh we' mis. Addefodd Patrick Calbert (28). (-erl)ildwr, 0 iad rata yn No'igarrog, a.ï ban fon wv.i i garohaM i ga 1 char am oh we' mi.s. Erlynnai Mr Cyhuddwyd "Annie Nolan (38), Banger, o gcisioS cyflawni hunan'iaddiad drwy gymryd gwenwyf? Erlynnai Mr S. R. lJew, a darllenw>-( t- llythy* oddiwrt-h awdurdodau Lleiandy Lerpwl yn (1J" tuno i gymryd y gyhuddedig dan ell liaden. Yna rhwymodd y Fame hi drosodd yn y swm 0 lOp ddod'i sefy'll ei pbr.wf os y gehvid ami. Apeliai Margaret Anne Morris, ddeil drwydde^ y Stag's Hotel, Penygroes, yn erbyn dedfvyd y*. Ynadlys Sirol Caernarfon, am ganiatau jncddw-4 dod. Gwrandawyd yr apcl. a diJewyd y dàed- fryd. Yr oedd Mr Jenkins dros yr ynadon a h S. R. Dew, Bangor, dros yr apelydd. Taflwyd allan apel o eiddo John Wm. Oweaij Quarrymen'i Arms, Llanllyfni, yn erbyn dedfryfl trwyddedol yng Nghaernarfon. Mr J. H. Jen- kins cedd dros yr ynadem a Mr M. E. Nee drof yr apeh dd.

Wedi Dyfod Adref i Farw (?) Y dydd o'r blaen yr oeddwn yn rhodio as lannau y Fccai fwyn yn myfyrio tLr brydferth- weh anian, gan edmygu gwertbf aw redd pcl- ydrau yr haul t;ydd yn sirioli calou dyn aft ani fail—yn peTi i'r adar byncio eu can, wyn brancio a Hum u, a'i wres yn t re iddio i wreiddyu pob lhnsieuyn a planhigyn, etc., i I wisgo y ddaear torn a g\vyrddlesni, a'i hadd- urno ag amryliw flodau peraidd. Ynghanoi fy myfyrdod, cyfarfvdda'e a dyn ieuanc, mab i hen" gyfaill calon 1 mi, yn wael ei wedd a'i bwys ar ei Hon yn ccitsio fy nghyfarch a, gwen o'i lvgaid pruddaidd. "Wel, wel," meddaf, "John bach, beth ydyw y mater gyda chwi?" "Gwad iawn ydwyf fi, ac DJac arnar ofn f mod wedi dyfod adref i farw. Cdais fyi nghynghori gan y doctor i fyned gart.reI > an ad. hi awyr fy rgwlii-d enedigol, a chymysgTJ a fy heu fl'rindiau gymaint a allwn ynghy<la hyn a-nogodd fi i yted Gwin Coch Tango (Tango Wines) at faethu fy ngwacd, ac i ysbrydoli fy nghalon. Yr wyf wedi cymeryd un liotel, ac mae yn rhaid i mi addcf fy mod yn teimlo yn llawer iawn gwell, ond er hynny mac arnaf ofn ei bod yn 'too late. "John bach," atebais, "peidiweh a thorri eich calon. FeJ y clywsooh am fy merch Jaue, mae'n deb- yg, bu hithau mor wael fel nas gallai y doctoffl wneud dim i'w gwclla. Yr oedd yn 'hopelesa caee' or bron. Ni-d oedd ond megis croon am ei hgyrn. Nis galiai sefyll ar ei thraed, nid ocdd yn bwvta nac yn cy.su. ac ni fynnai weled neh. Ond un diwruod daeth y nureei sydd yn arcs yn y Plas acw, a rhyfedd medd- v/1, rhoddodd yr un cyngor iddi ag a roddodd Y debtor i ciiwithau, am iddi yfed Gwin C<),-W Tango, y peth goreu i faethu y gwaed aq adeiladu" y cyfaudoddiad a chiyfhau y nerfau, Ar oi yfed eaith potel y mae hi vnvan uHf. W, heiui a bywiog a marl an nrynydd." Prkiau Is 6c; ail, 23 6c; try dydd, Is Sc. g;tn Lalie and Co., Marchnad Bangor; Ikiwlands Grocer, Holyhead; Lloyd Williams, Grocer, Beat** ir-ia; Ishmael Jones, Ty Croec: David Druggist. Amlwch; Mrs Williams, Market Vault*, i..—iTgefni 'vferbyn a'r Bwl Hotel); Jan« Thomas, Holland Arms; Mrs Owen, King's Head, -1 Llanerohymedd; Thomas, California, Brynteg, Mon; H. Thomas, Valley Hotel; Win. Roberts, llodedern: Richard Hughes, Bryngwran Morri. YV llliatns,- Llanddeusant; Eliza Hughes, Pengarli< isiog; Hugh R. Hughes, Malltraeth. Geilir cae! potel o'r goreu yn rhad drwy v < post am 3* ond anfen at GRIFFITH OWEl/, j Druggist, Caeinaxfou.

LLANGEFNI, Thursday. Fresli butter, lid per lb. eggs, 14 for Is; beef, 8d to 1M per ib. mutt-on. 8d to lid; lamb, lOd to Is; vea!, 7d to 9d; pork, lid; fat pigs, 4d pev lb. little pigs* 18s to 24s each; chickens, 28 to 26 2d ducks, 2s to 2s ód each. CARNARVON, Saturday. PricesFresb butter. Is Id por lb.; eggs, 12 to 13 for Is; neW potatoes, l&d per lb.; fowls, 4s 6d per couple;! ducks, 3s 6d each beef, 7d to lid per ib.; pork. 6d to 9d per lb. lamb, Is 2d to Is 3d pea* lb. PWLLHELI, Wednesday. Butter. 10d to 11; eggs, '7s 6d per 120; porkers, 20s to 269;' fat pigs, 4jd; pork, mutton, beef and veal, 14 1 to lid. -4!¡j¡¡