Y Clorianydd

BWRDD Y GOLYGYDD. 'JN GWF.INY !)I)IAETH SIROL: EOLURHAD. Yn rhifyn diwedda'r Clorianydd" ymddangosodd rhai syl wadau ar eill Gweinyddiaeth Sàol. Er- byn hyn yr ydyni wedi cael goleuni new- ydd sy'n peri fod eglurhad vn ddyledus ar rai pwvntiau. Fe gofir inni ddyfynnu o adroddiad gan oruehwyliwr tirol y Cyngor ar die a ehvid Penrhyn, Hol- land Aarms," a chan mid ysiyricm fod yr hyn a ddywedid yn ddisgrifiad cywir o'r, tir -y'n awr ynglyu a'r Penrhyn bu inni feirniadu r adroddiad ac awgryiuu Tiad oedd modd i'r svtyiJdog ysgnfennu fel y gwnaeth o- wed; gwe'd y tir h.vnniv. Und \i D1G:L"ll \lldd,ango' wal :t gaeau %t- a, za Tanygraig y ryfeirid yn \r adroddiad (ac nid oes neb yn yr ardal yn lhoi'r enw Penrhyn arnoi. gan hynny yr oedd 11 adroddiad y gorueliwyliwr tir yn dra. phriodol a ehywir, ac y mao gennym 1 ddatgan ein gofid ddarfod inni gymryd gait y !er fod yn bosibl mai fol tir y Penrhyn yr ad- waenir hwn mown illyw hen lyfr rhent). a phell iawn on nieddwl oedd 13riodoii amcanion gan L .r swyddog adnabyddus a phroiiadol. Ynglyn a phwrcas ffcrm neiiltuoi gan y Cyngor Sirol. dyweda-om i'r tenant ei chael am 3C50p a'i gv.-ertim wedyn [yn llai o 45 a^iMi am 86Cí0p. Hysbysir ni nad oedd y Cyngor Sirol yn cynnyg o gwb! yn yr arwerthiant ym Medi, 1918, fod tir wedi codi yn ci bris wedi'r Cadocdiad. a phan y prynodd y Cyngor ym Mai. 1919. Cynhwysid "hawliau tenantiaeth" hyd worth "rhai cannoedd o bunnau yn y gwerthiant i'r Cyngor, ac yr oedd y can' pnnt y cyfeiriasom ato lei awm y cac-d caniatad y Bwrdd Am- aethyddo! i'w dalll'll yehwanegol yn cyn- nwys olwyn ddwr a phothau cysylltiol. gyda phethau eraiil a ganiatawyd ar ol agor y drafodacth gyntaf. Da gennym gael y manylion hyn i'w cyhoeddi, gan y dymunem i bob beirniadaeth ar ein Gweinyddiaeth Sirol ac ar bob cwestiwn arall o ddiddordeb cyhoeddus fod yn seiliedig ar ffcithiau,

CYFLOG A U'R GWEITH- WYR. ATEB- I LITH MR J. N. THOMAS. Llith canmoladwv oedd gan. Mr Thomas, yn oich coiofnau Hydref G2ain, oddigerth un paragratf. Ad(it--fif iiial fel ymresym- v deûockJ a'r mater, ao md dweyd ei fod yn ddeddf. Cyfieitiiiais y paragratf, I gan ei anfoa i ysgrifennydd, Bwrckl Cyf- log Canol, Llundain, ynghyda rhai gofyn. ianiiau arno, ac ar gwestiwn tal overtime am weitiuo yn y cyahaeaf yd. Gofynajs a oedd y Bwrdd Cyflog wrth benodi tal arbennig am overtime yn y cynhaeaf, wodi cyfyngu y cyfryw i'r gweithwyr gyf- Jogwyd dros y cynhaeaf yn unig, neu a benotl^-yd y tal arbennig o Is 2c yr awr am overtime yn y cynhaeaf yd fr gweith- wyr gyflogw-yd dros chwe' mis hefyd? Gofynais hefyd, ar bwy-i paragraff Mr Thomas, a oedd gan unrhyw feistr hawl j dalu liai yr anvr am overtime i'r dyn sydld yn cael bwyd a llety ganddo nag i'r dyn sydd yn cael cyflog, heb fwyd na llety? A ganlyn ydyw cynnwys y tehgram dderbyniais, gan addaw ateb Uawnach eto:- "Overtime rates fixed by Wages Board apply to all men alike, whether boarded and lodged at farm or not, If farmer pro- vides supper lie may deduct in accordance with Wages Boardr scale, viz., 6d." Cymhwysir taliadau gor-amser penocC- edig gar. y Bwrdd Cyflog i bob dyn yn ddiwahaniaeth, pa un a gaiff fwyd a llety ar y ffarm neu beidio. Os darpam yr ;amaethwr swper gall gadw 60 am dano yn unol a graddfa y Bwrdd Cyflog." Anr- fona.is drachefn i ofyn a oes hawl gan amaethwr i gadw 6c am swper yr hwn sydd yn cael bwyd a llety Ilawn (full board and lodging) am saith niwrnod? Os feilly, caifF yr amaethwr dial ddwywaJth am dano. Derbyniais air i'r perwyl fod fy ngohebiaethau yn cael pvlw. ac yr atebir hwy gyda llaw. Byddaf ddiolchgar, Mr Golygydd. os caniatewch i hyn ymdtiang- os yn eich newyddiadur, gan mai yno yr ymddangosodd llith Mr J. N. Thomas. R. MORRIS, Ysg.

CYFLOGAU AMAETH- YDDOL. CWESTIWN y Y SENEDD. Ddydd lau gofynodd Mr Haydn Jones i Vagrifennydd y Bwrdd Amaethyddol a oedd wedi derbyn penderfyniadau oddiwrth undebau flermwyr Cymreig yn gofyn am sefydlu Bwrdd Cyflogau ar wahan i Gym- ru? Ymhellach, a w:iai'r Bwrdd ystyried sefydlu Bwrdd C'yflogau felly yn wyneb amgylchiadau arbennig ajuaethyddol Cym- ru. Atebodd Syr A. Boscawen fod perider- fyniad wedi ei'dderbyn oddiwrth gyfarfod o ffermwyr Mon, ond nid oeddynt wedi cael tystiolaeth fod y trefniant presennol yn an- foddha.6i gan ffermwyr Cymru. Yr oedd amgyichiadau'r ffermwyr yn gwahaniaethu mewn gwahanol rannau o Gymru, ond mewn mannau yn Lloegr yr oedd yr am- gylehiadau yn gyffelyb i Gymru. Yr oedd yr amgylchiadau lleol yn cael eu cynrych- ioii'n deg gan y Pwyilgor Cyflog leol, ac yr oedd chwfvh ohonynt yng Nghymru.

GWARTHEG Y YR YD, Yn Ynadiys Sirol Caernarfon, ddydd Sadwrn, ryhuddwvd Wm. Robert", Cast-ell, Pentir. gan Rcohvr v Bwyd, o ganiatau 1 gae o geirch gael ei ddifetha. Dywedwyd i Mr R. W: Pritchard, swydd- og dan y Pwyilgor Amaethyddol, ymweled a Chae Meta. Llanddeiniolen, oedd yn medcMant y dittyiiydd. Sylwcnld fod cac o geirch yn mesiir acer a thri chwai-t-er jrodi ei ddifetha drwy fod anifeiliaid wedi y.™ e' fathrn. Siaradodd y swyddog a r diffynydd. yr hwn a eglurodd fod rhjwiiQ wedi agor adwyon yn y wal a gadael 1 r anifediaid fyned i'r cae, a bod hyrmy yn golled iddo. Sylwodd Mr Hughes y -allaal y diffvnvdd fod wedi rhwvstro hvnny. c Dywedodd Mr Richard Roberts dros y dirrynydd ei fod yn golled fawr iddo fvnd or anjfeiliaJd i'r cae. Taflwyd yr achos allan.

CAN' GIXI CALEB. Fe1 cydnabyddiaeth am ei "wasanaeth am 43 mbnedd fel gweinidog eglwysi Anibyn- n xlorob a j.aoernacl. Penmaenmawr cjyflwynwyd i'r Parch Caleb Williams cheque am gan gxni.

AT Y GOLYGYDD. {Nid ydym yn ^yfrifol am. syniad^.i gollebwyr.) BARNU CEFFYLAU. Syr,—Wrth weld -1 gennych am arddangosfa ceffylau Llangefni ynglyn a'r "pi-oll c%vn defaid" fu yii y dref, Jat-th i'm mcddvvl mai buddiol fua.-ai traf- odaeth yn eich coiofnau mown perthynas i safon beiniiada-eth yn y cyfryw. Eleni bu dwy arddangosfa (un ynglyn a'r Sale) yn e-ich trcf chwi, eraiil ym Mcaumari% Bodedern, ac Amlwch. Yn y nifer fwyaf ohonynt danghosid yr un anifeiliaid, a rhvfedd fel y gwahaniac-thai'r drefn ymha un y gosodvvyd hwy gan y beirniaid—yn gymaint felly fel y ceiri aiiiheuon vii codi j'r nieddwl. Er enghraillt. cymcrcr dos- bartli y c<yg: yn un arddangosfa djma gaseg yn ymyl bod yn "champaon," pan nad ocdd mewn Ho arall yn agos i'r bla,ii; a g(-,tllr riod". Ilaw(,r o oiidd yn yniddangos yn dra anghyson. Diau fod He i amrywiieth barn o berth- ynas i'r hyn ddylai fod yn safon eithr v mae'r dyfa.rniaJau yn y ,ir l' hal (iWf'dd- af yn peri inni feddwl nad oc-s Fafon gyd- nabyddedig o gwbl. Traetiier ,'aji eraiil. a hynny yn yr ysbryd goreu. a'r cwbl gyda'r a mean o hyrwyddo'r ymdtvc.i gan gyda'r a mean 0 hyrwydJo'¡. ymdtvc.i gan moladwv a gcir i wella anscwdd ein ceff- ylau.—Ydwyf. etc..

C); lEWX PENBLETH.

YR HEN DAIHEX." Syr,—Amlwg yw fod anerchiad y Dr. John Williams yn y C'yfarfod Misol wedi aiJ. enlJyn d:ddorcdb y wJad ym mhrcgerh- wyr yr oes o'r b^aen ym Mon; ond gresyn mouowi mai yrntien blynyddoedd wedi niariv y gwr o Daihen y mae yn dod 1 w le ei hun yn yr ynys. Y tro cyntaf 1 mi ei weled a'i glywed oedd yng, Nghynad- ledd Canmlwyddiant yr Y-goI Sabotno!. yn y Bala. yn .8d5. Cotiaf yn dda yr argraff adawodd ei aneFchi.ad ar y dorf, a'r syndod amlygid fod gwr o'r fath dreiddgarwch nnxidwl, ac un oedd yn foddiannol ar y fath wreiddolder i osod ei feddwl allan, mor aiiby,bys a di-son-am- daiio. Clywsom am dano dair blynedd cyn hynny gan y diweddar Ddr. Hugh Wil- liams. Parat-ol yr oeddym i gael cyfartod pregethu j agor capel newydd ym JVlcir- jon, ac ymgynghorwyd a'r Atnraw. "Wei," meddai, "mi ro i chwi ddewis o un o ddau a Sir Fon—John Roberts, Tai- hen, ne:1 John Prichard. Amlwch. Yr o'af yw y mwyaf dawnus a phoblogaidd, ond y cyntaf yw y galluoeaf, ac y mac ganddo oi ffordd ei hun o ddweyd 0: fedd- wl." Fel y digw:-dd mor fpych. y pobl- ogaidd" gafodd fwvafrif; progethodd J. Prichard yn rhagorol, ond ni rhaedclywed yr Hen Daihen. Yn 1896, ym Mhontypridd, digwyddwn swpcra yn yr un ty a Chranogwen. ocdd newydd fod ar daith ym Mon; a chan fy mod yn Ogleddwr, troai yr ymddiddan o gylch gwyr ma.wr y Gogledd, ac yn eu mysg. gwyr mawr Mon. "A wyddoch chwi," gofynnai Cranogwen. "pwy yw y dyn mwyaf 'modern' yn Sir Fon hedd- yw ?'' Nid oeddwn yn barod i fyncd dan arholiad yn y cyfryw bwnc am fod y sir y.i hollol ddieithr i mi. Fodd bynnagr. meiddiais awgrymu enw un neu ddau oedd adnabyddus drwy Gymru. "Na," meddai hithau, "y dyn mwyaf 'modern.' yn Sir Fon yw John Roberts, Taihen." Cyn nemawr flynyddoedd trefnodd rha-g- luniaeth i minnau ddod i Fon. Hyfryd a diddorol oedd gwrandaw gwemidogion y sir am y tro cyntaf. Daethum yu fuan i'r casgliad na cliai rhai o bregethwyr goreu'r ynys yr anrhydedd dyladwy yn eu gwlad eu hun, ac yn ncillduoi felly yr Hen Dai- hen. O 'r talpiau mawrion o wirionedd a fwnd atom mewn iaith werinaidd, gref, ddealledig i bawb. Ni jdietrusai ef alw rhaw yn rhaw na hen hoeden yn hen hoeden. U11 waith yn unig y celaia y fraint o fod yn ei gwmni. Am lyfrau y soniem, a csliof gennyf. iddo sylwi am y Dr. John Hughes. "Gan John mae'r meddwl cryfaf o neb y gwn i am dano. Y chydig oriau gynuth hi i Johr. fwyta a chnoi a threulio y llyfr oaletaf, yn en wedi g ar bwnc Hanes." Diau y gellid dwyn tystiolaeth debyg i'r Hen Daihen. YAydig a'i had- nabi-i yn ei fywyd. A yw meddwl yn cyrraedd ei briodol werth ym Mon hedd- yw? EDMYGYDD DI-NOD.

"LLYFR CYHOEDDIADAU" Y M.C. Syr,-Methodist ydwyf fi, a llyfr hwyhis iawn ar fore Sul yw'r uchod, ac wrth ed- rych pwy sydd i bregethu yn ein "oapel ni" daw blys i redeg drwy'r holl adeith- iau" er gweled pwy sydd yn y fan a'r fan ac ymhle y mae hwn a hwn. Yn fynych iawn bydd y Parch loan Howel i bregethu mewn podwar lie yr un Sul. a'r Parch Marc Huws mewn tri, a'r Parch Mathew Jones yn Llaingoch a Llanddona neu ym Mryn'refail a Beulah yr un Sul. Gan nad ydyw pregethwr, waeth pa mor ys- brydoJcdig y bo, yu niedru yuiwyddfod- oli" mewn dau bulpud ar yr un adeg. pa- ham yr anhrefn ynia: pdh yn ad- Jewyrcliu'n anffafriol ar drefniadaeth yr enwad, ac yr wyf yn ysgrifennu i alw sylw a,to er mwyn i'r brodyr ryfrifol gael Myfr teilyngach o yrnJdiridacth at y flwyddyn ncsaf.—Ydwyf, etc., MATHIAS.

Y STEMAR BACH." Syr,—Pe gwyddech chwi'r nawfed ran o'r anghysuron y gorfyddir ni yn neheu- barth yr ynys i'w dwyn bua-,cel-i yn-ynnu at ein hamynedd a'li goddefgarweh tuag at berchenogion y stemar bach a red rhwng Talyfoel a Chaernarfon. Jihaid bod yr hen dwb swrth wedi mynL-d dan felldith Dafydd Jos; mae'r hen frawd fel Dt"O ymhyfrydu yn y gwaith o'i riiwystro. Dydd Sadwrn yr oedd yn agos i gant o bobl wedi eu gadael ar y cei yn y elref. a buont yno yn yr oerni o ddau hyd saith o'r gloch—y stemar wcdi Illsnd "at, banc." Ys gwn i beth ddywedai aelodau Cyngor Caernarfon gyda'u gwragedd, a'u moibion a'u merched, pe wedi eu gadael ar lan y mor yn Nhalyfoel drwy'r pryn- hawn ar adeg oer a gwlvb. Beth ellir wneud? Paham y rhard i ni yr ochr hon fod at drugaredd pobl yr orhr arall. Ydwyf, ..t,(.,¡ DWYRAX.

Arglwydd Clwyd ddowiswyd yn drysor- ydd Coleg y Bala, fel olynydd i Mx J. R. Daries, Cerise i" «

D.D. YNTE M.A.? f°J Uaerdydd, yn dobyg o fod vmysg Cymry adnabyddus a anrhjdeddir y tro nesaf gan Brifysgol Cymru. Gwyddis ei fod ef yn un o arweinwyr Cvfundeb y Methodistiaid Cyfinaidd, ao v mao wedi ei ethol am vr ail waith yn Llywydd y Gymanfa Gyffre'd- mol.

FOR ACID STOMACH TAKE BISURATED MAGNESIA. INSTANT RELIEF OR MONEY BACK. If you suffer from dyspepsia, indigestion, paui after eating, gastritis, heartburn, or any stomach trouble.due to acidity or food fermentation—ajid over ninetv per cent, of stomach complaints are due to these causes —go to your chemist and get a bottle of BLsuratod Magnesia. Thia will only cost 3. and enclosed in every package is a wnd- ing giiaranteo of satisfaction or money back. Tne next time you eat or have pain in the stomach take half a tea^puon- ful in a littlo hot water, and note how quickLy all pain and discomfort ceases. It is said that thousands of soldi ere use this ernapie remedy at the front and attribute their freedom from all digestive troubles to its regular use. Chemists ,say that its almost invariable success is due to the fact that Bisarated Magnesia instantly neutral- ises the exo&ss acid and stops fermentation thus promoting healthy natural digestion' Being absolutely Harmless ais well a« inex- pensive, Bisrumted Magnesia should be kept on hand in every home where economy and good health are sought.

SASIWN CAERSWS. YMYFED A HAPCHWAREU YMYSG POBL IEUANC. Cynhaliwyd Cymdeithasfa Cawartcrol y M.C. yng Nghacrsws, Maldjwjn, yr wyth- nos ddiwcddaf, a Mr John Gwen. Caer. yn llywyddu. Estynwyd croeso bael i'r „ cynrychiolwyr gan Mrs Edward Davies. liandinam. DWY RODD AT EU COSTA LT. Cyfeiriwyd at y gwaith rhagorol a wnacd gan y Parch J. H. Davie-s, Ewloo Green fel ysgrifennydd PVyllgor y Mil- wyr, perthynol i'r Cyfundeb, a chrodai y Bwrdd y dylid cydnabod' y gwasanaeth hwmiw. Yr oedd nifer o gyfeillion wedi tanysgrifio hanner can' punt i'w gyflwyno i iddo. Cyflwynwyd rhodd gyffelyb i'r Cyn- Lywydd. y Parch Thomas Charles Wil- liams, M A., yr hwn a ymwelodd ag aIll- ryw eglwysi gweinjaid yng Ngoglcdd Cym- ru yn ystod tymor ci lywyddiaeth, yr hyn fu'n goled ariannol, ac ni chai hyd yn oed ei dreuliau teithio. Diolchodd Mr Da- vies a Mr Williams am y rhoddion. SWDDOGION NEWYDD. Etholwyd y Parch John Owen, M.A., Caernarfon, yn llywydd am y flwyddyn ddyfodol — y dewis cydrhyngddo ef a'r Parch J. O. Thomas, M.A.. athro yng Ngholeg y Ba!a. Gwcinidlog Engedi, Caernarfon, ydyw Mr Owen, a bu'n llanw'r swydd o ysgrifennydd y Sasiwn am chwe' mlynedd, ac efe ydyw ysgrif- ennydd Pwyilgor Athrofa'r Bala. Bu hefyd am gyfnod yn ysgrifennydd y Gy- manfa Gyffredinol. Y Parch John Pritchard, M.A., B.D., gweinidog Gorffwysfa, Llanberis, a. etho! wyd yn ysgrifennydd am ytÚI" blynedd nesaf. Yr ail enw ydoedd y Parch Or, en Tliomas, Llanerchymedd. Y Parch W. R. Owen, B.A., Abergele, benodwyd yn arholyad ymgeiswyr am y weinidogaeth am y tair blynedd ncsaf. Y DDIOD A HAPCHWAREU. Cyflwynodd y Parch James Jones, Crocs- ywaen. adroddiad Pwyhgor Dirwest, yngtiwrs pa un datganwyd gofid fod ar- wyddion fod diota. ac amhurd-eb ar gyn- nydd ymysg pobl ieuanc, ac yn cyinell yn gryf yr eglwysi i arwain mewn ymgyrch yn crbyn y fasnach feddwol. Dywedodd y Parch Wm. Griffith. M.A., Disgw;\1fa, Afon, ei fod d yn teunlo yn bur ddigalon [ran feddylid am y sefyllfa anymunol a fodolai ymysg dynion oedd wedi dychwelyd o'r rhyfei. Yr oedd yr ysbryd gamblo yn ffymiu mewn rhai llc- oedd, hyd yn oed ymysg aelodau eglwysig. Y dydd o'r blaen cwynodd gwraig wrtho fod ei phriod wedi colli 3p gyda chardiau mewn un noson ac yr oedd 26p a ddygoud adref gydag ef 0 Ffrainc wedi eu gwas- trarru yn yr un modd. Dywedid hefyd fod arwyddion fod tafarnau yn cael cu mynyehu fwy nag arfer, ac yr oedd y cwynion wneid ym Mhwyllgor Dirwest mor ddifrifol fe-I ag yr awgrymwyd i bwyllgor arbennig ystyricd y mater. Dywedodd y Llywydd fod yn dda gan- ddo deall 1 ad oedd llawer o englireilftiau fel hyn. Y Parch W. Griffith: Mac amaf ofn fod y dtwg yn fwy cyffredinol nag ydym yn tybio. Credai Dr. Jolin Williams hefyd fod pcthau yn waeth mewn rhai ardal oedd nag oedd y Gyrndcithasfa yn feddwi — mor ddrwg yn wir fel nad oedd; ef yn lioffi eu hail-adrodd yn gyhoeddus. Yr oedd yr adeg wedi dod iddynt symud ymlaen yn unol a gwrol yn erbyn y fasnach fedd- wol, end rhaid oedd cael rhagor o gym- orth ariannol gan yr eglwysi nag oedd- ynt yn ei roddi yn bresennol. ARHOLIAD ORDEINIO. Hysbysodd yr Ysgrifennydd fod yr cf. fydwyr eanlynol wedi pasio yr arholiad am ordeiniad:—Mri Foulkes Evans (Cynwycf), John Hughes (Tregarth), Owen Jones (Towyn), D. 0. Lewis (Pentredwr), E. H. Morris (Bettwsycoed), W. M. Tudor, B.A. (Tregarth), Caradoc P. Williams (Llangefni), Robert Williams (Tydweil- iog), a T. Jones Williams (Edeym). Yr oedd piunp, arall wedi eu cymell cyn myncd i'r fyddin, a'r rhai a gyflwynul i'w hordeinio, sef Mri Jestyn Davies, R. Lloyd (Pentredwr), D. Morgan (Abercynon), R. R. Roberts (Amlwch), a John Williams (Edeym). Dywedodd y LJywydd fod dau gant o eglwysi y Cyfundeb yng Ngoglcdd L'ym. ru heb weinidogion. a hvderai ef y telid sylw i'r awgrymiad wnaed i'r eglwysi gafio am hawliau yr efrydwyr oedd wedi bod yn gwasanaethu cu gwlad. TEYRNGED I GYN-LYWYDD. Cyfeiriodd y Parch Dr. Jolm Williams a Mr T. D. Jon.55 (Rbyl) a siaradwyr er, I aill at y diweddar Barch Ellis James Jones, cyn-lywydd, a'r hwn a fu yn ys- grifennydd y Gymdeithasfa ac ysgrifen- nydd amryw o bwyllgoran PWYSlg perth- ynol i'r enwad. Tahvyd teyrnged uchel i'w wasanaet-h fFvddlon. RHODDION I'R CYFUNDEB. Mr O. H. Foulkes, Cefnllwyn, wedi cyflwynoi tri o dai a darn o dir at wasan- aeth eglwys Llangristio!us, a'r diweddar Mr Wm. Jones, Llwydiarth Fawr, wedi gadael 20p am ugain mlynedd i'r eglwy" yn Llanerchymedd, a swm cytfelyb am yr un amsev 1 eglwys Stanley-road. Bootle. MATEPJON ERAILL. Agorwyd "mater yr ymdrafodaeth yn y tiydydd eisted<liad gan y Parch Cadwal- adr Jones, Salem, set "Lndeb Eglwyfiig," a siaradwyd gan amryw. Galwyd sylw at fudiad Cyfnod y Plant ("Children's Era") gan yParch John Williams, Degamvv, yr hwn a gynhvgiodd benderfvniad yn ymrwymo y Gymdeithas- fa i gefnogi y mudiad, a phasiwyd. Pasiwyd i ofyn i'r Swyddfa Ryfel ben- odi y pedwar caplan Methodistaidd oedd yn awr r fyddin, yn gaplaniaid ar gatrodacu Cymreig. Cyflwynodd y Parch T. Gwyncdd Ro- berts, Caeathraw, a Mr J. E. Powell, Wrecsam, adroddiad y Gronfa Fenthyciol. Dywedid fod 4700p y gellid ei rannu y flwyddyn hon. Er pan gychwynwyd y gronfa, dywedodd Mr Powell fod oddeutu QO.OOOp wedi ei gyfranu tuagat leihau dyled ar gapeli. Pregethwyd ga.n y Parchn. Dr. John Williams, T. Charles Williams, M.A., D. Evans, M.A. (Pontypridd), W. Thomas (Llanrwst), Griffith Hughes, M.A. (Caer), Thomas Hughes, B.A. (Ffestiniog). R. H. Watkims (Dinorwig), T. W. Rees (Silohar), A. Wynne Thomas (Abertawe), a J. 0. Morgan, B.A., B.D. (HoylaJte).

Y CYTUNDEB HEDDWCH. Megvs ag yr eglurwvd ef gan y Prif W cmidog, y mae Mr Beriah Evans wedi I t-roi i'r Gymraeg un o'r areithiau hyotlai a gaed gan ein prif wladweinydd. Am y Cytundeft fe gofir i'r Prif Weinidog ddweyd nad ocdd yn pctruso hcrio unrhyw un. pa. un bynnag ai yn y Senedd a,i'r tu allan. i nodi cymaint ag un adran ohono nad yw 11 gyson a gofynion llym ac "uchaf cyf- iawndor a chwareu teg. Ceir copiau o'r pamfflet beisneg, un arall gan Mr Evans yn cynnwys crynhodeb, yn rhad ond an- fon i'r National Publications, 50, Parha- ment-street, London. S.W. 1.

LLWYDD TWRNE 0 ARFON. Mr Arthur Rhys Roberts wedi ei benodi n gyfroithiwr swyddogol i Lyt1<1 y (ij-fraith yn Lhmdain, fel olynydd i Syr Howard Winierbotham. Mah ydyw i'r di- weddar Barch I h0111 as Roberts. Jerusalem, Bethcsda.

PENSION YR HEN. Mae r pwyilgor fu'n ystyried jvnsiynau i'r hen wedi cyflwyno eu hadroddiad i Dy'r Cyffrodin. Argymhellant godi'r pen. siwn i 10s yr wythnoa.

CYFARFOD MISOL MON. Cynhaliwyd hwn yng Nghaergeiliog dydd Liun, Tachwedd lOfed. Adroddwyd fod eglwysi Talwm a. Cefn- iwrch wedi rhoddi galwad unfrydol i Mr O. T. Jones, B.A., Rhostryfan, i'w bugeil- io, ac fod eiglwys Bryndu wcdi dewis pwyll- gor i weithredu gyda'r swyddogron i symud ymlacn yn yr un cyfeinad. Rhoddwyd adroddiad o Bwyllgor Trefn a Materion C.M. y uwvddyn nesaf. YngJyn a hyn, hysbyswvd fod SasiwTi y Sir i fod yn Llan- erchymedd ym Mehefln, a Chymdcith- asfa y gaeaf yn dod i Lanfair P.G. Gabvodd Dr. J. Williams sylw at y priodoldeb o eangu cylch dyfodiad y Cym- deithasfaoedd ddel i Fon. Sylwodd ar y c.ynulbia/lau anhcilwng geid yng nghyfar- fodydd cyhoeddus y Sasiynau yn y blynydd- oedd diweddaf ym Meaumaris a'r Borth, ac mai da fua-ai i'r Sasiwn fynd vn fwy aml i eglwysi eraiil, lie gellid disgwyl cefnog- aeth deilwng iddi gan y wlad yn gyffred- inol. to TRAFODAETH AR BURDEB. Agcurwyd gan Dr. Hughes, Llanerchy- medd. Sylwodd nas gellir disgwyl purdeb tnoes a buchedd heh rywbeth mwy mewn- ol purdeb calon. O dan yr Hen Oruch- wyliaeth ceid golchiadau allan ol, oddiwrth halogrwydd allanol, cnawdol; ond amcan hyn oil oedd arwain meddwl y genedl at halogrwydd mewnol, halogrwydd y galon trwy bechod; a'r glanhad allanol i gyfeir- 10 y moddwl at olchiad yr adenedigaeth. A dyna brofiad dynion mwyaf ysbrydol y genedl, fel gweddi y Salmydd, "(Voa galon lan ynnof, o Dduw." Dangoswyd yn eglur fod dysgeidiaeth yr Arglwydd Iesu yn profi mai oddimcwn i ddYJI y mac halogrwydd yn oartrofu. Ceisia rhai wella pobl trwy wella eu haingylchoodd, ond nid yw hyn yn amgen na pheth welid mown rhai mannau yn y Dc-poirianua u i olchi glo, ond y glo yn aros can ddued ag cr- ioed. Rhaid gwella y galon i ddechreu. a Duw yn unig allai weud hyn. Wodi i Dduw roi yr egwyddor iawn yn y galon fe fydd y bywyd yn iawn wedyn. Dylem ddwevd yn erbYll amhurdeb a meddwdod y dyddiau hyn. Ar yr adwyd gartref y gellir gwneud y gwaith mwyaf efFeith- iol. DyLal pennau teuluoedd ddweyd wrth eu plant yn dawel a charedig am y tem- t^siynau mawr i aflendid, rhag iddyut fynd i'r byd heb wybod dim am danynt. Ond rhaid wrth fwy na dweyd. Rhaid wrth awyrgylch bur yn y cartreli fydd yn help i fagu bechgyn -1t,gencthod digon cryf ] wrthsefyll y temtasiyiiau hyn. OfJlir y' gellir dweyd am lawer teulu, "Bedd ag-or- ed yw eu ceg"—yr aflendid yn ofnadwy, y llwon a'r rhegfcydd yn ami, y plant yn cael eu magu ar lan bedd agored, a'r nwyon gwenwynig yn myned 1 fewn i'w cyfanseddiad moesol, fel ag i'w dinerthu i ddal ymosodiadau y gelyn. Soniwyd am v masnachydd yn edrych ar ddarlmi Robert- son, o Brighton, cr gwrthsefyll pob tcm- tJasiwni dwyIJo yn ei fusncs; ond beth yw wyneb Robertson wrth wyneh y dilialog a'r didoledig oddiwrth bechaduriaid? Cym- deithas ami a Hwn lanha yr enaid a. holi arngylohoedd bywyd. Teimlad y C.M. oedd fod anerchiad Dr. Hughes yn un o'r pethau mwyaf cfreithiol glywyd ers peth amser. Pwysleisiodd Dr. John Wilbams ymhell- ach bwysigrwydd y cartref, a chyfeiriodd at vr hyn adroddwyd wrtho gan wraig ad- nabyddus iawn, mai yr hYJI a'i cadwodd hi a'i theulu oedd geiriau ei mham wrth ei rhoi i urffwys dros nos — Yr Hwn sy'n taenu'r ncf fel lien A ogwyddadd droswy'i ben." Caf wyd adroddiad o Bwyllgor Cvixbal- iaeth y Wemidcgaeth gan y Paixh 3. K Hughes. Yr hwn cyme rad «*yi<J, grants o iOp i'r Valley lOp i Preswylfa o weduiii ca-sgliad y llynedd. Ilysbyiswyd fed y rhaniad nesaf o'r casgliad i'w wneud ym mia Ionawr nesaf, ac am bob eg 1 wye sydd yn awyddus i wneud cais am grant 1 anion hysbysrwydd prydIon ohonynt i'r v-sgriten- nydd. I gyfarfod a chwyn oddiv.Tth nifer o eglwysi gweiniaid yn y sir eu bod yn teirn- 10 8.nhawster mawr i gajel pr0ge.th ar nos Sul anogwyd fod blaenoriaid pin ihcglwysi yn defnyddio yr hawlfraint fydd ganddynt o bregethu yr Efengyl, ac fod enwau y rhai sydd yn barod i wasanaethu yn y cyfeiriad hwn yn caol eu hanfon i ysgrifen- nydd y C.M. Hyderir y deiiiia ffrwyth o hyn. YR AIL GYFARFOD. Yng nghyfarfod y prymiiawn caf wyd an- erchiad gan y Major W. P. Yv -ieidon, D.S.O.. ar Gynghrair y Cenhedloedd. Oyi- eiriodd at y cri yn erbyn "Secret Diplo- macy" fel achos i'r rh-an fwvaf o ryfeloedd y mlynedd aeth heibro, Yr unig tfordd i osgoi hyn fyddai oael llys rhyng, wIadwnaebol i drafod a baniu materion 0 anghydwoiediad gwledydd a'u gilydd. Mae yn perthyn i'r Cyngrair yr llyn a elWlr yn Council of Mediation (Llys Oymmod) i gyflawni y gwaith hwn. Sicr- hai y llya hwn ohiriad yr amser i bender- fynu unrhyw gworvi, ac yn y cyfamser ceid barn foosol oleuedig y byd ar y cwes- tiwn, ac nis gellir mesur dylanwad hyn ar y partion. Y mao gwledydd mor gym- m.niethedig a'i gilydd heddyw fel nas gwyr neb bryd y digwydd amgylchiad fel fu yn achlysur o'r myfel diweddaf, sef ltofruddiad yr Arohdduc o Awetria ddygodd yr holl fyd yn ymarferol i mewn i'r rhyfei. Bydd y Cyngor hwn yn foddion i osgoi y lath dxychineb. Mae'r byd yn un gymydog- aeth fawr heddyw. Nid petii amhosibl fydd i un fynd i'r tren yng Nghaergvbi a dod allan yn Vladivostock neu (Jape Town. Ceid eisoes gynghorau cydwladwr- iaetliol yn ymwneud a thrafnidiaeth llafur, iechyd, a bwyd, fel yr oedd a wnelont ar gwahanol wledydd yn cu perthynas a'u gilydd. Yn awr bwriedir dwyn yr holl Gyngnorau hyn dan nawdd y Cynghrair. Mao yn perthyn i'r Cyngrair allu i wneud i ffwrdd a llawer o'r drygau moesol, megis y white slave traffic, ac allfctriad gwirod- ydd i wledydd pagaiiiaidd sydd yn flotlau mor ddu ar wareiddiad y Gorllewin. Gwahoddai Major Wheldon arweinwyr yr eglwysi i ddiddori eu (hunain yn y mater hwn ac i arwain yr eglwysi. Ni chyst aelodaetli o'r Cyngrair ond swllt y flwyddyn, ac ond anfon ato addawai anfon lenyddiaeth ar y pwnc. i unrhyw un ddy- munai hynny. Mao yna ddylanwadau yn y Wladwriaeth o blaid cadw milwriaeth yn fyw yn y wlad, ac mae masnach a'r wasg i raddau pell yn foddion i enyn a _choledd oenfigen a chas cydrhwng dotsbartlnadau a gwledydd; ond credai fod calon y byd yn iaclJ, ac yn caishau rhyfd, a dyldd yr eglwysi oedd cefnogi pob mtidiad i yrnlid ysbryd rhyfel o'r wlad. 08 bydd y wenn yn pejiderfynnu na bo rhyfei i fod bydd •hyn yn derfyn ar bob dadl. Cynvgiwyd diokhgarweh i'r major gan y Parch J. J. Evans, Niwbwrch, yr hwn gyfeiriodd at ei fawr ofal dros grefydd a moes y bechgyn pan drosodd yn Ffrainc, a chefnogwyd yn frwdfrydig g.an Dr. J. Williams. Daeth y Parch John Owen, M.A., Caer- narfon, i'r Cy far fed Misol i osod hawliau cyfc\gronau y Cyfundeb gerbron yr cg- hvysi. Dywedai fod Mon o le:af cyetaL a'r un Cyfarfod Misol arall yn ei gefnog- aeth i'r cylchgronau; ond gyda golwg ar y "Tiaethodydd" nid oedd cymaint yn dod i Fon ag oedd o weinidogion ynddo, a'r un faint o "Dryeorfa" oedd yn dod aig sydd o flaenoriaid yn perthyn i'r Cy far fod Misol. Mae yn bwysig ryfeddol cin bod yn cadw ein pobl ieuainc mown cyfiyrddiad a llen- yddiacth iach. Onid oedd yn bosibl can! llyfrtwerthwr teithiol fel a geidi mown parthau flynyddaa yn ol i ddwyn llyfrau at y bobl ? Yn "hanes yr achos yn y He" eyfeirid yn arbennig at weithgarweh y bobl ieuainc. Anogwyd y swyddogion i gymryd eu He yng nghanol siancl bywyd a gwaith y Cyf- undeb. Rhoddwyd croesawiad i'r Parch D. R, o'r America, Bydd yn aros yn awr yn ei hen gartref yn Cana, Llangefni.

LUANFAIRYNGHORNWY. Y CYFARFODYDD LLENYDDOL. — Yn Llanfair, nos Wener, cynhaliwyd y cyntaf o'r gyfres fwriedir en rynnal yn ystod misoedd y gaeaf..Cadeiriwyd gan Mr O. R. Williams, Caerdegog, yr hwn mewn araith being-amp a amlygodd pa faint. o fudd ac adeiladaeth all ddeillraw oddiwrth y cyfryw gyfarfodydd. Arwein- iwyd yn fFraeth gan Mr R. Ellis, Bron- caetell, yr hwn sydd bob amser yn barod iawn i roddi ei hon egni i hyrwyddo sym- udiadau o'r fath. Yr oedd yr ystafell yn orlawn, a chafwyd elw da. Ni chaniata eich gofod le i fanylu, and ymhlith y budtl- ugwyr yn y gwalianol ailrannau gellir en- wj-Misses J. E. Roberts (2), Bessie Ro- berts (2), Ysgubor Ddegwm; Mary C. HughM (2), Bryngolou; Mary William's, Waenlydan; Lizzie Jones, Ty'ncae; Mri Tom Jones (2), Brvngoelcerth; R. Roberts, Ponror-sedd; R. Williams, 'Re.fail; Wil- liams, Rhydwyn, etc. Yn ystod y cyfar- fod datganwyd yn swynol ddwywaith gan Mr W. Roborte, Yagubov Ddegwnu a ohafwyd adroddiad pert gan Mifs Ka.te Jones, Plas Cemlyn. Miss Ellis Bron- ca^toll, oedd y cyfcilydd. Bwriedir eyn- nal y cy far fod nesaf yng Nghemlyn nos Wener, y 21ain, am saith o'r pryd y disgwy'iir ein C.S. hyglod, Mr O. Wil- liams, Caerdegog, i lywvddu. a Mr R. Jones, yr Y.H. o Nanner, i arwain, a gellir bod yn sicr fod rhag:en ddiddorol wedi ei pharatoi a'r cwrdd hwn. Hyderaf anfon rhestr gyflawn o'r buddug- t wyr i'r "ClOlydd" am y 26ain.

NODION TREF A GWLAD. GAN SKM PUW.) CANEUON GOBAITH. Er mai nid Cymraes oodd y Jdiweddar Mrs Ella Wheeler Wilcox, a aeth i ffordd yr holl ddacar yr wythnos ddiweddai, yr oe;1 iddi lu mawr o edinygwyr rhwng bryniau'r hen wlad. Dechreuodd y fon- hesig amryddawn hon farddon 1'11 gynnar ar ei hoes, a daeth i fri ynghynt na'r ar- fer. Efaliai mai apel at y teimlad gan fwyaf geir yn ei chynyrchion barddol. Daw hynny i'r amlwg yn ei ehaneuon i serc-h, plaser, a chynnydd, ac amryw o odlau cyffelyb o'i heiddo. Un nodwedd ddymunol iawn yn awen yr ymadawedig oedd yr olwg siriol a gobeithiol a gymerai ar ddyfodol dyn a ohymdeithas. Nid chwaer yn byw yn y niwl a'r ddyfnos oedd Ella Wheeler Wiloox. Ni ellir edlivv iddi hi maa rhyw alarnad oedd ei bywyd, ac mai yng nghors anobaith yr oedd ei chynhehn. Byw yn y wawr ac ar y ban- na.u iach us a wnai, ac ni chafodd cysgodion bywyd lawcr o lo yn ei chalon. CanAi fel aderyn dedwydd, ac nid fol meudwy chwerw ei ysbryd. Nid oedd y dyfodol yn ei harswydo; yn hytrach oanai am dano yn hyderus a gorfoleddus. Gellir crynhoi athroniaeth ei bywyd i'r llinell- au a ganlyn o'i heiddo:— So many gods, so many creeds, So many ways that wind and wind, Whilst just the art of being kind Is all tho sad world needs. Y PARCH T. CHARLES WILLIAMS, M.A. Gresyn fod yn rhaid i neb synnu wrth glywed am weinidog Y mncilltuol ym mhulpud yr Eglwys; a'r un modd o'r ochr arall pan y digwydd i brolad fod ar esgyn- lawr Ymneilitujol. Bu'r naill a'r llall yn cydymladd ochr yn ochr yn tiosydd Ffrainc, ao ni synnai neb at hynny; ond y funud y deuir i gylchocdd crefyddol yrnao rhyw- rai 'n barod i waoddi "Brensiach paw b J" 00 y cyduna offoiriad a phregothwr mewn mawl neu rhyw ffurf araJl ar wasanaeth ysprydol. Bu Rhetithor Eglwys Llan- faelog, Sir Fon, ar yr achlysur o gysegru organ newydd er cof annwyl am nifer o ddowrion y plwy gwympasant yn yr hel- drin diweddaf, mor cangfryd- ei galon a gwahodd y Parch T. Charles Williams, M.A., Porthacthwy, i bregethu ar yr achlysur. Mawrygodd Mr Williams y FNi-ahoddlad, a gwasanaethodd yn Egh\ ys ijlaj; faelog gydag arddeliad digajrusyniol. Da iawn, y rheithor a'i gweinidog. Yr oedd calon dyn yn cynhesu wrth ddarllen yr hanes, a gobcithio nad yw hyn ond "bl<M;n.ifrwyth" y "cynhaeaf mawr." Angen mawr llan a chapel heddyw yw ccnhadon yn moddu ar ddynioJiaeth fawr, lyd-aaigrcf, a mawrifydig. Trucni Cymru yn yr amser fu oedd prinder dynion o'r fath. Un o'r pethau mwyaf adfydus i unrhyw gcinedl ydyw prcsenoldeb dynion na welant y tuhwnt i'w cylchfyd eu hunain, ao na olijTnerant cu perswadio fod rhyw fyd yn bod heblaw yr lieol ncu'r fro v tri.gant hwy ynddi. D.yma'r bobl na chlyw- sant erioed aoenion cyfoethog gair fel "dynohaeth" yn torri ar glyboedd eu henajd Rhoda/?r i Gymru ragor o ddyn- ion yn meddu dynoliacith braf, ac fe ddaw ami i ganolfur y gwahaniaeth" i lawr yn ganiedd. Nid yw ein cri am amgylion neu dduwiau, ond am ddynion gwirion- eddol, a phan ddaw rheiny i gerdded^ daear yr hemvlad fe gawn ra.gor o bethau tebyg i'r hyn gymrodd le yn Eglwys Llanfaclog y nowon o'r blaen. WILLIAM Y PECHADUR, Llawer rhamant gyfhous It adroddwyd o dro i dro am y gwr fu'n disgloirio ar orsedd yr Almaen, neb aingeil na. William yr Ail. Aeth rhai ohonynt yn angof yn ebrwydd, ond orys ambell un hyd heddyw c' yng nghof a meddwl y lliaws. Nid ha.wdd fydd anghoifio rhai o'r cyfryw gan hylled yw eu diwyg a clian drymed yw'r- parddu arnynt. Ychydig o ddim newydd a groniclir am William ers tro bollaeh. Un o'r pethau olaf a grybwyllwyd am v tcyrn traliausfalch hwn oedd ci fod yn gweddio ac yn darllen Gair Duw ym mro ei alltud- iadh: Y11 yr adroddiad hyuod hwn dy- wedir fod William yn edifeiriol ac yn dra ymbi Igar. Dywedir fod ei balks yn debycach i deml na dim arall. Dyna yf- newicliad anhraethadwy yn hanes un o "bechaduriaid mawr" yr ugeinfed ganrif. Nid oes ncmor amser jm ol ers pan oedd y gormeswr anfad hwn yn addoli magnel ac yn anwylo cleddyf. Ei deml y pryd hwnnw oedd y cadfaes ingol, a'i arogldarth oedd mwg yr alanas yn esgyn uwch myn- wentydd Ewrop. Nid ydym yn anghofio, wrth gwrs, ei fod yn son am Dduw yn barhaus cyn hyn. Yn wir, soniai ormod am dano yn pin tyb ni. Gallasech feddwl fed William a'r Hollalluog yn "chums" calon ar y modd y siaradal 'r Caisar am dano. Ond nid amlder enw y Goruohaf ar wefus dyn yw'r prawf sicraf o fywyd uebel, Yr oedd William yn gallu galw ar Dduw ar un funud, a rhoddi gorchy- myn i ddefnyddio "poisonous gas" y funud nesiaf. Dyna chi ddyn yn ceisio masnachu ym mharadwys ac armwn yr un adeg Pa fodd bynnag am hynny, y mae Wil- liam ar ei liiuau mewn mwy nag tyn ystyr erbyn hyn. Fel llawer arall o'i fla-en bu raid ei wasgu i gyfyngder a'i gau allan yn enbydrwydd y dymestl cyn i waedd godi o'i enaid i gyfeiriad y byd arall. Am ba hyd y deil William y Pechadm- yn yr ysbryd hwn nis gwyddom. Y mao ef wedi arfer cymaint ym mhor- ffor y balch i ddyn feddwl am dano yn sachlian yr edifeiriol. Ond nid efc yw'r teyrn .'cynta.f, wedi'r cwbl, i fod ar y domen. G-oi-fti i ami goegyn treisgar adael perlau coron a tlirigo ynghanol ysgartlrion tomen ganrifoedd cyn geni William yr Ail. Rhaid i'r HollaJluog ddim ond anadiu i wneud gorseddau'n garneddau a chcwri annuwiol yn gorachod gwrthun.

PRIODASAU. Davies-Hughes.-Dydd Iau, y 6ed cyfisol, yng Nghapol Oarmel, Amlwch, gan y Parch T. Evans, Mr Robert Davics, Tyddyncngan Bach, Penysarn, a Miss Maggie Hughes, Peneae, Pentrefelin, Am- lwch.

ER COF ANNWYL am oin mam, Mrs Ann Jones, Rhosgofer, Llangcfni, yr hon a groesodd tuhwnt i'r lien ar y 7fed o Dachwedd, 1918. Bvdd ei henw 3-11 beraroglus, a'i chadair wag fyth yn gys-egredig gan ei phlant. "Never a day but het name is spoken, Never an hour but sho is in our thoughts."

En. COF SERCHOG am ein hannwyl fab Tom, yr hwn a fu farw o'i glwyfaa yn Ffrainc, Tachwedd 8fed, 1916.-Ei dad a'i fam, chwiorydd a brawd, Ty Ucha, Cemaes, Mon. Mae btwyddyn gyfan wedi mY.11d Er oalon drom, Mewn galar dwys mac llawer ffrynd Yn ooffa Tom; Ond O ei annwyl dad a'i fam, A'r teulu cu- Y nhw sy'n gwybod fwyaf am Y storom ddu.

ER SERCHOG GOFFADWRIAliTH Am Jane Jones, annwyl briod William Jones, Llwyn Ysgaw, Pentraeth, yr hon a fu farw Tachwedd lleg, 1917, yn 22 mlwydd oed. Hefyd am ei tihad, William Williams, Gwaith Brios, Pentraeth, yr hwn a fu farw Awst 29ain, 1919, yn 53 mlwydd oed.—Eu teulu galarus.

ER COF. Williams.—Er serchog goffadwriaeth am fy annwyl fam, Eliza-beth William.s, 63, Bridge street, Llangefni, yr hon a fu farw Tachwedcl 12fed. 1914. Byth mewn cof gan el riierch. Elizabeth. Ar lan y bedd mae'r gwao I gyd, a'r wylo. Ar. lan y dwr tu draw 'Does neb yn owyno; Mae teulu gwlad yr hedd, A gwenau ar eu gwedd, Heb ddim i'w blino. Diolchwn ar y lan Am fedd i'r marw, Ac am gael gweld fod modd I agor hwnnw; Mae gallu gan ein Duw I'w dwyn o'r beddrod gwyw, Am hynny hi gaiff fyw Byth ar ei ddelw.

MOURNING. Relief of drees details is always wel. come We devote the moet con- siderate attention to all dress require- ments. COSTUMES, DRESSES, BLODBES, MILLINEBY, ready to wear, fashion able, refined, and right in WARTSKFS. BANGOR 7 You can make rich cakes like this with U, BIRD'S I Egg Substitute r ¡ I == L 1 The Wisdom | | of Buying a Jgji | Winter 1 I of Worth, ml 11 T-i IN these days of high prices it is obviously f ty far more satisfictory to buy one Winter f = Coat of genuine Worth and Value than two f I or three mediocre garments of no* special j! I standing. = \Y/ARTSKI S have made a special pur- l I .i¡ VV chase in London of some extremely. i handsome VELOCR COATS, TRIMMED it = RICH FUR—in the .,t season's style j f I == designs, and all the latest Autumn Colourings. M J K '-=: EE THESE Coats not only look twice as [ costly as they really are—but they will i,l U = also give lasting service and. sound wcar- == whilst endowing the wearer xN; i) that feeling ¡' of happy confidence which is the result /J = EE of being perfectly dressed. 'P Wartski^s, By the Cathedral, | Bsn^or. | = H W ydych yn prisio eich iechyd? Ychydig bobl sydd yn syhveddoii gymiiint y mae cu iechyd yn gjdTredino! "vn ddi- byn.nu ar yr elwlod. Y rheswm am hvn yw fod yr holl waed ag sydd yn v co'rlf YII mYIHI G(}lyg-.t, :lcd V- ta 0 17 0 MR. E. -FLINT. MR. F. ii. Cii.4,LK gweiniaid fod y gwaed yn ddrwg. Dyma'r gyfaill ddweyd wrthyf am Do KiJ- modd y mae anhwyldcr yr elwlod yn ney and Bladder Pi Lis—gan ep bod wedi dochreu a'r ami ddrygau ca-aill ag sydd yn ei adfer ef pan oedd yn dioddef oddiwrth dilvn hwnnw drachefn. ymosodiad o'r gymalwst. Rhoddais brawf "Dioddefais am 30 mlynedd o arnynt gyda'r canlyniad imi gael fy llwyr leiaf oddiwrth anhwyldej yr elwlod," wella. Yn fuan iawn cefais wared a'r dyna ysgrifonnodd Mr F. H, Chalk, 28", boen a'm gofidiai'r nos, a byth oddiar Chcsson-road, W. Kensington, ym Medii, hynny yr wyf wedi dal gyda'm gwaith heb 1913. "Dioddefwn arteithiau pa bryd fod gennyf yr arwydd lleiaf o'r hen an- bynnag y gwyrwn, a chydag anhawster a hwylder. Yr wyf yn agos i 60ain mlynedd phoen mawr y gallwn ymunioni eilwaith. oed." Gwnaod y myncgiad hwn yn 1913. Cymrais bob meddyginiacth ag y gwydd- Chwe' blynnedd yn ddiweddarach* wn am dani—ond ni wnaeth dim lea imi yn Awst, 1919, dyma ysgrifennodd Mr hyd nos y cefais sampl-flychaid o De WiM. s-, Flint: Diolch i De Witt's Kidney and Kidney and Bladder Pills. Wedi imi ddal Bladder Pills, yr wyf yn dai i [\v\idiau i'w cymryd cefais wared a'r holl boenau yr iechyd goreu." ag oedd gynt vn fy elwlod a'm cefn. Bydd Gwyliwch am yr arwyddion hyn imi, yn liawi-ilyder a diolchgarweh, gyng- Poen yn y cefn, poenau'r crydcymalau, hori eraill a ddioddefant yn gyffelyb i'w aelodau chwyddedig, chwyddiadau'r dyfr- cymryd." glwyf odditan y llygaid. poenau llethol yn Dyma ysgrifc-nnodd Mr Chalk ar yr 30ain y cor(T, yr aelodau, a'r lwynau, anestwyth- o Orflonnaf, 1919. sef chwe' blynedd yn der yn y cyhyrrau a'r cymalau, tywyll-liw (Id'Nvedda.ra,,h: IYr wyf yn dal i fwyn- neu waddod yn y dwfr, cur pen, llcwyg- c t hau yr iechyd goreu, diolch i'ch pelenni foydd, neuralgia, ooll ardiwaeih, pen- 91 rhvfeddol chwi. ysgafnder, ysmotiau yn hofran o flaen y. -twdd eich c-iili3-rftz, Gwnaeth y crydcymalau fy Hyga-id, diffyg cwsg, hawdd eich cvnhyrfn, mywyd yn boen ingol imi am bum' ynghyda g-wendid nerfol ac iselder ysbryd. mlynedd," ebai Mr Edward Flint, 19, Til- Golyga hyn oil Anhwylder yr Elwlod. ton-street, Lillie-road, FWlum. "Yr oedd Os am gael gwared o Anwylder yr EJw- y poenau yn fy nghoesau am lwynau mor lod rhaid i chwi symud yr achos ohono- ddrwg yn ami fel na aflwn gysgu'r nos. surni gwenwynnig o'ch mewn. Ond cofier Yn ystod y, ddwy flynnedd ddiweildai fod yn rhaid i feddyginiaeth dda fynd daeth y poenau yn hry llym, ac yr wyf drwy'r elwlod a'r bledren os am siorban wedi bod dan law'r m<>ddyg yn barhaus:. hyn, ac nid drwy'r coluddion yn unig fel Ar yr 21ain o Ionawr diweddaf (1913) yT ag y gwna'r mwyafrif o belenni'r elwlod-. ,w oeddwn mor ddrwg fel ag y disgynais i Pan weloch y dwfr yn troi'n ddulas ei lawr, ac yr oedd fel pe ba, fy nghofn wedi liwa ,chan Do Witt's Pills yn unig y torri. Gwoinyddwyd arnaf gan feddyg am gwneir hyn-chwi a wyddoch yr awr honno naw wythnos, ac yna, gaii fy mod ychydig eu bod wedi cyffwrdd a'r di wg a eh bo3 yn well, dychwelais at fy ngwaith, a ar y ffordd i sicrhau adferiad i'r elwlod a'r llusgais ato hyd ddiwedd Mehe- bledren. Pelen ryfeddol yw hon—el ar ei fin, pan y daeth y poenau mor llym fel hunion o ran ei heffaith i'r elwlod-dyna na allwn wyro na phlygu. Rhoddais brawi paharn y mae pelenni Df Witt yn rhodV^. ar bob ma.th o feddyginiaeirfiau, OBd ni rhyddhad rhyfeddol—bob tro. A golyga wnaeth dim a gymrwn les imi hyd nes i adferiad parhaus bron ymhob achos. De Witt's Kidney & Bladder Pills The World's Greatest Remedy for Rheumatism, Cystitis Backache, Lumbago. Stone. Tired feeling < Sciatica. Gravel. Most forms of Weak Back. Gout. Bladdqr Trouble Ar werth gan FferyHwyr ao mown Yfitordtai Oyffuriau ymhobman am 2s 9c 5s y blwch. Anfonir sampl-flwoh yn rhad ond anfon at .E. C. Do Witt and Co.. Ltd. (Dept. 322D.), 44-45, Rathbone Place, London, W.l, os y rhoddir enw a chyfeiriaa eich Fferyllydd arfero). Gochelwch cfelychiadau. Nid oes dim Bron cystal" a De Witt's.

TYSTEB I'R PARCH JOHN EV ANa, LERPWL. (At Olygydd y ''Cloriannydd''). Annwyl .syr,-Gryn fod angtin adgofio trigolion Ion am yr achos teilwng uchod, A hynny oherwydd eu hwyrfrydigrwydd, i gydnabod eu dyle-d i'r gwr parchus ao annwvl, fu yn eu cysuro a'u hymgeleddu, ugeiniau ohonynt, pan yr oeddynt YDJ gor- wedd yn gW>i £ ion yn ysbytai Lerpwl. Mae yn hysbys i'r wlad fod Mr Evans wedi gwasanaethn ei gyd-genedl. fel ym- welydd gwirfoddol a'r ysbytai, am lawer iawn o flvnyddoedd, ac wedi bod yn gym- wyna-swr i filoedd lawer ohonynt, heb gyf- yngu ei ymdTcchion i unrhyw enwad cref- yddol, a hynny heb feddwl am da1 gan iicb. Yn ystod y 25 mlynodd diweddaf ymwel- odd a tliros 9000 o b'-i\sona>u, nid unwaith na dwywait.ii, end a'r nifer fwyaJ ohonynt amryw weithiau, a buasid yn disgwyl y troesawid y cyfle presennol i ddangos y gwerthfawrogiad o waitli Mr Evana sydd yn ddyledus iddo. Mater hollol anenwadol yw y symudiad hwn. ond, hyd yma, eglwysii Methodistaidd Calfinaidd fydd wedi eyfrannu, gydag ych- ydig o ber.sonau unigol, ydynt (oddieithr un person) yn aelodau o'r un cyfundeb. A gaf fi, drwy gyfrwng y "Clorian- nydd," apelio at eglwysi Mon, o bob en- wad, am gynorthwy er mwyn gwneud y dysteb i Mr Evans yn un anrhydeddus a theilwng o'r hen si.r' Bu ef yn ffyddlon yn gwneud ei ran—bydded i ninnau wncud ein rlian yn awr. Dymunir i'r casgliad gae] ei orffcn y mis hwn, a byddaf, dros y pwyilgor, yn ddi- olchgar lia.wn am 'unrhyiw gyfraniadau oddiwrth cglwysi. a. phersonau uni'gol.— Yr eiddoch, yn gywir. THOS. PARRY. Digix^d, Tv Croes, Ilydrd 31. 1919.

YSGRIFENNYDD YR UNDEB. Allan o nifer fawr o ymgeiswyr mae Mr D. Morgan Jame-, bargyfreithiwr o Dde Cymru, wedi ei benodi yn ysgrifennydd Undeb Ffermwyr Cymru. Y swyddogion eraiil yw: Trefnydd, Mr J. R. Chambers, Llanrwst; Gornehwyliwr Seneddol, Syr R. J. Thomas, A.S. trysorydd, Mr W. Jones, Plas Newydd, Wyddgrug.

r' Modernised Proverb&j^n ol a Trade^% V seldom 1 ■ but all cook3 agree t £$t fl ■ B0RWT:CK'S is tha best B ■ raising agent lor all of ■ I cakes, pastry, pies, &< I BORWICKS I BAKING POWDER. M Ingst 88 haviag BORW!CKS. -Af- -1 ^TfiERE'S LONG, LONG TRAIL of Bugs, Fleas, Flits, B Beetles, Mosquitoes m etc., all killed by M 3d. KEATING4S '=. p' "g"^1 MAZAWATTEEf II THE MOST LUSCIOUS Vp A II g AND ECONOMICAL. TM J: | IN THE WORLD

El LADD YN FFESTINIO^- Daeth David Lewis, ^Ynant, trychinebus yn Chwarel j' I trwy i dwll danio a'i anafn n»o. ^| T I fel y trengodd cyn cyrraeddJ J bytj-^ | Yr oedd yn dad i chwcch o » I

ER COF AM Y DEWRION. C WAS A N A ETH DWYS YNG NGHAERGYBI. ABERTH Y nyW A'R MARW. Cynlialiwyd gwasanaeth coffa o iiodwedd hynod iawn yng Ngliaergybi brynhawn Sul diweddaf. Yr oedd oildcutu nil] o g'}'n-fihvyr yn bro-enno! yn y cyfartod hwn, a -ynhalnvyd yjj Ncuadd y Dref. "imgvnullodd y dynion yn Victoria Square, o dan arweiniad Rhingyil Pratt. Ar y biaen yr oedd seindoif y milwyr \dan ofal Mr Owt:ii Thomas), u gorvin- deithiwyd tua r Neuadd. lie v cadeiriwvd gan y Parch. A. Ree,, Morgan. M.C., y ^wl a gefnogid ar y lhvyfan gan Syr R .T. rhoma. A.S., a Ladv Thoma,, y 1 arcim. Robert Thomas ac H. D. Hughes, ac eraiil Canodd Mrs Owen (Megan Cybi) --Nearer my God To Thee." a Madame Kate Rowfends "I will Extol Thee. Canwyd amryw o emynau cyfaddas, hefyd, o dan arweiniad Mr Dd. Jones. Ar y d'iwedd seiniwyd y "Last Post." C'anwyd y" Dead'March" (in Saul) gan y semdoif, a'r dorf yn aros ar ei thracd. Cyfeirtodd y C'adoirvdd yn ei araith eu bod yn ymgvnull er cof am y dewrion ymadawedig. Yng nghwrs ei sylwadau datganodd ei farn nad enilhl y byd byth i Grist hyd ncs yr unai y gwahanol bleid- iau yn yr Eglwys Gristionogol i ymiadd yr irfl gelyn mawr. Iddo ef un o wersa mawr y rhyfei ocJ.1 y ffaith mai drwy abertli yn unig y deuai iaciiawdwriaeth. Gwared'wyd y wlad hon drwy gymorth IhtW gan aberthau arwrol. Yr unig neg- es gwerth i'r Eglwys ei phregetliu yn y cyfnod newydd oedd 11a allesid byth gyrraedd gwir ymwared ond drwy abertli yng ngoleun aberth mawr ar Galfaria. Dywododd Syr R. J. Thomas mai oyf- arfod ydoedd hwn i datu tcyrnged i goff- adwriaeth y dewrion fu farw dros eu gwlad, ond nid oedd y dewrion i gvd wedi marw, diolch am hynny. Ceid eto filoedd yn barod 1 dalu yr eithaf dros ryddid a chyiiawnder. Auhawdd iawn dewis pan yr oedd pawh wedi gwneud cor, ii, o'r Prif Weinidog i lawr i'r -,elaf; ac yn yr ystyr yna yr oedd pawb ar yr un Icfel, orid fod eyfleusterau rilai yn fwy nag eiddo'r Ueill. Naturiol oedd gofyn, pa- ham yr ymunodd y bechgyn ar fyddin, ac y bu msloodd Ohonynt fcirw ? Nid am eu hod vii ,.ti-u rhyfei. Cenedl Biwritanaidd oedd j, Cymry, ac md hoff ganddvnt ryfel. Paham, yntc, y clywid yn 1914 SWll traed y miloedd rhwng bryniau Cymru yn ccrdded tua maes y gyflafan? Am fod rhvwboth gwcrthfawrocach nag aur ac na chyfoeth, ie gwerthfawrocach na bywyd, mewn perygl. scf rhyddid. Ao yn arben- nig iddynt hwy; Gymry yr oedd grrm an- orfod yng nghri Belgium, cenedl fcchaii yn ymiadd am ei bodolaeth. Cododd v bcchgyn hyn i dir uwch na'r materoT. Nid y cv-flog. bid siwr. oedd yn eu denu. Bu- ont farw yn aberth ar aJlor delfrydau uchaf dynoliaeth. Ond a oedd yr enmll yn werth yr aberth? I ateb hwnyna nid oedd raid ond ceisio gwneud darlun yn y meddwl o'r hyn fuasai cyflwr Pryuaill po bai Germani wedi cnn-fn. Moddem svniad hetb oedd cyflwr Germani ei hun dan v Kaiser a'i gynghorwyr; ond beth tnasai cyflwr gwlad orchfygedig? Militariaeth yn gwasgu paw b ar bob llaw: yn lk cyf- logau uchel, caetiiuasiaeth ymarferol fu- asai ein hanM. L.iiif fod y byd yn hir yn dod i'w le—pr.s.au yn uchel, ac yn y blaen-on(u dylem ystyried both fuasal em hanes pe wedi eiii trechu. Er holl wen- didau em gwiad a'r Llywodraeth, da oedd cofio fod oin Llywodraeth ni yn bod er mwyn y bob!, ac nid y bobl er mwyn y Llywodraeth. Os oedd yr achos yn werth niirw dros- to, gofynnai'r siaradwr ymhollaoh, both oedd ein dyletswydd ni y rhai byw? Un o ddywediadau pennaf y Meistr Mawr oedd yr adnod honno, "Canys rhoddais esiainpl i chwi fel y gwneloch chwi^hau megis y gwnaethum i chwi." Dyna eu dyledswydd. Rhagrith ocdd ihoddi maen coffa i'r dewrion os nad oeddym ninnau ein hunain yn barod i hiinan-a'oertliu. Nid oedd dim ond hunan-aberth yn goffadwr- iaeth deilwng o'r bechgyn "rodidodd eu bywyd drostynt. Y ffordd ucholaf 1 gadw yn wyrdd enw y marw oedd i bob--d-yn a dynes fyw er mwyn arall. Cteid gormodTo grafangu yn y hyd-" Bc,th sydd i mi? Pa ennill gaf" Nid dyna'r ypryd wclwyd ar foysydd rlhuddgocti y gyilaikn, ac nid oedd y sawl ddanghc-sazr yspryd yna yn deilwng o'r aberth wnaedl er ei fwyn. Pe bydda-i i bob dyn y dydd Mawrth dilynol, sef dydd pen-blwydd y cad-oediad. roddi ei enw yn Swyddfa Llafur Dynoliaeth i wasanaethu ei gyd-ddyn, buan y gwelid daear newydd! a nefoedd newydd; a r wiad y trigwn ynddi wedi dod yn deilwng le 1 wroniafld fyw ynddi. Siaradodd y Parch Robert Thomas am ddyled y byw i'r marw. Ein dyledswydd i'r marw oedd gwneud a allom tuag at fgael gwell byd i fyw ynddo, ac i gvrraedd hyn rhaid, oedd bod yn unol.

TEILWNG YW'R OEN." Mi glywaf swn te!ynau Yn croesi dros y gijn; A syhvedd cu caniadau Yw angau Pen y Bryn; Aneirif delynorion, o gyrraedd ing a phoen, A gan uwchben eu digon Mai Teilwng ydyw'r Oen. Mae bywyd yn Ei angau, A chyinod yn Ei waed; A disgyn mae coronau Y nefoedd wrth Ei draed; Am iddo droi Ei wvneh Ar adfyd byd a'i boon, Adseinia tragwyddoldeb Mai Teilwng ydyw'r Ocn. Er chwerwed yw yr yrfa, Mae pen y bryniau'n glir; Caf innau gyda'r dyrfa Ddihangfa cyn bo hir; E.yiifcf i ogoniajit, Yn Hawn o nefol hoen; A nwlu5 fydd fy moliant Mai Teilwng ydyw'r Oen. DYFED.