Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
12 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
PAPUR PAWB. PRIS CEINIOG. Rhif 421. Chwefror 23ain, 1901. TROI Y NWY MAE'R TEYRN NEWYDD 0 (Digrif-ddarlun). MAE SON AM DANYNT- Y Parch O. Evans, D.D., Capel Croes y Brenhin, Llundain.—Darlun a Bywgraphiad. Beddargraphiadan hynod 1 Manion I Gwes, y rhyfeddaf y byd Oliver Hnws yn caru Y llythyrdy lleiaf Byr Y bane cynilo cyntaf Hanesion Jeanne D'aro Difyrus. Llwon Ynya Manaw Cyfarchiadau gwahanol wiedydd Ystyron enwau I Pwysigrwydd priodas ) HE iJ YNTION IfiO Y WAEH Nea Hanangofiant Hogyn Arall. Peonod XX.—Llythyrao gartra. Pennod XXI.-Perygl. OLEDD AO YSTRYW: RHAMANT 0 FFRAINO. LXII.-Ymbsratoi. BETH A WNEIR YN NGHiMRU? Caerfyrddin. PRIS LLW DIALEDD.-Stori Fer. Darluniau o'r."Tfasiynsu. Y Ty a'r Teula. Blodau Barddas. Cyhohddwr DANIEL REES, CAERNARFON. ER COF AM El DIWEDDAR FAWRHYDI Y FRENHINES VICTORIA, 0 WYNFYDEDIG GOFFADWRIAETH. CYFLWYNIR Y RHODDION GORAF A MWEAF GWERTHFAWR 1 HOLD DDARLLENWYR Y RHIFYN flWN O'R u HERALD CYMRAEG." DERBYNIA POB DARLLENWR O'R NATIONAL FINE ART UNION, 33, HARTISMERII ROAD, FULHAM, LONDON, DDAU GOPI HARDD 0 STEEL PLATE ENGLiAVING (22 x 161), o dan y PENAWD OSBORNE HOUSE A WINDSOR CASTLE (Copyright). YGWAITH Hardd hwn yw y cynnyrch gwyctaaf o Ga5fyddyd yr Ameer Preaen- nol. Mae OSBORNE HOUSE o Ddarlun Olodhwr gan JLhomas Gabitt, a WINDSOR CABTLE oddiwrth Ddarlun nodedig gan E. Dune %n. Gyflawnwyd y ddan Engraving yn y Dull Gwychaf Boaibl gan yr Arlunydd enwog T. A. Prior, R.A. Am dros driugain mlynedd a thalr, teyrnas- odd ein Grasuaaf Erenhioes dros ei deiliaid gyda llywodraeih ddoeth a cfcariadua, a bydd pob deiliad o'n Diweddar Frenhines yn naturiol e siea rhvw GOF diweddaf am EI THEYRN. ASIAD HIR, ac nia fgellid cael dim mwy dy- mnnol na'r DDAO ENGRAVING o OSBORNE HOUSE A WINDSOR CASTLE, yn mh'Je y treuliwyd gymaint o Fywyd El Diweddar Fawrhydl, ao yn mh'le yr oedd Biddo Private ei Mawrhydi. Deil OSBORNE HOUSE argraph Cartref. Yn cael ei amgylchu gan goed mawr, a'i amddiffyn oddiwrth olwg y manwl gan wrych nohel, yno yr ymneilldnai y Fren. hinea o dwrf y byd, i fwynhau gorphwyc a llonyddwrh vu ei ohartref yo y De. Rhed to- race ddwb A.. hyd yr adeilad Brenhinol, ar ba rai y tyf ooed bychain a phethan bychain ereill. CASTELL WINDSOR. Ar godiad tir i'r dde o'r darinn saif yr hen Gastiii Windsor, gyda'r Royal Standard yn chwiflo. Wrth droed y Oastell y mae yr hen draf Windsor, gan orphwys yn sior dan am- d Üffyu y Caatell. I'r chwith y mae ein hafon fawrediog. Bydd USBORNE HOUSE, yn mh'le v ba farw eio h<»nwyl Frenhines, yn ein cof fel mynydia olaf ei bywyd difrycheulyd, a bydd CAS-ELL WINDSOR, yr hwn sydd yn agos i'r M-iniaoleum vn Frogmore. yn mh'le y dcdlr gweddil ion ei Mawrhydi i orwedd wrth ochr y diweidar Dywysog Cydweddog, hafyd yn gol- iadwy. Rno-idir y DARLUNIAU HBIRDD HYN i fcoll '.nlwllenwyr yr Herald Cymraeg am y Resumption Bond a argrephir isod, a Postal Order am 28 6c, nea 32 o Stamps Ceiniog. Yn,. ,Lnfouir hwn yn ddidraui trwy'r Llythyr- dy i bob rhan o Rrydain Fawr a'r Werddon, ntu i'r oil o'r Trefedigðau, wedi eu pacio vn ofalu- a ssicrheir y cyrhaeddant ben en tiith heb eu niweidio. Yn vstod yr tiysbvi;isd hwn gellir cael unrhyw niter Qf diaa ddadon heb fod dros dri yr un, am boo un "Bond" a anfonir, yn ngbyda'r swm am bob copi. „ TOi<WK AúúAN Y BOND. AO ANFONER l'tt NATIONAL FINE ART UNION, PEL ISOD:— KKDEMPTIOK BOND. R vnddir nu Copi o bob an o'r Darlunittu byn i ddiilwyr y Bond hwn, aef OSBORNE HOUSE A WINDSOR CASTLE (copyright), A. lifwl ei ioa Ryda 32 o Stamps, neu Post Office Order am 2s 6c, i'r NATIONAL FINE ART UNION, y ihai a'i f ne yn y dull yr anfonir ef. (irwvddwyd) | CHARLES WARNOCK. j lj.g.—Ni bvdd o werth ar ol Chw6fror 26 in, 1901. — DAUIER SYLW.—Rh&id anfon y Bonds ar neu cyn y 26..in o Ch-wefffor, 1901. Darllenwyr Trefe t g^ethol yn unig, 20ain o Ebrill. (Ni dderhynir Stamps Tramorawl.) Bhaid anfon y Bond yn mhob achoa. Efallai na argrephir y Bonda yn y Papyr hwn eto; felly, gwell fyddai ei don s'i anfoci fel prynedigaeth, gan y gwein- ydhr ninynr fel v derbynir hwy. Mie y darluniadau yn haeddu eu fframio yn hurld. a bj dd eu gwerÍJh crefftwraidd yn eu gwn^yd yn ddymnnol i bob ty. Iih* d anfon pob gofyniadaa i'r NATIONAL FINE ART UNION, 33, I-IARTISUERF, ROAD, FULHAM, LONDON. ENRICHES THE BLOOD AND FORTIFIES THE sysTEM IN AGAINST COUGHS, COLDS, AND
CORONIAD ESTHER.
CORONIAD ESTHER. PENNOD XLI.—AR GOLL. Ar ol i Caroline Wrottisley ei adael, aelfc Coutanoe i gerddedl i'r Jttrc., ac eisteddodldi i lawr. Yr oedd ei feddwl mewn ysroruua. Ym- ddangosai aros tan dranoeth fel oes. Elai y golygfeydd arferol heibio heb iddo ef sylwi am- ynt, y gweinyddes-au a'r btibanodi swiigar, y marchogwyr yn Rotten Row, y blodau prydferth a phethau felly.—-pa^beth oeddynt hwy i ddyn ag oedd mewn cariad ei ben, a'r hwn a or- fodi-d i arc's am ddeunaw awr cyn y gallai efe gymeryd y moddi'on angearheddiol i wneyd gwrth- ddrych ei sercli yn eiddo iddo ef ei hun! Po liynaf fyddwn, dyfnaf fydd ein cariad cyntaf, a llai yw ein hamynedd oherwydd oediad. Nid oedd medyliau Coutance erioed1 wedii troi yn vsgafn at gariad. Yr oedd Caroline Wrotti»- ley wedi ymosod ar gastell, vr hwn a ys^yridi nas llid byth ei quill gan bobl, ond yr hwu a gymerwyd gan Miss W rottilSley yn hynod ddi- drafferth. Yr oedd cyfrea o ddSgwyddiadau wedi taflu y dyn hwn, ag oedd wedi dewis cael ei adna,bod dan un enw yn unig, a hwnw heb fod yn ddim ond ffug-enw, ar y byd heb gartref, ac heb un- Thyw le i weithredu yno fel canolbwynt ei fywyd. Yr oodd ganddo dai. ond dim cartref. Prynasai dai ereill, megys Ennismere, er engraipht, wedi eu prydferthu yn ol ei ddymtuiiad ef ei hun, ao wadi byw ynddynt am dymhor, ao yna byddai yn eu gadael hwynt. Ni ddarfu efe erioed dwyllo ei hun i'r gredibiaeth eu bod yn gartrefi iddo ef. Parchai yr envr yn rhy fawr i'w garn- gymhwyso. Golygai cartref aelwyd, a golygai aelwyd! br!es(ennioldeb dynes, dy^anwiad. <(irgel dyn, sWyn hir-barhaol dynes. Ni ddarfu efe erioed amheu na dadlen hyny. Ond ni dda-rfu efe geisio llenwi y gwagle a wyddai efe oedd yno. Mae rhai dynion yn imyned yn fwrdadol ac yn dewis pvraig ar y tir yna yn hollol—ei bod yn hanfodol i fodo-laeth dyn, yn gyfiyw ag a fedr droi merert wibiog yn blaned sefrdlo,. Nis gellid ystyried Coutance yn un c'r rhai hyn. Rhaid ydoedd i'r ddynes ddyfod1 ato ef, wedi ei hanfon gan Raglunii»eth ddoeth a graelawn. Yn ddiweddar yr ydoedd wedi dyfod i gredu ei fod yn myned yn ben-o ran blynyddoedd, nid oedd ond pymtheg ar hugain, mewn profiad, hanner cant—ac na. ddeoiai y ddynes byth, Yna- daeth Caroline Wrottisley i fewn i ,rrylch ei fywyd ef. Gwnaethai urddasolnvydd mwyn- aidd, graslonrwydd ?.ruchel, swyn dirgel y ferch flodeuog hon enill y darhinydd," bron yr un fath ag yr oedd nerth mawr corphorol Coutance wedi gwneyid Caroline feddwl mwy am dano ef nag am neb arall. Hedldyw yr oedd hi yn eiddo iddo ef. Yforv byddai i'w phenderfyniad hi gael ei gadarnhau yn ei chartref hi ei hun, a chai wybod y cwbl -y gwirionedd am dano ei hun a'i orphenol ei gynllunian am y dyfodol, cyalluniau ag oeddynt wedi newid yn fawr yn ddiweddar. Yr oedd efe yn rhyw aflonycld iawn. Nid oedd y Pare yn ei foddloni ef; ac eto nid oedd ) ganddo ef ddim neillduol yn ei aJw ef yrnaith. Eisteddodd ar y fajuo rma- ar fakic oow, ond i ddim pwrpas. Blimai yn barhaus. O'r diwedd, rhoddodd y gwaith i fyny. Rhaid oedd iddo geisio gwneyd rhywbeth Gan hyny, cerddodd i Charing- Cross, ac aeth i'r National Gallery i weled y darluniau. Ni ffael- odd y lie hwnw ddarparu cysur, mwynhad a chwmni i'r darlunydd. Ond methodd yn dra e.glur y prydnawn hwnw. Yr oedd ei feddwl wedi ei lwyr orchfygu gan lawenydd._ Yr oedd heb allu gweled neb ond Caroline VVrottisley. Cyfaddtfijwl ofnadwv yd- oedd iddo ef wneyd. ond y diwmodi hwnw, o leiaf. nid oedd y National Gallery ond oedd iddo ef wneyd. ond y diwmodi hwnw, o leiaf, Did oedd y National Gallery ond rmegis Ilwch a lludw yn ei olwg ef I 'I.. Mor ddiolchgar oedd efe pan ddaeth Y porthor i'w droi allan I Yr oedd y lie yn cael ei gau am y noson. Amser ci yr oedd efe yn unig. Nid oedd I Storey wedi aytod. Teimlai Coutance yn ofidus. Yr oedd wedi hwriadu gwneyd. ei gyfaill vn aberth i ymddyddan yn nghylch Caroline yn barhaus. Efallai fod Storey wedi amlheu liyn ac wedi cadw yn gloàdiyno. ^Boreu dranoeth, cododd Coutance yn gynar. Ychydig gy^godd efe, ac yr oedd yr hyn o gwsg a gafodd yn Ilawn helbuJon. Yr oedd wedi hir- aethu am y boreu, ac yn awr, pan oedd y boreu I wedi dyfod, yn lie llonder a gobaith, yr oedd I' tryimd-er ac isel ysprvd' yn bodoli-rhrvw ym- syniad o ddrwg ar gymerfd He, yr hyn oedd yn beth diedthr i'w natur ef, ac am yr hyn nis gallai roddi cyfrif. Yn miiell cyn deg o'r gloc.h, yr oedd Coutance I yn cerdded yn Haggerstone Place. Ymdaang- ai Rliif 7 iado ef yn wahanol i'r tai ereill yno. Nid oedd y ffeiiestri wedi cael eu hogor i awvr j bur ddyfod i mewn. Yr oedd morwvnion yr heol yn prysur olchi grisiaH v tai ac yn gloewi y gwaith pres oeq-d ar y drysan. Yn Rhif 7, Did oedd y prysurdeb hwnw i'w weled. Tar- awodd hyn feddwl y darlumydd fel yn rhyfedd ■ac hefyd yn anvyddocaol. Chwarter i ddeg o'r gloch nis gallai Coutance ddal vr oediad yrr hny. Yr oedd Bruin gydag ef Perodd ei feistr ef iddo orwedd i lawr hyd De8 y dychwelai Coutance. lIC yna Lp-th at y drws. a chanodd y gloch. Casgl«ddi gymaint ng a oedd ganddo ef o amynedd. Nid oedrl yno atebiad. Curodd a. chanod y gloch ar unwaith. I' Yr un peth oedd y canlyniad. Aeth iasiau o oernii drosto ef ii gyd. Dicbon i'r morwynion ¡ beidio rfioddi Kylw ac fod, Mrs Hedger allan, ond nid oedd yn debyg y gallami fod Caroline wedi anghofio yr awr; ac erbyn. hyn, yr oedd I deg o'r gloch yn taro ar gloc eglwys yn ymyl. Ceisiodd Coutance agor y drwt. Trodd y dwrn. Agonryd y drws, oc aeth Cout^mce i niewn, gaa feiddiw cael ei grmeryd i fyny fel ty-dorwr. Ar y dldeheu, yr oedd y sitting room a, ddefnyddiau Caroline" Wrottisley; gall odd Coutance wneyd hyny nil a* wrth fyned heibio. Yr oedd yno waith a llyfran yma, a.c oew fel arferol. Ond nid oedd Caroline yno. Yr ys- tafell nefaf oedd y lie y cysgai Mrs Hedeer. Nid oedd neb yno. Yr oedd y gwel-r wedi cael ei wneyd. Yrnddangosai yr ystafell fel pa na bnasai wedi cael ei ddlefnyddio y noson flaenor- ol. Aeth Coutanoe i lawr rhyw risiaa ac ir gegin. Yno nid oedd nelp yehwaith. Cynie^iai y tan m j (ICIITI. fel pe wedi qi oleno rhai oriau yn ol, ac heb gael glo arno wedyn. Yr oedd yr holl le fel pe wedi ei Iwyr adael. tebyg i dr y yr oedd y pla, wedi tori n11an. Llefodd Coutance i fyny y gnsii;iu, rhag ofn fod rhv^vun yno ond distaw- rwydd oedd yr Tinig atebiad. Aeth allan, a safodd ar gareg y drws, gaci ddioddef poen m;aWT yn ei1 galon, a chan fyfyrio am Tr hyn a. ddylai efe wneyd. Ei dueddiad ef oedd myned i 8t. John* Wood, a gosod Bruin i chwflio allan y ty yr aethai Caroline iddo ef, 0 oherwydd anghofiasai efe ofyn i Mrs Butter- field aim y cyfeiriad. Ond, pe b,"a,a.i y ci yn eallu trnvyddu ffordd at y ty priodol. cymer- eriau—oria.u o amser anmhrisiadwr. Heb- law hyny. sut y gwyddai efe fod dirgelwcli hyn oil i'w rrael yn St. John's Wood? fbrir yr am- lieuai efe Mrs Bntt«rfield, ond credu yn erbyn pob tvstiolaeth ydoedd bvn oil. (ral^dd Coutance ar Bruin, a daeth y ei ato f'f ar unwaith. yna gwelodd Coutance fonet tebyc i un Mrs yn dyfod at y ty. Aeth Coutance at yno, gan gael ei ddilyn gan Bruin. M rv HEdr oedd hi. "0. Mr Coutance. b'le mae'r hogan an-wyl ydoed cyfarohiad ewynfanus Mrs Hedger. Nid oedd yn itmsfr i fyned drwy y 'Beremoniau arferol. "A ydj^r hi ar goli, Mrs Hedger? Pryd y collafoch 0 chwi hi? Oifl ddarfu hi ddychwelyd neildiiwr?" Gfcfaelodd Coutance. yn mraich Mrs Hedger. gan adael ol ei law gref yn nglmawd v wraig am ddyddiau lawer. "Dmp>1, i ¡œ ac mi actrvwedtf wsthych chwi. F'■ id i mi eista i 1a.wr. Mi rvdw i wedi ymlad'1. raw, vdw." Rioteddodd Mrs Hedger ar yn ymvl y drws allan, a safodd; Cout- ance vn ei hymyl. Den-al yr heulwen i fewn at- vnt drwy drws adored, gan- ddangos gwyneb srofidu.% pryderus Mrs Hedger. a dwysder a phoen mawr yn ngwyneb Coutanoe. "Yn awr. a fedrv di chwi ddvwevd wrthvf pa beth sydd wedi dyfod o Miw Wrottislev?" "Pryd y gwelsoch chi hi olaf?'' gofynodd! Mrs Hedier. "Pry;Inawn dldoe. Ymadawais a hi yn Vic- toria Station." "Felly mi rydach chi wedi i gweld hi rai oria; ar fy ol i. Tvrlw i ddim wedi i gweld hi er's pan yr aeth hi atoch i fel arferol;" ac ymysgryt- iai v ddynes d-da. yn ei phoen., "Fen. ni ddaeth hi yn ol o dv "Mrs Butter- fif'ld Gwelais i hi yn cvfarfod a Mrs Butter- fieM vn Victoria Station." "Naddo. ni ddaeth hi byth vn ol. Rnom i ar fy nhraed tan ddeuddeg o'r r:diorn. Yna. mi efs yn bryderus iawn, gan y gwyddwn mor can Jleied a wyddai hi. fy nghariad i. am Lundiiin fawr ddrw.g; ac nid oedd hi wedi bod vn hWlT- acb na. hanner awr wedi dec erioed o'r blaen." "TB! Beth a wnaethocli chwi?" "Anfonois Mary Ann i'w gwely, a phersis hi ddwacl i lawr mewn amranti'ad, clywai hi I gnoc. Mi eis i i lawr i St. Johns Wood, i'r cyf- eiriad a geis i ar sUX pen tan Miss Wrottisley yn y parlwr yna," gan ddangos a,'i bys yr ystafell y bu Coutance ynddi hi; "cymerais gerbyd yr holl ffordd, a ohurais a churais yn y dtrw.g nes y daeth Mrs Butter-field ei hun i'r drws i ateb, a hyny m3wn tempar ddrwg iawn. "Be sy amoch i isio, 'rhen shipan?" ebai hi gan siarad fel yn a wrth ddynes barchus. Deydais fy mod wedii dwad yno i nol Miss Wrottisley, yr hon oedd wedi dyfod yno am v noson, ac heb ddychwelyd adm. Deydbdd fod Miss Wrottisley wedi mynd oddiyno cyn naw o'r gloch, ac ei bod wedi deyd ei bod am fynd yn ol he{o'r tren." "Gwelais nad oedd dim vchwaneg i gael allan ohoni hi,-dynes ddrwg ydi hi, Mr Coutance, cym'rwn fy llw o flaen unrhyw lys y wlad. Ac felly, aethum i Scotland Yard at y plismyn, i'w gosod nhw ar waith; ond, o ran hyny, i be' illlae'n nhw'n dda? Tydyn nhw yn dcia i ddim, fel yr arferai fy anwyl Adolphus ddeyd." "Beth ydych wedi wneyd ar ol hyny "Wel, dois adra. 'Doood neb wedi dwad yma. Gonveddais i lawr aim- ychydig heb dynu am danaf, a bora. heddyw anfonais Marv Ann i ddeyd wrth Polly, ac mi 'rydw i wedi bod vn St John's Wood Station. Dyivfd y booking clerc na. dda-rfu neb godi ticttd yno ncithiwr, ya atab i Miss Wrottisley. Fy nghred i ydi imai Mrs Butterfield sy' wrth wraidd y cwbl i gyd' "Os ydvw hi, buan y caf allan," atebodd Coutance yn chwyrn ei olwg, gan wasgu ei ddan- nedd ar eu gilvdd- "Duw a'ch bendithio ehwi, Mrs Hedger! Bruin tyred yn mlaen Tyred, a chwilia hi allan c aeth Coutance oil an hefo'i gi igan redeg. I (I'w Badiau.)
SYMUDIADAU LLONGAU.
SYMUDIADAU LLONGAU. CARNARVON. ARRIVED. -Christiana e.g., Captain Grif- fiths, from. Liverpool; Prince Ja Ja s.s., Richardson, do. Syren, Jones, Beaumaris; Carew s.s., Wilson, Liverpool; Craignair s.s., Williams, do. SAILED. -Christiana s.s., Captain Griffiths, for Liverpool; Prince Ja Ja s.s., Richardson, do. Carew s.s., Wilson, do. Jane and Annie, Hurst, Irvine; Elizabeth, Williams, Dublin; John Parry, Jones, Cardiff; Miss Evans, Thomas, London; Craignair e.s., Williams, Liverpool; Eliza Bond, Roberts, Morecambe. PORTMADOC. ARRIVED.—Rose of Lorridge, Captain Ev- 'I ans, from Amlwch; Jannette and Jane, Wil- liams, Newport; Rebecca, s.s., Roberts, Liver- pool Patra, Morgan, Londonderry; Martha Percival, Joaes, Galway; Lucy, Withereld, Waterford; Margaret and Mary, Jones, Lon donderry; Elizabeth Prichard, Roberts, New- port; Queen of the West, Croker, Liverpool; ( Venedocian, Jones, Exmouth. I SAILED.—Rebecca, S.B., Captain Roberts, for Liverpool.
Y BLAID RYDDFRYDOL GYMREIG.I
Y BLAID RYDDFRYDOL GYMREIG. w Cyfarfu'r blaid Seneddol Cymreig nawn Ian, AldSamnel Smith yn y gadair i ddechren. Ail- etholwyd Mr Alfred Thomas i'r gadair am y tymhor, a'r Mri Brynmor Jones a Herbert Rr berts yn ysgrifenyddion. Ba peth son am gyn nyg gwelliant ar yr Anerchiad, a gadwyd y mater i'r cadeirvdd a'r ysgrifenyddion mewn andeb a Mr Hervrt Lewis i'w ystyried. Deallir y cynnygia Mr Brynmor Jones yn dy- weyd fod yn ddrwg gan y blaid na chyfeirid yn yr Araeth at yr angenrheidrwydd am ddiwyg- iad deddfau'r tir yn Nghymru; Ni chymer y blaid fel y cyfryw ran yn y ddadl ar y rhyfel. Rhoisai Mr LIovd-George rybudd am welliant i'r perwyl y dyliv rhoi sic- rwydd i'r Boers, ond iddynt beidio rhyfela, y caniateid hawliau cyfartal i'r bobl wynion, ac amddiffyniad achyfiawnder i'r brodorion, aoy sef- ydlid hunanlywodraeth leol yn Nehendir Affrica. Wedi hyny, tynwyd y gwelliant hwn yn ol, ar gais Syr H. Campbell Bannerman a Syr William Harcourt, meddir. Gofynwyd i Mr Alfred Thomas gynnal cyfar- fod o'r pendefigion ac aelodan Oymreig ac ereill sydd ganddynt ddyddordeb yn y mater o gael cynnrychioli Cymru ar y Paiaarfan Brenhinol.
RHYFEL Y TRANSVAAL.
RHYFEL Y TRANSVAAL. SYMUDIADAU DE WET. YMLADDFA ERMELO. COLLEDION TRYMION. Ddydd Mercher, hysbysai Arglwydd Kitchener, mewn neges fer o Pretoria, fod y Cadfridog French wedi cymeryd meddiant o noddlu a 50 o wageni, a, 15 a droliau, ac iddo gymeryd 45 yn garcharorion. Ni chrybwyllid yr amser nail" Ue. Hysbysir o Pretoria fod De Wet wedi croesi afon Orange, nos Sul, mewn lie o fewn rhyw ychydig filldiroedd i'r gogledd o Norval's Pont. Y mae llinell Naauwpoort yn croesi Afon Orange yn Norval's Pont, ac yn union i'r gorllewin o'r ifordd haiarn y mae Tramwyfa Stockerstown, Tramwyfa Alleman, a Thramwyfa Sand. Buasai y mynegiad fod De Wet yn gwneyd am Philips- town, 35 o filldiroedd i'r gogledd-ddwyrain o De Aar Junction, yn awgrymu mai yn Nhramwyfa Sand y croesodd yr afon. Croesodd y catrodau o dan Brand a Hertzog i Drefedigaeth y Pen- rhyn yn y dramwyfa hon yn mis Riagfyr di- weddaf. 'Roedd pump o golofnau o gorphluoedd Pryd- einig, o dan y Cadfridogion Pa.get, Charlee Knox, a Bruce Hamilton, a'r Milwriaid Plumer a Cradock, yn dilyn galluoedd De Wet. Dywed gohebydd o Dref y Penrhyn fod gan De Wet 4000 o wyr gydag ef, a'i fod yn eu desgrilio fel y gallu rhagorai oedd yn awr ar y maes. Dywed gohebydd arall fod De Wet rhwng Zastron a Rouxville, yn y gornel ddeheu-ddwyreiniol o Drefedigaeth Afon Orange. Cryfliawyd y gorsafoedd i'r deheu o Afon Orange, ac amryw golofnau bychain wedi eu ffurfio i attal symud- iad y goresgynwyr newyd-d tua'r deheu. Y mae y corphluoedd Prydeinig wedi meddiiinnu Ficke- burg unwaith eto; a. dywedir fod y Boeriaid wedi encilio i Fouriesburg, lie y credir fod ganddynt gyflenwadau lluosog. Cafodd gohebvdd vn Nhref y Penrhyn ym- gom a Piet De Wet, brawd y Cadlywydd Boer- iaid, a Paul Botha. Dywedai De Wet fod y gwaith o gadw y rhyfel yn gorphwys ar ei frawd, Mr iSteyn, a'r Cadlywydd Louis Botha. Nid oedd efe yn meddwl y byddai i'w frawd yrnostwng. Er nad oes newvddion swyddogol wedi dyfod i law am yr ymgyrchoedd yn Nvyrain v Trans- vaal, rhydd gwefreb o Durban rai manylion am lwyddiant y Ciidfridog French yn Er- melo yr wythnos ddiweddaf. Dywed Arglwydd Kitchener, yn ei adroddiad swyddogol ddydd Sadwrn, i Ennelo gael ei meddiannu ddydd Mercher, y 6e-d o'¡; mis hwn, heb fa.wr o wrth- wynebiad. Dywed y genadwri o Durban i ddeu- gain o'r gelyn gael eu lladd, a 200 gael eu cym- eryd yn garcharorion, a bod gryn lawer o anifeil- iaid wedi eu meddiannu. Ychwanega iod y Cadfridog French wedi ail gymeryd un o'r 15 pounders a gollwyd ya mrwydr Colenso bedwar, mis ar ddeg yn ol. Anfonodd y Boeriaid yn rhanbarth Lydenburg rhyw ychydig o loogbeleni fr dref hono un diwrnod yr wythnos ddiweddaf, ond yr oedd yn amlwg na. fwriadwyd i'r ymosodiad fod yn un difrifol. Cymerodd ysgarmes fechan le yn agos i Standerton. Amcan y cadymchwil Prydeinig ydoedd sicrhau beth oedd y Boeriaid oedd yn nghymydogaeth yr Afon Klip yn ei wneyd. Ymddengys iddynt gael allan, yn He bod y wlad wedi ei chlirio rhwng Bau Delagoa. a Hinellau Natal o'r holl Foeriaid, yr oedd catrodau lluosog o dan Grobelaar, yn eu hymyl. Hysbysiad o Capetown, ddydd lau, a hys- bysa fod y fyddin Foeriaid, dan lywyddiaeth De Wet, wedi croesi Afon Orange, ddydd Mercher, 1 gyffiniau PhilipsFown. Edrydd neges ddi- w^ldarach fod y Boeriaid wedi ymosod ar Philipstown, ond gyrwyd hwy ymaith. Nid oedd dim newyddion terfynol wedi eu derbyn o'r Transvaal yn dwyn cysylltiad a'i gweithrediadau yn erbyn y Boeriaid o dan y Cadfridog Botha, ond m-fnegai y neges fod y milwyr Prydeinig yn gwneyd gwaith boddhaol. Edrydd neges o Durban ddarfod i'r Boeriaid attal tren teithwyr a. thren m^vyddau yn agos i Belfast, ar linell Dela,goa, Bay, yr wythnos ddiweddaf, a chymer- wyd yr oil o'r ymborth, a Hosgi'r ddau dren.
Advertising
THE MOST NUTRITIOUS: F°" ? EPPS'S L B B GRATEFUL—COM FOPTINS. COCOA BREAKFAST ANO WPFIW-L
I. AGORIAD Y SENEDD.
I AGORIAD Y SENEDD. SEREMONI RWYSGFAWR. ARAETH Y BRENHIN. DADLEUON ARY RHYFEL. YR ORYMDAITH. I Ag|>rwyd Senedd gyntaf y Brenhin loi-werth VII. ddydd lau gyda rhwysg anghyffredin. Bu gorymdaith o Balas Buckingham i'r Senedd. Gwylid hi gan dyrfaoedd ma.wrion, a chafodd y Brenhin a'r Frenhines, yn eu cerbyd hen ffasiwn, groeso mawr. Ni ddigwyddodd dim neillduol ar y ffordd, crnd yr oedd yr olygfa. yn un anghy- ffredin. TY'R ARGLWYDDI. Pan gyrhaeddwyd Ty'r Arglwyddi, yr oedd yr olygfa yn fwy rhwysgfawr fyth, a'r ty wedi ei lenwi gan arglwyddi ac arglwyddesau ac ereill. I);t,etli y Brenhin a'r Frenhines i fewn yn ol y drefn osodedig. Cymerodd v Brenhin ei lw a darllenodd ei araeth, a'r Frenhines yn sefyll wrth ei ochr, ac wedi hyny terfynodd y seremoni. ARAETH Y BRENHIN. Yr oedd araeth y Brenhin fel y canlyn — Fy Arglwyddi a Boneddigion, Yr wyf yn eich cyfarch am y waith gyntaf ar adeg o dristwoh cenedhvethol, pan y mae yr holl wlad yn galaru am y golled anadferadwy a gaw- som yn ddiweddar, a'r hon a cldisgynodd arnaf fi gydla. llymder neiUduok Rhoes fy anwyl fam, yn ystod ei theyrnasiad hirfaith a gogoneddus, esiampl o flaen y byd o'r hyn a ddylai penadur fod. Fy nymuniad diffuant innau ydyw rhodio yn ol ei thraed hi. Yn nghanol ein tristwoh, cyhoeddue a pher- sonol, boddhad o'r mwyaf i mi ydyw gallu eich sicrhau fy mod ar delerau cyfeillgar gyda'r Galluoedd ereill. Nid ydyw y rhyfel yn Neheubarth Affrica eto wedi ei ddwyn i derfyniad hollol, ond y mae prif ddina-Steed-d y gelyn a phrif linellau ei gym- mundeb yn fy meddiant, ac y mae mesurau wedi eu cymeryd ag a fydd, mi a obeithiaf, yn fodd- ion i alluogi fy milwyr i ymwneyd yn effeithiol a'r nerthoedd sydd yn eu herbyn. Yr wyf yn mawr ofidio oherwydd y golled ar fywydau a'r draul aT drysorau yn y rhyfel wyllt- iog a gerir yn mlaen gan bleidwyr y Boeriaid yn nhiriogaethau blaenorol y ddwy weriniaeth. Y ma-e eu hymostyngiad buan yn beth ag y dylid ei ddymuno er eu mwyn hwy eu hunain; oblegid hyd oni chymer hyny le, bydd yn an- mhosibl i mi osod yn y trefedigaethan,hyny y sefydliadau a fydd yn foddion i sicrhau iawn- derau cyfartal i'r hoH bobl wynion sydd yrf presAvylio ynddynt, ao amddiffyniad a chyf- iawnder i'r oil o'r boblogaeth frodorol. Mae meddianniad Pekin gan- y GaHuoedd Cynghreiriol, a rhyddhad dedwydd y rhai oedd Ma-e meddiannia4 Pekin gan- y Galluoedd Cynghreiriol, a rhyddhad dedwydd y rhai oedd dan warchau yn mhalasau y llysgenadon, yn yr hyn y givnaeth fy milwyr Indiaidd a'm forfilwyr j eu rhan yn ganmoladwy, wedi eu dilvn gan ymostyngiad _y Llywodraeth Chineaidd, a pharodrwydd i dderbyn yr hawliau y gofynai y Galluoedd am danvnt. Mae trafod yn awr mewn perthynan i'r dull y mae cydymffurfiad a'r ammodau' hyn i'w effeithio. Cafodd sefydliad gwladwriaeth Awstra-lia ei gyhoeddi yn Sydney ar y laf o Ionawr, yn nghanol ainlygiadau aneirif o frwdfrydedd a llawenydd y bobl. Yr oedd fy anwyl fam wedi rhoddi ei chyd- syniad i ymweliad Due Cernyw ac Efrog i agor Senedd. gyntaf y wladwriaeth newydd' yn ei henw hi. Nis gall ymwahaniad oddiwrth fy mab, yn enwedig ar adeg fel yr un bre.sennol, lai na bod yn dra phoenus; ond yr wyf yn parhau i deimlo yn awyddus i roddi effaith i ddvmu niadei diweddar fawrhvdi; ac fel prawf o'i dvddordeb hi, yn gystal ag o'r eiddo finnan, yn mhob peth sydd yn daJ perthynas a chysur fy neulioidi y tuhwnt i'r moroedd, yr wyf wedi pend-erfynu na bydd i'r ymweliad ag Awstralia gael ei adael; ao y bydd iddo gael ei eangu fei ag i gymeryd i mewn New Zealand a thiriog- oeth Canada. Y mae parhad y gwethreddadau gelyniaethus yn Neheubarth Affrica -wedi fy arwain i wneyd gal wad pelladh ar e: gwladgarwch, ac ar ffyddlondeb Canada ac Awstralia. Yr wyf yn ilawenychu fod fy nghais wedi ei ateb mor bryd- lawn ac mor frwdfrydig, a. bod ca,trodan ych- wanegol mawrion o'r fcrefedigaethau hyn i'w hanfon i fem y rhyfel yn ddiymdroi. COTonwyo: yr ymgyrch a ffurfiwvd i ddaros- twng y gwrtbryiel yn Ashanti gan lwyddiant mawr. Trwy bybyrwch a dewrder fy milwyr fbrodorol, lywyddid gan Syr James Willcocks, a:'u harwain gan swyddogaor. Prydeinig, gorohfvg- wyd gwrthwynebiad ystyfnig y llwythau. mwyaf rhyfei-,a.r yn NgorHewinbarth Affrica, yn tal ag anhawsderau eithriadol yr hincawdd, y tymhor, a'r wlad. Cafodd gwarchodlu Coo- massie, a ""rarcheuid, ei waredu aT ol amddiffyn- iad maith u dewr. Darfu i'r bvenhinoedd T)en;tf ymo«twng, ac y mae y prif nrystr ar ffordd cyn- nydd a dadfclvgiad y gyfran oludog hon o'm aneddiannau yn Ngorllewinberth Affrica wedi eu symud yn derfynoi. Y mae y dioddefaint a'r nuav3 marwolaethau a achoswyd gan yr hir evt-lideirdros gyfran hel- aeth o'm Hyniherodraeth Indiaidd wedi ei lin- iaru yn fawr pan y ;gwlaw a ddisgynodd ond yr wyf yn gofidio fly mod dan orfod i ychwanegu fod Than o Dywysogaeth Bombay yn para, mewn cyfyngder o natur ddifrifol, yr hwn y mae y swydd-ogicn yn defnyddio pob ymdrechion i'w leddfu. Foneddigion Ty'r Cyffreffin,- Gosodir yr amcangyfrifon arm y flwyddyn ger eich brOIL Y mae pob gofal wedi ei gymeryd i Wlleyd en swm mor fychan ag oedd bo«ibl; ond, y mae angenrheidiau llyngesol a milwrol y wlad, ac yn enwedig y draul anwahanol gysyll- tiodig a'r rhyfel yn Neheubarth Affrica, wedi peri yohwanegiad anocheladwy atynt. Par marwolaeth y Frenhines fod yn angen- rheidiol gwneuthur darpariae+.h adnewyddol goi- gyfer a'r Rhetrtr Wladol. Yr wyf yn y modd mwyaf dihoced yn gosod at eich galwad yr oil o'r Cyllidau Etifeddol a roed yn yr un modd yn eich dwvlaw gan fy rhagflaenoriaid; ac yr wvf wedi gorchymyn ar fod i'r papyra% angeniheid- iol tuagat ystyriaeth lawn o'r mater hwn gael iol tuagat ystyriaeth lawn o'r mater hwn gael eu gosod ger eicih m-on. Fy Arglwyddi a BCseddigion,—' Tfhoddir i'ch barn gynnvgion er cTyfhau eff- eithiolrwydd fy nzalluo-edd-milwrol. Y nite cyfnewidiadau neillduol yn nsrhyfansoddiad Llys yr Apel Derfynol yn angenrheidiol er cyfarfod a'r defnydd yehwanegol a wneir o-hono, vr hyn sydd wedi ei a^ioss gan ymeangiad yr Ymher- odraeth yn vstod y ddwy genedlaeth ddiweddaf. CVnnvgir deddfwriaet'h i chwi er gwelSi y ddeddf mewn perthynas ag addysg. Y mae mesurau wedi eu paratoi. ac os bydd (iiiiwr yn caniatau dygir hwy o'ch blaen, er rhooli gwerthiant gwirfoddol gan dir-feistriaid i'w tenantiaid yn y Werddor. er gwella ac uno cleddfau y ffactrioedd a'r llaw-weithfevdd. er j gwella gweinyddiad y ddeddf mewn perthynas (I. gwallgofiaid, er gwella deddf Sechyd cyhoedd- us. Y defldfau mewn perthynas a'r cyflenwadau ) o ddwfr, er rhwvstro meddwdod mewn tai trwy- dde dol a lleoedd cyhoeddiis, ac er swell a y dleddf mewn perthynas a. hawifraint llenvddol. Yr wyf yn gweddio ar i'r Holklluog Dduw barhau i'ch arwain yn nghyflawniad eich ym- drafodeeth, a'n bendithio a llwyddiant. v V DDADL. Cyanyg-iood Iarll Waterford. a chefno-god-d Ar- glwydd Mamvem, ddiolch i'r Brenhin am ei araeth. I Cyfeiriodd Arglwydd Kimberley at. y teimlad o anfoddlonrwydd oedd yn v wlad at v modd yr oedd y Llvwodraerth wedi cario y rhyfel n mlaen. Yr o«dd sefyllfa, pethau yn ibTesennol yn Neheudir Affrica yn ei lanw ef ag ofn.. Modd bynag, yr oedd o'r un farn a'r Llywodraeth. mai ofer fyddai meddwl am i'r rhyfel gael ei dchvyn i derfyniad ond trwy oruchafiaeth a.r y Boeriaid yn uaig. Nid oedd yn bosibl derbyn unrhyw wybodaeth ddyoge1 am y sefvllfa ar faes y frwydr hyd nes byddent wedi trechu gwrthwyn- ebiad eu gelvnion ar y ma««. Tybiai ef fod y son yn yr Aratth am y buddugoliaethau yn Ashanti a Coomassie yn ddirifol. fwý na. heb. o'u cymharu a'r hVTh oedd yn digwydd yn y Transvaal. Yna, aeth Arglwydd Kimberley yn mltbon i ddiegrifio y cyfeiriadau wnaed yn Araeth y (Brenhin at ddeddfwriaeth gartrefol fel rhai gwag a dibwys. Hyderai na byddai mesum1! di- weddar at gynnyddu y fyddin yn rhai geiricl yn unig. Ar el cyfeirio at bwnc addysg, beirniacl- odd Arglwydd" Kimberley v Llywodraeth am y crybwylliad sahv am y cwestiwn trwyddedol pwysig. Ni roddid ar ddealltwriaeth o gwbl y byddai i ddim gael ei wneyd yn null mesvr i hvrwyddo dirwest yn mlaen. Esgeulusid yn hollol grybwyll dim am bwnc tai i weithwyr. Dywedodd Arglwydd Salisbury, mewn ateb- iad. nad cedd dim neillduol yn hanes y rhyfel yn Neheudir Affricav. a dadleaai ei yn rhy gynnar eto i roddi dedfryd ar ddygiad y rhvfel yn mlaen. Croesawai gyfeiriid Aralwvdd Kim- berley yn nglyn a'r Boeriaid. a gofidiai ei fod wedi mefhu sicrhau yr un "-olvgiad gan ereill honenfc eu bod vn Rhyddfrydwyr. Yr oedd nifer o benboethiaid s-wnfawr Vn barnu yn wahanol, <'vd nid oedd bwys ar eu barn. Pe byddai i'r Llywodraeth golli eu gaifael o'u hawl ar fod i an- nibyniaeth y taleithau yn Neheudir Affrica gael ei roddi i fynv, golygai hyny ryfel parhaus o dan I amgylchiadau y byddai'r wlad hon o dan yr am- fantais fwyaf. Os na byddent yn feistriaid ac yn goncwerwyr, nid oedd o'baith am heddwoh. Am- doiffynai ei arglwyddiaeth segurdod y Llywodr- aeth yn nglyn ar' trwyddedau trwy yfeii-io at y gwahaniaetti barn oedd yn bod yn mhlith dynion enwog oedd wedi gwneyd ymchwiliad i'r achos, a. dywedodd yn mhel'ach nad oedd lhaglen y Llywedraeth o ddeddfwria-eth gartrefol ddim yn un faith, gan, fod pethau ereill pwysicach yn bawlioamser Senedd Derbyniwyd yr Anerchiad, a gohiriwyd y Ty hyd ddydd Mawcth. Y DDADL YN NHY'R CYFFIiEDIN. Y RHYFEL. Cynnygiodd Mr H. W. Forster. a chefnogcdd Syr N. Agnew, ddiolch am Araeth v Brenhin. SvlwoddfSyr H. Campbell-Bannerman ar dd5- frifweh y sefyllfa. yo Neheudir Affrica. a chyf- eiriai at. gamgyfrifiad y Llywodraeth, pan hys- bysodd, yn mis Hydref diweddaf, fod v rhvfel drosodd. Cymhellai hysbysu te-lerau heddweh a fuasent yn sicrhau i'r Ymherodraeth yroll o'r hyn a oflnai, i'r ddwy daJaeth g-yda'r milwyr aanfonid vno. Buasai i hyny lonyddu ofnau em gwrth wynebwyr ar y maes, cadw eu hurddas hwythau, adfer eu. hiawnderau, ac felly beri iddynt roddi eu harfau i lawr. Yr oedd y medd- vlddrych y byddai i Ddeheudir Affrica. gymeryd ei llvwodraethu gan warchodlu yn berffaiitb ffol. Byddai goruchafiaeth o'r fath yn waradwydd ar enw Prydain. Un o amrn odau anhebgorol llwyddiant yn Neheudir Affrica. ydoedd cvdna- bod. y farn Isellmynaidd, heb yr hon nis gallai ein hoH gyfeeth na'n milwyr, neu fedrusrwydd a. dewrder ein gweinvddion a'n llywodraeth wyr, fvth fod yn abl i gadw ein Hymherodraeth vn Neheudir Affrica. Wrth derfynu, cyfeiriodd Syr Henry at y sefyllfa yn China, ac at gynnygion deddfwriaethol Araeth y Brenhin. gan svlwi nad oedd y Llywodraeth yn addaw dim. 0 Atebodd Mr Balfour i'r sylw ar "dlodi cardot- aidd" rhaglen ddeddfwriaethol y Llywodraeth. a gwgJwdiai aelodau y Llywodraeth Rhyddfrydol diwedda-f am fod mor dlawd mewn gweithrediad- tu ag oeddynt gyfeethog mewn addewidion. Wrth gyfeirio at y Civil List, dywedodd y bu amser y buasai raid iddynt Toddi at ddvledion yr aed iddynt cyn i'r Tvwysog ddod i'r Orsedd. ond nid oedd hyny yn bod yn awr. Nid oedd oylediolIl i'w cyfarfod, ac yr oedd yn sicr fod y ddwy ochr yn y Ty yn dymuno cvflenwi yn gyf- art,a1 at angenion y Brenhin. Gyda srolwg ar < gwestiwn y rhyfel, dywedodd Mr Balfour fod ( Arweinydd yr ochr Wrthwynebol cvstal a dy- weyd yr elai ef at y Boeriaid, a pheri iddvnt roddi eu harfau i lawr. ac y caent ddeddfau rhyddion ar unwaith. Nid oedd v Llywodraeth yn credu fod hyn yn bolisi posibl, i-la dycgel. Goibeithiai y byddai i hoU aelodau y Ty gymeryd gofal na byddai iddynt ddyweyd dim y gellid ei droi i awgrymiad fod y wlad hon yn bwriadu gadael yr ynadrech y mae ynddi ar hyn c bryd. Nid oedd ef am brophwydo o gwbl pa bryd y terfynai y rhyfel. ond dywedai nad oedd yr un terfvniad i fod iddo ond yr un a nodwyd ar y dechreu. Crvbwvllodd Mr Bryce nad &edd Mr tBalfour, yn ol pob tebyg, yn teimlo difrifwch y sefyllfa, ac nad oedd yn. taflu unrhyw oleuni ar sefyHfa pethau. nac yn nodi polisi at y dyfodol. I Ymwasgarodd v Tv oddeutu hanner nos. ANFODDLONIAID. DDYDD GWENER, yn Nhy'r Cyffredin, amlygwyd cryn anfoddlonrwydd gan amryw aelodau yn nglyn a'r lleoedd roed iddynt yn amlygwyd c-ryn anfoddlonrwydd gan amryw aelodau yn nglyn a'r Ileoedd roed iddynt yn Nhy'r Arglwyddi pan alwyd arnynt yno ddydd Iau gan y Brenhin. a gofynwyd i Mr Balfour egluro ar awdurdod pwy yr oedd dyeithriaid wedi' eu derbyn ar draul gadael aelodau Sen- eddol allan. Mewn atebiad. dywedodd Mr Balfour fod y darpariadau yn berffaith unol a phob arfer ar achlysuron o'r fath. EISIEU CWRW PUR. Pwysai Mr Chaplin, Syr Cuthbert Quilter, ac ereill, am ddeddfwraieth i sicrhau cwrw pur. Dywedodd Mr Long fod tystiolaethau yn d&ngos fod yr haint diweddar yn Manchester i'w gyfrif i achos neillduol, ac nid oedd yr achos yn erbyn defnyddio sylweddau neillduol wedi ei brofi yn ddigon cadarn fel ag i sicrhau deddf i attal hyny. Pan fyddai y Llywodraeth mewn meddiant gan y Ddirprwyaeth Frenhinol o I wyb&daeth ddigonol fel ag i'w galluogi i weith- I 1 redu, ni byddai iddvnt golli amser i gymeryd I y camrau angenrheidiol. I PWNO YR YSPYTTAI. Y LLOSGI FFERMYDB. Bu trafodaeth ar adroddiad Dirprwyaeth yr I Yspyttai vn Neheudir Affrica gan Syr W. Forster a Mr W. M. Guthrie, a chymbellai Mr Burdett Coutts, Mr Pirie, Mr Labouchere, ae I ereill, ar fod i delerau heddweh gael eu cynnyg i'r Boeriaid. Atebodd Arglwydd Stanley (Yagrifenydd Arianol y Swyddfa. Ryfel) dros y Llywodraeth. Dywedai mai onwiredd ydoedd nai oedd telerau wedi eu cynnyg i'r Boeriaid. Yr oedd Botha a De Wet wedi cael cynnyg ar delerAu. ac yr II oeddynt wedi amlygu en penderfyniad i beidio derbyn dim ond perffaith annibyniaeth. Mewn cysylltiad a Hosgi ffermydd, cyfarwyddiada* Ar- glwydd Roberts ydoedd nad oedd y gosp bono i'w gweinyddu ond ar gais y swyddog a arweiniai, I a hyny am droseddau arbenig. Tra nad oedd hyny o fawr ddaioni yn y deheu, nid oedd am- heuaeth nad, oedcf yn v gogledd. I HEL YNT CHINA. Siaradodd Mr J. WsSton ar y sefyllfa yn I China., ao yr oedd Arglwydd Cranbonie yn I warad mewn atebiad oddeutu hanner nos, pryd y gohiriwyd y ddadl, a-c y cyfodoid y Ty. I
ARGLWYDD RAGLAW FFUNT A'RI…
ARGLWYDD RAGLAW FFUNT A'R I 1 -GYMRAEG, ■ ■ ~T" Y GYMRAEG 0 DDIM PWYS. Mewn cyfarfod arbenig o Gynghor Sir Fflint, ddydd Mercher, darllenodd y dirprwy-glerc (Mr Olliver) y Hythyr canlynol a dderbyniwyd oddi- wrth yr Arglwydd-Raglaw ar y pwnc o apwyntio ynadon yn deall Cymraeg:— Kinmel Park, Abergele, G.C., Chwefror 7fed, 1901.-1 Gynghor Sir Fflint -Foneddigion,- Gyrodd eich clero i mi gopi o benderfyniad a I basiwyd yn eich cyfarfod diweddaf yn diolch i mi am yr apwyntiad diweddar o yr ad yehwan- egol i ddosparth Llanalaa, yn nghyda'r cais am i I mi, pan yn gwneyd apwyntiadau eto, gofiolr pwysigrwydd o roi ar y comisiwn bersonau yn hyddysg a'r iaith Gymraeg. Yn ystod y 13 mlynedd y ba Mr William Bulcock yn trigo yn Llansana, enillodd ewyllys da a pharch ei gym- ydogion, ac y mae genyf bob rheswm dros dybied fod ei apwyntiad yn nn cymeradwy a deimlir yn enill i'r fainc leol. Nid yw ei anallu i siarad Cymraeg, yn fy marn i, o'r pwysigrwydd lieiaf. Er yn Gymro fy hun, nis eallaf weled fod gwybodaeth iaith yn angenrheidiol i astns. Rhaid gweinyddu y gyfraith, nid oes rhaid dy- weyd wrthych, trwy y Deyrnas Gytunol yn yr iaith Saesneg. Yn amryw ranau o sir Fflint m siaradir dim arall; mae ereill yn myned yn ddwy-ieithog, ac mewn dosparthan Oymreig, fel y gwyddoch, cynnrychiolir y partion yn y llys gam gyfreithwyr Cymreig, ac os bydd eisiea ceir gwasanaeth cyfieithydd ar ei lw, fel yn y brawdlysoedd pan y daw Barnwr Seisnig oddi- amgylch. A buaswn ya sj'nu os bu. unryw achos yn ystod y 50 mlynedd diweddaf yn mha un y gwyrwyd barn, oblegid bod eisieu gwybodaeth o'r iaith Gymraeg ar ran y fainc nea y barnwr. Yr wyf bob amser yn falch o dderbyn, oddiwrth gyrph cyhoeddus neu berson unigol, awgrymiad- au i gael rhagor 0 hwylusdod i weinyddu eyf- iawnder, ond nis gallaf weled nnrhyw reswm paham fod rhaid wrth ddewis personau cyna- hwys a phwrpasol i swydd ynad, am yr hyn yr wyf fi yn unig yn gyfrifol, gymeryd y cyfyngiad a awgrymir gan y Cynghor f:;irol.- Yiwyf, eich ufudd was, H. R. Hughes, Kinmel, Arglwydd- raglaw sir Fflint." Awgrymodd Mr H. Goodman Roberts gyfeirio y llythyr i gyfarfod blynyddol v cynghor. Dywedodd Dr Williams (Fflint) na fa ericed mewn Ilye barn lie caffai person nas gallai siarad Cymraeg yr nn fantais a Sais. Dadganai ei fod yn fantais aruthrol i gael ynadon a burn wyr yn deaU yr i&ith Gymraeg. Meddyliai U. Bromley (Treffynnon) y dylid rhoddi ar ddeall i'r Arglwydd-raglaw nad oedd yr aelodau yn cydsvnio ag ef ar y cwestiwn hwn, ac awgrymodd ddyfod a'r mater yn mlaen yn en cyfarfod nesef. Dywedodd Mr J. P. Jones, Treffynnon, mai eu dyleclswydd oedd ateb v llythyr, ac yr oedd ganddo ef y pleser mwyaf o gynnyg enwan y Mri Pownall a Pierce i'w hanfon i'r Arglwydd- raglaw. Cynnygiodd Mr R. LI. Jones (Rhyl) enw Mr J. P. Jones i'w anfon i'r Arglwydd raglaw. Dodwyd y cynnygiad gerbron y cyfarfod, a phasiwyd i anfon y tri enw i'r Arglwvdd-raglaw.
[No title]
Cyfrifir fod rhai cannoedd o bobl wedi trengu yn nhan ofnadwy y petroleum yn Baku, y dy>d o'r blaen. Darfu i ran o dren ar Reilffordd yr Eire, vra yn rhedeg yn hynod o gyflym rhwng Amasa a Granville, redder oddiar y rheiliau. a chael ei dryllio. Y mae yr adroddiadau yn amrywio gyda golwg ar nifer y rhai a laddwyd, ond y mae sicrwydd fod chwech wedi cael eu lladd, a deg eu niweidio. C,
Advertising
"—————-———————— — — -———_ Mor 0 Gan yw Cymra i gyd." Mae Cartref heb Flwsig fel aelwyd heb dan." r YSTORDAI ARNFIELD, PWLLHELI, ABERMAW, A DOLGELLAU. t p ç. GBLLIR CAEL YNO ,t! f' :-w- c; -rt: ORGANS, PI A N 0 S HARMONIUMS, & o. GYDA'R GWELLIANTAU DIWEDDARAF f 1:' AC O'R GWNEUTHURJAD GOREU, f AM Y PKISIAO ISELAF YN Y DEYRNAS. 'v.- RHODDIE LLAWN GWERTH AM HEN OFFERYNAU. TIWNIR AC AJDGYWEIRIR PIANOS, ORGANS, HARMONIUMS, A PHOB MATU, 0 OFFERfNAU CERDD EREILL,, J GAN Y DYNION MWYAF MEDRUS, A THAN AROLYGIAETEt MR W. H. PYEMOXT. Er prawf 0 tadlonrwydd ac ansawdd dda ein HofferynAu a anfonwyd allan o'e Hystor feydd yn ystod y misoedd diweddaf i Gapelao, Eglwysi, ac i wahacol bersonau, galhml ddangos cymeradwy ae than. Cedwir pob math 0 Lyfran a Darnau Cerddorol, yn nghyda Llyfran ereill, Anfoner am restr. Pob Arcbebion i'w hanfon i K f MBS ARK FIELD, D0LGELIAU. t B0VRIL "WAR PX0TTTPS. | A handsome gravure by John H. Bacon, one of the first artists of the f day, entitled The .Belief of Ladysimth," will be presented k j FREE TO PURCHASERS OF BOVRIL. I In bottles. Coupon and full particulars vith every bottle. # l ( ( )
tikvp*awp"w PWYSIG I HYSBYSEBWYR.
tikvp*awp"w PWYSIG I HYSBYSEBWYR. I Y CYLCHREDIAD MWYA> YN NGHYMEU. I LLWYDD PARHAOL I "YR HERALD CYMRAEG; CYNNYDD, 260,000. i TYSTYSGRIF NEWYDD. Hyfryd iawn gan Berchenog Yr H&ral<3 Cymlae "-yr Hynaf, Mwyaf, Rhat.i, s. i Ooraf or newyddiaduron Cymrc-ig—ydyw | galw Bylw at lwydd cyuuyddol a dibafai y I papyr tra phoblogaidd Jawn. Am gwra o fiynyddau, nid ydys wedi arbed na tbraul na thrafferth i wella Yr Herald Cyru aeg." Hekietbwyd ef amryw droiot' Argrephir ef ar well papyr; ac y mae > r holl beiriannau o'r mathau diweddaraf. Y u jiydfyiiedol, yr ydys wedi trefnn i'r cyi, u y- -v newyddion, y nofelan, a'r erthyglaa i fod o flwyddyn bwy gilydd yn fwy ac aii-Ey wiol; ac felly yn fwy dyddcrol i'r cyhoedd c bob gradd a dosparth. Dengys y Dystyagrif a welir isod cad ydyw'r eyhoedd wedi bod yn hwyrfrydig nac yn anwadal yn ei chefnogaeth i'r antnriaetb. | Er's hir amser, y mae swyddogion c. boeddus a masrta -Wwyr Cymru wedi gwerth- fawrogi colofnau Yr Herald Cymraeg fe! cyfryngau cairpus i Hysby&iadao. Eleni I saif "Yr Herald" yn uwca nag erioed VD marn y wlad. Eto, wrth ystyried y cynnydd parhacl yn y cylchrediad, mae'r Kirchano-: yii hyderus ddisgwyl ychwsnegiad dirfawi yn liifer yr Hysbysiadau yn y misoedd dy- fodol. Er fod y cylchrediad yn yroeaugn, ni week yn liifer yr Hysbysiadau yn y misoedd dy- fodol. Er fod y cylchrediad yn yroeaugn, ni week Codiad yn y Pridian am Hysbysiadau yn ystod y Jltvyddyn hon. Rhydd hyn fantais i'n hen gwsmeri&id ao y Jltvyddyn hon. Rhydd hyn fantais in hen gwsmeri&id ao erciii a ddymunent wneyd cytundebau ar. bonig am ofod, ac am fanau neillduol &m bis a ..ser, i wneyd bargeinion manteisi-i Gwahoddir hwynt i ymohebn a'r swyddfa Sli ddioed.
Advertising
TYSTYSGRIF (CYFIEITHIAD). 9 a 11, Old Bank Buildings, Eastgate, Caerlleon, Medi 30ain, 1858. At Br-rcherog yr 'Herald Cymraeg,' Ca.t17 11 narfon. Acwyi Syr, Dymanaf sicrhau fod cylchrediad Yi Herald Cymraeg' fel y dangosir gan lyfran cjfrifon y eyhoeddwr am y fiwyddya del weddaf o'm harchwiliad (seif y flwvudyn yki H diwcddu -Mehefin 30ain, 1898) o'i gymharv a r flwyddyn yn terfynu Mehefin Wd-iu, 1889, yn dangos "CYNNYDD 0 335,084. 0 "Qpiau yn y 52 wythaos, neu, ar gyfajrtal edd, gyDnydd 0 .17,538 0 gopiau yr wythnos. Mae'r cylchrediad yn myned 11 AR GYNNYDD PARHAUS, ",in y mao r cynnydd hwn yn dra amlwg yL yr amser presennol. "Mewn gwirionedd, pe gwneid cymhar iaeth rhwng y chwarter diweddaf (yn ii weddu Medi 30ain, 1898) a'r chwartet "cyferbyniol yn 1889 (yn diweddu Medi 30:UD, 1889) fe ddangosai GYNNYDD ar GYFARTALEDD yn ol y radd 0 "FWY NA 360,000 •5 0 goplau y flwyddyn. Yr ciddoch yn ffyddlon, "E. NOEL HUMPHREYS, Cyfrifydd Trwyddedol WILLIAMS' (PONTARDAWE) WORM LOZENGES. AM dros ddeng mlynedd ar lingam y mae y Feddyginiaeth werthfawr hon wedi prcfi yn llwyddiant perffaith. mae yr effaith a ga ar blant. eiddil a gwarraidd (hyd yn nod pan wedi eu rhoddi i fyny yn anwelladwy) megis gwyrth- iol. Y mae y plentyn tenet;, gwvnebwelw, a difywyd, trwy gymeryd y Lozenges, yn ct.el gwdCrcd o'i blaaau poonyJlol, ac yn dyfod yn gryf, iach, a bywiog, n?B y mae yn ymffro&t yn Ue.pryder ei warcheidwyr. Syr,-Yr wyf am beth amser wedi defnyddio eich ANTHIIiillNTIC, neu Worm Lozenges, yn fy nheulu, ac :1itl eu cael yn Feddyginiaeth gyflym ac effeithiol at ASCARIlJES (Thrsad Worms). Ac y mae eu ffurf gyfleas a dymunol yn eu cymeradwyo yn fawr i blant.—W. HUTCHINSON, VicaT, Howden, Ar werth mewn blychaa, am 9c1 Is IJc, a 2s 9o, gan Fferyllwyr a Gwerthwyr Patent Medicines, neu am 15 neu 34 stamps oddiwrth JOHN DAVIES, Chemist, 30, High Street, SWAN SEA. Danfonir List o Destimonials, Ac., ar dder- byniad danynt. y208a MPOMANT TO ADYERTISER8. LARGEST CIRCULATION IN WALES. CONTINUED SUCCESS OF ,tTR HERALD CYMRAEG." INCREASE 260,000-, A NEW CERTIFICATE. The Proprietor of Tt Herald Cymraeg, Ae Oldest- Largest, Cheapest, ana Best ol) the Welch Newspapers, has much pleasnn in calling a&tentioc to the oontinnooa audi anparalleied aocoess of this old-established favourite. < For a number of yesrs, no effort or expense has been spared to iaiprove N Yr Herald' Cymraeg." It has been Beverai times en* larged. The quality of the paper has been] improved, and the very bott priDticg appli-j ances have been secured. Concurrently. She news and literary columns have been ren- dered more and more fresh, varied, ane interesting to all classes of the public. v As will be seen from the Certificate pot*: lished below, the publio has been neither slow nor fickle in responding to the en tax-, orise of the conductors. Business men have long appreciated tba merits of Yr Herald Cymraeg as &I medium for Advertisements. At to a present; time, it stands higher lu the estimation of tne Advertising World than ever. Bat i view of the continuously increasing circula- tion of the paper, the Proprietor confidently anticipates a la:ge increase ci patro,-age in, the coming months. Notwithstanding the advancing oiroalfr-; *aou, the Scale of Charges will not be raised ftring the present year. Those who desira ocntr&cts tor spaces and special positions toe, 'g periods shouid tberefore apply at (moa I the Manager. CEKTiFICATJC. 9 and 11. Old Bank Buildings, Eastgate, Chester, M September 30th, 1898. To the Proprietor of4 Yr Herald Cymraeg,' Carnaxvon. Dear Sir, "I beg to certify that the circulation 01 Yr Herald Cymraeg,' as shewn by the publishin-A books for the last completed year of my audit (viz., year ended 30th "June, 1898), as compared with the yeat ended SCth June, 16B9, shows an u INChASE OF 235984 II copies in the 52 weeks, or an average itcreaBe of 4,538 oopies per week. "I bave regularly audited the books of I 11 I Yr Herald Cymraeg' since the year 1893, The circulation has been "A CONTINUOUSLY IMPROVING ONE, "and this improvement is very marked at 14 the present time. » In f&ct, if the comparison were made for the last quarter (ending 30th September. 1838) with the corresponding quarter 01 II 1889 (ending 30th September, 1889). it b would shew an AVERAGE INCREASE at if the rate of MORE THAN 360,000 it oopiea annum. M Yours faithfully, » K. NOEL HUMPHREYS, -t-chwberea LaaomMsA t/¡:f -v- MAE Y CYTFERIAU CANLYNOL i'w oael gan E. RUMSEY WILLIAMS & CO., RHYDDALLT FAWR, Ger CAERN ARFON. CONDITION POWDER I Geffylau at toster ooesau ohwyddedig, ao at rowd 'stymog, 1°P0WDWR er attal a rhagflaenu y Clwy Du neu Ddolur Byr ar Wartheg a Defaid, la y pwyB. POWDWR anfFaeledig at Scothi Wyn mewn LIol Bagno, 2s 6c y dwein. Post free. POWDWR at ladd Llau ar GeSFylau a Gwnrtheg, la y pwya. POTELI at dori Colio ar GefEylau neu Wartheg, ls 60 yr un. ai CYFFBT?1A" ANFFAELEDIG at fcnSio Liyff&ini Me5yn ar Wartheg. ELI at Elistro, Grubs, Splints, Spaving, Ringbones, Sprains, &c., 2a y booe. OIL at fendio Is 6c yr hanner peint. DUEREIIO neu URINE BALLS5, 4a y COUGH EALD3; 4a y dwein. 'u. BALLS at Par:Uo i Geffylau, 6? y dwsin. POWDWRS i Wartheg ar ol dyfç,, a fjlci, 3a i dwsin. • OWDW" • r-rgio i p nn* t.eu 7e y dwsin. bt Dstb! Dolurus, le 6c ? boot?. y515 1 SICRHAl T QYaOKis >s .^WIDD j MWYAB JXr8BTSEi5?"C5 5"N XB