Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
21 erthygl ar y dudalen hon
EMYN Yi KAISER. .
EMYN Yi KAISER. (Gian H. ab I., Bottvnnog.) Yr hen Kcioor dwl feddyliodd yai Wiwr, Oael tramwy Prydain* enwog, Ond atdlraf yn ol y trodd: yn ffoI, Pan ganfu John a'r "bulldog." D(aeth William ypi hyf i Beligiuim tun dydd Gan ofyn hawl i'w pbrynu, "Nla" na, mteddernt hwy. "mae'in gu-ladl yn fwy 0 bris niad, e'li dlaùu." Rhodd hyn derfyn byr ax blaniau'r Ihen &1 w ,} A bwriodd. ei gynddaredd Ar fadh ffiwth ond Prydain ddlaeth, I achub ei hamihyd.edd. Mae dyn wirth y Hvw a Kitchener yw A wna i'r Kaiser grynu; A J. Jellicoe a'i gyr ar ffo, A French wMa fwy na hyny. iMae'r- cocfn, g-wyn, a ylias yn' chwifio i maes Von Kluck sry bron a "thrigo;" Joffre a Frendh,-prif wyr y "trendh," Sy wedi'i Iwyr ysigo. Mae William vn awr er cymaint o gawir Yn deoha^eu "gwentihu lled.od," Oyn hir wedi hyn bydd yn Berlin Y-n gwisgo cap a barclod. Ac yna cawn siwydd i Bili yn rhwydd Heb boein nla. thrwst na helbul; Sef gwneyd sausage a the i French a Grey, A Jellicoe, Joffrey, a Ohurchill. Yr hen Kaiser d'wl feddyliodd, yn siwr Gael. triamwjy Prydain enwog, Onid adref yn ol v trodd yn ffol Baal. ganfu John a'r "bulldog.
Y Rhesfcr Genedlaethol.
tfod angen mawr am y cvfryw, na siarad ffwl- bri ar lawr Ty y Cyffredin. Y dydd o'r blaen Beth dau Ryddfrydwr i wrthdarawiad a'u ^ilydd, ac ni wyddi" yn iawn am ba beth. Yr oedd gan Syr Chiozza Money rvwbeth j'w ddyweyd am bapyr o'r enw "Labour Leader," yr hwn, meddai, oedd yn camddar- Jutikj gweithrediadau y Llywodraeth o berth- ynas i'r rhyfel. My nod d Mr Oathwaite, aelod Rhyddfrydol dros Hanley. gael bod yn ber- sonol, ac awgrymodd mai tramorwr oedd Syr Chiozza Money, a'i fod yn cael ei gyflogi gan rhywun. Yn ddiweddarach, yn yr un ei- (teddiad, ceisiodd Syr A. Markham—Rlivdd- ifrydwr sydd dipyn yn rhy awyddus i dvnn syl", ato ei hun—-gan v Prif Weinidog ddyweyd ar awdurdod pwy y dywedodd vn (Newcastle nad oeddym yn fyr o ddefnyddiau ihyfel. Gwrthododd Asquith ateb. a doeth y gwnaeth, o.herwydd pa ddaioni i neb gwybod hvnv. Yr hyn sydd bwysig yw i bob dyn wneyd a all i geisio dod a'r rhyfel ofnadwv hon i derfyniad, end syniad rha'i pobl a dybiant eu hunain yn gall yw mai Tfcrwy -ymgecru a gofyn cwestiynau difudd y gellir gwneyd Ihyny. Y dydd d-ilynol (sef ■■dydd Mawrth) yr oedd gan un aelod o'r enw Mr Ginnell gwestiwn cywilyddus i'ofyn— ■cwestiwn a adlewyrchai ar ein milwyr dewr ar faes v fi*wydr—sef a.i gwir. ar ol ymweliad .Mr Asquith a maes v gad, fod ein milwyr wedi peidio cymeryd caraharorion ac wedi dechreu lladd dynion oeddynt wedi rhoddi eu harfau i lawr. Y syndod fod caniatad wedi ei roddi i ddodi y fathgwestiwl1 ar iba,pyr, ac nid nh-yfedd i un neu ddau o'r ael- od an droi ar y gofvnydd. Awgrymodd Svr A. Markham y dylid cynal ymchwiliad i ,rvf- il-wr meddwl Mr Ginnell. "Pwy sydd i ben- derfynu rhyngddoef a chwi?'' gwaeddai Mr Will Thorne. Ond, meddai v Llefarydd, pe dechreuid ar y gwaith hwnw nid oedd wybod yn miha Ie y terfynai. DeSigrifiodd Mr M'Kenna y gofyniad fel un gwarthus, ac ych- wanegodd nad oedd sail o gwfcl iddo. Y Rhesfcr Genedlaethol. Nid vw y mesur ddygwyd i'r Senedtl gan Mr Walter Long olion y wlad rhwng 15 a 65 oed i mynd drwy y Ty yn ddiwrthwynebi id. Y mae amcan y mesur yn dda, sef cael ar dde heth all v bobl ei wneyd i gynorthwyo eu gwlad yn yr argyfwng y ma.e ynddo. rhai aelodau Rhyddfrydol fwgan ^orfndaeth yn y Mesur. a dywedant ei fod yn ymyryd a rhyddid y deiliaid. Onid yw y nrvyafrif c ddeddfau Seneddol, os nad yr ?'l rhoavat n ymyrvd a rhyddid y deiliaid? O.'iii yw Deddf Amddiffyniad y Deyrnas ddaeth i yn ystod y misoedd diweddaf, ya Vein- yddiaeth Unedig ddod i fod, vn gw.ievd hyny i raddan eithafol? Y mae'r gwa i i.iol cideduf au sydd mewn grym yn dywc^'d wrtliym am wneyd hyn a gwneyd y Hall neu bei i :o gwneyd pheidio gwneyd y llall, ac os na nfnddhawn i'r gorohymynion fe'n cosbir. Pa ddyben felly dyweyd fod y mesur ddyc- wyd i'r Senedd yr wythnos ddiweddaf yn ymyryd a rhyddid v deiliaid. G-ellir cyffelybu 11 awer o'r siarad fn yn v Senedd y dyddiau diweddaf i waith pei-clienog ty ar dan yn gof- yn i'r tan-ddiffoddwyr a'i dwfr clan ynte budr oeddynt yn arllwys ar y fflarnau. Dlbwys a diystyr fo llawer sia-i-ad a'r gofviiion. Gwcddi a'r Rhyfel. Y mae hwn yn bwnc sy'n tyna cryh s vivv y dyddiau hyn, a. mwy nag un faru yn dynlon dysgedig a duwiol gyda gclwg ar ddvsgeidiaeth y Beibl arno. Dyma chlywed un vsgrifenydd galluog ar y T}la.er jn "Y Geninen" am Orphenaf — "Yn yr Hen Destament ceir dariui gan fardd aruchel vsprydoledig o for v/r i,aivi mewn ystorm ofnadwy ar y mor, wedi i'w boll ddoethineb a'u medr morwrol t-alla, a phrofi'n gwbl aneffeithiol: "Yna pwaedd- ant ar yr Arglwydd yn eu eyfyngder. ac Efe a wna'r ystorm yn dawel, ac a'u dwg i'r porthladd a ddymunent." Yn y Testament Newydd cawn lianes digwyddiad ar For Gali- lea sy'n cyfateh yn llythyrennol i'r uchod. Ymddengys fod y rhyferthwy yn ofnadwy o trawychus, a physgotwyr celyd a plirofiadol wedi eu llethu gan ofn. "Yna y gwaedd- ant" ar Un a gysgai yn ystlys y llong "Cadw Tli." llefai'r truain dychrynedig, "darfu am danom." Yna y mae "Gwrandawr gweddi'r gwael" yn cyfodi, a chyd ag awdnrdod na welwyd ei gyffelvb erioed ar y ddaear yma, erydda rwysg yr elfenau. a gorchymvji idd ynt beidio a'u cyffro "a bu dawelwch mawr." A phan ganfu'r disgvblion disymJ y modd yr atebwyd eu gweddi, yr oeddynt wedi -eu Tlwyr orchfvgu gan syndod. "Eistedd ar y llifeiriant" yn yr Hen Destament: "cvsgu" yn mar y dymest+ yn y Testament Xewydd. Tybed a aeth y Meistr rywfaint allan "oÏ lwybr" yn y peth hyn? a dorrid neu atelid ryw ddeddfau ? neu ynte newidid rywfaint ar drefn osodedig y Pwy sy'n eu Ai deddfan o haiarn Yn rnaint a bod h"l1 ffyrdd Duw yn au- feidrol fwy na'n ffyrdd ni, felly y mae Ei ateb :1 weddiau Ei bobl yn fwy na'u gabeithion goreu—vn fwy na'i dynnmiadau uchaf. Pan 'oedd S. Petr yn y oarchar gynt, gweddiai yr iKglwys yn daer am vnlwared iddo ond pan welsant y modd rhvfedd yr atebwyd hwynt, allent gredu'r pfth gan faint eu syndod. Yr an modd y bu nan ysgydwvd y carchar yn Philippi gynt, ac yr aeth rhwymau pawb yn rhyddion."
---------PERSON AU A PHETHAU.…
PERSON AU A PHETHAU. I Y mae Arglwydd Glantawe vn graddol wella ar ol afiechyd difrifol. Collodd Clwb P'd Droed Barnsley y tymor diweddaf y swm 0 2,399p. Yr oedd gan- ddyiit eIw o 938p j, llvnedd. — ■'Gan fod Tvwvsog Cymru wedi cyrhaedd ei 21ain mlwydd oed, daw i oiddoxgwerth 97,000p yn flvnyddol. Daw y rhan fwyaf o'r eiddo o Dduciaeth Cernyw. 'Y mae y Cadfrid^g Syr Ian Hamilton, gydd yn llywyddu y Fyddin Brydeinig yn y Dardanelles, yn fardd da. Yn 1837 cy. hoeddodd lyfr 0'; farddoniaeth. Y rtiHe Syr Swirl Smith, yr aelod Seneddol Rhyddfrydig, newydd dros Keighlev, swydd Efrog, yn 73 mlwydd oed. Y mae yn awdurdod ar addysg gelfyddvdol. Mr Esmond, yr aelod Gwyddelig dros Ogledd Tipperary, Iwerddon, yw yr ieuengaf yn Nhy'r Cyffredin. Nid yw ond 21 mlwydd oed. Yr oedd yr elw wnaethpwyd y flwyddyn hon ar "Ddydd Alexandra"—oddiwrth werthu i'hosynau celfyddydol a wnaethpwyd gan blant efrydd-yn 26,019p—5000p yn fwy x na'r Uynedd. "Cododd gwenith2:;¡ yn Newcastle yr wythmos ddiweddaf.. -Yr oedd gwenith Iramor a, rhal.trefol o 2s i 2s 6c yn ddruta-ch ym marchnad Doncaster. s » Codwyd cyflogau gweithwvr dwr Consett 7 y cant. nen 22 y cant o vchwanegiad ar y cyflogau dderbynient cyn i'r rhyfel dori allan. Darfu i ddyn o'r enw Henry Dyson, 52 mlwydd oed, syrthiodd i lawr yn farw ar yr heol yn Bolton. Ca.fwyd allan pwy ydoedd oddi wijth ei gerdyn yswiriol. Ddoe (Linn) dethlid haner canmlwyddiant y Byddin yr Iachawdwriaeth. SefydIwyd hi ar y 5ed o Orffenaf, 1865 gan William Booth. Pregethodd y waith gyntaf ei hunan yn Mill End Road, LJuudaiu. Y mae Mr. Edgar L. Probert, mab y diwedd- ar Brifathraw Lewis Probert, Bangor, wedi ei benodi yn brif gyfrifydd Gweinyddiaeth yr Adnoddau Rhyfel. Bu Mr. Probert am flynyddau lawer yn vsgrifenydd a rneolwt arianol ftirm Llewelyn Cubitt a'i Gwmni', Rhondda. Yr wythno.s ddiweddaf ynnieillduodd Mr. E. M. E. Welby, cyflogedig Sheffield ar ol bod Yll y swydd am 41 mljmedd. Penodwyd ef i'w swydd yn 1874, ac efe oedd yr ynad cyflogedig hynaf yn Lloegr a Chyniru. Efe dr.addododd jChai'les Peace i sefyll ei brawf am fofruddio hedd- geidwad ym mis Ionawr, 1879 Ym wdlvs Chwrherhl sir Gaernarfon, ddydd Mercher. tyngwyd y boneddigion canlynol yn ynadon i'r sir:—Mi'i T. Row- land Hughes. Plas Iohm, t'onwy; William GrifHth Owen, Ariandv'r Metropolitan, Llanrwst; T. R. Williams, Trefriw J. C. Lloyd Williams. Llanberis; Thomas Grif- fith. Lbairwst. Y mae Parch. J. Edwards. B.A., gweinidog Eglwys Gynulleidfaol < ioffadwriaeithol Gymreig, Porthmadog, wedi ei benodi yn gaplan yn y fyddin. Mae Mr. Edwards, yr hwn sydd yn enedigol o Rhigos, ger Aber- dar, wedi ymddiswyddo o'r weinidogaeth, a piiregethodd bregeth ymadawol yng nghapel Porthmadog y Sul cyn y diweddaf. Y mae y Parch. D. S. Owen, B.A., gweinidog Eglwys M.C. Siloh, Llanelli, wedi ei groes- awu gan Eglwys M.C. Jewin, Llundain, i w bugeilio. Brodor o Golwyn Bay yw Mr. Owen, ac nid yw ond 28 mlwydd oed. Mae wedi cael gyrfa addysgol lwyddianus iawn yng Ngholeg Bangor ac Aberystwyth. Yn Nhy'r Cyffredin ddydd law gofvnodd Mr. Ellis Davies i Lywydd y Bwrdd Mas- tiach, yn wyneb yr angenrheidrwydd i hwy!uts<o| jLa-osglwydc^nd ^wdithwyi' o un rhanbarth i'r Hall, a. oedd; y Cyfnewidfevd i Liafur wedi trefnu i'r gorchwylwyr Heol ddelio yn uniongyrchol a'r rhai oedd yn ymofyn gwaith fel ag i osgoi oediad. Ateb- odd Mr. Pretyman f!s-Ysgri)ienydd y Bwrdd Masnach) fod trefniad^u fel yr awgrymwyd yn cael eu gwneyd. Nos Wenery wedi cystudd trwm, bu farw y Parch. D. Herbert Williams, Ficer Harlech, yn 47 oed. Brodor 0 Llanddewi Brefi yd- (-.edd,. EL guradaetb gyntaif ydoedd rrail- sarnau, Meirionydd. Yna aeth i Llangian, ger Pwllheli, ac yna penodwyd ef yn Is- Ganon Bangor. Aeth i Harlech tua 10 mlynedd yn ol. Yr oedd yn hynod boblog- aidd yn y dref a'r dylch. Cymerai ddydd- ordeb mawr yn nghaniadaeth y cysegr. Efe oedd arweinydd Cymanfa Gerddorol Dos- barth yr Abermaw. Y mae dau o'i feibion gyda'r Royal Welsh Fusiliers. Gedy weddw a phump o blant.
Advertising
Cau Masnachdai yn ystod Awr Giniaw. I ddechreu y Dydd Mawrth cyntaf ar ol y Sulgwyn. BYDD Y MASNACHDAI PERTHYNOL I ADRAN Y GROCERIES. LAKE and Co., Ltd. Caernarvon. ]I Yn Gauedig bob dydd o Un 9 jSS^Mmr i Ddau or gloch. (Cauir dydd Iau am UN o'r gloch fel arferol.) Oherwydd ein bod wedi rhyddhau oddeutu haner &in cynjiorthwywyr gwrrywol (made assistants) i wasanaeth eu gwlad, y mae y gweddill yn annigonol, pan bydd rhan ohon- ynt yn eu tro yn ahsenol ar eu prydiau, i gyfarfod a galwadau y cyhoedd, a mabwys- iedir y cynllun uchod er sicrhau i'r cyhoedd sylw priodol a phrydlon drwy bresenoldeb yr oil o'r gwasanaethvddion yn ngorph y dydd ag eithrio yr awr.giniaw. Hyderir y derbynia y symudiad hwn gefnogaeth cyffredinoi o dan yr anngylchiadau presenol. Lake and Company) Limited.
'Y GENINEN' am ORFFENAF .
'Y GENINEN' am ORFFENAF Y ftnae peth argoel ar rai o'n cyhoeddiadau fod yr aimgykthiaidaiu ynglyn a'r srhyiel pre- senol wtedi peri iddynt, i raddau, ddirywio: ond am "Y Geriinen," fe oddeil hi tmor tfres a gwyrddlas ag erioed, ac y mae hyny yn ddiwevd llatwer iawn. Nid, yw y *rhifyn hwn yn cynwtye cynifer o yagiifau ymghylich rhyfel a rhyfelocdd a'r rhaa o'r iblaeii; a diau j croeaawa y darllenydd beth oyfnewidiad yn yr ysf\T yna; dherwydid "gommod o blwdin. icba,g<a gi;" er hyny, ceir vnd?k tua haner d/w»in o ddjaamiau barddonod (gjwyjoh yni db-1 peth (perthymajs a rhyfel, megys "Waier^oo" (181&-1915), gan y Plamoh J. D. Ridhards, ac yn nklldlidl, ysgrif tragcuol air "Wfedldi, a'r Rhyfel," gam y ParchT. Elials Parry. Ajgorir y ihiifytr* gVdalg erthygl ieistmolgaj- a. choeth air Silyn Lleyn. awdlwr hyglod "Uyfrydd- iaetih y iCytmry," gan y Plaaxsh Hugh Jones, D.D., igweitnidog Wiesleyajdd. Ysgrifena y Pa.l'<fu D. Davies (Brighton, gyn.t), ar yr en- Wog Fyfyr Emlyn, mewn dull dyddorol dros ben. Bu llawer o eabonio a ohamesibonio erioed ar Lyfr Jonath; oood un o'r erthyglau mwyaf teg affigyhotedddadol ar y ilyfr rhy- fedd yiniia, dd/afllenasom ni erioed, yw un y Pturch Maairice Jones, D.D., ym (y rhifyn presendl. "Medndied yr Eglwys ei busnes ei hlun" yw .testyn ysgrif y Parch Richard Jones, B.A. (W.j Dadleua Mr. Jones, yn bur fedrus, mai cyfyngu ei hunMl i'r wedd yabrydbl ar bet/hau ddvlai Eglwys Crist. Tratetha y Parch J. Myfenydd .Morgari ei len yn -blur h-iedr ar y Canghellor D. Silvan Evans, a rhydd, oleuni newydd ini ar rai o deithi y lienor hyglod hwnw. Mae graen y gtwir tenor ar bo-bpeth a, ysgrifena Mr. E. R. Jones, M.A., ac y mae ei ysgrif ar "Ram- antau Ynys Mon" yn ftasusifwyd o'r fath a gar pdb dh'illeniydd deallus. Ddokh i Mr. D. Ifor Joanes, U.H., am ei ysgrif wertihfawr ar Iolo Caernarfon, j mae hi yn wertih, ei darllen fwy nag unwaith. Dyma. ail ysgrif ar "Gilio o'r Capelaoi: Pai'm?" -gan. "Alpha;" ac mqgys yr un ,gynt/a/f yn y rhifyn o'r blaen, y male yn taro'r hoel ar ei phen bob fcynyg. Mae eisieu mwy o ysgrifenrwyr fel "Alpha," i roi eu Lvys ar y dolur, ac nid rtiyw gosi tipyn o'i ,g,wmipas. Ceir yma amryw erthyglau cryfion ereill, imeg\ "Hunang'ofiant Hwog- ion," "Notdtyin lair y Gyimraeg," "'Y Paich W. Elmlyn Jones," "Yr laith," ac yn en- wedi,, un air "Beth tattn W'esleyaetih?" Y ,mtae'n dda ill- a.wd'wr 3-thrylithgar ei fod yn ymguddio o dan gysgod enw adnalbyddlis, onite byddai y Philistiaid air ei wlaatthaf; oherwydd nis jgall enwiadau Cymru, yn en- wedig rhai o'i phreg»thiwyr, dd\im dyoddef eu rhoi yn y ,gl.orian, fel ag y gwneir gyda chymewiadau cvhoieddus 'eraill! Dajrllener yr y^grrf fawr hon drwy Gymru 'benbaltadT; a piha ddiffygion byna>g aill fod ynddii; dliau ei bod (fol erthygl yr enwog. "Silwrtad" gynt; yn. "Y Geninen," air "Philistiaeth lEnwadol Cymru"). yn cyn wys pet-h wm|breit«h o wir- ionedd t,6, yr oedd eisieu ei ddAveyd. Brithir y Rhifyn a<g amrvwiateth mawr o fan d-diaraau bairddonol gian Itu o vfeirdld, 'Gwedldillioit C Llenyddol," "Gohebia<Jthau," etc. A'r cwbl oil am un swllt I
BYR A BLASUS.
BYR A BLASUS. Golyga Czar yr -1D peth a. Caesax. —-n— Nid %Des gan Grwban ddanedd. -11- Y mae 11,000 o ystafelloedd ym Mhalasdy y Paib yn Eihiufain. -11- Dechireuodd Mr. Arthur Henderson, A.S. (yr aelod Liafur sydd yn I Oabinet) ei wiaith mewn ffowndri. fX— Y mae bwyta wynwyn yn fires yn dda er cael cwsg trw.m, Dywedir fod y rh^ibiogydd (\Tilture) yn ohed,e, can' milldir yr awr. Daw naw ran Tdideg 6 margarine tnunor i'r deyrneus 'hon o Holland. c, dwyld- y ,La '-Nlaorseillaisel" an- .Vfaugod them geneidiiaethol y Ffraaicwyx yn Strasburg. ):I- Yn y Canoloosoedd telid cemiog y dydd, trwy Ddeddf Seneddol, i wedthw^T yn y cyn- hauaf fewair. -¡:(- Wrth eairchariad y golygrir e"nod, o ddwy flynedd; tair blrnedd ac uchod ByIdd yn benyd wasanaeth. Nid n unig bwytyy- Cingalese y mel a'r wax, ond hefyd y gwenyn eu hunaaa. Hoff nofelydd yr AriJ^ydd Wilson yw Syr Walter Soott, -a'i hoff ffugchwedfl y,w Lorna Doone." u~— Arferid cospi orwydriaid yn yr hen ameer yn y deyrnas hon trwy dori rhanau uchaf ea clustiau ymaith. Ar noswaitfh dywell gellir oanlod goleo gwvn ynuhellafch na'r un gojeu toall, ac ar woson Udisglaer coch yw y lhw a welar bellaf. -¡:( Yn ol rheolau rhyfel gelir fcaethu, heb un- rhyw fath o brawf, ddinesydd a geir yn cario arfau. Oafodd Syr thenry Jackaon (penae^i y Mortyst a Syr J. R. Jellicoe eu penDda yn is- gaputeniaid ar Pi rhyfel-long Aigwicourt yr un djydd. -¡:f- Ar ddiwedd pob Sessiwn oyfranogp, aelodau y Cabinet Prydednig o giniaw o <byagod. X niae yn hen arferiad. Ar 5anau vr Afon Amazon cei>looed a <Jwir "Inaja paJm," dail y rhai svdd 50 1 50 tabed- fedd b led. n-— "r Y He poethaf sr y ddaear bon ydyw 1 r gorllewin o Persia. Am dd'eugam diwinod, o Orffenaf ac Awst y 'mae yr hinfesuiry yn cofnodi 100 o raddau yn yr haul. Y mae y chwareuad "As you like it, "o -alth Shaiesjjeare, wedi ei chyfteithu i'r Es- peranto. ø Llyigaid gweinioti sydd gan yr Almaeniaid at eu gilydd. Blodeuyn cenedlaethS yr ^Eidal yw y lili. Sefydlwyd y olwh cyntaf yn Llundain yn 1697. » Br mwyn cadw ailan dwri I;Uud&i" arferai, yr t-lironydid Herbe/t Spen-ce- wisgp pads vn ei glLiatiau. -1:1- Grellir canfod llong bellder o 30 malldxr yn y mor end troi y "searchlight ami. Syr Edward 'Grey yw wvr tunig aelod o Dy'r Cyfftmiiiii aydd yn Farohog yr Ardas. Defnyddiwyd torpe^s gj*ntof gata lyngee Awstria Tyfa gewined dy dwylaw gyfly111^ ^e<^air gwa,ith 11a gwedinedd y traed. -].:(- Arferai yr AifFtiaid gvfarcth eu gdlyddtrwy fodd-r ydyah yn chwvsu. Y mae naw o lyfrau ag un Salm, y c} fenir a'tynt yai y Beibl, yn awr ar gou- Ytn California y ^ae cwden- troedfedd o uchder a ml^.dd f«sufT. Credir ei fod o 3,UUU » oed. Yn ystlod EtltoKad^ff^^J fod 3,000 allan o 15,000 etholwjr Gloucester wedi eti Jlwgrwobrwvo.
Advertising
Yr AFR AUR. mmmmm c AE R N AR FO N mwmim x — 4/- i 5/- y Bunt yn eich poced. x ARBEDWCH ARIAN. PRYiNWCH DRESS MATERIALS, BRETH YN:ALT, GWLA^EN1' A pHETHAU EREILL FYDD A'RNOCH EU HEISIEU TRA Y MAE GENYM STOCK FAWR A DIGON 0 BDEiWlS. YR YDYM WEDI PRYNU GWERTH MILOEDD ER'S RHAI MISOEDD, AC MEWN MANTAIS I RODDI BARGEINION MAWR. YR YDYM YN GWERTHU LLAWER 0 NWYDDAU AM YR WHOLESALE PRICES. I Pierce and Williams, i
. CAERNARFON
CAERNARFON MAiRWOLAETH.—Dydd Sullbu farw Mrs. Thomas. Segontiuan Road South [priod' Capt. Thomas). Dydd Mawrth diweddaf yr hwyl- iodd Capt. Thomas am fordaitlf. Aelod o Qglwys. Emgedi (M.C.) oeddi Mrs. Thomas. lvWYLLUS.— Gadawodd y diweddar Mr John Rees. Glanmenai, North Road, eiddo gwerth 5934p. CURAD NEWYDD.—Bydd curad newydd Caernarfon, y Parch Walter Jones, B.A.. yn dechreu ar ei waith ddechreu mis Awst. I'R LLYNGES.—Mae Mr Alwynne Carter wedi ei benodi yn sub-lieutenant gyda'r Royal Naval Volunteer Reserve. ATEB YR ALWAD.— Yr wythnos ddi- weddaf gadawodd Miss Potts, Caegwyn, am Peasley Cross Hospital, er mwyn gweinyddu ar y milwyr clwyfedig. •SYMUD.—Bydd yn ofidue gan lawer ddeall fod Nyrs Hughes wedi symud: o'r dref i Fethesda. Tra yng Nghaernaxfon g'wnaeith waith rhagorol yn mysg y dosba.rth isaf. AR YMWELIAD.—Talodd Lieut. L. W. Wynn-Lloyd, Wynston. yr hwn sy'n gwasan- aethu gyda'r Denbighshire Hussars (Yeoman- ry), ymweliad a'r dret" yr wythnos ddiwedd- af. AR YMWELIAD.—Da igenym. weled Mr. Tom Humphreys (mab Mr. a Mrs. Hum- phrevs, Arvon Terrace, sydd yn y Llyngee) yn edrych mm- Caiff oddeutu wythnos 0 "'N'hia¡;' t. WEDI EI GLWYFO.— Yr wythnos di- weddaf cyrhaeddodd y newydd i Gaernarfon fod Private T. J. Roberts, St Helen's Street, wedi ei glwyfo. Perthynai i'r Gloucester Re. giinent. Y mae ar hyn o bryd vn yr ysbvt ty. Y CYNTAF 0 SILOH.—Yn ystod ei bre- geth yng Nghiapel Siloh, foreu Sul, gwnaeth y Pla-rch J. E. Hughes, M.A., B.D. (gweini- dog), 'gyfeiriad teimladwy all v cyntaf o fech- fryri Siloh ,gael ei ladd yn y rhyfel, sef Private- O. E. Williams, Mountain LLWYDD—WTedi enill gradd o B.A. gydag anrhydedd yn v dosbarth cyntaf mewn Saes- neo1, aeth Miss Enid Stanley Jones, ym mis Hvdref diweddaf. i Cherwell Hall. Rhyd- Ydhen, a Ilwvadodd yn yr arholiadau gymhal- l'wyd gan BrTfysgol Rhydychen yn ddiweddar i enill yr Oxford diploma mewn addysg, gyda "distinction." mewn hanesiaeth, ac mewn "theory- and practice of education." Hi oedd vr nchaf ar restr ei choleg, a'r unig un i enill "distinction." CAPTEN LLOYD GRIFFITH.— Mae Mr W. Lloyd Griffith, Cae Cristo, gynt o Ger- narfon, yr hwn a ymunodd gyda 17fed Fat- taliwn y Royal Welsh Fusiliers, wedi en ben- odi yn gapten ac adjutant y fattaliwn. Ad- waenir Mr Griffith fel un o'r swvddogion mwyaf pobloaaidd yn y fataliwn, a da fydd gan luaws cyfeillion Mr Griffith yng Nghaer- narfon a Llandudno ddeall am yr anrhydedd roed arno. YMADAEL—Y mae Mr a Mrs E. H. Evans, Liberal Club Buildings, yn gadael y dref. Mae Mr Evans, vr hwn sydd yn of wrth ei alwediga-cth, wedi cynyg ei wasanaeth i'r -_2_ wlad ynglvn a chynyrchu adnoddau rhyfel. Elfe yw'r cyntaf o Gaernarfon i ymuno 0 dan yr adran bwysig hon. Daeth Mr a Mrs Evans i'r dref rai blynvddau yn ol, ac y maent wedi gwneyd eu hunain yn bur boblog- aidd. Y mae Mr Evans yn un o arweinydd- ion v gan YIlg Nghapel Engedi, ac yn sicr fe deimlir colled fawr ar ei ol. PRIODAS.—Ddydd Mercher di weddaf, yn Eglwys y Plwyf, Walton, priodwyd Mr Wil- liam Hugh Williams, ail fab Mr a Mrs Owen Williams, Street, Caernarfon, gyda Miss Florence Gertrude unig ferch Mr a, Mrs Newton Wilson, Penuel Road, Walton, ac wyres i Mr James Wilson, o Aigburth. Y Parch W. Dinsdale Young a wasanaethai. Y mae'r priodfab yn cadw busnes fel eillydd yn Garston, Lerpwl, ac yn adnabyddus iawn yn y dref hon. ANRHEGlYR POSTFEISTR. Bu"cyf!Tr- fod dyddord yn Llythvrdy'r dref nos Ferch- er, pryd yr anrhegwyd Mr R. Williams, y postfeistr, gan ddwylo'r Llyt-hyrdy a'r cvlch, gyda book case a llyfrau Cvmraeg a Saesneg, ynighyda dwv ddelw bronze, ar yr amgvlch- iad o'i ymneilltuad wedi deugain mlynedd 0 wasanaeth. Llvwyddwyd gan Mr Walter Thomas, a chaed anerchiad ganddo, ac hefvd gan Mri E. D. Jones. Samuel Jones, E. W. Roberts, Thomas Pritchard, Charles Wil- liams, Misses Gaynev Roberts, ac M. E. Wil- liams. Cydnabu Mr Williams y caredig- rwydd mewn ychydig eiriau pwrpasol. ANGLADD MRS POOLE—Ddydd Mawrth ym mvnwent Llanbeblig, claddwyd gwedd- illion Mrs Poole, Bryn E-glwys, yr hon fu farw y dydd Gwener blaenorol. Gweddw Mr Charles Poole ydoedd. efe yn un o'r Pooles, Cae Nest, sir Feirionvdd. Y prif alarwvr oeddynt: Dr. a Mrs Hannard, Mansfield {¡nab-yng-nghyfraith a merch): Mrs Clemen- ger, Coed Mawr fchwaer); Mrs a Miss Cle- menger, Porthmadog; Mr a Mrs Adrian Stokes, Mr A. Bodvel Roberts a Dr. Jones. IChvasanaethwyd yn yr angladd gan Ficer Caernarfon (Parch J. W. Wynne Jones. M.A), Rheitihor Llandudno (Parch LI. R. Hughes), a'r Parch T. A. Morgan Jones Y CORPHLU GWIRFODDOL. — Aeth ad- ran leol Corphu Gwirfoddol Sir Gaernarfon ynghyda'r adranau sy'n cael eu codi yn Llan- rug a. Phorthdinorwig i vsgol Bethel lie y CNirlialiwyd cyfarfod, o dan lywyddiie' h Syr T. E. Roberts. Plasybryn. Caed .anerch- iadau gan Syr Thomas a Mr Isaac Edwards. Yr oedd Seindorf Avian Llanmg hefyd yn bresenol Cynvgiodd y Parch D. Richards, Bethel, fod adran o'r corphlu i'w ffurno ym Methel, ac fod pwyllgor i'w benodi i wnevd v trefniadau angennheidiol. Darfu i nifer fawr vmuno. Dywedodd Prifswyddog Batal- iwn Caernarfon (Mr t'has. A. Jones) ei fod wedi ei foddhau yn fawr. gyda'r cynydd oedd y gwahanol adranau wedi ei wneyd. BWRDD PYSGOTA SEIONT, LLYFNI, A GWYRFAL-Penodwyd y rhai a ganlyn gan y Cyngor Sir fel aelodau o'r Bwrdd uchod :—Mri J. E. Greaves, Plangwna: T. R Jones, Crawia. Llanrug; Major W. C. Whiskin Mri J. F. Roberts, Lome House, Llanberis; A. W. S. Williams, Brynaerau, Clynnog; J. Brymer, Meifod; W. Griffith, Hafod Terrace; J. J. Williams, Malsters. Bontnewydd Captain T. Williams, Shi" and Castle Hotel; Mri Nath. Roberts, Broneifion; D. 0. Williams, Ty Mawr, Clynnog; Hugh Owen. Stores. Bontnewydd; A. P. Davies, G-lynliifon, Llandwrog; J. R. Roberts, Goleu- fryn. Gwmyglo; D. R. Parry, St. David's Road: Edward Roberts, Glandwr; R. R. Williams, Factoiy, Rhyd-ddu ;WilJiam Parry, School House, Penygroes; Goff. Owen, Llan- beris Evan Abbott, Dinorwic Street; F. R. Brown. Llanfair Hall; J. T. Jones, Fron Elen, Porthdinorwic a Meiwyn Jones, Taly- sarn.
CAERHUN, GER TALYCAFN
CAERHUN, GER TALYCAFN TAN.—Ychydig ddyddian yn ol, llosgwyd yn llwyr eiddo Mr. Owen Griffiths, y Glas- fryn. Yn ffodus yr oedd wedi ei yswirio, a gwnaed i fyny'r golled mewn modd anrhy- deddus. Boneddwr o Gaernarfon ydoedd yn prisio maint y golled.
NANTLLE A'R CYLCH
NANTLLE A'R CYLCH G'OSOD Y POLION. — Gwaith araf a tihrwm yw cludo'r ipolicn i fyny'r cymoedd a'r llechwedid *u. a dhyferfydd y cymeTwyr lag anhawster y dyddiau hyn am fod yn \anodd, mel gwfasamaeth c,e%.lau \i igludo'r ipolion. iBrbyn hyn cafodd nifer fawr waith o'u gosod, ac a.rollt)Tgir yr holl lafur gaai Saee- on uniaith. o gyffiniauswydd Lincoln. LLON (' Y FARC H.—Da gemym longyfarch Ir. Owen Hughes, A.L.C.M., Naintlle, ar ei benodiad yn organvdd Cymainfa Plaint Taly- isarn, ac hefyd cymainfa fawr Penygroes. Llywydd yi' olaf yw Mr. H. Memaaider Joneis, a'r ysigrifenydd yw lr. W.D. Robei-ts- Llam, llyfni. a, Mr. Edwaid Jones, L.T.S.C., Peny- ,groeis, yn drysorydd. GOFRjKf iTRiIA D CKNEDL A ETH OL. — Civwir diwy fialrnyu ein plith ax fesur newydd y Llywodraeth. Teimlir fod J-na, arogl gor- fodaeth arno, yr hyn sy'n holol groes. i draiddbdiadau goreu Ptydain. Y mae tri penderfyniad i'w gyflwymo i Senedd yr wythnos ihioii i'w wntihwynebu, ia cihyflwynir ran o'r tri gan ein haelod ni, set Mr. Ellis Davies. Da fyddai clywed rhyw wr profedig yn ei dxafod yn ei fanteision, ac hefyd yn ei anfanteisiou.
FELINHELI
FELINHELI LLWYDDO.—(Llawenydd-, gensym dBeaH fod Miss M. G. Roberts, Penywem, yr hon sydd' yn is-athrawes yn yr ysgol genedlaethol yr daxlial hon) wedi llwvddo i basio arholiad )er ei chymhwysO i fod yn feistres drwydd- edig. V.T.C.—Nos Iau aeth aelodau yr adran Teoil o'r V.T.C.. {yn rhifo tua 60) i Ifyny i Fethel, i'r cyfarfod cvhoeddus brwdfrydig a gynhaliwyd, er cychwyn adran o'r uchod yno. Yr oedd golwg hardd arnynt yn gor- ymdeithio li fyny. ANOLADD —Prydnawn Mercher, daeth torf liosog a pharchus ynghyd i hebrwng gweddilliou Robert George Pierce, mab hyna-i Mfc1 a Mrs Pierce. Perthi." i fynwent LlanSairi4gaer. Cychwynwyd loddSwrth y ty, yn y drefn a, ganlyn: Yr elorgerbyd yn blaenori, yna, ell ddosbarth yn yr Ysgol Sui, a'r dorf yn dilvn bob vn bedwar. J-na y cer- bydau yn cynwys y galarwyr a chyfeillion. Yn y cerbyd cyntaf yr oedd Mr a Mrs Pierce (tad a mam) Misses Edith a Minnie Pierce (chwiorydd) a Master "WillLie (brawd). Mrs. Williams, Hyfrydle. Amlwch a Mrs Williams, Liverpool1 (mobrvboedd) ail gerbyd. Mr. Robert Pierce" f.ta.id) Capten a Mrs Jones. Garden Cottage, a Mrs Capten Jones, Nodd- fa, Amlwch; Mrs Farrel Ilford. a Master H. Farrel. n. Master 'G. Williams. Amlwch, (perthvnasau): trvdydd! cerbyd. Mrs Grif- ffith, Cae Melwr, Llanrwst a Ir. G. Griffith, (ieu.). Mrs Southam DoJwvddelen a Mr. G. Jones. Ffervllydd. Llanrwst (perthynasau); Oedwervdd cerbvd. Parch J. E. Hughes, B A B.D.. Brvn Menni. Parch !G. Owen, LlMth-rdv; Mr. T. H. Williams, Boston Ter- race. Mr T. S. Thomas. Hendre House, Caer. narfon; Mr. J. M. Jones Bangor, a Mr Tavifor gorsaf-lfei^it-r, Def an wy. Gwasain- "•ethwv^ vrth y tv gan v Parch J. E. Hurrhes, B.A.. B.D.. gweinkl<"<->■ Brvn Menai,, ac ar lan ,r gan v Parch O. Owen, y Lh-th- vrdv. a. Mr. T. H. Williams, Boston Ter- race. Anfonwvd blodeu-dvrch heirdd gan y perthvnasa.11 a'r c.vfeUlion crmlynol :— Tenlu'i- Perthi." teulu'r Noddifa," rr. Rohel-tt, Pierce (taid). Mr a. Mrs T. S. Thom- Hendre House. Caernarfon Parch a. Mrs •T. E. Hughes. Y Terfvn Terrace; Mr a Mrs. J. Griffith. Bryu; Mr Mrs ^ichnrd \\7:;1:- linms, Bronygraig Mr a Mrs Farrel, IHorn. Miss Giffith. T-ibern v grisiau, Master J. Price Owen. Brynyweun: 'I(<, T M. Owen. Sarr^wi M" Mrs..John Thomas, Rhianfa Mr f. Mrs Roddiirk. Aber Cottages, a'r Mv a \,J"s R 0. Williams. Noddfa: Mr a Mrs T. Rob- erts -Stafford House. Porthaelthwy; Mr a MiW J. M. Jones, 'Gwvr'or. Bangor; Mr Rolrmt Owen, yr ai'hra.w a'r A^wWion, Ysgol Gramadeeol, Caernarfon ei id^sbai-th m Ysgol Sul, Bryn Menai: hefvd oddiwrth ddosbaith Mr. Pierce yn yr Ygo] Sul. t
BETHESDA
BETHESDA P R E G F, T H.-Nos Fercher tradd- odwyd pregeth gan y Parch A. W. Davies, Siloam, yn Gerlan. Trefnwyd y gwasanaeth gnn Gyngor yr Eg- lwysi Rhyddion, ac yr oedd y cynullia.d yn foddhaol iawn. YMUNO A'R FYDDIN.—Yr wythnos ddi. weddaf ymunodd Mr. Dm Thomas. B.A.. Gordon Terrace a'r fyddin, a phenodwyd ef yn ysgrifenydd cyfrinaohol i Arghvydd Mostyn. Y GWIRFODDOLWYR.—Nos Lun ymwel. odd Capten Macdonald Cooke a'r ardal er gweled y gwirfoddolwyr yn myned drwy eu hvmarferiadau. Rhoddodd air uchel iddynt am gynnydd mor eithriadol mewn cyn 'leied o amser.
PENRHYNDEUDRAETH
PENRHYNDEUDRAETH CWRDD UNDEBOL.—Yn Llys Ednyfed y cynhelir y cyfarfod gweddi undebol yr wyth- nos hon am haner awr wedi chwech nos Sadwrn. Y TYW:YDD.—Mae y tywydd wedi troi yn bur anffafriol gyda'r cynhauaf. Mae llawer o weiriau ar lawr yn y cylch hwn yn disgwyl am hin deg er ei gasglu i ddiddosrwydd. ANGLADDAU.—Bu dau angladd yn yr ardal hon yr wythnos ddiweddaf, sef eiddo v diweddar Mr. Robert Lloyd, Noddfa, a fu farw y dydd Gwener blaenorol yn 56 mlwydd oed. Cariwr ydoedd wrth ei alwedigaeth, ond ei fod er's amser maith oherwydd sefyUfa an- foddhaol ei iechyd wedi ei gaethiwo i'w dy. Yr oedd yn adnabyddus i gylch eang, a chwith fydd ei golli. Yr oedd yn Weslead selog, ac yn aelod ffyddlon o eglwys y Ta- bernacl. Claddwyd ef ddydd Llun yn myn- went Eglwys y Drindod. Yr un dydd bu angladd y ddiweddar Mrs. Dorothy Williams, Penybwlch, fu farw ar enedigaeth un bychan, yn 42 mlwydd oed. Claddwyd hi yn myn- went Rjooth (B), Llanfrothen. Cydymdeim- lir a'r teuluoedd yn eu profedigaethau.
BEAUMARIS
BEAUMARIS Yn Yniadlys Beaumaris ddydd Sadwrn, cv- huddwyd Lewis Francis Owen, masnaohwi adnabyddus yn Beaumaris, o anafu Richard Jones, 22, Wrexham Street, Beaumaris. Er- lvnai yr heddlu, ac ar ran v diffvnvdd Ym- ddangosai Mr Tildesley, clerc trefol Beau- maris. GaIwyd nifer fawr o dystion, ond gohiriwyd yr achos hyd y 17fed cyi.
BANGOR
BANGOR MYND I PATAGONIA.—Dyna benderfyn- iad y Parch Morgan Daniel, B.D., Salem, Bangor. Mae y brawd anwy-l wedi derbyn galwad i fyped yn weinidog ar eglwysi Cym- reig vr Andes. Bu yn ffyddlawn iawn yn Salem am 18 mlynedd yn neillduol felly gyda'r plant. Nos Fercher diweddaf cyn haliwyd cytfarfod ymadawol iddo yn Salem, y Parch Ellis Jones, Ebenezer, yn llywyddu. Yr oedd yr adeilad yn llawn o ewyllyswyr da i Mr. Daniel. Dechreuwyd trwy ddarllen a gweddio flan Mr. Hugh Jones, o Eglwys Pendref, Caernarfon. Darllenodd y llywydd nffer o JS^thyiiJau od)cKiwrtth gyfeilliton yn gofidib am eu ,habsenoldeb o'r cyfarfod a dywedodd fod yn ddrwg ganddo golli o Fa.ngor frawd mor ffyddlawn a gonest. Cyf- eiriodd at ei lafur diwyd mewn gwahanol gyfeiriadau. Dywedodd y Parch R. J. Jones, Twrgwyn, fod rhai pobl yn dweud mae ef oedd yn gyfrifol am fod Mr. Daniel yn mynd i Batagonia. Bu ef yn y wladfa, a diddorol oed'd ei sylwadau am ragolygon y brawd yn y wlad hono. Yr oedd angen gweinidog da yno, a. cheid un felly pan gyrhaeddai Mr. Daniel yno. Yr oedd yn jyrmeriad glan. Oafodd Ia.wer o'i gymdeithas er pan yn y ddinas. Byddai bob amser yn ymddiddan aan y pettoau goreu. Mae yn yr Andes galonau Cymreig yn disgwyl am dano, a chai groesaw tywysog ganddynt. Fe wel yno ar y parwydyddi ddarluniau o enwogion Cymru. Mae oonu'r Cymry yno yn cael ei nodweddu gan hiraeth am Gymru. Caiff garedigrwydd mawr yno. Bu agos itddo ef gael ei ladd gan garedigrwydd Y*. Ni raid iddo brycteru am ei hapusrwydd, oblegid mae yn yr Andes 300 o deuluoedd Cymreig. Efe fydd yr Es- gOlb, a bydd felly ar y plwyf mwyaf yn y byd. Mae yno ddynion galluog, cyfoethog, a chrefyddol,—y11 bobl Dduw. Hyn yn gys- ur iddo. Dymunan) iddo bob llwyddiant. —Sylwodd y Parch Griffith Owen ei fod yno ar ran Cyngor Eglwysi Rhyddion, Ban- ,go'. oedd Mr. Daniel wedi bod; yn llywydd y Cyngor ac yn aelod ffyddlawn, chwith yw ei golli o'r pwyllgor gweithio ar y)- aiag hon. Yr oedd yn aelod byw a gwaeanaethgar. Ar ran y Cyngor dvmunai a h -i iddo bob daioni. Dywedodd y Parch Silas Morris, M.A., iddo wedi clywed aim y cyfar- fod, benderfynu dod iddo. Yr oedd mwy yn y brawd nag a fuasai pob] yn ei feddwl ar yr olwg gyntaf. Yr oedd yn mynd i gyfandir newvdd, meddai ar wroldeb moesol a chre- fyddol. 011 oedd yno Fedyddwyr yn yr Andes yr oedd yn teimloyga.Ilaieueyf- lwyno yn ddiogel i ofal Mr. Daniel.—Syl- wodd y Parch O. Ellis Williams, Pendref, ei fod yn ofid personol iddo ef golli Mr. Daniel o'r ddinas. Yr oedd wedi ei gael' yn gjy-faill par. Catodd liawst h gynghorion gwerthfawr ganddo. Ni feddvliodd erioed y buasai yn symud o Fangor. Yr oedd yn cyn- rychioE yr enwad, ac yr oedd gan bawb y parch dyfnaf iddoT Yr oedd rhvw ddiffvg na fuasid yn gallu ei gadw ym Mangor. Yr oeddynt yn colli gweiithiwr tawei, gonest, cytfwybodol. dyn pur, dvn didwyll, "Wele Israeliad. yn wir yn yr hwn nid oes dwyll." Na fydded iddo golli ei wroldeb ai sel dros y pethau goreu. Diwediocld ei sylwadau gyda'r englyn canlynol:- Oes iaoh, ger yr Andes uchel,—i'<n brawo, iBro y Cymry taw el; Aeth i deg waith, Duw a'i gwel, Boed Pi wyneb i Daniel. Daeth y OjTighorvdd John Williams. Pendref, ymlaem, yn lie Dr. Evans, Bryn Kirxallt, i "vflwyno on-rhegiar, ar ra.n eglwys la. chyfeill- ion Pendref. Dywedodd eu bod yn dymuno dadgan eu parch a'u nedimygedd ohono fel igweinidog da i Iesu Grist. Yr oedd wedi bod yn ffyddlawn* i'r eglwys. Byddai ef a'r gweinidog yn newid pwlpudau yn rheolaidd. Yr anrh^ioTi oeddynt, spectol aur, nifer o lyfrau, a portmanteau. Wedi hyn darllenodd Mr. 11. T. Evans, Salem, yr anerchiad hardd yr oedd yr eglwys yn Salem yn ei roddi i Mr. Daniel, 'pa un, oedd wedi ei ithynn allan gan Mr. Jaiwes Defferd, a chododd Mr. R. E. Jones, diacon hynaf yr eglwys i gyflwyno oriawr auj\ ac arni yn argraffedig eiriau pri- odol. Ar ran pwyllgor ac athrawon Coleg Bala-Bangor, cyflwynodd yr Athro J. Morgan Jones, M.A., cheque, a chyfeiriodd at, ei tfyddlondeb i'r Coleg a'i wasanaeth gwerth- fawr fel llvfrgelfydd. Yr oedd ef a Mr. Daniel wedi dod o'r un ardlal, a'r ddau wedi dechreu pregethu yr- uti ad.ep;Cafw,d syl- wadau dyddorol gan Dr. Hugh Jonies, ar ran We?kaid y ddinas. Yr oedd Mr. R. W. Jones, prifa-thro ysgol y Garth, yn cynrychioli 500 o'blant vr ysgol hono. aç hefyd yr athraw- on a'r rheolwyr. Yr oedd Mr. Daniel wedi t'od yn ffyd(f..I,a-,v,n iawn i'w ddyledswvddau gyda hwy. Dywedodd mai Mr. Daniel oedd yr uni.g un o.fynodd iddo, a oedd rhyvvbeth allai wneiid gartref i gynorthwyo yr athraw. on. Gwasgai ar y rhieni i wneud en 'l'han yn y cyfeiriad hwn". Enillodd bachgen hynaf Mr. "Daniel o'r ysgol hono ysgoloriaeth. Efe oedd yr uchaf o'r becihgyn vn Arfon y flwydd- yn hono.—I?ihoe,< y llywydd y chwip yn drom ar esgeulustra rhieni gvda'r plant, a chvm- ellai Mr. Ionos i fyned o amgylch i roddi yr ane.rchiad oedd wedi ei roddi y nofon ,hon.- Yn ystod y cyfarfod diolchodd M". Daniel am yr holl eiriau caredig oodd' wed.i cael eu dyweyd am dano ef a'i ibriod, ac am yr anrhegio-n gwerthfawr.-F.,ffeithiola.ch i mi na dim a •ddywedwvd oedd gwefled dagrau yn llifo oddiar ruddia«u ffvddlo-niiid, yn 'srwrandaw ar gAveinidog yn llefaru. Darllenwyd Uythyr maith a dyddoroJ gan, v llywydd oddiwrth y Fonetig Eluned Morgan, yn gofidio na fuasai yn cael ei weled cyn cycihwyn. Casnodd y cor ddarnau (priodol, dan arweiniad Mr. T. T. Williams, a Megan Arfon vn cyfeilio. Ysgrifenydd y pwyllgor anrhegu oodd Mr. Thomas Williams, Orme Road.— Atierchwyd y cyfarfod yn Saesneg gan y Parch W. N. Henderson, efe yn cynrychioli Annbynwyr Seisnio y ddinas.- Gwelais yn y cyfarfod hefyd y Pa.rchn. H. H. Hughes, B.A., B.D.. W. 0. Jones (Aber), etc.—Di- weddwyd y cvfarfo dtrwy wieddd giii v Parch 11. W. Hughes, Park Hill. Cyfarfod i'w gdio oedd hwn. Mawr oedd parch yr oil o'r sia.radwyr i Mrs. Daniel hefyd. Bydd y hi (id,ati fachgen yn aros1 ar ol am rai misoedd. Caiff Mr. Daniel yn gwmni ar y daith, y Pa.rch Camwy E\an,s, (gweinid'og Pendref, Caernarfcn. a'i briod (?»Iiss Crumjp). Priodwyd y dd'au yn addoldy Ebenezer, ddvdd Afercher gan y Parchn. Ellis Jones, a,c R.. J. Jones, Twrgwyn. C'afodd y par ieiiainc gannoerld o anrhegion gwerthfawr. Un o blant y Wbidfa vdvw Camwy. Daeth i C*ymrn or rawyn cymhiwyso ei hun ar gyfer swaith y weinidogaeth, ac ar ddiwedd ei dymor yng Ngholeg Bala-Bangor ca.fodd eglwys a gwraig. Pan srvrhaedda'r dd'au a. Air. Daniel y Wladfa mi a wn y rhoddir iddynit dderhyniad crof^wu? Caraswn fyned gvda, hwv i weled Deiniol. Gwylfa, ac Eirlys a'i rhieni. a'i nain knwyl a'r perthyn- asau. Cofion anwyl atynt oll,-Deiniol Fychan.
DYFFRYN
DYFFRYN MARW C,-OPFA.-Prydnawii ddydd Gwen- er, gwedi byr gystudd. bu farw Mrs. Alice Jones anwyl briod Mr. Griffith Jones, Tyny- wern, yn 40 mlwydd oed. Bu i'r ymadawedig 12 o blant o ba rai y mae lleg yn fyw, a saith o honynt gartref ac yn dra ieuanc. Yr oedd Mrs. Alice Jones yn wraig rinweddol, yn fam dda a gofalus am ei theulu, ae yn aelod o eg- lwys Horeb (M.C.) o'i mebyd. Mawr y cyd- ymdeimJad a ddangosir trwy y gymydogaeth a'r teulu yn eu dwfn brofedigaeth. Claddwyd dydd Llun yn mvnwent Horeb pryd y gwein- yddwyd ar yr. achlvsur gan y Parch. W. M. Griffith, M.A.
YSGOL AMAETHYDDOL MADRYN .
YSGOL AMAETHYDDOL MADRYN A yw yn Talu ? Yng Nghyngor Sir Arfon, ddyd-d Iau, dy- wedodd Mr 0. T. Williams, o berthynas i Ysgol Amaethvddol Madryn, fod adroddiad arianol manwl wedi ei addaw iddynt yn dwyn cyssylltiad a holl gynllun y manddaliadau. Yng ngwyneb y ceisiadau wnaed at Fwrdd Amaethyddiaeth am hawl i fenthyca rhagor o arian, dymunai gael gwybod ym mha sef- yllfa yr oedd y cynllun ar hyn o bryd. 'Eglnrodd v Clerc fod dau fath o golledion ar vr v.,tad-uii ar v rhenti a'r ran o'r ystad sydd yn nwylo'r Cyngor, ac ar y llaw arall ar ail-werthiant v stoc. Yr oedd ef (y Clerc) wedi adnewyddu ei gais at Fwrdd Amaeth- yddiaeth o berthynas. i'r colledion hyny, ond ni fnasent yn ystyried v mater vmheilach hyd nes v caent gynUun oedd hyd hyny heb ddod i'w dwylaw. Dvmunai Mr 0. T. Williams wybod pwy oedd yn gyfrifol am yr oediad. Yr oedd yn bwysig i Bwvllgor y Manddaliadau gymeryd mesurau i drefnu cynllun cydlawn, a chynyg- iodd eu bod yn gofyn iddynt gyflwyno y cyn- llun hwnw. Eiliodd Mr Jones-Morris fcadeirydd Pwvll- gor y Manddaliadau). Gofynodd Mr J. R. Hughes i'r siaradwr di- wedda.f a oedd ef erbyn hyn yn barod i gyf- lawni ei addewid i wneyd adroddiad yn dangos a oedd Ysgol Madryn yn talu a'i peid- io. Dywedodd Mr Jones-Morris fod vsgrifen- ydd v pwyllgor wedi bod yn analluog i bre- senoli ei hunan yn y pwyllgor. Yr oedd yn wir ddrwg ganddo am hyny, ond buasai ad- roddiad yn cael ei gyflwyno cyn gynted ag oedd hyftv yn bosibl. Oyfeiriodd y Parch William Morgan at gin. iaw gynhaliwyd ym Madryn yn ddiweddar. Yr oedd yn bresenol yn hwnw aelod o'r cyn- Lvwodraeth, yr hwn a addawodd yn bendant V buasai yr arian oeddynt yn awr yn ddisgwyl yn cael eu talu. Yr oedd yn hen bryd gofyn i'r swyddog hwnw i gvflawni ei addewid heb ragor o oediad, a gobeithiai ef hefyd y buasai caderydd y pwyllgor yn rhoi'r ymrwymiad. Dywedodd Mr Jones-Morris y gwnai.
YR YSGOL HAF GYMREIG
YR YSGOL HAF GYMREIG (AT Olygybd YB "Herald Cymraeg."). Syr,-—Yn yr "Herald'' a newyddiaduTon era.ill yr wythnos ddiweddaf, gwelais lythyr gan "Defynog," ysgrifenydd vr Ysgol Haf Gymreig, yn galw sylw at y cyfarfodydd gyn- helir ynglyn a'r ysgol yr haf presenol. Ai onid gwell, Mr Gol., fuasai gohirio yr ysgol haf tra y pery y rhyfel? Os oes dyniion ieu- ainc yn arfer mynyohu yr ysgol haf—ysgol ardderchog, fe gydnebydd pawb—ai onid eu dyledswvdd yw naill a'i ymuno a'r Llynges neu a'r Fyddin ? Ac os nad -dy yn atebol i hyny a'i oni allent gynorthwyo ynglyn a dar- parn arfau rhyfel? Bet.h dywed eich darllen- wyr ar hyn?—Yr eiddoch. GWLADGARW1R. f
ORIAU Y TAFARNAU
ORIAU Y TAFARNAU (AT OLYGYDD YR "HERALD Cymraeg."). Syr.—Deallaf fod t-afarnau sir Gaernarfon yn cael eu cau am na-w o'r gloch y nos ym mhob man, oddigerth tref Caernarfon, lie y maent yn agored hyd ddeg o'r gloch. Plahain v dylent fod vn .aigored yng Nghaer- narfon am awr yn hwy nag y maent yn Llón- dudno. Bangor, ac eraill o brif drefi y sir? Ni welaf fod rheswm o gwbl, a da fuasai i Bwyllgor Heddlu Sir Gaernarfon gymeryd v mate,, i ystyriaeth. Dywedir fod rhai mil- oedd o filwvr i ddod i Ga-ernarfon yn fuan. Yn wyneb hyny credaf y dylid cymeryd mes- urau i gan v tafarnau yn y dref vr un adeg ag V erwneir nienvii manau era.ill.- Y r eiddoch, TREFWR.
HIR HOEDLEDD
HIR HOEDLEDD do Y nidtdJam gasodd ^r hanesyn canlynol anewn newj'ddi'adiiir Cymreig yn y flwyddyn 1814:- "Yn >d,diwedid;a:r, )í1J y Ffos-la.s, plwyf Llafft- srNly4dd A'bei'teifi, Shan IBa-rri, yn 105 o-od! A.r "aiirser ei mairwolateftlh, yr oedd 5widdi .bed\\1a,r o blant, 33 o wyrion, 119 o l«:wyn:cii. ta. 17 10 (oa^-wyirion. Yr oedd :mcwn Uawii f,ecid'ianit o'i syn.wvr.aiu hyd y di- fwodd. ac ychydig wythnosaui cyn ei rnarwol- lateth, gwerjodd .bar o hosamau i'w gwr, yr ih\ni svdd •grvn lawer yn ieuen^aich hi. Eto, yn, v Dyffryn, .plv.-yif LlaJnlbadialrnfawr, yn yr un .sir, John D3fis, yn 108 oed. Yr oedd er's blynyddwu yn cerdded i Aiberyst- wyt:h (tua chwe" milWir) i g-ael ei eiililio; yr hyn ia .wneid yn did,ld-al yn w''yd:dfa. 1r. Cox, o'r dirfef aa* gyfrif lei loearan. a,'i chiedd .ganmoladiwy i fed yn lan. Yr oedd yn oerdti- ed yn uwk>iu«y4ih,. ajc yr oedd! wedi bod yn dyrnu* o fewn dau fis i'w far w.'ola.eth."
[No title]
Garw gennVf am eich trailed, (medd lr 0.]\1 T"rd¡;; vn iC.vmru" "Y mae arnaf ofn v mynweh ddrwgdvbio rhywun dieuog. Dywedodd rhywun wrthyf. ar gam mi wramt-a, fod gan Dr. E. Pan Jones àdrw- dybia,eth o grefyddwyr un enwad yn sir Ab- y ert-eifi. oherwvdid iddo fivnyddcedd yn ol trolli ei gap yn un o'u cvfarfodvdd gweddi. Coll- air, innriu f'ambarel wrth ddod i A.fon Wen ddiwedd Mai, ac yr wvf yn gwneud fy ngoreu i beidio drwgdybio holl bobl Eifionnvdd a ohob rhyw Sais sy'n traniwy y ffordd honno. Rhodd.lswn eich hanes yn llawn yma oni bai v nviddvliai rhai in?i hysbvsrad cudd yw, i'ch helpu i gael y peth a gollwyd yn 01.