Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
14 erthygl ar y dudalen hon
BRO FFESTINIOG A'I |HELYNTION
BRO FFESTINIOG A'I HELYNTION (Gan Huw Llwyd) Hwyrach mai naturiol fvdd i lawer ynihoii paham v dewiswi-d y petia.wd uchod i lith wythnosol o'r fro hon, ac a oes mwy o hel- yntion yn perthya iddi nag i ardaloedd eraill yn ystod y dyddiau b!in presennoL Mae'r atebiad wrtli law, a meiddiaf d-lwe^i.l 1::1 welodd bro'r cliwaieiii-Li gymaint o heiynt yn ei hanes erioed o'r blaen er cyndarwg ei chyflwr lawer pryd. Meiddiaf dclweyd hefyd nad yw 'helynt v rhyfel presennol wedi effeithio mwy nac yn wir gymaint ar fywyd unrhyw fro yn y deyrnas ag a wm: ar y fro dlawd-gyfoethog hon. Efallai y tery'r gllth- ddvwcdiad hwn rhywun a. syndod. oDd mae'n eithaf eywir. inlae'i- bobl yn dlawd ac yn dldtach nag erioed. eithr y mae cyloeith di. hysbydd yn y creigiau sy'n erchwynion iddi. GWAEDD 0 FWiLCH Y GWYXT. Y nos Sadwrn o'r bLaen y bu gwaedd ddifciithr-oer yn peri a.rhosiad ar v brif heol yma, ac erbyn d'eall ymwelvddts estroncJ oedd wedi gwnend eisteddfa o un o bigyrnau clogwyn torsyth Bwlch y l; wvnt-Hid amgen Dylluan Freeh. Hyd y sylwo/dd neb ers llawer o amser, ni fu oernadau'r deyrn hwn yn glywadwy yn nes id* Blaenau na choed tewfrig Tanybwlch. Fodd bynnag Hm hyny, vr hyn a barodd ei hoerlais v tro hwn oedd i lawer feddwl am y posibilrwydd i'r He poblog hwn eto fod yn anghyfaneddle, pryd y gellir dwevd am damo yng ngeiriau'r bardd :— "Y Ilwybrpu gynt lie bu'r gan Yw lleoedd y dylluan." Pe cymerai rhywun y drafferth o gerdded o Gongl y Wal sy'n garnedd'au ers tro, i lawr i waelod Danygrisiau a'i draddodiadau godidog, ond odid nad ei brofiad fyddai ei fod yn gwgu ar dai gweigion," bron bob cam o'r ffordd. Gyda Haw, mae'r Cyngor lleol drwy ei swyddogion wrthi'n parhausi archwilio cvfaddaster neu anghyf- addaster tai i di-igo ynddynt, a'r hyn sy'n hynod yw fod pobi yn byw mewn tai cwbl anghyfaddas i fagu dofednod, a (thai llawer gwell yn cyflym ddadfeilio yn eu hymyl. Y rheswm syml a synkwyrol neu ansynhwyrol am hyny yw mai gwell cael peidio talu treth na. derbyn rhent isel. Ond dyma'r pwynt, y mae nad y dylluan ar Fwlch y .Gwynt a chrawc y gigfran ar un o'r clogwyni uwch- ben "hen injan isa" Cwmorthin yji sijcr o fod yn peri i'r mwyaf teimladwy ohonom ofni am ddinystr y lie ar wahan i dian-beleniad 'Germanaidd na dim arall. Mae'r bobl wedi ac yn mudo ac ymfudo i, bob rhan o'r wlad a"r bvd. Naturiol yw gofyn felly a yw ar ddarfod am danom. ODd, arhoswch funyd, nid yw pa/wb moir braddglwvfus, a dyna ddvwedai un o hen weithwyr mwyaf bodlon y fro wrthyf heddyw fGwener), ddiweddaf yn v bvd, ac yr oedd mwy o arddeliad ar y dywediad efallai, am fod ganddo bwt o geityn pridd yng ngiiil ei geg, ond dyna ddvwedai, Gewell chi weld v bvdd hi'n chwipio mynd vn well nag eri-j.-d yma ar ol i arian Germani ddarfod." Nis gwn paham y dywedai hyn mwy nag am filwyr Germani, ond oaiff y dvwediad siar?d drosto'i hunan, ond yn sicr djdigon y mae'r hen rycho.r hwn yn 11a.wn cymaint o ddarllenwr ag ydyw o ysmociwr, a chaniatau mai dail calil yr ebol" oedd ganddo vn ei getyn cwta. Ac yn wir, ma,e swn yw chwipio mviid "i'w glywed eisoes, ac yr oedd llawer mwy o f.iriokleb yma yr wythnos ddiweddaf nag a welwyd ers tro, a hyny am v rheswm syml fod gwaith PEDWAR, DIWRNOD," Vn yr Oaklev's a'r Uechwedd." Yn y cyfamser, mae'n amlw, fod pobl v lie hwn, lawer ohonom am v tro cyntaf, wedi cofio fod y faith beth yn bod a Chvnildeb," a hyny mewn ami i gysvlltiad. Sonir mai y dosbarth mwyaf prudd a digalon yn y fro yn awr yw y gweithwyr glo, ai'r rheswm syml yw fod diwydiant newvdd wedi dadblygu yn y lle-nild, amgen- CODI MAWN Son am gael diwydianau TLewydd i'r lie yn wir, dyma hen ddiwydiant- Cymru Fu wedi trilu'r oil i'r cvsgod. Mae'n wir i Mr. Llovd George ddweyd rhyw dro nad oedd vma lecyn i fagu myngafr, ond pe caws&i ein cyd- wladwr anrln-deddus v frainit o ddod vma.'n awr. ca.wsai weled llec\aiau diaOl1 di-olwg ar v wvneb vn ildio golud amserol i'r rhri sv^n ei geisio. Cario mawn o'r cvrrau moel sy'n mynd a hi yn awr, am fod pobl yn dilyn cyn- gor yr hen faled ddoniol:- Ysbvriwch bris v glo, Mae hwnw'n ddrud, d'i, go; Cvnilwch v tan yn faw.r ac yn fan, A chofiwch am bris v glo." Buasjvn yn arall-eirio r penill fel hyn, gydag ymddiheurad gostyngedig i'r awd.ur 0 dowch i godi mawn. Ei gael am ddim a wnawn, Cewch ddigon o dan yn fawr cc yn fan Os dowch i gario mawn," Heb ymdroi rhagor yn y fawnog laith wedi "Glan Stiniog" ddiwedd yr wythnos, y mae genyi air i ddwevd dros bobl, ac yn arbenig dros blant yr ard'al wrth yr holl wlad, ac yn fwvaf neilltuol wrth, amaetliwyr sv'n dd n llenwyr bod eg un ymron o'ch papur, Mr. Got., a dyna'r gair hwnw Ystyriwch bris v llaath." lEu yma wrthrvfel o aohos hyn beth amser yn ol ac nid heb lwyddiant, a llawen yw o-weled fod rhaiiii-auei-aili o'r wlad V1). awr yn "wi^hryfela yn erbyn yr un gorthrwm Nid oes dim math o .reswm medct y rhai ddylai wybod, fod pris y llaeth—h.y., y lletnth olysraf, heb ei ostwng er s wythnosau. Am laeth en wyn, gwyr pawb mai rliagorfraint y Blaenau yw i neb gael dimeuwerth o. hwnw am ddimai ar ei law, am mai etholedigion y cneua gwair bia hwnw wedi talu am dano ddwywaith. Fodd bynnag, a phris y llaeth Z, mewn ystvr arall y mae a wnelaf fi, a dyma rediad profiad y lliaws yn y mater hwn:- "Arucheb bris y llaeth Ni fu erioed ddim gwaeth Mae pobl y fro dair milltir o'u co o hervvydd pris y llaeth." "Direswm bris y llaeth Cù-di heb ostwng wnaeth, Os na ddaw ei bris yn llawer is Caiff ddychwel i'r Uaethdy lie daeth. "Gormesol bris y llaeth iSuro teimladau wnaeth Boed gwartheg y byd yn hesbion i gyd Nes gostwng o bris y llaeth." Oymered yr amaethwr glanaf ei glust a tlrvneraf ei galon v brefiad hwn at ei ys- tyriaeth, a rhoed esiampl dda i'w gymydogion, neu fydd dim i'w wneid ond troi at "con- densed milk," yn llwyr. ac iddynt hwythaa <rudw'u Uaeth i fagu eu lloiau. mi fagwn ninau'n plant ar ddwfr Liyn y Morwunon. Afae fv rhaglith wedi dirwyn yn gymaint pellen, fel mai y peth gore imi yr wythnos hon yw terfynu ,gydag ychydig ebion a glywir 5U CREIGIAU." Cyffiy wedi marw, ie, yr hen gvfaill tawel acharedig a dyfal ei awen. Ei fa.b hynaf yn cael dod adref i'w gladdu, ac yn cael gorch- vmyn i ddychwel at ei gatrawd y noson oyn Idi "-arigladd. Prin y cred'wn v gwyddai Arglwydd Kitchener am hyn, yn ol ei esia.mpl dda mewn achosicn prudcl cyffelyb, a cheir gweled eto. IRhaid cael orig eto mewn atgo gyda chyffdy. <0 "William Morris, Dolddelen," wedi marw meddai rhywun yn hyglyw. Dyna fel yr adwaenid ef oreu, ond yn y fro yma y treuliodd y rhan helaethaf o'i oes. Cymeriad caredig oedd vntau. a gedy nifcr o blant wedi tvfu i fynv'n hardd ymliob ystyr, mewn galar. tyfu i fyny'n hardd ymhob ystyr, mewn galar. Adseinia bualgorn v milwyr drwv ein creigiau vn bwvr a-c yn foreu, i'w ,galw i fn-ny ,a,ll gyri; i glwydo mewn amser cynieradwy fel ieir v myny'dd. Nos Ian nesaf, bydd yn galw'r dvrfa i'r Neuadd, lie bydd cyngerdd tan camp i crofio Ffrainc yn nydd ei chaledi. Bydd yn foddion difyrus i amcan teilwng. "Hysbvs v dengys y dyn o ba t-add y bo'i wreiddyn."
Advertising
j fl The lure of spee nsEJ It is tempting to go fast with a well-tuned motorcycle between I e your knees, but dangerous unless mL you fit the best tyre of a! the ( DUNLOP ) fEND two penny stamps to NEWBALL & MASON, Nottingham, and they will send you enough Mason's (^^1 IOO Out Extract of Herbs to make a iti Vlasony gallon of Refreshing Herb Beer.
O'R WYDDFA I'R MOR .
O'R WYDDFA I'R MOR (Gan Carneddog) JLLANCIAU R ERYiRI. Y mae rhai o "Lanciau'r Eryri" yn brwy- dro yn awj- yn y Dardanelles ac vn Ffrainc. Y mae eraill yn dysgu yn Winchester, Salis- bury Plain, Llandudno, etc. Yr wythnos ddiweddaf bu Private Griffith Evans, Berbh- Jwyd, adref am ycthydig ddyddiau o Salisbury Plain. Y CAISER A G WIRFODDOLW YR BEiDD GEiLERT. Mae v Caiser druan yn destyn gwg pob -prydydd Cymreig ar wyneb y ddaear ac y maent yn ymfflamyohu pob math o felldithion arno. Diau pe buasai i rai o ddisgvblion galluoo- «c aml-ieithog Athrofa Geltaidd Rhyd ddu" eu cyfieitho iddo y chwarddai v Caiser yn braf am eu pen. Er gwaethaf' difrifwoh y ,dyddiau, caed Ila-iver o hwyl diniwed a phlagio yng nghorlannau defaid" yr Eryri eleni eto. Rihoed Y Caiser a. Gwirfoddolwyr Beddgel- ert" yn destyn englyn vn un o'r corlannau y dydd o'r blaen, ac allan o ddeg o ddarlun- iadau hedeaoR a chyfFrous, dyfarnodd "Llew Lliwedd" yr englyn a ganlyn yn oreu:— Y Caiser yw'r dyn casa—yn y byd, Poeni hafwb wna'r cena; Os i wyddfod :boys y Wyddfa Y daw y gwalch, ergyd a ga Corporal JOHN JONES. CRAIG Y LLAN. !Rai blynyddau yn ol bu Craig y Llan vn destyn englyn yn un o gyrddau cystadleuol Beddgelert, ac englyn o waith yr hen gar medrus, v diweddar Howel G. Powell (bra.wd i W. E. Powell. Gwilym Eryri) oedd v goreu. Methais a dhael ond ei linnell gyntaf gan neb, gef "Craig y Llan, crog ei llwyni." Os v gwyr rhywiln am yr englyn i gyd byddaf yn ddioldhgar ohono. Yr oedd un o fechgyn y pentref wedi anfon englyn i'r gystadleuaeth, a dyma ran ohono: Craig Ion yw Craig y Llan, Yn crogi uwcrben "Ty Morgan" i! Llawer o ddifyrwdh a gaed gyda'r darluniad "anfarwol" hwn. PIBYDD Y TRAETH. Gelwir ef mewn rhai mannau yn Bibydd y JGro, Cethlydd, Giach yr Haf, a Gafr y Govs, lUwelir llawer ohonvnt ar hyd y corsydd yng nghanol mynyddoedd v Wyddfa. Ei enw gan y Saeson yw "Common sandpiper." Aderyn ymfudol ydyw. Cyrhaedda'r wlad hon tua diwedd Ebrill, yn gyntaf o'n haf-ymwelwyr, ac ymedv tua diwedd Medi. Maent yn tcymdeithion difyr i'r bugeiliad a'r mynydd- wyr. Daw ar wib, hoffus Bibydd,—i lonni Ceulannau'n hafonvdd; lEi gwynfaniad a'i <jan-fynvdd—garaf, Ala,e,n un a folaf tra mewo hen foelydd. CARNEDDOG. YXIWELWYR A'R BEDD. Bu amryw finteioedd o ymwelwyr o Lanca- shire yn aros am ycfhydig ddyddiau yn y penitref yr wythnos ddiweddaf. Cwynir mai ychydig yw rhif y rhai, sy'n aros yn hir yn y lie. Chwvrnella ugeiniau b foduron drwodd o 'hyd, fe pe buasai y byd yn nefoedd! CYINHADLIFJDD A CHYEARFOD YSGOL. ION SUL DOSBARTH Y i BEDL GEiLERT. 'Nos Sadwrn, y 3ydd, cynihaliwvd cvnihad- ledd chwiarterol Ysgolion Sul DosVarth y M.C. Beddgelert, yn Festry y "Capel Mawr," dan lywyddiaeth Mr Jonathan Jones, Hafod y Porth. Darllenodd Mr William Jones, Dol Afon. -Nant Gwynant, dafleni rhif a llafur y gnva- ) hanol ys,golion. Yna caed anerchiad neu •sylwadau ar Faes Llafur y dosbarth canol 4sef Gwyrthiau Crist) gan Mr William Evans, Buarthau, Blaen Nantmor. Traetthodd yn fanwl a medrus iawn. Oaed byr-sylwadau ganrai ereill. C-wynid mai pur ychydig oedd vn bresenol. Drannoeth, sef y Sabboth, cynlialiwyd Cyf- arfod YsjZolion y Dosbarbh yng Ngibapel Beth a ni a, Nant Gwynant. o dan lywyddiaeth Mr Jonathan Jones, Hafod y Porth. Yr arhohvr oedd y Parch D. Perry Jones, Rhyd- ddu. Cwrdd v Boreu.—Caed cv^^droddiad gan y plant lleiaf. Gwrandawvd arnynt gan Mr Richard Roberts," Beddgelert. Holwyd y ptent lleiaf yn y 5ed a'r 6ed bennod o'r Rihodd Mam." Caed atebion bywiog. Yna holwyd y plant mwyaf yn "Hanes Josopih. Atebion rhagorol. Canwyd amryw donau yn swynol odiaeth gan gor y lie, o dan arwein- iad Air William Evans, Buarthau. Cyfeilid gan ei fraud, Mr 'George Evans, Berthlwyd. Cwrdd y Prydnawn :—Cyd-adroddiad o gan ei fraud, Mr 'George Evans, Berthlwyd. Cwrdd y Prydnawn :—Cyd-adroddiad o bennod o Lvfr y Diarhebion gan aelodau Ysgol Blaeu Nanitmor, mewn modd cywir a meistrolgar. Gwrandawyd arnynt gan Mr Griffith Williams, Bryn Eglwys, Beddgelert. Holi r arolygwyr lleol i w.ybod ansawdd yr vsgolion, set' Mr Evyi Williams, Castell. ar- olygwr Ysgol Bethama, a Mr Morgan Roberts Gelli Iago. arolvgwr Ysgol Blaen Nantmor. Holwyd hwynt gan Mr Griffith Williams, Beddgelert. Caed adroddiad boddihaol YThlyn a'r ddwy ysgol. Yna bu ymdriniaelth ar y mater, sef Y pwvsigrwydd o ffurfio arferion da pan yn ieuanc." Agorwyd ef mewn dull clir, eang. ac adeiladol craji Mr William Wat- kin Hughes, Tanrhiw, Nantmor (o Ysgol Penieli. Caed sylwadau pellaoh ar y mater gan Mri William Williams, Gardd Llygaid y eydd, Nanltmor (o Ysgol Peniel), John Og- wen 0"011. Rhyd-'ddu, Griffith Williams. Beddgelert, a'r Pardh D. Perry Jones. Oaed trafodaeth fuddiol iawn. Canwyd amryw donau vn felus yn yslod y cwrdd hwn eta, o dan arweii-iiad Mr William Evanr,. Cwrdd yr Hwyr:— Cvd-adroddiad gan aelodau Ysgol Bethania. Gwrandawyd arn- ynt gan Mr John Ogwen Owen. Yna holwyd yr ysgol yn gyffredinol oddiar v Sed bennod o'r Ail Kpistol at y Corinthiaid. Caed etebion rhagorol, yn dangos ol darllen a llafur mawr. iRihoddwyd caiimoli-aeth uohel i'r Cyfarfod -Y,%gol drwyddo. Tvstia hynny fod yr Ysgol Sul yn fvw ac iraidd yng nghymoedd yr Er- yri. er 'gwaetlhaf bel'w'r bvd. M.OXCYFARCH. Exiillodd Ysgolion Sul Bethania a Blaen Nantmuv saile uchel ac anrhyJeddus yn Ar- holad Sirol Oyfarlod Misol Arfon v flwyddyn hon. Ivnillodd Miss Owen, o Ysgol i^cthania, y wobr ilaenaf o'r oil o'r ymgeiswyr, a Mr Pierce Morgan Pierce, o Ysgol Blaen Nant- mor, yn ail, a Miss Jane Jones, Fedw Bach, o'r un ysgol. yn agos iawn iddynt.- Cadwodd rhai ereill o'r ysgol fechan hon safle ragorol yn yr arholiwd. Cafodd v ddwy ysgol eu, llon- gyfardh yn galonog gan v cynryohiolwyr yn y Cyfarfod Yf-gol a haeddaai/t glod teilwng. RHODDGOFFA. Y mae v brawd Mr W. R. Williams, y Llyt;h\Td.y, Beddelert, wedi anrhegu eglwys y M.C. yn y pentref gyda set ysblenydd o lestri Cymun Cnigol, er coffadwriaeth barchus am ei briod. Mrs Williams, a fu farw ddiwedd v ■flwyddyn o'r blaen. Rhoddodd hefyd gwp- hwrdd hardd a pihwrpaso] i'w cadw. Nos iSul diweddat' bu y Parch R. Pryse Ellis, v gweinidog, yn gweinyddu v oymun sanotaidd i'r eglvvyu gyda hwvnt am v tro cyntaf. Aeth yr oidin'had drosodd yn ddymunol iawn. Djolohir i Mr Williams am ei anrheg werth- fawr. Yr oedd Mrs Willams, ei briod, yn Nvrai, daavel, ddoeth, a ohrefyddol ei hys- bryd. Y CYNHAEAF GWAIR. Ychydig iawn o fftrmwyr gwlad y Wyddfa sydd wedi dechreu tori eu gwair eto. Arhos- ent iddo dyfu mwy am yehydig, Pur ansef- ydlog vw graddfa y tywydd. Di&gwylir am wen>i a haul bellach. Rhaid cael pabpeth yn ei am?er. Pur ysgafn yw y cnwd yn yr uchel- dmiedd oherwydd y sychder diweddar.
RHODDION ELUSENOL .
RHODDION ELUSENOL BONEDDIGES YN GADAEL £ 30,000. Gadawodd Miss E. Browne, Tunlbridge Wells, y 6wni o 930,000, yn ei hewyllys at am- canian eluaeno la dyngarol, sef l,000p i Gym- deithas y Bywydfadau, l,000p i Gymdeithas Genhadol yr Eglwys, etc., 3,500p i un -was- ana-ethyddes. a lOup i bob un aiall fu yn ei gwasanaeth am dair blynedd.
Y BUCAITL.
Y BUCAITL. Mab'y gorlan a'r bannau—unigaidd, Ar anhygyvch lwybrau; A niwl dwl anial dvlau Am ei gorff wcli'n ymgau. Anghofia'i hun yn ing ei Ifynwes-brid Am ei braidd diloches; Ac 0, ni ddiffygia nes Daw '1\'1" gwan i'w dre' gynnes. Anwvlyd wyn ei wlad yw, ilti tadofwilth fyllt ydyw; Y grwydrus, farus. efo Yn ddinag goledd' honno; Ar yn ei WHed y cawn wyn Amhvdeddwr y Duwddyn. CYBI.
[No title]
MACKINTOSH'S TOFFEE DE LUXE— A sheer delight..
Advertising
T— » mm mm. mmmm mk 6 Look To Your Health for it is without a doubt the most important part of a well-ordered life. Good Health may be truly considered to be the basis of both | success and satisfaction; commercial ability as well as social qualities I M are largely dependent upon the possession of this greatest of all < blessings. Now in order to enjoy good health it is essential to bear in mind that certain conditions must prevail. The process of digestion M must be carried on with regularity and harmony; the appetite must be < H good the bowels must be in a state of healthy activity the liver and n the kidneys must perform their functions with efficiency. How are tt these desirable conditions to be brought about ? One simple method is M strongly recommended; namely,an occasional dose of Beecham's Pills. J S This medicinal preparation has been proved beyond contradiction to jj be of great value in the prevention and cure of most of the ailments to 1 JB which the digestive organs are liable. Such symptoms as biliousness, a constipation, depression, flatulence, headache, indigestion in many I tj distressing forms-all speedily yield to the remedial influence of J BEECHAM'S | AMP PILLS. Sold everywhere in boxes, price 1/1 (56 pills) & 2/9 (168 pills). gMHgMMi
GWELD A CHLYWED
GWELD A CHLYWED Colofn Rhys Ifan Anwyl ilistar Golygydd, fel ibydda nhw'n derd go ryw brin yr ydach chi tua'r "Her- ald" yna. wedi bed hefo hanes y rhan yma o sir For. -y' tros y ffordd i chi fel tae; ninna'n bobol go bwysig hefyd. Ond ,gyda'ch can- iatad cewch fenthvg ,clust a llygad Rhys Ifan iwan, ac yn y man i chi gael gwy'ood tipyn o'n helynt ni. Fel .pawb. Y RAYFE, L sydd yn pwym fwyaf ar ein meddyliau ar hyn o brya. ac nid rhyfedd, oherwydd y mae cryn gwrs or ochrau yma wedi rhoi eu hunain i'w gwlad, sef o Brynsiencyn, Llangaffo, Dwyran, a Nivvbwrch, yn enwedig o Dcwy- ran. Y mae iod haner cant, o ben- trel hychan fel hyn, wedi listio, chwedl y plant, yn bluan go smart yn ein cap greda i. Y mae un o fechgyn Dwyran gartref yn awr wedi ei glwyfo, set Lieutenant T. H. VYynn Williams, Glasfrvn. Hogyn garw ydi Tommie. Yn y banc yn Llangefni yr oedd, ond gahvyd ef at y Tiriogaethwyr wed; dech- reu y rhyfel. Codwyd ef yn swyddog. aeth i Ffrainc gyda'i gatrawd, ac .mewn brwydr galed collwyd. hell swyddogion., y gatrawd hono ond da a. Yr oedd ef yn un o'r daau, a dac-th aivan yn wrthiol hob ei glwyfo, ond yn ei Saw yn uhig. Dal yn bur ddrwg y mae ei law hefyd, ond pan wellha bvdd vntau yn troi yn ol et- i ail ymladd. Y mae dau arall oddiyma yn y trenches er's amser maith, sef mab ieuanc deunaw oed Mr. a Mrs. Soth- pby, Menaifron, a Mr William Thomas, Court: efe yn hen filw4- cyfarwydd. NIWBWRCH. Bu bachgen ieuanc o Niwbwrch gartref wedi ei glwyfo hefyd; sef Mr. Hughie Wil- liams, Gorffwysfa gynt. Clwyfwyd ef yn ei glun. Ar hyn o bryd y mae wedi dycbwelyd i'r ysbyty i orffen gwella cyn ail gychwyn. Y mae Hughie yn nai i'r Parch R. Hughes, Valley, ac nid yw ond dwy ar bymtheg oed. BRYNSIENCYN. Y mae hanes cynhyrfus iawn i un bachgen ieuane, Mr. John Roberts, oddiyma. Bu gartref yn ddiweddar am ychydig seibiant, wedi bod ym mhob brwydr bron o Mons hyd Ypres. Yn yr olaf clwyfwyd ef yn ei fraich, on d y mae yn gwella yn dda. Yr oedd hanes enciliad Mons yn fyw iawn ganddo. Yr oedd ef yn un o'r 25 adawyd o gatrawd gyfan, wedi rhedeg a'r gelyn ar eu sodlau bron, am filldiroedd. drwy afonydd, a thros fryniau gwlad na wyddai ddim am dani; wedi cuddio mewn twmpathau, adfeilion, a chyfryw ibethau, nes dod i afael catrawd Brydeinig arall. Nid yw yntau ond tuag ugain oed. Y GERMAN GAS. Ar ol cychwyn y Hith yma, daeth gair fod Mr. William Thomas, Court, Dwyran, wedi ei dd'wyn i ysbytty Cheltenham, yn dioddef oddiwrth effeithiau v German gas. Brysiwch fendio William, a dowch adra i ddweyd yr hanes wrthym. DYRCHAFIAD. Da iawn oedd genym weled y brawd ieuanc, Owen Lewis, Jones, Niwbwrch; maib y di- weddar Owen Jones y. go, gartref yn ei wisg swyddogol; efe wedi ei god'i yn Lieutenant vn'y Fyddin Gymreig. Swydd bwysig i un mor ieuanc. Poib llwydd iddo. Mewn mas- nachdv yn Llundain yr oedd cyn ymuno. LLWYDDIANT DWY FERCH 0 DDWYRAN. Rhai garw ydi'r genod yma am fynu eu ffordd ymlaen. Da "genym ddeall fod Miss Marv Roberts, Ga,rreg Wen, wedi llwyddo mewn arholiad bwysig mewn llawfer. Dau aeth trwyddi, a Mary yn un. Gall godi tri- ugain gair y munyd yn ol y dystysgrif. Well done, Mary, a gobeithio y byddwch yn hapus a Ihvyddianus yn eich He newydd iel typist, ym masnachdy y Meistri Griffith Jones, Caer- narfon. A gwelais beth fel hyn yn y papyr Saesneg heddyw "M.A. DEGREEiS." "Miss Martha Jane Roberts, B A." Miss Mattie Roberts, Pros Kairon, ydyw hono, hi yn gth-i-awes yn y Coleg Normalaidd, Bangor, ac yn dal i ddi'ingo yn uwoh o hyd. Llon- gyfarchiadau calonog iddi. Y SASSIWN. Yohydig o'r ochrau hyn fu yn y Sassiwn eleni. Yr oedd yn 'dywydd gwair ddechreu yr wythnos, ac yn bwrw mor drwm ddiwrnod y pregethau, ac Amlwch, mor bell. Ond aeth llawer i Cefnibach nos Lun i glywed y Parch W. Prydderch, Goppa yn pregethu; a'r dyst- iolaeth oedd na clilvwyd dim gwell erioed. Tystiai un brawd fod y pregethwr fel pe wrth ei" fodd yn pregethii yiso, a pha ryfedd, dy- wedodd y RaraVW. J. Williams, Llanfair, mewn Cvfarfod MisQl yn ddiweddar, mai y lie telb\*cai i'r nefoedd y gwyr ef am dano yd vw eglwys C'afnbaeh, fod pawlb mor unol ac' agos i'w gilydd yno. A dyna (beth sydd eisieu i wneyd unrhvw gymdeithas yn llwydd- iant. Ni ddaw yr Ysbryd Gl'an Ibyth i eglwys lie v mae cenfigen a chulni yn tagu'r olwyn- ion, yn enwed'ig os bydld y cyfryw ibethau yn v set fawr! MIRI'R 'MENYN. Er mai yng Nghaernarfon y mae ein march- nad ni o'r ochrau yma, y mae .gellym ddydd- ordab mawr yn y miri sydd wedi ei godi ym marchnad. Llangefni ,parthed tpris yr ymenyn. Ni wyddom ni yn y rhan yma am ymenyn -arwg, ond yn wir, y mae deg ceiniog am bwvs o ymenyn cartref, da, yn afresymol. Pa ryfedd fod ffermwyr yn cwyno cymaint. Re buasai .Beti yma. yn gorfod gwerthu ei hymenyp. am ddeg ceiniog, .gwerthu'r fuwch buaswn i. Un iawn ydi Miss Rowlands, Plas Penmvnydd. Well done chi, wir, .mae eisieu ambell i bilsan yn awr ac yn y man i ddwad agamlbel1 un ato ei hun. "Itwyf finnau yn cofio rhyw nri menyn yn Llangefni flvnydd- oedd yn ol; bu llawer o ysgi-ifennu i'r papyr- au ar y pryd, a'r gwyn yr amser hono oedd, fod y pris yn rhy rad ym marchnad Llan- gefni, i ateb i'r pris godid ar yr un ymenyn wedi ei ddwyn i Ai-foi-i fod y maelwr yn eniU gormod, a'r gwerthwr a'r prvniwr yn ei golled. Gall as wn feddwl fod rhyw»beth tebyg wrth wraidd y .cynnwrf eto. Byddwn. yn clustfeinio am adroddiad a phenderfyniad y pwyllgor benvwaidd svdd wedi ei godi. Hai ati fer- ched, a pheidiweh anghofio'r amcan wrth ymgynghori. Mae Beti yma yn grafun yn aTw ei bod tu allan i'r cylch, n-a buasRi yn byw yn nes i Langefni er mwyn iddi gael ei dewis, ond rhyngoch chi a finnau a rpost llidiard, ddaethai neib i benderfyniad yn dragywydd wedi i Beti roi ei bvs yn y brwas. Wei, dyma .ddigon am heddyw ynte, cewch lith mwy amrywiol y tro nesaf, ac os teimla lihywun awydd anfon gair i mi, RHYS IFAN, c/o yr "Herald" Caernarfon, a ibydd po- peth yn iawn.
CWYN YN ERBYN ELPHINj .
CWYN YN ERBYN ELPHIN "Ni aHaf ddeall y dirmyg hwn tuag | atom," meddai'r Parch Llewelyn Williams, rheithor Dowlais, ym Mwrdd Gwarcheidwaid Merthyr. "Un adeg y crwner wnaeth, ond yn awr dyma'r Ynad Cyflog." Y sylw ag y gwrthwynebid iddo oedd yr un a g-anlyn,— "Nid wyf yn ineddwl rhyw lawer o'r Bwrdd vna," a llefarwyd ef gan Mr. R. A. Griffith I (Elphin), yr Ynad Cyflog dros Ferthvr, mewn achos yn Llys yr Heddgeidwaid. "Yr oedd y .bobl a ddylai gefnogi y Gwarcheidwaid yn eu dirmygu," meddai'r rheithor. Ystyriai Mr. A. J. Howlield v mater "fel storm mewn cwpan de." Nid oedd yn credu mewn beirn- iadu yr Ynad Cyflog "yn ei aibsenoldeb," ond dvwedodd y Parch Llewelyn Williams "Nid wvf yn ei feirniadu nid wyf ond yn amddi- ffyn y Gwarcheidwaid."
[No title]
Mae hyny'n wir ymhoib cysylltiad, ac ni fu erioed yn fwy o wir, nag yn y ffaitli fod Ivor Wynn, sydd newydd basio'i ugain oed, wedi pasio'n dwrne. "Pwy ydvw, meddai rhvwun," ond "Mab yr Hen .R. O. me d-d q;'r llall; ac epgyned eto yw dymuniad ardal gyfan. Ond dyma eco'r creigiau'n tewi heno. gyda dweyd fod un araH o feibion adnabvddus ein bro, sef Mr. John Parry Jones, wedi enill ei I B.A., yn Ngholeg Caerdydd.
Advertising
y 4ea4<In; cuul. Æ SF-! iL BIRD'S Custard and stewed fruit is the dish to keep > you cool and fresh, as well as active and healthy. The more you eat, within reason, the better you are. W With stewed fruits and BIRD'S Custard, all possible M risk with the raw fruit is avoided. This creamy and ■ delicious Custard rounds off the natural fruit tartness, ■ making it so much more appetising and agreeable. I Then there is the real body-building nutriment in ■ L^ofTrr BIRD'S Custard. This all-important quality makes m 0 Bird's -the Perfect Custard, the mainstay of light refreshing m summer meals.^ /friss t — substilute can be so pure or so 1vholesome. In zd Pitts" 4d Be 71d Boxes, and large Tins. dr- c-vg w
- CHWILOG AC YMRESTRU .
CHWILOG AC YMRESTRU (AT OLYGYDD TR "HKRALD CTMRAEG."). Syr,Carwn gael ychydig o le yn eich newyddiadur i ddweyd gair bach wrth Am- os." Gresyn fod wr fel "Amos" wedi gwneud camgymeriad mor fawr trwy ddod f allan i gyhoeddi barn ar y diniwed, gan adael allan y gorthrymwr fel pe byddai yn awdwr pob daioni. Ai felly Amos o Tecoa? Efallai mai camgymeriad wnaeth wrth roddi yr enw "Amos," ac mae Elias ddylasai yr enw fod. Fe wnaeth y Prophwyd ma.wr hwnw gam- gymeriad tebyg i'r "Amos" hwn, fel nas gall- ai efe weled neb ond efe ei hun. I Amos" nid ydyw Itawelwch yr Eglwvs, tra mae'r byd yn ei wallgofrwydd, ond ymddygiad oer, hunangyifiawn ac anghristionogol. Hoffwn ofyn i "Amos"—Pwy sydd yn rhwymo arch- ollion dynoliaeth? Pwy sydd yn porthi'r ne- wynog? Yn rhoddi dwfr i'r sychedig a lletty i'r dieit.hr di-gartref? Onid cymeryd ei ar- wain i Galfaria wnaeth y Ceidwad, gan roddi igorchymyn i'r milwr roddi ei gleddyf yn y wain, ac anfon gweddi at ei Dad i ofyn iddo faddeu i'r milwyr llofruddiog? Ac onid oes heddyw saith mil yn cerdded y ffordd hon? I Dywed fod svniadau rhai ohonom am grefydd yn "'blentynaidd o baganaidd a ffol." Yn wir dyna ydyw crefydd i'r doetihion a'r deall- u.s. lEdrychent ar wir grefydd fel peth yn- fyd a ffol. Ond trwv drugaredd ychydig o'r dosbarth yn sydd wedi eu galw i'r gwaith. "Rhaid distadl v bvd a etholodd Duw." Ac nid oes mawredd bydol '3. n'nwysg daearol yn perthvn iddo, ac o safle "Amos" mae yn an- hawdd canfod yr eglwys. 'Er hyny oyflawna ei chenhadaeth fel y lefain yn y toes, yn daw- el a distwr. eto'n bur sicr. Ac v mae v dai- oni sydd yn y byd yn dwyn tystiolaeth ei bod mor amlwg a dinas ar fryn. Dywed ihefyd wrthym mai pechod y cre- fyddwr yw anghofio fod ystyr ddynol ac ym- arferol i'r igan a'r weddi. Atolwg, a oes gan y cyfryw rai igrefydd? Nid am v dosbarth yna. yr wyf yn son, ond am y wir Eglwys. yr hon sydd yn gallu caru gelyn yn fwy na. charu gwlad, dioddef ei sathru a cholli popeth daearol, yn hytnach na cheisio gorchfygu trwy arfau cna.wdol a dvnol. Ac ni ddysgent ry- fel mwyach." Sylwa ar "Crefyddwyr selog nad ellid eu galw yn gvdweithwyr dynion, etc." Gwir fod drws yr Eglwys yn agored o led y pen, a llawer o'r geifr yn dod i mewn wedi ym- wisgo mewn crwyn defaid, gan achosi llawer o flinder a rhwystr yn yr eglwys, a bod yn ¡ J_in_1 I.¡ achos i lawer un golli golwg arni. Una^rr; ddywed yr Athraw fod y "gwenith" yn Hal ei werth am fod Yr "efrau" yn cyd-dyfu ag ef yn yr un maes. Fe ddeil Amos" yr iÐglwys yn gyfrifol am ddinystr m-oesol y byd. A all efe wadu na fa yr eglwys ddim yn pregethu Gwaroowr yn ei dinasoedd, ac os yw v byd wedi gwrthod credu ynddo, beth all yr eglwys wneyd yn well na cvflawni gorchymyn ei Hathraw. set, "Ysgydwch y llwc-h oddi wrtth eich traed yn d\*stiolaeth iddynt." Buddiol fyddai i ni gofio nad yw'r yn y gwynt sydd yn rliwygo v mynyddoedd, ac yn dryllio y creigiau, nac yn y ddaeargryn, na. ohwait'h vn v tan. A be byddai i "Am. os" ddod i ddrws yr ogof ond odid na chlvwai yntau v Ilef ddistaw fain.—Yr eiddoch, UN O'iR LtLE-
[No title]
Dydd Mercher liaddvvyd Capt. Arthur Henry James, mab i gyn-faer Wreosam, tra yn gwneuthur albrawfion gydag awyrenau yn Upavon, .Salisbury Plain. Nid oedd ond 28 mlwydJ oed. Mae ganddo bedwar brawd yn v fyddin. Ehedodd i Ffrainc yn Awst. En- illodd y M.C. (^Military Cross) am ei wrhvdri yn y rihyfel, ac addurnwyd ef gan y Brerm.
Advertising
t PONER Ii, I m, Mary Mary not contrary t Tt t Quiclt does your brightness grow av SucL BrigLtnesstells oTsavoury Smells From shining pots all in a row 0 It's because Mary uses POWDER MONKEY that her Cooking Utensils are so sweet and clean, and so brightly reflect her own bright face. Powder Monkey is a quick cleanser and polisher. It's splendid also for scrubbing Woodwork, Floors, Tables, Dressers, Cupboards. Powder Monkey is the well-known preparation Monkey Brand in powder form. For some parts of the work Powder Monkey is handier than Monkey Brand-both should be in every household. POWDER OR CAKE, WHICH WILL YOU TAKE ? BOTH. USE USE MONKEY BRAND POWDER MONKEY for Cleaning and Polish. for Scrubbing Floors, ing Tin, Copper, Brass, Tables, Dressers, Cup- Marble, Enamel, Lino- boards, Sinks, and for leum, China, Glassware, Cleaning Gas Stoves and &c. Cooking Utensils. BENJAMIN BROOKE & CO. LIMITED. M 7S_FLS How