Yr Herald Cymraeg

BLAS OERAIDD AR BLESERAU. Mae dyn iach a heinyf yn cael golwg gwa- hanol iawn ar fyd a'i bleserau, rhagor na'r dyn sydd yn nychu ac yn ngafael iselder ys- bryd dybryd. A'r gwaed yn gwbl y mae a wnelo iselder ysbryd. Cofus genyf i amaeth- wyr o gadarn gyfansoddiad unwaith yfed o farddwr ar ol poethi ei hun wrth ddidol de- faid ar y mynydd. Cymerwyd ef yn glaf, y dydd canlyncjl, ac mor drwm ydoedd iselder ysbryd arno, fel y bu farw yn mhen ychydig ddyddiau, wedi ei lwyr orchfygu gan iselder ysbryd. Er mai achos o lygriad neu wenwyn- iad gwaed ydoedd hwn, profa y ffaith mai gwaeledd gwaed sydd wrth wraidd pob di- galondid. Digon gwir, mai'r gwaed yw yr einioes. Mae gwaed trwchus yn rhagddar- bod amddiffyniad rhag difrodaeth llawer o gwynion yr ym yn ddarostyngedig iddynt. Yn y cyflwr hwn, nid oes ond y Gwin Coch Tango a all eich diogelu mewn meefdiant 0 iechyd. Mae'r haiarn sydd ynddo yn drwythedig gan natur yn bur angenrheidiol i bob dyn ar adeg- au neillduol, ond yn llawer iawn mwy felly pan fo'r gwaed yn deneu. Mewn cyflwr f) wendid o'r fath nis gall yr ystumoij dynnu haiarn o fwydydd cyffredin, a phan y mae galluoedd natur yn isel, mae yr anallu hwn yn dyfod yn fwy llym fel nad yw gwe 'iydJ- iad (rhwy) haiarn mwy yn feddyginneth, "rf cyflenwad coll e'fen bwyd, hyny yw, bydd y Tanm Winp vn <rwnevd i fvnv ddvh"i>n yr "0' J 0 .¡ tI ystumog o dynnu haiarn o fwydydd o fir'-dr.. Dywed Mr. W. Jones, Cefn Poeth, Talwn Llangefni, yr hwn sydd wedi bod yn y Fas- nach Gyffuriol (Drug Trade) am ams-r ma;th, yn Llangefni, Bethesda, fod yn resy!us me- ddwl fod dynion mor anwybodus o'r hyn y mae arnynt wir angen o hono i ategu bywicg- rwydd a mwynhad bywyd. Cefais gyflra^fdra i wvbod mai canmoltaeth unfrydol sydd iddo. Nid rhai yn ei ganmol, a'r lleill ddim yn ei ganmol, ond rais unfrydol eu profiad ydoedd ei fod yn haeddu yr holl glod a all tafod ei draethu.

EILUN Y TORIAID Edrydd un newyddiadnr Seisnig mai Mr. Lloyd George yw eilun y "Daily Mail" ar hyn o bryd, ac o ganlyniad fod ei safle yn beryg- lus iawn. Canmola y "Daily Mail" Mr. Lloyd George am gymeryd Arglwydd Hal- dane mewn Haw.

BLYNYDDAU PWYSIG I FERCHED Y bilynvddau pwysicaf yn hanes y ferch yw rhwng pedair a deugain a hanner cant oed. Mae nifer fawr o'r rhyw fenywaidd yn myned i'r cyfnod hwn mewn ystad isel, drwy ormodedd o waith, pryder neu ddiffyg gwaed wedi ei esigeuluso, ac o angenrheidrwydd ma-ent yn dioddef yn fawr. Eto, gellwch yn hawdd aanewvddu cyflwr eich iechyd hyd yn oed ar yr adeg hon o'ch byWvd. Ymysg y pethau ddywed, wrthych eich bod yn dioddef oddiwrth yr arihwylder hwn y mae cur yn y pen, curiad y galon, .poen yn y cefn, ac iseldeT ysbryd, ac anhwyiderau cyft- redin ereiil, y rhai sydd yn dweyd wrthych fod eich iechyd yngalw am sylw. Mae mer- ched yn sefyll mevm angen am waed coch cyfc.etllog drwy eu holl fywyd, ond nid oes fwy ,0 angen am dano nag vng nghyfnod y canol oed, pan y mae y nerfau yn wan, ac vvodi eu gorweithio, Yn awr, gail pob dynes sydd yn dioddef oddiwrth yr anhwylder hwn brofi y gall wella cyflwr ei hiechyd drwy gyfoethogi ei gwaed. Gall merched sydd yn dioddef fel hyn dxeio Dr. Williams' Pink Pills, gan fod y pelenau hyn yn cyuyrchu gwaed coch cyfoethog, yr hwn sydd yn cynyrchu ystumog, yn g well a a chrythau y cor-pb, ac yn adnewyddu yr holl gyfancoddiad. Y mae miloedd o ferehed wedi earned fod Pelenau Pink Dr. Williams yn belenau rhagorol i adnewyddu eich iechyd. Felly os ydycb. yn cwyno cei weh Belenau Pink Br Williams* Ceisiwch hwy gan fin rhyw fasnachwr, ond gochelwch belenau pink, gofvnwch am rai Dr. Williams. Llyfryn bychan defnvddiol i ddynes, "Plain Talks to Women." yn rhad, ond anfen post- gerdyn 1 Hints De-pt., 45, Holborr. Viaduct, London.

MESUR COFRESTRIAD Yr Ail Ddarlleniad Yn Nhy y Cyffredin, ddydd Llun, yr wyth- nos ddiweddaf, cynygiodd Mr. Walter Long (Uywydd Bwrdd Llywodraeth Leol), ail ddarlleniad y Mesur uchod. Dywedai fod angen am fesur o'r fath, er cael cofnodiad o adnoddau dynol y wlad. Ar hyn o bryd, yr oedd dynion yn cael eu cymeryd i'r fyddin allent fod o wasanaeth mewn cyteiriadau er- aill. Hawdd oedd beirniadu y Swyddfa Rhy- fel, ond sut yr oedd y swyddfa hon i weith- redu yn wahanol yn absennoldeb unrhyw hys- bysrwydd? Yr oedd y mesur i gael ei gym- hwyso ar gyfer pob dosbarth yn y wlad- cofrestriad y tlawd a'r cyfoethog fel eu gilydd, a chredai y byddai i'r mesur ddadguddio ffeithiau ac adnoddau fyddent yn achos o syndod. Gofynid y cwestiwn, sut yr oedd- ynt yn myned i wneyd defnydd o'r hysbys- rwydd a ofynid am dano? Credai mai man- tais fyddai penodi pwyllgor bychan-nid seneddwyr na swyddogion o angenrheidrwyda —ond dynion hysbys mewn ad-drefniant llafur pa rai wnaent eu galluogi i wneyd y defnydd goreu o'r hysbysrwydd a geid trwy y mesur. Sylwai mai un o'r gwrthwynebiadau i'r mesur ydoedd y byddai iddo arwain mewn rhyw ffordd ddirgelaidd at orfodaeth filwrol. Bydd- ai i'r atebiad roed gan y Prif-weinidog wneyd i ffwrdd a'r syniad yna. Ond byddai i'r mesur helpu yn fawr y swyddogion ymrestru er osgoi yr anhawsderau hyny oeddynt yn eu gwynebu ar hyn o bryd, a'u galluogi i wahan- iaethu rhwng y dynion ddylai gael eu cym- meryd a'r rhai ddylai aros gartref. CYNYG GWRTHOD Y MESUR. Cynygiodd Syr T. P. Whittaker (R), wrth- odiad y mesur. Dywedai nad oedd yn gwrth- wynebu i orfodaeth milwrol os yn angen- rheidiol i arbed y wlad, ond yr oedd y gwrth- wynebiadau i hyny ac i'r mesur rhagarweiniol hwn o gynllun gorfodol, a'r canlyniadau mor annymunol, fel nad oedd yn dymuno dechreu arnynt hyd nes y dangosid eu bod yn angen- rheidiol. Yr oedd y mesur yn codi rhai o'r pwyntiau mwyaf dadleugar yn bosibl. Nid oedd angen o gwbl am dano. Yr oedd ganddo ymddiriedaeth yn y Llywodraeth ddiweddaf, ond yr oedd yna aelodau yn y Llywodraeth bresenol nad oedd ganddo unrhyw ymddiried- aeth ynddynt. Yr oedd ganddo fwy o ym- ddiriedaeth yn marn y Pritweinidog mewn ma- terion ymarferol na'r gweddill o'r Ty gyda'u gilydd. Clywsent son am Weinyddiaeth ran- edig, ac yr oedd y mesur yn dwyn pob tystiol- aeth o Weinyddiaeth ranedig. Yr oedd y merched wedi eu rhoddi yn y mesur gan un elfen o'r Weinyddiaeth am y tybiant y byddai i hyny "swampio" y mesur. Mr. Long: Y mae hyny yn hollol anghy- wir. Dywedodd Syr T P Whittaker, gan barhau, fod yr adran arall wedi cytuno i gynwys y merched am ei fod y cam cyntaf i rywbeth mwy. 'Compromiseio' ydoedd-nid oedd yn ddim amgen na dal y ganwyll i'r diafol (chwer- thin a chym.). Yr oedd yn beryglus, yn wen- did ac ynfydrwydd. Ni byddai cofrestriad yn- ddo ei hun o unrhyw fudd. Beth oedd J di- wedd? Bydded i'r Llywodraeth ddyweyd yn eglur wrthynt beth oeddynt yn ei wneyd (cym.). Yr oedd angen ad-drefniant ac effeithiolrwydd yn y pen uchaf. Bydded idd- ynt lanhau, ail bobi ac ad-drefnu Whitehall, yn enwedig y Swyddfa Rhyfel a'i changhenau (cym.). Nid oedd y mesur hwn ond coll am- ser a choll yni. Yr oedd yn cyfeirio sylw oddi wrth y gwir angenrhaid a'r gwir berygl. Nid oedd cofrestriad gorfodol yn angenrheid- iol i alluogi y Llywodraeth i ddyweyd wrth y bob! beth i'w wneyd. Gadawer iddynt ofyn i'r bobl gofrestru eu hunain, ac wedi iddynt ym- restru gadawer i'r Llywodraeth eu defnyddio. 0 berthynas i'r Swyddfa Rhyfel nid cofrestr- iad oedd eiaieu, ond cliriad llwyr. Yr oedd yr holl wlad. i gael ei throi a'i phen i lawr o herwydd methiant yr awdurdodau cyfrifol i wneyd eu dyledswyddau. Yr oedd cefnogydd mwyaf selog y mesur wedi dadgan ei fod yn. gam tuag at orfodaeth, ac felly yr oedd hyn yn hysbysiad i'r byd na wnai eu dynion weithio nac ymladd yn wirfoddol. Yr oedd hyny yn enllib ar y wlad, ac yr oeddynt wedi cael digon 0 hyny gan y Wasg Felen (cym.). Ei gynghor ef i'r Llywodraeth ydoedd am iddi rwygo y mesur a myned yn mlaen gyda gwaith pwysicach. Cefnogodd Syr Ivor Herbert (R.) y mesur, gan ddyweyd nad oedd ef yn gweled dim ynddo yn arwain at orfodaeth. Beirniadodd Mr J. M. Robertson (R.) y Swyddfa Rhyfel oherwydd ei dull difusnas o gario yn mlaen ei gwaith. Ni awgrymai fod gan y Llywodraeth unrhyw amoan is-raddo-1 wrth ddwyn y mesur gerbron, ond cydnab- yddai nad oedd yn ei ddeall. Siaradwyd yn mhella-ch gan Mr Duke (C.), Mr Denman (R.), Mr Halves Fisher (R.), Mr Snowden (Llafur), Syr Alfred Mond (R.) Mr Llewelyn Williams (R.), Major Araher Snee (C ) Mr Arthur Henderson (lLlywydd Bwrdd Add'ysg), Syr W. Byles (R.), a Mr Hob'house (R.).' A Artebwvd i'r ddadl gan Mr McKenna, yr hwn a ddywedai nad oedd y mesur yn cyn- wvs ond un ewyddor-mesur o gofrestriad u vdoedd, ac fel pob mesur o Igofrestriad neu gvfrifiad vr oedd yn orfodol i hyny, a pho'b- peth arall yn wirfoddol. Cynygiodd Mr McKenna y Cloadur. a chariwyd ihyny trwy fwvafrif.. Ymranodd y Ty ar gynygiad Syr T. P. Whittaker fel y eanlyn :— Dros v isrwelliant 30 Dros y Mesur Mwyafrif i'r Llywodraøth 223 Cafodd vr ail ddarlleniad ei gario heb ym- raniad pellaa. BARN MR. ELLIS GRIFFITH. Yn ystod trydydd darlleniad y mesur siar- adodd Mr. Ellis Jones Griffith, A.S., yn gryf o blaid. Dywedodd fod y mesur y cam cyntaf i drefnu adnoddau y wlad. Os mai papur syml oedd i fod yr oeddynt am wastraffu arian arno, dylent ei wneyd yn erfyn effeithiol. Pe buasent wedi cymeryd ychydig yn rhagor o ofal yn ystod y misoedd diweddaf ni fuasent yn cael eu hunain yn y cyflwr yr oeddynt yn- ddo ar hyn o bryd (cymeradwyaeth). Y Lly- wodraeth oedd i benderfynu angenrheidrwydd v mesur. Ei farn ef oedd y dylai pob dines- ydd wneyd ei ran, ac os na wnai, v dylid ei orfodi i wneyd y gwaith. Yr oedd ganddynt orfodaeth mewn addysg a threthiant, ac ni allai anghofio fod Undebau Llafur a charedig- ion dirwest o blaid gorfodaeth. Gallai y llwyr- ymwrthodwr fod yn llwyrymwrthodwr gwir- foddol, ond yr oedd arno eisieu pasio Deddfau Seneddol i wneyd pobl ereill fel ef ei hun.

MR. GWYNN JONES, M.A. Anrhydedd i Fardd Gymreig Y mae'r radd o M.A. wedi cael e: rhoddi i Mr Gwynn Jones, darlithydd mewn;Cym- raog ym Mhrifysgol Aberystwyth, gan Brif- ysg-ol Oymrll fel cydnabvddiaeth am waith ymahwiliadol. Tesityn y traethawd a ddy-g;, odd hyn i Mr Jones oedd "Barddoniaeth a Rhamant." Bu Mr Gwvnn Jones, yr hwn a. fu am flvn- yddoedd mewn cysylltiad a'r Herald Cvm- raeg," yn y Lyfrgell Gened:aethol yn Aber- ystwyth cyn cael ei benodi i'r swydd o ddar- lithvdd. Y mae vredi enill y gadair yn yr Eisteddfod Genedlaethol ddwywaith, sef ar "Ymadawiad Arthur" vm Mangor, a Gwla.d y Bryniau" vn Llundain. -ac y mae yn awdwr amryw lyfrau ereiil, ymhlith y rhai y mae Cofiant Thomas 'Gee."

SEDD ARFON Dewis Mr. Caradoc Rees Dvdd Mawrth ydoedd divrnod enwi ym- geiswyr am y sedd dros Arfon yn lie y di- weddar Mr Wil,lia,m Jones. Yr unig un a enwvd ydoedd TSTr Griffith Caradoc Rees, bar- gyfreithiwr. Holly Bank, Birkenhead, a chy- hoeddwyd ef wedi ei,ddewis yn aelod yn ddi- wrihwynebiad. SUB-LIEUT. ALWYNE CARTER, R.N.V.R. Fu un adeg yn rheolwr Cnwarel Cilgwyn.

YNADLYS PORTHMADOG Cosbi Swyddog Milwrol Deheurwydd Heddwas Arbenig Cynhaliwyd ddydd Gwener. geAron Mri R. M. Greaves, O. T. Williams, a Dr. Living- stone Davies, John Lewis, a J. R. Owen. HEB HUPEN. Cyhllddwyd J. P. Pullan, Goat Hotel, Beddgelert, o werthu llefrith dan y safon. Ymddangosodd Mr William George ar ran yr erlynydd, Mr Vaughan Davies. Tystiodd Mr Vaughan Davies iddo alw yn ngwesty'r di- ffynydd ar Mai 26ain a phrynu tri haner peint 0 lefrit/h am oc. lrr oedd hyny yn 4c y peint, ac yr oedd wedi prynu llefrith y diwrnod hwnw yn Beddgelert am 2c y peint. Bu iddo anion 1,han ohono i'w ddadansoddi, ac yr oedd yn fyr o 61.7 y cant o hufen. Gof- ynodd Mr Pullan iddo ai oni ddylai ei hys- ibysu ar y cychwyn ei fod yn prynu y llefrith i'r ipwrpas hwnw. Dywedai Mr Pullan eu bod wedi tynu yr hufen oddiar y llefrith ac nad oeddynt yn gwerthu llefrith yn yr ystyr arferol. Os gofynid am lefrith newydd bydd- ent yn ei roddi heb dynu yr hufen ohono.— Dywedodd y Cadeirydd fod yn rhaid iddynt amddiffyn y cyhoedd. Os oedd pobl yn prynu llefrith yr oeddynt yn disgwyl cael llefrith. Yr oeddynit yn ei ddirwyo i lp a'r costau, cyfanswm o 2p 11a 6c. DIRWYO SWYDDOG MILWROL. lOyihuddwyd Lieut. B. M. Morgan o'r R.F.A.'o yru cerbyd modur heb drwydded, ac hefyd o yru y cerbyd er,.r)erygl i'r cyhoedd. Y.mddan,gosodd Mr John Humphreys ar ran y diffynydd.-Tystiodd Yr Heddwas Roberts, Beddgelert, i'r diffvnydd yru gyda chyflym- der peryglus trwy Feddgeiert ar y 26ain o'r -6!- Y PARCH J. T. PHILLIPS, B. A. Gynt CUTJad Caernarfon, or.d yn awr yn gaplan gyda'r Fyddin 3-n, Northampton. L,

■■■MHpMMKiMnaraRMaMMMMH) mis o'r blaen yn agos i ddeg o'r gloch yr hwyr. Bu iddo waeddi arno i arafu, ond cyfiymai am ysbaid, ac yna ,bu i'r tyre fyrstio, ac yna stopiodd ger v gwesty.—Dywedodd y diffynydd nad oedd yn gyru ond yn ol 10 milldir yr awr, ond yr oedd yn agosaeh i ugain milldir yr awr. Pan ofvnodd am ei drwydded dywedodd nad oedd ganddo yr un. Yr oedd nifer fawr o loobl yn y pentref am fod y gwirfoddolwyr allan am y tro cyiitaf.- Dywedodd Mr John Elias Jones, Bethania, Nant Gwynan-t, ei fod yn Beddgeiert y nosttn dan sylw, a gwelodd v cerbyd modur yn dud -gyda. chyflymder dychrynllyd, a. bu i un o'r olwynion fyrstio with droi y gornel.—-Cad- arnheid y dystiol-aeth uchod gan Mr David Williams, Llanberis.—-Dywedodd Mr John Humphreys fod y diffvnydd wedi myned a'r cerbyd allan ar brawf gyda'r bwriaa o'i brynu. Nid oedd yii hooibl j'rcerbyd fyned yn gyflviInach na 15 miildir yr awr. Ac ni huasai yn bosibl i neb droi y gornel yn Bedd- gelert pe yn gyru 20 milldir yr awr.-Tyst- iodd y diffynydd nad oedd y mes-urvdd yn dangos ond 10 milldir yr awr, ond gwrthod- v odd yr heddwas edrych ar y mesurydd. Bu iddo brynu itrwydded y dydd dilvnol. Bu i'r fainc ei ddirwyo i bunt yn mnob achos a'r costau, yn lglwneyd cyfanswm o 2p 14.s. GOLEU RHY LACHAR. Cyhuddwyd Griffith Hughes, 59, High St.. Porthmadog, o yru cerbyd •aaodur gyda guleu rhy lachar ar y lampau.—Tystiodd Huw R. IGruffydd, Criccieth, heddwas arbenig, ei fod wedi igweled y cerbyd tua ohwarter i unar- ddeg y 24ain o'i- mis o'r blaen. Pan alwodd ei sylw at y goleuni llachar ni wnaet-h sylw ohono ond aeth ymaith.—Yn ateb i Mr John Humphreys dywedodd na sylwodd fod y lampau wedi eu gorohuddio.-Tystiodd yr Heddwas Thomas iddo weled llewyroh goleu- ni y lampau pan oedd yn dod o gyfeiriad Caerdyni. Yr oedd ganddo oleu llachar iawn. —TJystiodd y diffynyd,d ei fod wedi aro-s am ddeng munyd yn yr Hotel, Criccieth. Yr oedd wedi gorchuddio y lamp au a iphapur glas er's dyddiau, a gwyddai yr iheddlu yn Poritihimadog hyny. Ni bu i'r tvst, Huw R. 'Gruffydd. edrych ei lampau o gwbl.—Dywed- odd y Cadeirydd en bod o'r farn fod y diiryn- vdd yn d-ingos noieuni rhy lachar aoC yr oedd yn rhaid iddynt barchu y deddfau arbenig er amddiffyn y wlad. Gan e: fod yr achos cyn- taf dan yr arehob newydd yr oeddynt yn ei ddirwyo i 10s a 5s o gostau. DEHEURWYDD CYNGHORYDD. Cyhuddwyd George Buseton, Sutton-on- TVent, o roddi manylion twyUodrus wrth gof- restru ei hunan mewn lletv yug Nghl^ccieth. Yr edd wedi dod i aros yn y dref am ychydig ddyddian.—Tvstia-i y Cvngihorvdd Huw R. Gruffydd (heddwas iddo ddarganfod fod v diffvnydd wedi rh.oddi enw twvllodrus yn y Surflen D;"wYwYd ef i 10s.

YR ARTH YN BRATHU CYMERYD 11,000 YN GARCHARORION. Yr wythnos ddiweddaf darfu i'r Rwsiaid rcddi curfa dost i'r gelymon yn Poland, pan yr oedd y diweddaf ar eu taith i Lublin. Cy- meraRant 11/00 yn garcharorion, ac amryw o beirianau, etc. Y mae y gslyn ar ffo, ac yn cael ei ymlid yn galed.

PWYLLGOR ADDYSG ARFON Y Rhyfel ac Ysgolion Nos Ysgol Uwch Safonol Bethesda Penodi Prifathraw Cynhaliwyd cyfarfod o Bwyllgor Addysg Arfon, ddydd Iau, o dan lywyddiaeth y Cadeirydd (Mr Wm. George). Yr oedd hefyd yn bresenol:Syr T. E. Roberts, Drs. R. Parry, R. Owen, Wm. Hughes, O. Wynne Griffith, y Parchn Wm. Morgan a J. E. Hughes, M.A., B.D., Mrs Breese, Miss Crow- ther, Principal Harris, Dr. E. V. Arnold, Mri 0. T. Williams, Charles A. Jones, J. Jones Morris, W. J. Parry, Maurice Jones, D. G. Jones, W. J. Griffith, J. R. Pritclhard, Henry Parry, T. H..Griffith (Nebo), Hugh Pritchard, Richard Jones, T. R. Jones, R. 0. Jones, 0. Isgoed Jones, G. Hughes Ro- berts, R. Gwyneddon Davies, D. R. O. Pry- therch, Evan Jones, Claude Lloyd Edwards,, ,j Daniel Jones (Cefn), Daniel Jones (Brynodol), Wlis W. Roberts, R Muir, Griffith Roberts, W. H. Rhodes, J. T. Jones, John Owen, Cadwaladr Humphreys, J. R. Owen, Thos. Hughes, Hugh Owen, A. Ivor Price Charles Pozzi, J. R. Hughes, J. W. Hughes, R. W. Jones, T. C. Lewis, Charles Fisher, Abel Wil- liams, T. W. Griffith, a Henry Jones (Con- wy) ynghyda Mr E. R. Davies (Ysgrifen- ydd), a Mr D. Thomas (Ysgrifenydd Cyn- orthwyol), etc. CADEIRWYR Y PWYLLGORAU. Hysbyswyd fod y gwa'hanol bwyllgorau I wedi ethol y rhai a ganlyn yn gadeirwyr :— Athrawon, Mr J. Issard Davies; Arianol, Mr 0. T. Williams; Presenoldeb, Mr J. R. Prit- chard Addysg Amaethyddol, Mr J. Jones- Morris :Addysg Ail-raddol, Dr. E. V. Arnold Adeiladu, Mr John Owen. YMOSOD AR YR ATHRAWON. Bu cryn drafodaeth ar y cwestiwn o gynal ysgolion nos i fechgyn agellethod rhwng ped- airarddeg a deunaw oed, y plant i gael eu hyfforddi mewn coginiaeth, gwniadwaith, am. bulance, ac hefyd ddosbarthiadau athrawop mewn ymarferiad corphorol. Cynygiodd Mr J. R. Hughes i'r gwrthwyn- eb. ar y tir y buasal yr ysgolion nos yn myn- ed a'r bobi ieuainc yr oedd eu hangen i weithio i ffwrdd, ac hefyd am fod y Pwyllgor Arianol eisoes wedi awgrymu peidio cynal y I dosbarthiadau. Sylwodd nad oedd y dos- bartihiadau yn cael eu cynal i amcan yn y byd ond i roi arian yn llogellau yr a,thrawon ("Na. na"). Dywedodd yr un peth drachefn, a sylwodd fod y wlad o'r un farn. Hyd nes y ibyddai y rhyfel drosodd yn sicr ni fyddai yn ,gam a neb pe na chynhelid y dosbarthiadau, ac ar ol y nhyfel byddai ef yn bleidiol i'w cynal eto. 'Eiliodd Mr Henry Parry na ddylid cynal y dosbarthiadau. Ategai Mr O. T. Williams, yr hwn a syl- wodd fod v swm feddvlid wario ar y dosbarbh- iadau yn un nas gellid ei gyfiawnhau yn yr argyfwng presenol. Dywedodd Mr Ellis W. -Roberts ei fod ef yn credu yn onest fod ystad meddwl y plant a'r bobl ieuainc ar hyn o bryd yn gyfryw nas gallent fanteisio llawer ar ysgolion nos. Er nad oedd am ddweyd fod yr aithrawon yn y sir yn rhedeg y dosbarthiadau er eu lies eu 'hunain, credai V lbuaisai yr athrawon yn man- j teisio yn arianol, ond ni fuasai'r plant yn manteisio o gwbl. Yr oedd Mr J. R. Pritchard yn grvf dros I igynal v dosbarfchiadaiir Gofynodd a oedd- ynt vn myned i adael y plant ddirywio oher- wvdd v rhyfel? Yr oedd Germani wedi paro toi ei phla'nt er's blynyddau lawer, ac efaUai mai dyma sydd i gyfrif am y ffaith eu bod yn fwvparod na ni ar hyn o bryd. Dywedodd Mr Muir mai'r bobl hyny oedd- ynt yn erbyn cynal y dosbarthiadau hyn cyn v rhyfel oedd yn gwrthwynej^u eu cynal yn awr. Er y buasai y dosbarthiadau yn costio £1,700, ni fuasai ond JB400 yn dod o'r trethi.. Sylwodd y cadeirydd fod yr hyn fwriedid ei ddysgu yn y dosbarthiadau o bwys mawr, a nid oeddynt yn bwriadu trefnu i gynal dos- barthiadau mewn ardaloedd nad oeddynt yn gofvn am danynt. Mr. Hugh Pritchard: Pwy sydd yn can- fasio dros yr ysgolheigion? WTedi pleidleisio caed fod 30 yn erbyn, a 25 o blaid cynal v dosbarthiadau. Gofynodd Mr. "j. R. Hughes a oedd gan athrawon hawl i bleidleisio ar faterion arian- ol? Credai ef fod y peth yn erbyn y rheolau. Y Cadeirydd. Ar gwestiwn o gyflog nid yw yr athrawon yn pleidleisio. Dywedodd Mr. J. R. Hughes fod y cwes- tiynau hyny yn gyffredin yn cael eu cario gyda pleidleisiau yr athrawon ac yr oedd yn amser pryd y dylent ddod i rhyw ddealldwr- iaeth. Awgrymodd yr Ysgrifenydd y dylai rhywbeth terfynol ar y mater ymddangos yng ngofnodion y cyfarfod nesaf. YSGOL BETHESDA. Daeth pump allan o bedwar a'r bymtheg o ymgeiswyr am y swydd o brif-athraw Ysgol Uwch-Safonol Cefnfaes, Bethesda, o flaen y pwyllgor, sef, Mri. E. T. Edmunds, B.Sc. (Blaenau Ffestiniog), E. R Jones (Llanllech- id) Lewis Jones (Caernarfon), J G. Williams, M.A. (Coleg Normalaidd Bangor), a J. J. Williams (Lerpwl). Gofynodd Mr. R. O Jones (Waenfawr) i bob un o'r ymgeiswyr a oedd yn llwyrymwrthodwr, a chafodd ateb iai cadarnhaol gan bob un o honynt Cymer odd rhai aelodau gwestiwn Mr. Jones yn ys gafn, ond dywedodd wrthynt y gallent chwerthin faint a fynont. Yr oedd ef am ddal i ofyn y cwestiwn i bob un. Dywedodd fod yn ofidus ganddo weled rhai yn gweith- redu fel Ty'r Cyifredin, ac nid fel y Brenin. Dyma ganlyniad y pleidleisio cyntaf:—E. P. Jones, 25: J. J. Williams, 15; Lewis Jcnes, 9; E. T. Edmunds, 6; J. G Williams, 5. Yn yr ail bleidla's cafodd Mri. E. R. Jcnes a. J, J. Williams, 30, pleidlais yr un. Dywedodd Mr. Wm. George ei fod ef mewn safle anffortunus iawn. Yr oedd yn rhaid iddo roi pleidlais derfynol rhwng dau ymgeisydi rhagorol. Yna rhoddodd ei bleidlais yn ffafr Mr Williams. Mae Mr. Williams yn enedigol o Caernar- fon, ond wedi byw y rhan fwyaf o'i oes yn Llrnrurr Nid yw ond 31 mlwydd oed. Yn ys- tod V, wyth mlynedd diweddaf gwaanaetha; fel meistr cynorthwyol trwyddedol yn adran hynaf Ysgol Granby Street, Lerpwl. Yno mae 1,500 o iblant ar y llyfrau, ac y mae 30 y cant o honynt yn Gymry.

CYHUDDO MILWR CYMREIG Cwest Gohiriedig Rheithfarn o Lofruddiaeth Boreu dydd lau (Mehefin 1), cynhaliwyd y cwest gohiriedig i achos marwolaeth Maria Coles, gweddw, mewn cysylltiad a marwol- aeth yr hon y mae Private Owen John Evans, brodor o Ffestiniog, a milwr yn y 16th R.W.F., mewn dalfa. Tystiodd Dr. Audland nad oedd yn barod i dyngu fod ymosodiad anweddaidd wedi ei gyfi'awni ar y wraig, ond yr oedd cyflwr y drancedig yn gyson a'r tebygolrwydd o hyny. Sylwodd tyst .arall iddo weled y drancedig ar y llawr a'i dillad yn afler. Sylwodd heddgeidwad fod Evans mewn llewyg feddwol yn yr un llecyn ag y caed corff y ddynes. Ar y ffordd i'r orsaf hedd- geidwiadol sylwodd, "Nid oeddwn yn tbwr- iadu ei liadd." Pan gyhuddwyd ef dywedodd ei fod yn cys-gu ger y glwyd. Deff rodd a gwelodd ddyn-es. Yr oedd ar y ddynes ei v.f1.. Cymerodd ef afael yn ei braich, ond cripiodd ef, ac yna gadawodd lonydd iddi. Pan ddycbwelodd ati yr oedd yn farw. Ar y ffordd i'r cwest dywedodd Evans, "Ben (sef y milwr oedd gydag ef) ddechreuodd gyda hi a ddechreu, ond pan welodd pobl yn dynesu rhedodd ymaith, gan fy ngadael gyda hi." Y RHEITHFARN. Ddydd Iaucynhaliwyd cwest gohiriedig ar gorff Maria Coles. Gweithredai Lieut. Roberts fel cyfieithydd, a darllenodd y tystiolaeihaua roddwyd yn y trenghoiiadau blaenorol i Evans. Gofynodd Evans i Ben Owen A oeddym ar y ffordd gyda'n gilydd yr holl amser? Owen Nac oeddym. Evans: A ddarfu i ni ,basio y drancedig fwy nag unwaith" Owen: Naddo. Cynghorodd v Crwner i Evans adael y cwestiyno hyd nes y caffai help cyfreithiol. Sylwodd Evans nad oedd ganddo ragor o gwestiynau i'w gofyn. 'Rhoddwyd tystiolaeth newydd gan Annie Rooke, gwraig i was fferm, o Wilby, yr hon a. welodd y drancedig a dau filwr ,ar y ffordd. Gwrthododd Evans roddi tystiolaeth a symio.dd y Trengholvdd yr achos i fyny. Ar ol bod gyda'u gilydd am haner awr dychwe'odd y rheithwyr reithfarn mai cyn- ihyrfiad ydoedd achos marwolaeth Maria Coles, iddi gael ymosod ami mewn ystyr droseddol, a hyny gan Private Owen J. Evans, yn erbyn yr hwn y dychwelent rheitfarn o "Lofrudd- iaeth. Diolchodd y Crwner i'r ddau swyddog milwrol Cymreig am eu cynorthwy iddo yn yr achos. "Gofidiai fod y fath ddigwyddiad wedi cymeryd lie yn WTellingtborough, ac fod mihvr Cymreig yn gysylltiedig ag ef. 0 FLAEN YR YNADON. Yn ddiweddarach ar y dydd cyhuddwyd Evans yn y llys ynadon, ar warant y Treng- holydd, ar y cyhuddiad o lofruddiaeth. 'Go- hiriwyd ei achos hyd dydd Gwener nesaf.

THE VA LUE OF MAGNESIA TO DYSPEPTICS ITS ACTION EXPLAINED. Of inestimable value im all forms of aitomach troubile," recenitly re^riarkedi an eminent specialiait when asked his opinion upon the ever-increa.sing use of magnesia in cases "of indigestion, dyspepsia, heartburn, flatulence, wind, etc., bult, of course, it must be pure bisurated' magnesia; this is the form invaria-bly preserved by physicians, who recognise that in many cases serious harm might result from the use of other forms, such as the acetates, citrates or sulphates of magnesia. Most chemists now stock pure bisu.1a,ted magnesia ini piowder fd tablet form, and I would advise sufferers from any form of stomach trouble to t;{ce half-a-tea- spoonful of the, powder or two compressed tablets in a little wter immediately aiíter each meal. This will instantly neutralise the excessive acid in the stomach and prevent fermentation of the food, thus ensuring nor- ma! digestion and freedom from discomfort and paan.

l EISIEU HYSBYSRWYDD Y mae OPwyllgor Y mrestru sir Gaernarfon yn awyddus l gael gwybodaeth am unrhyw filwyr, morwyr, neu bersonau erail'l o'r sir avdd yn awr yn garcharorion rhyfel vn Ger- mani. Gofynir i rai a feddant wybodaeth o'r cvfryw ifod mor garedig ag anfon aitaf, gan r^ddi enw a chyfeiriad. ynghydag un- rhyw fanylion angenrheidiol er sicrhau y coif- ttestriad* priodol, ac' os gellir, ycfiwaneger manylion o'r amgvlchiadau y mae y personau hyn yddvnt ar hyn o bryd. Bydd derbvniad o'r manylion uchod yn vstod v deng niwrnod nesaf yn cael ei werthfawrogi gan-Yr eidd- och yn gywir, ISAAC EDWARDS, Ysg. Myg. 12. Market Street, Caernarfon.

SUDDO RHYFEL LONG ACHVIB YR HOLL DDWYLAW. Newyddion o R.ufain, brvdnawn dydd Iau, a edrydd i'r rhyfel-long Eidalaidd Amalfi, g'el e' suddo gan toroedo ollyngwyd o gwch tansuddaw1 Awstriaid. Achubwyd yr holl ddwylaw (yn rhifo 550). Fel y suddai y llor-T .y(1{,d(hi y dwylaw "Duw gadwo'r Brenin," a "Byw byth f'o Itali

Best Mitcham Peppermint, and MACKIN- TOSH'S "Rest Toffw are combined in MINT DE LUXE.

A WELSOM Y GWAETHAF ETO? (AT OLYGYDD YR "HERALD Ctmrai;3 Syr.—Nid yw yn amser y gall neib ffordd io bod yn ddifeddwl ac yn ymo-fyngar. Nid yw tremio i gaddug y dyfodo-1 un amser yn waith nad yw yn gadael i-hyw gymaint o argraff arswyd ar yr enaid; oherwydd y mae y glorweilion mor iiiwlog ac agos atom, a'n golygon mor hynod fyr, tra ar yr un pryd, gwyddom mai yng-hol ein tywyll ddyfodol y mae o angenrheidrwydd bethau mwyaf a phwysicaf ein bodolaeth ar lawer cyfrif. Yr ydym yn awr fel byd cyfan yn myned trwy argyfwng na bu dynolryw erioed yn myned trwy ei gyffelyb. Pa beth i'w alw? Y mae yn anhawdd penderfynu. Ai diwrnod hunanladdiad dynolryw? Ai ynte dvdd gonxchafiaeth pechod ? Ai ynte diwmod cyn- hebrwng yr hyn a elwid yn wareiddiad? Am-wg yw fod llaw y Duw anweledig yn cael ei hamlygu i al'thu allan o fyd dvnol- ryw waddodion gwin myriiyd, ei godineb gyda'i gau dduwiau creadigoi ei hun, megis masnach, ■?eliyddyd) diwydianau, addysg, medr, a diwyil ant, etc. Caniataodd Jjuw^i didynolryw oleuni i chwilio allan gyfrinaehau gaIluoodd natur, a'u deddfau, a'u.dwyn dan warogaeth iddo ei hun i ddwyn ei waith. ar y ddaear yn mlaen. Ond, \vele ddyn yn trawsuewid eu holl dldefnyddioldelb, gan eu cyfrwyo oil a gwneyd un cadfarch aruthrol o'i holl ddyfeisiaaau, gan eu troi i falurio y I naill y dlall yn ddidrugaredd, hyd onid yw y ddaear yn cryn-u trwydidi, gan ei garlamiad echrys. Ac nid ydym heb ofni nad yw y cydy-mdredh uffernol hwn yn debyg o fod yn achlysur i awchlymu gwyddonwyr, ac y dar- ganifyddir yn fuan iawn gyfrinaehau eto mewn natur, a alluoga ddynion i fod yn alluocach gweision i angeu nag ydynt hyd yma wedi bod. Pwy a wyi- na ddarganfyddir ffordd newydd i gvnyrc'hu trydan, fel y gellir ei drin yn v fath fodd ag i gynyrchu "efi'eith- iau mor ddinystriol ag y gwn-a y fell-ten ? Y mae pethau anhygoel wedi eu dyfeisio ihyd yn oed yn ystod llai na blwyddyn yn bresenol. Pe y .ceid mwy o oleuni ar gyfrinaehau di- hysbydd trydan, elai pylor a magnelau yn fuan iawn i safle y "gwn clatch" a'r "bwa saeth," a'r "ffon dafl." Y mae dynolryw wedi 'cael caniatad i fyned yn bell iawn eisoes, ac os yw am gael ei goddef i wneyd hunanladdiad yn awr caniateir iddi eto ddadleniad'au pellach o alluoedd ei mham Natur. Y rbyfeddod yw ei ibcd wedi cael y caniatad a ga-fodd i gyfrinaehau Natur, a hithau yn eu troi oil i'w herbyn ei hunt Ac enibydus yw, os na newidia dynolryw ei safbwynit o edrych ar yr hyn a elwir "y budd- ianau uwchaf" y caniateir iddi fyned yn mlaen yn ei llwybr halogedig a dinystrio ei hun yn hollol. Pwv a fedr ddweyd? O'r twrf byddarol a wneir am gad ddarpariadau. t Y ffrwydron mwyaf difaol! Galw ar holl Brydeiniaid Cristionogol, naill ai dod yn wneuthurwyr arfau i ddieneidio eu cvd-ddyn"- ion, neu ynte i fyned i'r maes i'w d-efnyddio t Ac felly y mae holl genhedloedd gwareidd- iedig y cyfandiroedd oil. Ant yn mlaen-yn mlaen, i ragori ar eu gilydd mewn offer angau! A pha-wb yn dweyd mai "Cyfiawn- der" yw eu hamcan a'u nod Prif foregeth- wyr Cymru yn aTwain y cadlefau! Holl esgobion yn uno yn y corus. Dywalgwn arian- gar cymdeithas yn gwaeddi eu hamenau. Pa le y mae y dyngarwyr? Y mae pawb yn honi eu .bod yn "genedl a gwladgarwyr," ac o ganlyniad, yn foddlon malurio cyrff ein meiibion iachaf a hoewaf mewn modd dieflig, er mwyn y ddaear y maent yn hyw arni. Paharn y mae yr holl gyrihwrf ? Pa beth yw yr achos ohono Y Daw y cyfan i un peth, sef yw hyny, rhaib anniwall dynion annuwiol. Ac y mae y don ofnadwy a ymferwa heddyw yn ein byd, wedi llyncu iddi ei hun y synied o fodolaeth yr un bod uwch na dyn, a'r dyn yn fwystfil ffyrnicaf daear! Yngwyn-eb hyn oil ni Ibyddai yn syn genym weled y cenhedl- oedd yn cael eu gadael iddynt eu hunain yn hoV-ol. o ran dim pwerau moesol yn eu hym- wvbyddiaeth. Ac o ganlyniad, yn myned yn mlaen o ffyrnigrwydd i ffymigrwydd, o ddi- ale-dd i ddialedd hyd onid elant i bwynt mor ofnadwy nas gall eu natur ei ddal, a phan y daw i hyny. daw cyfle Duw i'w hatal. Ofer yw i'r byd" heddvw ddisgwyl ymwared trwy yr eg-, hvys; hollol ofer. Ond daw ymwared idd'>, pan yr el yn ddigon pell yn. ei ffordd ei hun. fel nas gall ddal ychwaneg o orlwyth ei be,cho,d, pan y Ibo': byd ar. fin ei fedd, a dyr a'i dJdwylaw ei hun, rhydd Duw i6do ddatguddiad ohonc, ei ,hunan, a,cagorrad llygad yr un pryd ar armean bywyd dvn. neges y Gwaredwr yn "ceisio yr hyn a igoll- asid." Tyr y diwygiad erefydidol nesaf R1;ö!1 gan hvny, ynghyffa.fan maes y gwaed. Agorir llvgaid y milwyr, gwelant hawddgarweh y Messiah o -ganol budr waith y diafol. Ni bydd yr un Kaiser, Brenin, Cadlywydd, na netb dyn -a'i awdurdod ,yn ddigonol i beri i'r un milwr symeryd bywyd ei gyd-ddvn I.Nti mwyach. Bwrir yr arfau i lawr "Er mwyn" Iesu." Gwel y milwyr frawdoliaeth d,vn,,]- rvw. Gwelant Dadnlaeth Duw. Gwelant y a. w d i,, diafol ymgnawdoledig yn y rhai a it ganddynt ymladd. Mewn uv dydd, troir maes y gwaed yn faes y maw-1 ar addoliad. Yma y bydd y cwrdd gweddi! Daw penti- cost eto. Yr holl ieithoedd yn cyd-doddi mewn un mawl. Yr hen Iuddewon cyndyn vn cael y Messiah yn Iesu o Nazareth, yn troi yn bregefhwyr iddo yn mhob congl i'r ddaear, •yn mhob cylch o gymdeithas, yn mhob iaith, a-c yn dod ar fyrder i Zion eu hen, hen, gartref. Allan o ysgeibwd dynolryw, daw y Juhil dragwyddol. Codwch eich penau chwi I seintiau foriwedig. mae'r dydd gerllaw.—Yr eiddoch. I Pistyll. J. T, W.

I Dywed un o broffeswyr athrofeydd yr AI: maen fod y rhyfel yn costio £ 140,000,000 yn flsol i'r wlad hono, ac nas gallant ddal ddim yn rhaqor na thri mis eto. Maent am ymladd fel "diafliaid" yn ystod misoedd Gorffenaf ac Awst, ac os cant lwyddia,nt", rha-nol hyd yn oed. bydd iddvnt ofyn am heddwch. Cred v garcharorion Almaenaidd gymerwyd gan y Cadfvddinoedd y pery y rhyfel, o leiaf, flwyddyn eto.

TO BRING HEALTH 1I:'1 to the ailing, the weak and intirm. | 'f When Nature gives way beneath the strain Tired mothers gain of work or disease, the choice of the right new energy and builder-up is all important. strength from a course W J| | Ti • 1 of SCOTT'S Emulsion. It is a grave mistake to rely on mere ylBr stimulants, when the worn and wearied body Wearied workars, espe- craves for nourishment and when, only by cially those who work in re-building wasted tissues and nerves, health confined places, avoid lung can be restored. trouble and grow stronger corvnT'Q „ and healthier by taking regular courses of bw i a o SCOTT'S Emulsion builds up weakly men, Emulsion. women and children in a most remarkable way. T, After illness or operation; a course of SCOTT S shortens fit gives health, strength and vitality, it period of convalescence and restores health enriches the blood, and, in this way, exerts aQ(j a[rens^ a powerful influence on the nerve centres ° of the body. You can safely give SCOTT''S Emulsion to the youngest baby, i to the most delicate invalid or the strongest adult, with an Y ou can daily see the patient growing bright certainty of excellent remits. and stronger under the influence of the 2 health-restoring power of SCOTT'S. SCOTT'S Emulsion is used in hospitals and consumptive U V U a^^rrrr-a t< i ■ Sanatoria throughout the World. Four generations of And the benefit which SCOTT S Emulsion doctors have proved it. brings is permanent benefit, because it is the T-vraTom natural result of a body-building process. But, never accept an imitation. INSIST on genuine •; SCOTT'S EMULSION