Yr Herald Cymraeg

Y RHYFEL "0' Dewrder Milwyr Prydeinig YR ALMAEN A'R AMERIG Llwyddiant y Cadfridog Botha TREM AR Y SEFYLLFA Prif ddigwyddiad yr wythnos ddiweddaf vdoedd bost y Kaiser y mynai enill Calais, costied a gostio. I'r amcaii yna anfonodd 40,000 o filwyr i'r gorllewin. Edrydd ail goh«ibyd<d| Sod yr ymai^rtodd Calais i'w gymeryd a Lloegr i'w medd- iariu yn cael ei gario o'r naill enau i'r llall ymysg y milwyr Almaenaidd. Er dvtfod i Loegr bwri&dai yr Almaeniaid ddefnvddio cycbod "aluminium." Digwyddiad pwysig arall yn ystod yr wyth- nos; (id ijwe i daii ydctadd Hi1 Lywodijufh gvtyngu rhai dosbarthiadau yn y deymas i weritha diodvdd meddwol o dan reolaeth y Llywodraeth. Ymlilith yr adrana-u hyn y rriae Lerpwl, Birkenhead a. Wirral. YMGYRCH Y DARDANELLES. Yr wythnos ddiweddaf anfonodd Syr Ian Hamilton, penaeth y Fyddin Brydeinig yn y Dardanelles fynegiad maith o banes ym- gyrch y Cud-fyddinoedd o'r dydd y glan- ia&ant "yno. ar Ebrill 25aiti i fyny ,i Mai Sed. Cyfeiriodd yn arbenig at anhaws- derau y glanio, oherwydd fod y gelynion vn taiibetenu mor ddiarbed, a-rnynt, ? at ddewrder dihafal •• Fyddin Brydeinig yn visftod yr ilioll frwydro. Ehi:" Ni bu dewrach ymladd erioled gian. na milwr Prydeinig nag umhyw filwr arall." Er na wvddis yn briodol beth vw bwriad vr Almaen ynglyn a. suddo llongau y byddo Americanwyr ar eu bwrdd. Owvddis gymaint a "hyn, jod y cynygion ynglyn a hyn gan yr Almaen i America yn ddibwys, ac yn anfoddhaol. Ymddengys tod yr Almaen, yn ei Nodyn" i America, yn gofyn am i'r wlad .hono roddi i fny amryw bethau ddelir ganddi yr awrhon yngiyn a'r .rhyfel. Dydd Gwener cyrhaeododd newydd pwysig a ohysurlawn iawn i'r wlad hon, se..f fod yr Aknaenwyr yn Ne-Orllewin Affrica, wedi -rhoddi eu harfau i lawr, a rhoddi eu hun- ain i fyny i'r Cadfridog Botha (penaeth y Fyddin Brydeinig)..Nis gellir canmol gor- anod ar v Cadfridog Botha am y modd (gwroi ae effeithiol y cariodd yr ymgyrch .fawr hon i derfynia(f,nior l'wyddianus. Yr oedd ei anhawsderau yn niferus a mawr, meg is prinder dwfr pur, lleoedd .anial, etc.. ond gorchfygodd hwy oil nes cael buddug- oliaeth lwyr a bollol ar ei elynion, a hyny, fel y mie .r,, gysurus meddwl, heb dywallt gwaed yn y diwedd. Ya awr, ar ol i'r Almaeniaid gael eu gorch- fygu, bydd y milwyr Prydeinig yn Ne Affrica at wasanaeth y ifam wlad. Yn ei fvnegiad (y cyfeiriwyd ato eisoes) syl- wodd" Syr Ian Hamilton am ymdrechion afiwyddianus y Tyrciaid i adenill y ffosydd gymerwyd oddiarnynt cyn byny gan y Cadfyddinoedd. Ceisiodd y Tyrciaid eu hadeiiill ar Mehefin 28ain. Aflwyddianus hollol fu v cwbl. Rhwng Mehefin 28am a <rorffenai' 2il yr oedd 'Coiledion y Tyrciaid fel y canlyr Lladdwyd, 5150 archollwyd 15,000: cyfanrif o 20,COO mewn pum' diwrnod.. Y gorehvmyn cywtaf gafodd y Tyrciaid yd- oedd am Iddyiit encilio a gadael i'r Pryd- eimvyr ymosod arnynt hwy. Fodd bynag, nhoddodd En-ver Pasha orchymvn croes, sef fod -i'r Tyrciaid ymosod ar y Prydeinwvr. Pe diitgjsai y milwyr Tyrciaid unrhyw awydd i encilio saethid hwy yn ddiatreg gan eu swyddogion. Ad redd: id arall a ddyv/ed fod y Tvrciaid yn tvr o ddetnvddiau rhyfel, ac fod eu hvs- brydoedd wedi ea llethu, (fel nad oes gan- ddvrat galon i \irWadd. YN FFRAINC. Newy-ddion a Ffrainc ddydd Mawrth ddywed fod v gelynion wedi adenill rhai ffosydd \n n^hyteiriad Moselle, y tu uchaf i Nancy. Ar ol tanbelenu caled ltwyddodd yr Al- raaeaiaid i enill 400 o latheni, gan gymeryd amrvw ffosydd.. Newydd ion o Berlin :a ddywed iddyiit gymer- yd 1000 o ga-rcharorion. ac amrvw beirianau rhyfel. Edrydd y .Frrangood, er yn addef lddynt golli Thai ffosydd i'r gelynion, gael colicdio-o trymion. Adroddi ia oddiwrth r Jothn French a ddy- wed i'r Pryiieinwyr enill 20(?-llath o- dir oddiar yr Aknaeniaid i'r gogledd o Yipres a dhymeryd 80 o'r «elynion yn garcharo.r- ion. Ger Ypree ceisiodd yr ALmaenwyr yru y Prydeinwyr yn ol trwy ddeinyddio nwyon .^wenwynijf a chwytiiu ein ffosydd, ond, ftrwy gynorthwy y cyflegrwyr Ffrengig ilwyddodd v iPrydeinwyr, nid yn unig i ddal eu tir, ond i enili amryw ffosydd oddiar y gelynion yn arbenig i'r gogledd o Newyddion o Ffrainc a edrydd i'r Ffrancod gymeryd ffo3 oddiar v gelynion ar uohelder- au v yr hon a cnillodd yr Alinaen- iaid ar Mehefin 27ain. Dywoo. y Ffranood eu bod wedi enill tir yng TUghyTnydoigaetih Souchez. BRATH YR ARTH. Gellir dweyd, gycla phriododeb, fod yr Arth saf iRwsia) wedi troi, wrtih encilio, ar ei hymlidwyr, a'u ■bra'tihu yn arswydus. Aitaliwyd ymdarth yr Almaeniaid ar y Wyznua. Ar y Wieprz oafodd y gelynion gurfa dost. Rdrydd y Rwsiaid lddynt, yn ystod dau ddiwrnod o ymladd, ar fryniau Wilfcolaz, gymeryd 2000 o gardharion a lladd 2000. Ceisiodd y gelynion wneuthur ymgais bender- fynol 1 gymeryd Warsaw, ond yn ol pob goiwg aftwyddianus fydd yr ymgais hon etù. DuScoaodd y Rwsiaid yn eglur fod ganddynt aliu i roddi. dyrnodiau trymion i'r gelyn- ion, er yn encilio. Yng nghymydogaeth XiUiblm cymerodd y Kws- iaiSTll 000 o garcharorion ac amryw o ynau. etc. Yr oedd rhif y meirw yn fawr ynghyd a 'l"a.na.flXion. i r' Tt FOTeu Lllln daeth vr agerlong Anglo-Califor- nian (7333 itunell) i Queenstown ar ol osgoi vm-modiad o eiddo eweh (tansuddawl Al- maenaidd. Saethwyd at yr aglrlong a lladdwyd y caipten a deg o'r dwylaw. Y,mysz llongau ereill suddwyd ga.n gychod tansnddawl Almaenaidd dydd Sul, yr oedd yr acerlong Ffrengig Carthagl, a suddwyd v tu allan i Cape Helles, yn yr agoTfa i r 'Dardanelles. Achubwyd 60, ac y mae chwech ar golL Ymosodwyd ar gychod tansuddawl Almaen- aidd vn y Sianel Seisnig gan gychod Ffren- cio- a niweidiwyd un ohonynt gan ffrwyd- belenau. Ni wyddis a suddodd ai peid- io. YMGYRCH YR pDAOAlD. Dydd Liun., cymerodd brwydr galed le yn. nghymydjgaeth Gorizia, rhwng yr Eidal- ia.id a'r Awstrlald. Ni chyfeiria yr adroddia.dau Eidala«d o gwbl at y frwydr uchod. ond adroddant lddynt danbelenu yn llwyddianus gaerfeydd Mal- •boTSJhetfcto a Bwich Predil. Cymerodd yr Eidaliaid 1400 o garcharorion ar wastadedd Carso- SRhydd yr Eidaliaid gyfrif da ohonynt eu hun- ain.

MR. lLOYD GEORGE Y chydig Seibiant Cvr'haeddodd Mr., Mrs., a Miss Meg-n Llovd George, gyda Syr James Murray a Mi=s Murrn-v i Landrmdcd ddydd Sadwrn mewn cerbyd modur, gvda'r amcaai o dreujio v Sul mewti dvatawrwvdd audvri^. boraa d'dee (Llun). Yn y boreu y" oedd Mr. Lloyd George vi-. bre;enol mewn gw^anaeth yr.g Nghar«l y Beavdaw>r% ..c vna aeth an. dro hyd y caeau. Yr cv r yiuweiiad a Il^drindod yn hoilol amnsg^yl-. iadv/y.

Marcher, yn y Wyckigrug. neid:odd tlafud trw.vfl«r.est.r siop gan niweidio ei Inman Bu raid ei lladd yn yr heol.

HYN A'R LLALL am y RHYFEL Dywedir fod yr Almaeniaid yn colli deg o awyrenau, ar gyfartaledd, yti ddyddiol. Y mae Massey, y golffwr enwog, yn gwas- anaethu gyda'r traedfilwyr Ffrengig. Gwasanaetha chwech o glerigwyr o Bath gyda'r Fyddin Brydeinig. Cyhoeddir 27 o newyddiaduron yn y ffos- ydd gan y Ffrangcwyr, chwech neu saith gan y Prydeinwyr, ac un gan y Belgiaid. Ofnir y bydd prinder mawr o ieir, ac, o ganlyniad, o wyau, yn y deyrnas hon y gauaf dyfodol. Yn Folkestone anfonwyd gweithiwr i gar- char am fis am roddi potel o chwisgi i filwr Canadaidd, yn groes i'r gyfraith. Dywedir fod oddeutu 350,000 o wasanaeth- yddion siopau yn y deyrnas hon wedi ymuno a'r Fyddin. Yn Ashford ent) anfonwyd George Amos, 47 mlwydd oed, gwas fferm, i garchar am 14 niwrnod am iddo gynorthwyo milwr i ddianc Aeth parti o 180 o feddygon a gweinyddes- au o Awstralia i wasanaethu ar anafusion a chieifion y rhyfel. Ar ddymuniad y Pab, y mae yr Yswisdir wedi penderfynu gofalu am filwyr clwyfedig pob gwlad sydd yn cymeryd rhan yn y rhy- fel. Rhoddwyd oddeutu 150 o sachau o dywod mewn gwahanol fanau o Lundain, er diffodd tanau ellid gael eu cyneu gan ffrwydbelenau o Zeppelins. Darfu i'r Almaeniaid anfon 300 o ddeillion o dref Ghent, ynghyda gwragedd a phlant. Bu raid iddynt gerdded 10 milldir o ffordd i'r dref nesaf. Yr oedd 36 o achosion o feddwdod o flaen ynadon Newcastle, ddydd Mercher. Yr oedd un ran o dair yn gweithio yng ngweithfeydd y Llywodraeth. Yn Sydney, Awstralia, gwerthwyd myharen am 2,2C0 gini. Elai yr arian gaed am dani i'r gronfa er cynorthwyo milwyr clwyfedig Aws- tralia yn y rhyfel. Dywedir y bydd ffrwythau, yn arbenig dates, yn rhatach nag erioed yr haf presenol, oherwydd nad oes cynifer o wleddoedd yn cael eu cynal oherwydd y rhyfel. Yn lie yr arwyddair "Duw gospo Prydain, y mae gan yr Almaeniaid arwyddair newvdd, sef, "Mwyaf fo'r gelynion mwyaf fo'r anrhy- dedd." Dywedir yn awr fod 176 o ddwylaw y Hong ryfel Eidalaidd Amalfi wedi boddi. Hysbysid ar y dechreu eu bod oil wedi eu hachub. Sudd- wyd gan torpedo o gwch tansuddawl Almaen- aidd. Am waeddi "Byw byth f'o Itali," yn Gratz, yr Almaen, cafodd Eidalwr ei dded- frydu i farwolaeth. Yn ddiweddarach newid- iwyd y ddedfryd i bymtheg mlynedd o benyd- wasanaeth. Edrydd meddygon fod bron yr oil o filwyr yn y rhyfel ddioddefant oddiwrth gynhyrfiad yti ddynion ieuainc o 21 i 22 mlwydd oed. 0 ganlyniad, ni ddylid anfon bechgyn mor ieu- ainc i faes y frwydr. Bu'r Brenin Sior ar ymweliad a'r Llynges dan lywyddiaeth Svr John Jellicoe. Yn ei neges i'r diweddaf dywed y Brenin, "Rwyf yn sicr pa bryd bynag y daw dydd v frwydr y bvdd i fy Llynges ychwanegu buddugol- iaethau o'r newydd at y rhai y mae eisoes wedi eu henill."

ATEBIAD YR ALMAEN I AMERICA Teimlad Cryf yn yr Unol Dalaethau Ddvdd Sadwrn cyhoeddwyd "Ateibiad" yr Almaen i "Nodyn" Unol Dalaetbau'r America yn'glyn a suddo r Lusitania, a materion eraill. Eb,.ai y "Nodyn" mewn "Atebiad" :— "Nod yr Almaen yn y rhyfel hon ydyw parchu iawiidei-&udynoii-aetn, ac, morbell ag y mae yn bosibl, amddiffyn y rhai nad ,ydynt yn ymladd: ond, yr oedd dullia-a y Cyd- fvd'dinoed o ymladd yn "ddidrugianedd," ac yn doriad ar gyfraith7 rhyngwladwTiaethol. "Dengys achos y Lusitania fel yr oedd, ac y mae v C-ydfyddinoedd yn peryglu by wydau. "Disigwyliai yr Almaeniaid y ibuasai y Lusitania yn dal i nofio am ibeth amser. Rhwystrwyd hyn gan nwyddau ffrwydrol oedd ar ei bwrdd. Pe buasai llywydd y cwoh tansuddawl Almae-naidd wedi rhoddi llawer o amser i'r Lusitania yn jperyglu ei hunan trwy hyny. "Er mwyn diogelu ibywydau American aidd, bycld i'r Almaen ganiatau i'w llongau ■basro os bydd nod digonol arnynt, ac hefyd, os ceir sicrwydd na fyddis yn oario defnydd- iatt rhyfel i'r gelynion "Bydd i ni, hefyd, ganiatau i longau perth- ynol i wledydd anmhleidiol eraill chwifio y taner Americanaidd." Ni wneir unrhyw .grybwylliad am newid dull yr ymladd anynol ar y mor, ond igobeithir v "gellir dyfod i ddeartwriaeth" ar y imater. Ni chrybwyllir dim yn yr "Atabiad" am yr Americaniaid gollwyd trwy suddiad y Lusitania. Gan fod y prif ,bwyntiau yn cael eu hosgoi bodola tei-mlad cryf yn America yn erbyn yr Almaeniaid.

BECHGYN YN YSMYGU CHWILIO AM OLION SIGAEENAU. Gofynodd Mr. D. R. 0. Prytherch, Peny- groes, mewn (fyfarfod o Bwyllgor Addysg Arfon, gynhaliwyd ddydd Iau, o dan lywydd- iaeth Mr. Wm. George, a oedd y Meddyg Sirol wedi gweled olion ysmygu sigarenau rvrnvs.g y bechgyn. Os oedd ysmygu yn myned ymLaen md oedd yTnchwiliadau medd- ygol o fawr gwerth. Yr oedd wedi cael anhawsdter mawr yn ei ysgol ef, ac yr oedd yn ddrwg g-anddo ddweyd nad oedd yn der- bvn dim cynoi-thwy oddiar law y rhieni. "Dywedodd y Meddyg. (Dr. Parry Edwards) ei fod wedi gwneyd rheol i archwilio dwylo bechgyn .wedi tyfu i fyny dipyn. Os y can- fvddai ol ysmygu ar eu dwylaw holai ym mha le yr loeddynt wedi cael y sigarenau. Yr oedd hefyd ,wedi galw sylw yr heddlu at y mater, ac yr oedd y prif athrawon yn talu mwy o svw i'r mater. Mr. R. Gwvneddon Davies: Trwy esiampl ? (chwerthin). Dr. Parry Edwards: Mae y prif athrawon yn fwy gofalus o lawer i beidio gadael i'r plamit eu gweled yn ysmygu.

CYNGOR RHYFEL YN CALAIS Yn ystod vr wythnos ddi weddaf tbu Cynigor Rhvfel yn Calais (Ffrainc) rhwng y .Prydein- wyr ,a.'r Ffr.im-od. -Cynrychialid y Prydein- wvr gan ;.Ili-. Asouith, Arglwydd Kitchener, Argl'wydid Ciefwe, Mr. Balfour, a Syr John French. ■ Y: oedd pump o wyr blaenllaw Ffrainc hefyd yn bresenol. Bu amryw fater- s 11 ion Ylw yngiyn a.'r rhyfel. } !Dvdd Mawrth ymwelodd Arglwydd I Kitchener. Mr. Asquitj», a'r Pencadlvs Pryd- einig yn Efra.ine., Archwiliodd v ddlau 3.cleil- sad'au a.c awj-rer.au Prydeinig. Yn. ddiwedd- arach cawf-irt yirugcm gyda Brenin Belgium. Bu .Arglwydd Kitchener, hefvd yn edrych milwyr ii"d yn al a milwyr Frenigig. Credit- fod y Cywgor hwn i esgor ar ibethau pwysig yn y dyfodol agos.

CYNGOR DINESIG FFESTINIOG Pris y Nwy l(r Ardal a'r Fyddin Cynhaliwyd yr uchod nos Wener. Yn y gadair yr oedd Mr E. T. Pricihard (is-gadeir. ydd). Yr oedd hefyd yn bresenol Mri Lewis Richards, Richard Jones (Maenofferen), Wil liam Owen, Evan Jones, Lewis W. Thomas, iD. Williams, Ben T. Jones, D. Jones, J. Cadwaladr, Cad. Roberts, Wm. Edwards, W. J. Rowlands, E. D. Hughes, H. E. Jones, T. J. Williams, J. Jones, Robert J. Jones. Richard Jones (Rhiw), D. J. Roberts, R. R. Williams, Mr Edwards Jones (clerc), Mr W. W. Jones (cyfrifydd), Mr E. L. Evans (ar'ol- ygydd igwaith), Mr W. J. Prichard (arolvg ydd nwy), Mr George Davies (arolygydd ieahydoIV. n. CYDYMDEIMLAD. Ar gvnygiad y Cadeirydd. pasiwyd eu bod yn anfon eu cydymdeknlad a theulu y di- weddar Mr Cad,wraladr Roberts, U.H., Bi d- londeb, Tanygrisiau.-Ar gynygiad Mr David Jones, pasiwyd ein bod yn anfon ein cydym- deimlad ag un o fechgyn o Ward y Bowydd, Mr Benett Lloyd, sydd wedi bod yn y frwydr er y dechreu, ond gartref wedi ei anafu yn awr. Hefyd a Mr Grifflith Roberts, Hafoà- unos, Glanypwll. Oafodd y newydd galarus fod un mab wedi ei ladd yn y rhyfel. Y ch- wanegodd Mr H. K. Jones atynt Mr Joseph Jones, Belle Vue, Llan, newydd gynhaedd gartref wedi ei glwv.fo yr ail waith, ac wedi colli ei lygad. Y NWY. Pasiodd Pwvllgor y Nwy a'r Dwfr nad oedd dim cynyefd i fod ym mhris y nwy a'r coke ar hvn o bryd. Bu dan vstyriaeth y Pwyll- gor Arianol, ac adroddent i'r Cyngor iddynt godi is-bwyllgor, sef Mri E. T. Prichard, Lewis W. Thomas, W. J. Rowlands, T. J. Williams, N E. Jones, i ystyried y mater ac i adrodd i'r ipwyllgor nesaf. Pasiwyd felly. CYFRANU AT Y BELGIAID. Dywedodd Mr William OwTen iddynt rai misoedd yn ol, fel Cyngor, basio penderfvniad i roi llety i'r Belgiaid digartref. Derwiswyd ipwyllgor ay da nifer o rai tu allan i'r Ovngor. Oymerwyd ty iddynt yn Nhanygrisiau. Ced- wir hwynt a rhoddion gwirfoddol trethdal- wyr Ffestiniog telir tua 2p yr wythnos. Nid oes ond rkyw bump neu chwech o aelodau y Cyngor allan o tua 23 yn rhoi yn enw y Cyngor, ond feallai yn rhoi yn rhywle arall. Ond os nad ydynt yn rhoi yn un lie arall maent yn salach na dynion. Credai mai diffyg deallt-w^iaeth rh^mgddyivt yw yr achos, ac nad oedd eisiau ond galw sylw ato.-Gof- ynodd Mr D. J. Roberts a oedd y ddau Belg- iad o fewn oed i ymrestru, gan fod llawer o siarad am hyny yn yr ardal.-Atelbodd Mr Evan Jones nad oeddynt, a bod un wedi bod yn Llundain am dair wyfohnos yn ceisio cael mynd trosodd ac wedi ei wrthod.—Atebodd amryw o'r aelodau eu ibod yn rhoddi eu cvf- raniadau i rai eraill oedd yn galw gyda hwy am nad oedd neb o swyddogion y Cyngor yn galw gyda hwynt. Pasiwyd fod i ddau droth- gasglydd y Cyngor alw heibio yr oil o'r ael- odau bob mis. A ELiLIR GWNEYD tRHYWBETH YMA? Gofynodd Mr T. J. Williams a allent fel Cyngor flurfio yn bwyllgor i edrych ar ol y lie, a aheisio gwneyd rhyrwbeth rhag eu bod yn wahanol fel ardal a sir i siroedd eraill yn yraryfwng hwn. Onid oedd modd ffurflo National Volunteers? Yr oedd sir 'Gaernar- fon wedi ei rhanu yn ibedair rhan ac wedi gwnevd trefniadau i god i'r Gwirfoddolwyr Ceiihedlaethol, e!tc. Hefyd, igallent godi riiie club a rhoddi mwy o gynortihwy i'r boy scouti. Nid oedd rhif y rhai hyn yn ychwan- pgu dim, a hyny o ddiffyg cetuogaeth. Ar adeg o wyliiau nid oedd dim yn cael ei wneyd yin.a.-Cefii,ogoda Mr Lewis W. Thomas i symud ymlaen, a gofynodd ai nid oedd pwyll- gor yn gwylio gyda'r symudiad hwn. Gwnaeith gyfeiriad at y ffaitlh gyhoeddwyd yn ddiweddar fod sir Feirionydd gymaint ar ol gyda'r Tiriogaethwyr. Y rheswm am .hyny vdoedd, pan yn uno a hwy rhaid fuasai mynd oddi yma, ac yna colli yr arian a delir, sef v "'billeting money." Pe buasent wedineyd Ffesitiniog yn bencadlys i'r Tiriogaethwyr'bu- asent wedi cael digon o nifer er's amser. Credai fod Ffestiniog wedi gwneyd yn rhag- orol, gan fod,tua 500 wedi uno a Kitchener's Army, ond ni ddywedwyd hyny wrth geisio oyhuddo sir Feirioniydd.-A-te,-odd Mr Rich- ard Jones hyny. Ofnai fod camargraff yngiyn a sir Feirionydd. Yr oedd yn sicrhau fod Blaenau Ffestiniog ar y blaen i'r un dre o ran ei maint yng Nghymru, gyda rhif ei mil- wyr. Credai fod Itua. 1000 yn dwyncysylltiad a'r Ile.-Methai Mr William Owen a deall ysftyr y siarad, Credai fod llawer iawn yn cael ei wneyd yn barod mewn amryw gyfeir- iadau, a bod y pethau nodwyd wedi bod dan ystyriaeth, ond y rhwystr mwyaf i'w cario allan ydoedd diffyg arian. Nid oedd yn sir Feirionydd gyfoehhogion fel yn sir Gaemar- ifon. Gwnaed vmdfech mawr i 'wneyd sir Feirionydd yn dgpot i'r Tiriogaethwyr, ond metihianit fu. Fe'i gwnaed i'r Kitchener's Army, ond dyryawyd y itrefniant hwnw.- Bu siarad maith, ond ni phasiwyd dim. ARIANOL. Pasiwyd i dalu mown biliau a chyflogau 613p 10s 10C. Y swm a dalwyd ar relief iworks i Gorphenajf steel ydoedd 2727ip Us 4c. Y ITJAN [DD-IFfFOfDDWYR. Pasiwyd i dalu mewn cyftogau 6p 14s. Mae y peirianydd cynitaf, Mr 'Evan Owen, wedi Ya symud i weithio. Derbyniwyd ei ymddi- swyddiad dros dymor, ac i Mr W. J. Prich- ard fod yn beirianydd cyntaf, a Mr Caradoc Jones yn. ail, a Mr J. Williams yn drydydd.

CYFARFOD YSGOL (M.C.) DOS BARTH CAERNARFON Cynhaliwyd oyfarfod deufisol yr uchod dydd Sul ym Mont newydd, Mr. W. Gwenlyn Evans (Caernarfon) yn l'lywyddu. Etholwyd Mr. G. J..Rdberts (Bontnewydd) yn arweinydd cerddorol Cymanfa Yagolion 1916. Gollwyd cynygiad o yagol Siloh ynglyn a'r sa-fonau uchaf yn yr Ysgolion Sul. Pasiwyd fod i gyfarfod o gynrychiolwyr a charedigion yr ysgol i gael ei gynal yng Nghhraw, Gorffenaf 29, er tynu (allan y daflen gogyfer a 1915-16, .a'r cerddorion i gyfarfod yn yr un lie -er tynu alan donau, etc., aT Awst 12. I Agorwyd ,y mater, "Hanes y Beiibi Cym- raeg," gan Mr-John Peters (Beulah), a siarad- wyd ymhellach gan Mri. Owen Owen (Ceu- nant), John Thomas (LAanrug), Owen Jones (GItan Beuno), John Owen (Siloh), a'r Ar- holydd (y Parch R. T. Williams, B.A.) Caed hanes yr Ysgolion Sul gan Mr. Roberts, 'Retail,' Caeathraw. Cynhelir y cyfarfod ysgol nesaf yn Siloh, Caernarfon. 'Rhoddodd Mr. J. Wynne Parry (Caernar- fon.) rybudd o gynygiad yngiyn a rhanu .cyf- arfodvdd v Cyfarfod Ysgol. GarnvydvTl ystod y cyfarfod, gan y plant yn swynol "iawn, dan arwein:iad ivit.. G. J. lloberts. Yn y (pryd'nawn, hoilwyd y plarit gan yr Arholydd, yn yr hwyr pregethodd. Mr. Willianis.

GADAEL YR YSGOL HEB GANIATAD Ym MhwyTlgor Addysg Arfon, ddydd, lau dywedwyd fod 155 o blant wedi gadael yr ysgolion heb ganiattad A.wn? Awst 1914 a, Maa diweddaf, a phasiwvd ,i alw sylw rheol- wyr yr ysgolion at yr achosion, a chymerwyd cwrs cyfreithlol yn yr achosion gwaethaf. Dvwedodd Mr. Hughesiton Roberts fod )11 ddifrifol meddv/1 fod 'rl,a,i' r:heolwyr ysgolion vn iHogi plant mewn oedran ysgol. Dvwedodd yr Ysgrifenvdd mad sir Caer- narfon oedd yr unig sir lie yr oedd oedran y gellid esgusodi plentyn yn 14, ac nid oedd ganiatad wedi ei roddi i b^art -dnn oedran vr vsgolion i adael oherwydd prmder gweision amaeithvddol. • Dvwedodd v Parch W. Morgan y -SvMd srfer vchyd:!g o synvyr cvffredin gyda. gc-lyg ar esgusodi plant. Nid advEd gwrthwyneou- i blaiift oedd bron yn 14eg oed adael belnu a wl- eu rhieni gyda'r g' yr adeg bresenol.

YSGOL MADRYN -0 A yw yn Tolu (AT OLTGYDD YR "HERALD CYMRAEG."). Syr,—Prin y gwna eich adroddiad o gyfar- fod diweddaf y Cyngor Sir chwareu teg ag Ysgol Madryn. Nid yw y wasg na'r cyhoedd yn glatlu Igwalhaniaethu bdb amser rhwng cyn- llun man-ddaliadau Madryn, a chynllun fferrn-ysgol yr un lie. Perthyn yr oediad yngiyn a gwneud i fvriu golledion y gorphenol i gynllnn v man-ddaliadau, ac er nad oes a ly fyno fi yn swyddogol .a'r man-ddaliadau, pri- odol yw d.atgan yn glir i'r colledion hyny didigwydd ynglyn a, rhoi y cynllun mewn l,weit,hrediad ar 'v cychWyn, ac nid oherwydd fod egwydd.pr y cynllun wedi ei brofi yn ddi- ffygiol iiac aflwyddianus O berlthynas i'r ysgol, ofer diegwyl iddi dalu .fel anturiaeth fasnachol. Nid- oes un- rhyw ysgol gyhoeddus yn talu felly. Yn fy mam i y mae yn ALAETHUS MEDDWL fod addysg amaeth-yddol wedi ei esgeuluso cyhyd. Amaethyddiaeth yw un o brif ddi- wydianau y sir. Ond, gan gynwys treuliau vr ysgol a chyfianiad o 2330 at adran amaethyddol Coleg Bangor,, nid yw cyfanswm y ddarpariaeth drethol tuagat addysg am- aethyddol yn y sir ond L650. Cynrychiola hyn ffyrling yn y bunt o dreth. Nid wyf yn tybio fod neb yn y sir a warafun wario y swm -byehan hwn tuagat northwyo a dat/blygu ein prif ddiwydiant. 0 Ystyrier beth a geir yn gyfnewid :— (1) Y gauaf diweddaf rhoddodd athrawon Madryn 61 o ddariithiau cyhoeddus i amaeth- wyr ac eraill mewn gwahanol ran-au o'r sir. Bu 2,543 o bersoriau yn bresenol ynddynit. (2) Uhoddvvyd cvfarwyddid a hyiforddiant i ffermwyr, jgarddwyr, a phobl yn cadw gwenyn a dofedinod yn ddidraul. (3) Cynorthwywvd amaethwyr i sicrhau gwasanaeth "pedigree stock" am dal bychan, a o-werthwyd miloeddo wyau at "freedio" am o Is 6c i 2s 6c y dwsin ag y buasai'n rhaid talu 5s neu 6s am danynt yn rhywle arall. (4) Darparwyd moddion newydd i gneifio defaid a gwerthwyd y gwlan drwy drefniant cyd-weithiol am uwch pris. (5) Rhoddir addysg i fechgyn a genethod amaethwyr ac eraill mewn amaethyddiaeth, garddwriaeth, trin gwenyn, magu dofednod, etc., am 10s yn wythnosol, yn cynwys 'bwyd, ilety ac addysg. Cyfrenir addysg wyddonol ac ymarferol. (6) Rhoddir addysg mewn garddwriaeth a thyfu ffrwythau, etc., i athrawon y sir, er en ga.11uogi i sefydlu a datblygu addysg ym- arferol yn y materion hyn er mantais plantt y sir. (7) Cyfarwyddir man-ddalwyr y sir o berth- ynas i foddion mwy effeithiol i ychwanegu at gynyrch y tir, i drin eu 11 aeth i well .mantais, ac i roddi eu .nwyddau ar v farchnad i sierhau gwell prisiau. (8) Ifoblaw y gwaith ynglyn a MadryrP, cynwys y dreth o ffyrling a godir at addysg jamaiethyddol gost y gwaith a. wneir yn y sir gan, adran amaethyddol Coleg Bangor. Y gauaf diweddaf oynhaliwyd 69 o ddosbarthiadau a darlithiau. Bu yn bresenol ynddynt 1,519 0 BEHiSON-AU, ac hetolaw hyny gwnajed aiibrawfion yn Aber, DIan-giian, Portdinorwic, Chwilog, Bodfean, Sam, Rhyd-ddu, Garn Dolbenmaen, Roman Bridge, Bethesda, Roewen, Hihoshirwaen, Bottwnog, Iilaniestyn, Brvncroes, Llanrhos, Pontrug, a Brynkir. DTachefn cafodd chwech o fechgyn o'r sir ugain punt yr un tuagat ddilyn cwrs o .addysg amaethyddol yn y coleg. Hefyd ym.welwyd a l'lawer o ffermydd. yn y sir i roddi cyfarwyddid o berthynas i wa- hanol faterion. Diau y syna eich darllenwyr fod cymaint o waith yn cael .ei wneud heb'stwr na phrotest, a bydd rhywun yn. barod i ddweiidfod iy peth yn amhosibl ar draul mor fychan. Gan hyny deWiswn wneud yn hollol .glis fod y Llyw- odraeth yn cyfranu rhad rodd o 70 y cant o draul addysg amaethyddol. Y mae y£650 a werir o dreCni sir Gaernarfon yn cynrychioli v gweddill o 30 v cant. Haedda Mr. Lloyd George ddiolcbgarwch amiaethyddwyr y deyrnas am ei sel drostynt yn daTparu moddion helaeth drwy gronfa dai- blygiad i roddi .gweH chwareu teg i amaeth- vadiaeth ein gwlad. ytuna pawb bellach fod codi mwy o ymborth i gyfarfod rheidiau y boblogaeth yn un o gwestiynau pwysicaf v dvdd." Yr ydym wedi ,bod yn rhy ddbrIS o'n dvledswvddau yn y cysylltiad hwn. Hvderaf fod r eglurhad hwn yn ddigonol i iaeth ddar-bwvllo y cyhoedd fod y ddarpariaeth yngivn ag addysg amaethyddol yn y SIT, os dim, vn llai na'r angen.—Yr eiddoch, etc., EV AN R. DAVIES. ADRODDIAD Y PRIV \T^RAW. Ym Mhwyllgor Addysg Arfon, ddydd lau, cyflwynodd M,r. R- H. Evr<ns, prifathraw ysgofMadryn, adroddiad a waith yr ysgol am 1914-15. Er pan agorwyd yr ysgol ym Me- hefin, 1913, yr oedd 220 o enwau wedi bod ar y Ilyfrau. Aeth dros haner yr ysgol, ar mesurau a. gymerwyd i wella. v Stoc. Yr oedd y fferm vn 150 acer o dir amaethyddol a 20 acer o goedwigoedd. Mae y tir wedi .8i drin fel y canlyn Tir pori, 78 acer; gwair, 45i acer; ceirch 12-g I acer; haidd 9^ acer; pyitatwg, 2, acer; mangolds, 2.J. acer; swedes, 3 afcer. Y llynedd awd a'r gwlan i farch- nad Llundain, a llwyddiant mawr fu hyny. Caed pris o tua 2c neu 3c y pwys yn uwch na'r hwn dalwyd gan fasnachwyr lleol. Yn ychwanegol at drin ymenyn a, llaefth, dvsgwyd yr ysgolheigion sut ;i wireyd. o leiaf chwe' math o gaws. Yr oedd _a Ihianner o dir wedi) gau i mewn i: dytu ffrwythau a llysiaui ar gyfer y marchnad- „ Sylwodd Mr. Jones Morris fod yr adrodd- iad, y cynitaf i'w gyhoeddi. yn un calonog iawn. Os nad oedd v man-ddaliadau yn talu, yn silcr yr oedd yr ysgol yn cyfiawnhau ei bodolaeith.

"ER MWYN DY WLAD" A glywaisrt. ¡ti'r hen ddiareb, Wr ieuanc ysgafn dy iron, Mai cas gwr na, charo oi wlad Bro ddedwydd mebyd lion ? Rwyt ti yn caru dv henwlad, A'i charu yn fwy o hyd, Dinoetha dy fraich i'w hamodifiyn hi, Y lanaf a'r decaf ei phryd. Clyw lais y.pell orphenol Heddyw yn si y gwynt Yn son am wrhydri'r dvddiau aeith, A'r brwydro dros ryddid gynt; Rwyt ti yn caru dy genedl, Ei hurddas, ei. chan a'i lien, Tro heddyw i'r rhengau ac ymladd er mwyn Enw dy genedl hen. Mae mamau a phlant yn gorwedd, Dan dyweirch ar fin v Hi; Loifruddiwvd un bore gan Ellmyn brwni Ar draeith ein hynvs ni; 'Rwyt ti yn hoff o rai by chain, Ac 0 'rwyt yn earn dy fam, Rho fin ar dy eledd a dos i'r gad. I ddial y gwaHhus gam. Gwrando ar la-is dy gvmrodyr Yn galw o'r ffosvdd blin, Na foed yn ofer eu hymbil daer, Ymdaith i ganol y drin, A chofio ym mhoethder yr ornest. Os syrthio a fydd dv ran, Mae gwych ydyw marw ar faes y gwaea Dros ryddid a hawliau r gwan. T G.A.

BENTHYCIAD RHYFEL Wele mi o'r prif svmian vnglyn a <Renthyc- iad Rhyfel y Llywodraeth :— Lloyds Bank £ 21.000,000 London. Citv SL Midland Bank £ 21,000,0^0 London County & Westminster £ 20.000,000 TTnion of London Smith,? £ 8.500.000 1 Prudential, Co Manchester & Liverpool Bank £5.000.00CJ Co-Ope-fltive Wholesale S'oc. £ 1.500.000 Midland Railway £ 1.2-50.000 Lord Michclham- £1.150,000 Underground .Railway Shell Transport Oil Go £:500,000

TREFNU LLAFUR Sut i Gael Gweithwyr Mewn cyfarfod o Fwrdd Gwarcheidwaid Bangor gynhaliiwyd ddydd Gwener darllen- odd v Cadeirydd (y Parch William Morgan)' lytihvr oddiwrth Mr. H. R. Williams, (Arol- ygydd v Llywodraeth), yr hwn a ddywedodd fod v pwyllgor sydd yn treinu lla.fu.r yn y sir wedi gofyn iddo alw sylw meistri llafur at fanteision y Cyfnewid'feydd I'Vffur Ileol i sicrhau dynion i wneyd gwaith ar v ffermydd a phob gwaith arall. Yr oedd llawer o ddynion a merched yn y sir na dldylent fod allan o waith, a chredai ef y dylid gwneyd' mwy o ddefnydd o'r cyfnewidfeydd hyn i ddod a'r bob! hyn a'r meistjri llafur at eu gilydd. Pe buasai pob meistr Itafur oedd yn aelod o Fwrdd 'Gwarcheidwaid Bangor yn mvTied i'r gyfnewidfa leol FI dweyd ei angen- ion buasai hyny yn lleihau nifer y bob! sydd allam. o waith yn y sir. LOL I GYD." Mr. Hugh Owen (amaethwr mawr) Lol i gvd (chwerthin). Y mae'n amhosibl cael dynion i wneyd gwaith ar ffermydd am bris byd. Mr. Chadwick 'Rwyf yn cytuno a chwi. Dvwedodd y Cadeirydd eu bod wedi gwel- ed wrth ddosbarthu Cronfa Tywysog Cymru yn v sir fod yn nosbarth Gwyrfai er eng- rhaifft allan o 150 o ddvnion 80 y cant allan o wafith allent fod yn werthiawr iawn yn y cynhauaf gwair. Dvwedodd 'Mr Owen fod arnynt eisieu d-'nion yn S'icr, ond yr oeddynt eisieu dynion allent wneyd rhywbeth hebla-w bwyta. Yr oedd rhai yn meddwl y gallai ama-ethwr wneyd gyda RHYW FATH 0 DDYN, ond nid oedd hyny yn ia.wn. Yr oedd wedi gwneyd cais amryw weit-hiau yng Nghyf- newidfa Lafur Caernarfon, ond yr oedd wed'i methu cael dynion priodol. Dywedodd Mr. Eames. fod yntau wedi gwneyd amryw geisiadau ajn ddynion yng Nghaernarfon. ond nid oedd wedil cael dynion priodol. Ac heblaw hyny, ymhen mis, neu rhywbeth felly, y cai atebiad i'w lythyrau. Y Cadeirydd: Dylid gwneyd hyn yn hys- b. Maent yn dweyd nnd yw pobl yn gwnevd ceisiadau am ddvnion. Dywedodd Mr. Joseph Davies fod Cyfnew- idfa Lafur Bangor wedi gwneyd llawer yn ystod yr wythnosau diweddaf. Yr oeddynt wedi anfon nifer fanvr o ddynion i weithfeydd a.dnoddnu rhyfel. Y Cadeirvdd 0! Te, maent yn gwneyd hyny ymhobman.

LLOSGI I FARWOLAETH YM METHESDA Y Cwest Nos Wener di weddh( qynfoaliwyd ewestt ar gorff Miss Eliza,beth Williams. Ceunant, yn nhy Mr. Robert Roberts. Yn absenoldeb Mr. Pentir Williajms, gwasanaethwvd fel trengholydd gan Mr. D. G. Davies, Bethesda. Gwasanaethodd y Parch Owen Jones, Bron- ant .fel blaenor y rheiithwyr. Eglurodd Mr. Davies y gwaitth i'r rheith- wyr, a chan eu bod oil bron yn Gymry un- ialiitih, cyfieithiodd. v llw arferol i Gymraeg. Rhoddwyd tysitiolaeth gan chwaer Miss Elizabeth Williams. Dywedodd iddi fyned i Fethesda i brynu ymenyn, ac iddi adael ei chwaer ar y sofa-, ond rtra, bu ym Methesda, cododd i symud v tecell oddiar y tan, ond gan fod y tecell yn drwm, a'r dwuicedig yn dioddef oddiwrth effeithiau y parlys, sy.ilh- iodd i'r tan a llosgodd i farwolaeth. Rhoddwyd itvstfolaeth Hladh gan Mrs. Williams, yr hon sy'n byw agosaf ati, a dvw- edodd fod~Miiss Elizabeth Williamsl yn hollol farw pan welo-dd hi gyntaf. Dychwelodd v rheithwyr yn unfam fod y farwolaeth wedi ei achosi trwy losgil, gan iddi oherwyld musgrellni y rhan isaf o'i dhorff symud y tecell a thrwy hyny syrthio i'r tan.

ESGEULUSO PLENTYN RHETTHFARN Q DtDYNLADiDIAD. Yn sefydliad yr, Utadeb yng, Nghonwy, ddydd. M:a,wrth, cynhaliodd) Mr. J. Pentir Williams, crwner y sir, drengholiad ar Maggie Polin Thomas, saith mlwydd oed, plentyn anghyfreithlawn Jessie Alkup. Bu farw y plentyn yn y sefydliad ar y 4ydd o Orphieniaf. Yrnddangosodd Mr. E. W. John- son ar ran yr N.S.P.C.C. a Mr. J. J. Marks ar ran rhieni y plentyn a Mr Owen J-effrey Allsup, paentiwr, Conwy, yr hwn, ychydig wythnosau yn ol, a ddirwywyd i lOp am es- geuluso y plentyn pan dan. ei ofal. Ar ol gwranctaw y gwahanol dystiolaethau dywedodd bloaenory rheithwyr eu .bod o'r farn fod y .plentyn wedi marw, yn ol y diystJiolaeth feddygol, o'r davtodedigaieth fel canlyniad es- gelnsdra. Y Crwner: iNid yw hynyna. yn (myned a ttii fawr pell a oh. A ydveh yn cael rhywun yn euog o efz-gi?uluso y plentyn? Y Blaenor Yr unig berson y mae y rheith- wyr yn ei gael yn euog o esgeuluso y plentyn yw O.wen Jeffrey Allsup. Y Crwner: Golyga hynyna didynladdiad. Yna xhwymwyd Allsup i sefvll ei brawf yn y Frawdlys nesaf.

WEDI'R COFRESTRIAD DYNION SENGL YN GYNTAF. Yn Llundain, nos. Wener, bu Arglwydd Kitchener yn anerch cyfarfod mawr. Dywed- odd yn groew beth oedd angenion mawr y genedl ar hyn o bryd. Yr oedd ei araeth yn rhywbeth mwy nag apel, rhybudd difrifol a chyrhaeddgar oedd. Gwnaeth gyfeiriadau at y Gofrestr Genedlaethol ac ychwanegodd: "Pan gwblheir y cofrestriad hwn, fe fyddwn yn gwybod am y dynion hyn rhwng 19 a 40 mlwydd oed, nad oes eu hangen mewn gweith- feydd adnoddau rhyfel neu rhyw waith arall angenrheidiol, ac felly, yn ddynion allwn eu cael, os yn iach, i fyned i faes y frwydr. Yna fe gymerir camrau i ymr.estru pob dyn a all- om i'r fyddin, dynion sengl i'w dewis o flaen dynion priod." ■Derbynwyd hyn gyda chymeradwyaeth uehel.

Dydd Iau darfu i'r Frenhines Alexandra ranu svmian o arilln i ferched werthent flodau yn Llundain fel ad-claliad am golli gwerthu blodau ar "Ddyd Blodau Alexandra," Ger Piccadilly Circus rhoddodd 2/6 yr un i ddwsiil o'r genethod hyn

MARCHNADOEDD. ANIFETLIAID TEWION.— Bu marchnad dda i anifeiliaid tewion ar hyd Yr wythnos, y prisiau yn dangos ychydig o godiad. Y I y mae cwyn hefyd fod gwantheg yn pwyso vn wael. Rhywbeth yn detbyg yw prisiau defaid ac wyn, er fod y galw am danynt wedi bod yn llawer mwy mewn amryw leoedd yr wyth- nos ddiweddaf. Y mae hyn i'w briodoJi ef- allai i'r ffaiith fod y cyflenwadau yn llai. Yr oedd moch baewn a pherchyll ychydig yn ddrutach, y baconers goreu yn Birmingham yn gwerthu fain 14s 6c y scor o'i gyferbynu a, 14s 3c yr wythnos ddiweddaf. HERIOFOiRD.— Marchnad dda i wartiheg am ibrisiau cyffelyb i'r wythnos ddiweddaf. Cyflenwadau llai o ddefaid, ac er fod y farch- nad ar y dechreu yn araf, rhywbeth yn debyg i'r wythnos ddiweddaf oedd y prisiau. TJEiEDS, Gorphenaf 6.— Cyflenwad llai o la;wer o wartheg yr wyt'hnos ddiweddaf nag oedd yr wythnos o'r blaen, ac am fod mwy o alw am danynt aeth y prisiau i fyny. Gwerth- odd y Scotch goreu am 11. a home-feds am ilfle y pwys. Yr oedd defaid hefyd yn ddrut- ach, y goreuon yn gwerthu am lie, ac wyn am 114C y pwys. IJEICESTEtR, Gorphenaf 6. Cyflenwad llai o wantheg a'r fardhnad lawer yn ddrutaoh na'r wythnos ddiweddaf. Gwerthodd y gor- euon am life y pwys, ac anifeiliaid ail-radd am lie y pwys, neu ychwanegiad o ic ar yr wythnos ddiweddaf. Yr oedd defaid ac wyn hefyd yn ddrutaoh, y defaid goreu yn gwertlhu am lie ac wyn am 12y pwys. Yr oedd moch baown jhy wbeth yn debyg, ond yr oedd perchyll, y rliai wertihasant am 14s i 15s y scor, yn d-d-rutach na'r wythnos ddiweddaf. PRESTON, Gorphenaf 7.-Cyflen-wad bych- an o wartheg tewion. Yr oedd y goreuon yn brin iawn, ac yn gwerthu am ll^c, rhai ail- radd IBJIJ. lOkc i lie, a buchod am 8 i 9c y pwys. Yr oedd marchnad dda i ddefaid. Yr oedd digon o wyn yn y farohnad am bris- iau tetbyg i'r wythnos ddiweddaf. SALFORD.—Yr oedd mwy o wartheo- yn ibresenol yn y farohnad yr wythnos ddiweddaf, ond nid oedd yr anifeiliaid wedi eu gorpthen yn dda. Gwerthwyd buchod am 9c i 10ic Yr oedd ychydig yn llai o ddefaid ar werth, ond yr oedd digon o wyn yn y farchnad gwerthodd defaid Scotch o 10c i lie; Irish, 9iC i 10!e; ac wyn o'r radd oreu, o 103C i 4 Illk y pwys. Yn Manceinion nid oedd gyf- newidiad ym mhrisiau mocfh. Gwerthodd y goreuon am 14s 2c i 14is 6c, a. hychod am lls 8c y scor. LLUNDAIN, Dydd laii.-C,yflen,wad da o wartheg, ond galw bychan oedd am danynt. Dy.ma'r prisiau Leicesters, 7s 2c i 7s 6c; Herefords, 78 4c í 7s 8c; Devons, 7s 8c i 7s 10c yr wyth pwys. BIRMINGHAM, Dydd lau.- Cynihwysai'r farchnad fooh 230 orr Iwerddon, 180 o'r Ys- gotland, 260 o Gymru, 130 o Shropshire-, 110 o Bedfordshire, 22 o Cheshire, a 150 0 Hunt- ingtonshire. Gwerthodd y moch goreu am 148 6c y scor (neu 10s 2c y 14 pwys); rhii ail-radd 12s y scor (neu 8s 5c y 14 pwys); Iperchyll, goreuon, 14s 3c y scor (neu 10s y 14 pwys), ail-radd 14s y scor (neu 9s 10c y 14 pwys). MAROHNADOEDD CYMREIG. CAERNARFON, Ddydd Sadwrn.-Ymen- yn ffres Is 3c ,r pwys; wyau 10 am Is (12s y 120); hwyaid 3s i 4s yr un; ffowls 5s i os 6c v cwpl: pytatws newydd lc i lie y pwys. DINIBYCH, Gorffenaf 7fed..Ffowls o 5s i 6s y cwpl; hwyaid ieuainc 6s y cwpl; wyau, deg am swllt; ymenyn ffres, o Is 2c i Is 3c y pwys; ty!biau bach, Is lc y pwys; biff o 9c i Is 3c; myton 10c i Is 2c a lairib, lie i Is lc y pwys mo.ch tewion, o 5!c i 6c y pwys; cwningod, Is 4c y cwpl; gwlan Seisnig o Is 3c ,i Is 4c y pwys; gwlan Cymreig, o Is i Is Ie y pwys; pytatw .newydd, ljrc i 2c S pwys; a hen bytatw, Is 10c y pecaid. IlLANRWST, Gorffenaf 7fed. Ymenyn ffres, Is ley pwys; eto, hallt, He i Is y pwys; gwlan, Tic i Is y pwys; ffowls, 5s 6c i 6s y cwpl; hwyaid, 5s 9c i 6s y ewpl; wyau deg ac lleg am Is: a phytatw, o 4s 6c i 5s y 112 pwys. PWLLHELI, dydd Mercher.—Ymenyn 1/1 y r wys wyau, lls. yr 120; biff, myton a lamb o Is. i 1/4 y pwys; fore Is. y pwys; moch tewion 6c. y pwys; perchyll o 25s i 30s. yr lUt. RHiUTHYN, Mehefin 28ain.-Ffowis 5s i 5s 6c y cwpl; hwyaid, 6s 6c y cwpl; ymenyn, Is y pwys; wyau, deg am Is; cwningod, Is y cwpl; jrwlan Cymreig, Is i Is lc y pwys; gwlan Seisnig, Is 3c i Is 4c y pwys. LLANGEFNI, Dydd Iau.—Ymenyn ffres, Is 3c y pwys; wyau, 11 am Is; moch tewion, 5!e i 6c y pwys; moch bach, 22s i 25s yr un, hwyaid, 2s 9c .i 3s yr un; cywion, 2s 3c i 2s 6c. MARGHNADOEDD A FFEIRIAU. Gorffenaf 14, Dinbych (gwlan), Croesos- wallt; 15, Caerlleon, Machynlleth.

BECHGYN YN IGWYNO LLYTHYRAU CYMRAEG 0 GARITRJEF SEISNIG. Mew.n cyfarfod o Fwrdd iGwarcKeidwaid Ba,n,g,or ddydd Gwener, darllenodd y Cadeir- ydd ddau neu dri o lythyrau oddiwrth ddau fachgen o air Fon oeddynt wedi eu han.fon i ffwrdd i gartref yn Ne IJoegr ar gyfer rhai yn oael ffitiau. YT oeddynt yn cwyno eu bod wedi cael cam-driniaeth. Mewn Cymraeg yr ysgrifenwyd y llythyrau, ac yr oeadynt wedi eu hysgril'enu yn dda iawn, medai y Cadieir- ydd. Svlwodd un aelod o'r Bwrdd peb-uaeai rhaii ibrawddegau wedi eu hysgritenu mewn Saesneg na fuasent yn cael eu hanfon (chwerthin). Dywedodd Mr. Williams fod yn rhaid. fod llythyr arall yn rhywle, oherwydd yr oedd wetii ei weled ac yn y llythyr hwnw rhoddai yr ysgrifenydd ddwy enigraifflt o greulondelb yr ,,P oeddynt yn cwyno 0";1 herwydd. Ar un am- gylohiad yr oedd yr yagrifenydid a thri bach- gen arall yn cerdded ar hyd llwybr, fralch vm mraich. Wrth fynd heibio swyddog oedd ar y llwybr aeth yr ysgrifenydd yn ei erbyn, ac vna ciciodd y swyddog ef. Ar achlyaur arall yr oedd y bachgap. wedi myned i'x fan. He ryr oeddynt yn trwpio dillad, adywooodd mewn hwyl, "Onid vdych wedi darfod byth- Buasai fy mam yn medru gwneyd y peth mewn deng munyd." Ar yr achlysur lxwnw cvmerodd y swyddog y belt oedd ganddo am dano a churodd y bachgen gyda phen jy belt yr oedd y bwcl arno. Ychwanegodd Mr. Williams iniai dvna oedd ystori y bachgen, I ac os oedd yn wir, dylid cymeryd camrau yn y mater.. '.Pendierfynodd y Bwrdd gyfieithu rhan.au o lythyrau y blachgen a'u hanfon i arolygydd y cartref, a gofyn iddo edrych i mewn 1 r mater.

Y V.C. CYMREIG -0 Derbyniad Brwd yng Ngwrecsam Ddvdd Sadwrn ymwelodd Company Sergeant-Major Baiter, V.C., a'i hen gait- rawd (R.W.F.) yng Ngwrecsam. Derbyniwyd df yng ngorsaf y rneilnorda gan y Maer :(Mr S. G. Jarman) aelodau y Cyngor Tref, a'r cyhoedd Llongyfarchod d y Maer ef yn galonog am ddal i fyny mor iardderchog draddodiadau y Oatrawd Gymreig. Yr oedd pob dyn yn y gatrawd yn falch ohomo. Yn ddiweddarach c,-ted bvrbrvd yn yr Imperial Hotel. Cynygiwyd Uwngc-destyn vr axwr gan yr Henadur Eldward Hughes &ynd'Vr)g Yn yr hwyr yr oedd yn bresenol mewn gwledki roddwvd er ei anrhvdeddu gan y 3rd' BaH, R.W.F., yn Litherland. anrheg o SOp" n "cigareitte case," a blwch fflacheni anr, gan y ga^awd. Ddoe (dvdd Llun) derbvniodd y V.C., o law v Brenin vm Mlialas Buckingham. Y mae hefyd, wedi cael ei ddyrchafu i fod yn is-gadben.

t Mae cyfarwyddwyr Arian dy London City a Midland yn hysbysu "interim dividend" am yr haner blwvddyn ddiweddaf, yn ol 18 v icant y flwyddyn, wedi tynnu ymaith dreth yr inewiin, italadwy ar y 15;fed o Orffenaf.

HWYLA HELYNT YNYS MON (Gan Gwynfrig) BYREBION. Yn Llys yr Ewyllysiiau ddvdd Llun, cad- arnhawyd ewyllys y diweddar Mr. David. Roberts, Y.H.. Pendyffi"yn, Llangoed, gan nad oedd gwrthwynebiad. Bu farw mab Mr. J. H. Burton, Y.H., Fryars. Beaumaris, 'o giwyfau a gafodd tra'n ymladd dros ei wlad. Yn Smiithfield Llangefni, ddydd Llun, ceitf 85 o wartheg ,a 1075 o wyn. Caed i ifyny i 31p 17s 6c. am fustyeh a 46s 3c am wyn. Caiodd Owen Parry, Brynsiencyn, ei was- gu yn dost yn Chwajrel Dinorwig, ac erys yn yr yspytty. Cyflwynodd Mrs Jones, Cefn Cwmwd, lestri cymundeb unigol i eghvys M.C., Cana, lIe bn Richard Owen y Diwvgiwr yn aelod gyf- nod hir. Pendertfynodd' U ndep Gfwei^.hwyr Mpn fuddfcoddi yr arian gweddill syddJ. ganddo yn yr Eohwyn Rhyfel. Yn Eglwys Llanfihangel 'J)'e'r Bieirdd, claddwyd y Parch William Roberts, pregeth. wr hynaf Mon. Yr oedd yn 81 mlwydd, ac wedi ei ordeinio gyda'r M.C., er's 55 mlynedd., Treuliodd ran o'i oes yn America. Etholwyd' MJr. 0. Caerwyn Roberts gan Gynghor Dosbarltih ^Llangefni; i gynrychioli y cyhoeddi ac i fod yn gadeirydd Pwyllgor Prisio Ymenyn ym marchnad Llangefni. Penderfynodd ynadon Beaumaris ohinio hyd y 17. g cvfisol y cyhuddiad a ddygid. yn erbyn Lewis Francis Owen o archolli Rich- ard Jones, labrwr. Ym Mrawdlys Caer ddydd Iau, ceid Mr. ]j:mi", Griffith,, K.C., A.IS., yn amddiffyn ffermwr a gytnjddid o ga el arian trwy fodd ion a n ghyfreithlon. CWERYL CYMDOGION. Yn Nyledlys Caergybi ddydd Mawrth, gerbron y Barnwr Moss, gwrandatwyd cyng- haws a ddygai Mr. William Jones, Penrallt, Penitraeth, yn erbyn ei gymydog, Mr. Wil- liam Hughes. Clai Mawr, yn hawlio, iawn am dresmasu honedig ac ymosod arno. Swm yr hawl oedd 31p 10s. Croes-hawlid lOp am yr honid i gi yr hawiydd achosi marwolaeth dafad ac ocn. Mr. Ellis W. Roberts, bar- gyi/reithiwr, oedd dros yr hawlydd, a Mr. Caradog Rees. A.S., dros yr amddiffvnydd. Rhoed dyfarniad o du'r hpiwlvdd am 20 gini ac ar yr wrth-hawl oaniatawyd i'r diffynydd ei gpstau am y dydd y bu yn llys Porthaeth- wy pan ohiriwyd yr achos oherwyddT gwael-- edd yr hawiydd.

"DAEAR MADDEU" "Ðaear AIaddeu"-dyma enw Roddir ar ein daear ni; Nid oes arall fyd trwy'r cread, Fedda hawl i'w henw hi; Ynddi saif hen Fryn Calfaria Creigiau'r hwn fu'n dal y GroeS). Awvr daear gludodd ddolef Olaf lesu yn ei loes. "Daear Maddeu"—enw hyfryd I bechadur sydd yn byw Ar ei hwyneb mewn rhyw gongpl, Enw'n llawn o obaith yw; tNid oes lecyn ar ei hwyneb Yn y cvrani pellaf gaed Nad yw Duw yn gallu maddeu Pob rhyw hechod trwy Y Gwaed "Daear Maddeu?" Ie, maddeu, Er ini bechu lawer gwaith; Codi ar ol canwa ith siyrthio Yn nrhofeydd y ddyrys daith Ðurw sy'n caru "Daear Madden, Ei hyfrydwch ydyw ,hi.- Dyma fan Ei weithred benaf, 'Ll wehaf Duw yw Calfari. Drist (bechadur, tra y byddi iRhwng terfynau hon yn byw, Cei faddeuant—ddim ond llefain j lEisiau maddeu sydd ar Dduw; Gwylia, (gwylia, golli'r eyffe, Dydd yn darfod yw "Dydd gras, Nid oes arall fyd i faddeu Wedi'r ei o hwn i maes. Pisityll, Gorff. 10, 1915. J.T.W.

GWYBED AC AFIECHYD Yr oedd Syr Frederick Treves i lywyddu mewn cyfarfod gynhelid yn y Mansion Houses Lhindain, y dvdd o'r blaen, i'r pwrpas o gyichwyn symudiad cenhedla-c-thol i ddyfetha gwybed, yn arbenig felly mewn adeg o ryfel. ond yr oedd y gwr enwog yn analluog i fod yn bresenol oherwydd afiechyd. Yr oedd cyd-darawiad rlhyfedod yn yr amgylohiadau a chynwys llythyr aiifoiiasai efe er ymeggusodi am ei absenoldeb. Dvma fel v dvwedai: Mae'n wir ddrwg genyf nas gall-,if bresenoli fy hun yn y cyfarfod. Mwy na mis yn ol, darostynigwyd fi (drwy gyfrwng y gwybed, mi gredaf) gan afieohyd yn Alexandria, yr hwn sydd wedi graddol waethygu, hyd nea erbyn hyn fy ngorfodi i fyned i orwedd i'm {jwely, a fy nghwbl analluiogi i wneyd dim.

Cfltetji Wriabri !$t <«?«>♦ GENEtDI G AETHAU. JONES.—Mehefin 24ain, priod Mr J. E. Jones, BronAurnor Farm, Maerttwrog, ar tferoh (cymtaf-anedig). PRIODASAU. MORULS—JONES. —Gorffenaf 7fed, yng iNighaipel Ooffa John Elias, Llangefni, gan y Parch R. Prys Owen, Mr E, J. Morris (iBangor) ,fferyllydd cynorthwyol yng Nghol- wyn Bay, a Miss Gladys Jones, merah Mr Mrs Thomas Jones, Penrallt. Llangef- ni. ROBERTS—WILLIAMS.—Mehefin 28, 1915, yn y Central Congregational Church, Winni- peg, gan y Parch H. W. Griffith, 549, Langside St., gweinidog yr Eglwys Gym- 'reig, priodwyd Mr. Evan Robeits, assistant manager gydai T. Eaton and Co., a Miss J. W. Williams, merch i'r diweddar Mr 'Robert, Williams, golygydd y Gwailia," Caernarfon. Y mae At-r. Roberits yn fab i Mr Isaac Roberts, Wemddu, Glyndyfr- dwy, Dinbych. Bwriad y par ieuangc garitreifu yn 488, Balmoral St., Winnipeg. nUMS—STYTRE.— Gorffenaf 7fed, yng Nghapel Salem (A.), Caernarfon, y Parch D. Stanlev Jones yn gwasanaethu, Mr Clar- ence Ellis, M.A., aelod o'r Public Schools Battalion, o Gatrawd Middlesex, mab ieu- engaf Mr Thomas Ellis, Caergyibi a Chol. wyn Bay, a Miss Mildred M. Stvthe, merch y diweddar Mr R. R. Stythe a Mrs Stythe, Avallon, Caernarfon. MARWOLAETHALT. THOMAS.-IGbrffenaf 3ydd, Mrs Thomas, priod Capten Thomas, Helen Cottage, Seg- ontiuni Road South, Gaernarfon, yn 67ain mlwvdd oed. DAVItS.-Gorffenai 5ed, yn Wesley Street, Caernarfon, Mr David Davies, yn 7lain mlwvdd oed. LITTLE.—Gorffenaf 2il, Mrs little, Brook- lands, Walsihaw Avenue, Oolwyn Bay, yn 63ain mlwydd oed. JONES.—JGoi-ffenaf 4ydd, Mr W. Jones, Chester House, Penmaeranawr. Er oof eu a hiraeth dwfn am ein aanwvl Maggie, Ty Cerrig, Brvncroes, a hu/ioi'd yn yr lesu iGorffenaf 11. 1907. Mae yr amser yn myned ond yr hiraeth yn. os i thad: "a'i dwy ohwaer, hefvd, am fy mm-nd an,r/y! a hoff,*a mam dirion a gofalus, a hnnod.l foreu LIun y Pasc, y flwyddyn hun, „ c v map ein colled a'n galar yn fawr ar e, nil. -rEi phriod a'if dwv ferch. Er rhodd mam a phriod hoff I orffwys yn v hedd Dfsig^yliwn ga-el ei gweld ryw ac^vcld 'Y*i: hyfryd isw:! ei p, lie Argraphwyd a Chyhoeddwyd dros y Perchenog gan EVAN ABBOTT, y Maea. Caernarfon.