Yr Herald Cymraeg

PWLLHELI DEWIS SVv YJjJJijGiON.— Cynhaliwyd ■fcyifaniod ysgol ion dosUiruh Pwllheli, yn Tre- jfor y (Sul, Mr. T. J. Griihtiis,'Plasdu, yn lly- prylddu, a'r Paxuii Robert Jones, B.A., C'hwi- log, yn arholi. Dewiswyd y rhai canlynol yn Hwyddogion am y jwyddv-n nesai Llvwy-cid, Ur. D. Uaradog Evans, Salem; is-iywydd, Mr Henry Roberts, Abererch; ysgrifenydd, Mr. D. Ciaarles Oweai, Brynbachau trysorydd, Mr Eleazer Parry, Treior; ysgrilenydd y gym an- ja" M. J. O. Williams, Penmount. ANR H YDEDD Mil j WROL. —Llo ngy farch Mn Pi-I vabe Griffith G. Jones, mab hynaf Mrs Bran Jones, Glasgoed, -Nortih Street, yr hwn a anrhydeddwytd yn adiweddar gan Ffrainc a fcathodyn Cruix de Guerre ynghyd a thy-stys- Ipcif am wrhydri o'i eiddo yn wyaiel) peryglon ■nhygocl ar faas y gwaed yn Oise a Belgium fi» Hydref, 1«18. Pert: lynai i'r Fyddin Am- ..ltrwawlldd, .MlaJlgo;"odd bob amser wroldeb aghyina.ro! yn -wynt.b amgylchiadau cyfyng. ae y cymrawld aewr yn eyfaneddu yn yr {America ers hlynyddau bellach, a gwerth- lawrogwn yn >fo.wr fel tref yr aimhydedd iidaeth i'w ra/n. HAELIONUS.— Bu i Mr. Josiah Williams, tkielybryn, roddi baner i bo,b plentyn yn y dref pr d'athlu iheddw-ch y Sadwrn. HiBCRYLL.—Caifwyd dalfa fawr o fecryll p y dref dclydld Ma wrth. Daliwyd can- soedd ohonynt mewn rhwydi a gwerthid hwy •Bin geiniog yr un i'r ymelwyr. GWYLIAU.-Dydd Gweiier bu i'r Y's, iori elfenol dorri dros wyliau yr haf. "YR UNDEB."—Pasiodd Undeb yr Anni- Jbynwyr Gynireig ym Mhontypridd yr wyth- ttos o'r bl-aen, ar -wahoddiad y Parcih J. Rhyvlderch, a Mr. Richard Roberts, Hope House, i gynnal en cyfarfodydd ym MhwlIheli pr flwyddyn neeaif. CY.NGHRA1R Y CEXTIEDLOEDDYn P Neua-dd Drefol, nos Fawrth, cynhaliwyd Cjfarfod i hyrwyddo Cyngrair y Cenhedloedd. ItnnercliTvyd v cyfarfod gan Major Wheldon, D.S.D., Mr. 6. (Robyns Owen, Parch H. Con- way Pritchard. Cvrnerw' gadair gan yr thro D. Phillips, M.A Mis gallai'r Parch IF. Edwards, B.A.. Fi-cer, fod yn 'bresennol 8brwydd gwaeledd. PRIODAS.—Dvdd liii, Mehefin 19eg, yn Rglwys St. Leonard, Edinburgh, gan y Parch. Iff. Liddle, B.A.. y gweinidog, nnwyd mewn Btfodas* Mr, R. H. Jones (Cenin), a Mrs R. aisv .Thorburn, 14, Oxford Street, pdin- kurgh. GWasanaeihwyd fel gwns a motwyn can gefnder a chvfnither v briodasferch,— Ur. James How den, Tynemount, Ormiston, a j BCies Bella Sayers, Qmality St., North Ber- wick. Rhoddwvd y briodajfereh ymaitR gan Irrawd, Mr. Marr, Troon, Ayr- ahire. AVedi'r 'ddefod aeth y ddeuddyn i ireulio en mis mel i Lundain a Chymru. PLESERDAITH.—Aeth a-elodan Eglwys St. Pedr am bleeerdaitih mewn moduron i Lan- ilu-d,iio. Cawsant ddiwrnod rhagorol, a mwyn Itaodd yr oil v golygfeydd rhamantus a gaed yn aaighyffredin. Y CYjlRODiR.-—Y mae y personan a gan- lyn, wedi eu penodi i gynrychioli Cyngor Ar- ilienig y Cymrddyr sydd i'w gynal yng Ughaerdydd ar y 25ain. o'r mis hwn :—M%jor fiftiarlee E. Bre-eae, A.S., Porthmadog; Major j ifl". S. Hamlet Roberts, Penygroes; Mr. E. J. 9Tones, Ooleg y Brifysgol, Bangor; Dr. E. Shelton Jones, Lifft. T. J. Williams, a Mr. !R Owell,15, Y'sjrziienvdd y Sir, New Street, Pwllheli. AR Y TRO.—Dyna dro fuasai pe y di- gwyddai ddumwain ar y tro cydrhwng Gwes- ty y Llong a. Heol y T'ywofd neu yr Heol Ne- wydd fel y gelwir hi'r dyddiau diweddaf hyn. Pa le y mae'r Cyngor heb rybuddion mewn pren a maen neu ddyn, i rwystro galanastra. Y byddai son am daiii am amser hir ? Pa sawl modur syckl yn ystod y dytad yn cwrdd a'u gilydd yn y drofa hon-' A does dim ond rhag- luniaeth a chywreinrwydd ami i fodnrwr sydd yn troi yn iachawdwriaeth i dylwyth ei dy, yn eu cadw rhag dam v/ain. Ai tybed y bydd raid i ddamwain d'digwydd cyn y gwneir cyf- »rfod 'a'r angeanh<3idr\v,ydd' preeennol 'hwn ac i, ye daw) rhyw un i'r adwy enbyd hwn i roddi ( pethau yn eu die ft-l y dvlent T'od? NEWID Y PIEROTTS.—Cam yn yr iawn gyifeiriad a'JVW spr.ud y pierrots i dref arall bob wythnos a rhoi rhai newydd yn eu lie yn lie bod y dieithriaid yn blino ar yr un rhai is -wythnos i wytihnos. LLONGYFARCTL—Da ger.nym gael llon- gyifarch Mr. W. Charles Evans, Soutih Beach, a nai i'r Medidvg O. Wynne Griffith, Plaa- tanrallt, ar ei w< uh yn mvned yn llwyddian- ■us drwy ei arholiad ayntai' fel meddyg. Ych- ydig anistr y.n ol croniclwyd hanes ei i'rawd, I Ilr. Simon G. Evans, ar ei wait-h yn pa-sio yn derfynol ei arholiad ipl nHwJdyg. Ac. weld oi frawd yn prysur ddilvn ei lwybrau. Meib- ion yw'r ddau i r diweddar bregethwr, y Parch. W. 0. Evans, Mefyn. Y nechgyn on yn dalentog, yn foneddigaidd, a hawdd eu triR. Eidduuwn cu llwycOdiajit eto yn y dy- Y GWAN YN CYNORTHWYO'R CRYF. -p.wy fydd gwei-nidogion Salem a. Penmount Y jnaent iheb yr un yn breeemlol,-y ddvry eglwys fwyaf yn Jigihyl-ch Oyfarfod Misol Lleyn *c Eifionydd. Deallwn fod Salem yn ioohreu ym\vg\vyd a Phenymount yn rhyw dldectireu detiro o'i chysgadrwydid. Y mae'r Athro Phillips a'r Parch Thomas Williams yn ax wain y seia.dau ac yn gwasanaethu yn y maill a'r Hall am amser penodol. Paham y radlid i'r eglwysi mawrion hyn ddisgwyl wrth yr eglwysi bycham am bregethwr ar v Sab- both' a' Invvthau heb yr un eu .hunain? Y j-wan1 yn cynorthwyo v cryf yn lie y cryf yn eynorthwyo y gwan, onide? CYMERIADAU.—Yn Nghymdmthas Ym- oiroeh Grefyddol Pemnount, noe Sabboth, ca.f- wyd annerchiad ragorol gan y Parch J. E. Hughes, M.A., Caernarfon, ar "Jacob fel oymeriad i'w efelychu." Y mater ydoedd, "Pobl ieuanc yn cyfarfod ag angelion Iyn eu bywyd." Yr tuigel cyntaf ydoedd ieuenctyd; yr ail angel ydoedd pleper a'r trydydd angel ydoedd go-fid. Billyw driawld fel y 'bydd y eerddorion yai: dweyd yw y rhai uchod o sop- rano, tenor a bass, ac y crn.ae'r tri rywfodd yn y ein cwrdd mewn bywyd. Ac wrth ymdrechu byddwn yn eicr o'r fendith a dyna r axleg y bydd y tri llais yn cydgordio ac yn toddi •i'w gilydd. Y pryd hynny y ceir peroriaech ■Jlysaf a. swynol heb yr un discord a'i aflafar- eiddiwch syidd yn ami flino y natuv ddynol. Yr oeddvm yn oael yn yr annerchiad yr as- tudiwr, y trefnydd, a'r dyseawdwr. Felly yn y pregetihau a gawsom yn ystod y dydd, ■Pabipeth yn ei le, a'i le i bobpeth." Un peth yn neilltuol oeddym yn ei deimlo wrth wrando ar y gwr parehedig, mai mcisir ar ei waith ydoeild. Ni ddaeth a dim i anurddo ei araeth na'i bregeth ond y cyfan yn gyf- lawn a dtwast. Dywedodd fod yn rhaid i bob gweithiwr fod yn ysbryd y gwaith beth byn- nag a :fo cyn y gall ei wneud yn iawn, ac 'felly gyda'r pethau ysbrydol. Rhown y goreu yn mhob gwaith o'n ihedddo, ond Duw ibis ein goreu, ac i'w waith Ef y dyJem TQddi «n goTen er ymdrechn i gael goruchafiaeth fyd. cnawd. a diafol, caiff dderbymiad eto 11 plith y "yfe cyetal a dd-tw i'w rein. LLWYDDIANT.—Da eennym gael llon- gyfaroh Mr. Charles John Lewis, ma.b h-ynaf Mr a Mra Lewis, 8, Oh an try Road, Moseley, Birmingham, a nai i Mr. John Jones, Salem Terrace (gynt. Bodorwel) or dref hon ar ei waith yn myned yn llwyddianus i ennill y Feda-1 Arian yn y General Hospital, Birming- ham, am lawfeiddygia,eth (surgery), ae helyd 11 wedi papM yn feddyg gydag anrhydedd. PENODIAD.—Y mae Miss Janet Edith Jones, yr at.hrawas -gynorthwyol hynaf, yn Ysgol y Cyngor, Grove Lana, Hands worth, wedi ei phenodi yn brafathraw«s yn Ysgol Babanod St. Matthias, Wheeler Street, Bir- I mingham. Genedigol o'r dref hon yw Miss Jones, aef merch i'r diweddar Mr. Robert Jones, Australian Store* (aef y maxnmzhdy y mae Mr. 0. Pritchard yn ei gadw yn Mihen- Lui Street). Bu Miss Jones yn cael ei thadd- ysgu gyda Mr. Bens kin, yn Ysgol Penllein- mu, a bu'n gwasanaethu fel athrawes gyn- (rrthwyiol am amaer yno. Da, geiuiym weled plant y dre.f yn llwyddo ac yn idringo i safle- oedd o gyirifoldeb Y RASUS CYCHOD.- Y mae rhyw lOci. fod v rasus uchod i gymeryd lie eleni, ac y mae'n debyg fod yn rhaid cael "rhyw liw cyn llifo" ys dywed yr hen bobl, ond pwy fydd y eyni- udydd yn hyn o beth eto. Ofnaf y bydd raid galw ar y Cynghorwr Toleman at y gwaith or. yr osdir yn hir iawrr cyn rhci bodolaeth r symudiad. Fel y gwyddis, y mae ef ;fel y golendy yn wastad yn symud ac yn goleuo r ffordd yng nghanol tywyllwch a marweidd- dra y cyfnod. Pa.le y mae Mr. Wilkinson a Mr. W. Thomas, game dealer, ac ereill fiydtd yn arfer bod ar y blaen gyaa'r symudiad hwn? Oofiwch gyfedllion, fod Gwyl y Baiia yn dyfod ar ein gwarthaf a does dim amser i golli os atn wneud rhywbeth teilwng o'r dref a'r axial ynghanol dieithriaid y dinasoedd m-awriion. I LLWYDDIANT. — Da odiaeth ydoedd gwaith y t>aci)i^enyn, Gwiiym Lewis, ail fach- gen M.r. a Mrs W. Lewis, -Garulievvin, Cardiif ( Road (a.c fel yr adnabyddid ef yn lwyai cy- | ffredin, Leeds House), yn myned yn llwydd- ianus arwy ei Arholiad fel ag i'w aJuogi i en- j nill ysgjloriaeth yr Y sgol Ganolraddol am dair blvne^d. Yr eedd -y cvntal' ar y rhes.tr yn y j dosbarth hwn. ac efe hefyd ydoedd yr ail ar j y rheatr yn yr holl sir. -N id yw ond 11 oed, | ac y mae fel ei dad, yn fyw, ac yn hoeyw ei ysbryd, ac yn hyiiod gyflym ac ystyried ei oedran. Ln felly ydoedd er yn ieuanc, a hawdd ydoed caniod yn ei lyguid aEbri: a dyfaibarnad i'w weied yn amhvg ynddo. Er j yn ieuanc iawn, yr oedd rhyw anwyldeb yn ei wen nes gwneud ibawb ei hoffi o'i fabandod. Da gennym gael llongyfarch y Prif AAthraw I Mr. E. J. Griffith, yn ogystal a'r athrawon j oy north wyol yn yr y,j2olion elefnol ar eu di- w^drwydd gyda r plant. Y mae'r ysgolion hyn, wedi gwneud yn dda drwy'r Mynyddau, a ohredwn eu .bod yn astudio'r plant yn y lath fod fel ag i dynu allan y goreu ohonynt. I :illA,P.W.Chwith gennym golli o'n plith yr henafgwr tawel a rhadion Hobert Rowland, Llain y Del.yn, Penrhos, yn 82 mlwydd oed. /r oedd ylliieii gymeriad diddan a phawb yn e" hoffi. Ymgomiai yn d-difyr am y blwyddi In ,.yda' Igydiiabod, ond daeth y diwedd, a, chladdwyd ef dydd lau yn M^ynwent Penrhos (angladd preifat). Gwasanaethai'r Parch, i Thomas W,I; Izinis, Pwllheli, wrth y ty, ac yiil y fynwent. C<ydymdeimlir a r perthynasau liu- j °bpg sydd ar ei ol yn galaru eu colled a'u I chwithdod am dano. j

SARN MEBLLTSYRN | Dli\TYDD[.NT. Da gennym ddeall am hvyddiant Robert Gwiiym Gritritih, mab Mr i a Mrs^ William Grith, Hendy, Sarn. Bu'n i Hwyddianus yn yr arholiad am y^goloriaeth i t fyned i'r Y sgol Gainolraddol. Efe yw'r- ba.oh- i gen uchaf ar y rheatr yn iy dosbarth. Ein j dymuin.ad yw am iddo gael rhwydd hynt. Di»- J gwylir y 'bydd «mryw yn ym-geisio j llwydtdyn { nesaf. j 1JEWIS BLAENORIAID.—Nos Sa'bboth, y 13eg cy fisol, bu eglwys M.C. Salem, Sarn, yn dewis bJaenoriaid. Dew is wyd Mri. Daliiell Evans, Llidiart Gwyn, a Robert Jones, Hope. Bu'r d:w«ddaf yn gwasana-ethu gyda'r fyddin ] yn Ffrainc. j

GOHEBIAETH Gwyliau Plant yr Ysgolion Gwledig (AT OI.YOTDD YTV- HERAIJ) CTMEAEO.' Syr,—Y mae cwyn yn ymhlith rhieni plant yr ysgolion gwledig oherwyd-d fod g-wyliau hsf y plant yn cael eu tailu in or bell yn ol ar y tymor. 0 dan gy.fundrefn y Rwrdd Ysgol ac o fewn rhyw flwyddyn IIj:'U tddwy cyn i'r rhyfel dorri allan- by dda i'r rhan fwyaf o ysgoLion gwledig yn torri i fyny oddeutu'r wythnos gyntaf neu fan bellaf yr ail wytihnos jmi mis ■Uorphenaf, ac felly, yn natuiiol, byddai'r gwviiau yn dechreu pan ifyddai'r amaethwyr cyntaf yn dechreu torri'r gwair. Gwyr pawb •sydd yn byw mewn ardaloedd gwledig faint o fwyniant a gaiff plant -ys.gol nlewn cae gwair. Dyma'r peth yr odrychant ymlaen ato. Ond yn awr, y mae pethau wedi newid. Deallaf nad yw'r ysgolion yn torri i fyny mewn rhai lleoedd o'r fath hyd y 24ain. o'r mis hwn. Yr amser hwnnw .bydd y cynhaeaf gwair drosodd. Yn ol a ddeallaf, nid y Cyn- gor Addysg yng. Nghaernarfon sydd ym gyf- rifol am hyn, canys gadawsnnt ihwy y mater o tdreifnu'r gw-yliau yn hollol yn nwylaw rhe- olwyr lleol yr ysgolion. Pan elwir cyfarfod o'r cyfryw, yn ddieithriad, gofynnir barn yr ysgojfeistr ar y mater, ac wrth gwrs awgiryma ef ddyddisd i ei hun, t'l athrawon, ac felly y caiff pethau .fod. f..W11 am un ysgoll lueillcluol yn y wlad, Ile yr oedd v plant yn cael eu 'hanfon gaitref dri o'r gloch yn lIe, pedwar oherwydd ycynhaead gwair er mwyn eu cadw yn ckliddig, ac er eu galluogi hwy yr athrawon i gadw'r gwyliau hyd ddiwedd I Gcrphenaf. A ydyw hyn yn deg gyda golwg I ar addysg y -plaint? Y mae colled o awr bob dydd am un wythnos yn rhwym o ddweud yn rhywle ar afddysg y pletityn. I Gwyr pawb ohonom sydd yn magu plant, ac yn en hanfon i ysgolion gwledig. nad yw'r jrorchwvl o'u cael oil i gadw precen-oldeb cyson yn un dymuivol bob amser. ond daw'r gwaith o geisio cadw "beili'r plant" fel y'i e] wir allan o'r di-os pan fydd vgweiriau ar lav.T yn un llawer mwy antiyii i-Liii-)I, -heblaw fod y sir yn colli grants trwy fod llawer o blant. er gwaethaf eu rhieni yn -niynnu caei ,irf-is trartref. Yr eiddoch, etc.. RHIANT.

POSTFEISTR AMLWCH Mewn otebiod i Syr Owen Thomas, A.S., yn Nhy'r -CylTredin, dvwedodd Mr. Illing. worth (y 'Postfeist-r Cyffredinol) fod y swydd o is-bostfeistr yn Amlwch. Sir Fon, wedi cael ei hail-hysfeysebu yn y Piost Office Circular, ac fe roddir ystyriaeth. i geisiadau rhai sydd wedi bod yn gwasanaethu eu gwlnd pan wneir y penodiad.

CYNGOR SIR ARFON Tai i'r Milwyr Cynhaliwyd cyfarfod o'r Cyngor Sir ddydd lau, v Parch W7. Morgan vn y gadair. CODI TOLL AR GERBYDAU MODUR. Yr oodd Pwyllgor y Ffyrdd wedi awgrymu 1 bet.ii amser yn ol y dyiid codi toll ar gerbydau jnodur cyhoeddns oedd ya rhedeg ar hyd y ffyrdd a gofynent i'r Pwyllgor i basio pen- I I derfyniad. Gwinaed hyn a phenderfynwyd ifod i Arolygydd y Ffyrdd hysbysu'r pwyllgor I o 'bob ffoiidd newydd a dramwyid gan y cerbydau hyn er mis MawTth, 1914. I LLEUiAU ORIAU GWEITHIO. DarHenodd y Ciere lyt-hyr a dderbyniwyd oddiwrth Undeb Cenedlaethol y Gweitihwyr yn gofyn i'r Cyngor ail-ystyried oriau gweithio'r gweithwyr ar ffyrdd y sir. Yr oedd Pwvll- gor y Ffyrdd wedi cymeradwyo i'r oriau fad yn 47 yr -wythnos. Y BUGAIL TETTHIOL. Y oedd y Pwyllgor Gweil-hiol. oedd ym ym- wneud ag afiechydon anifeiliaid wedi dod i'r peinderf-allad, i wneud i ffwrdd a gwasanaeth Mr. Closs, y bugail te-ithiol. Yr oetdd v pwyllgor hwn yn unfryd unfa.rn nad oedd gwasanaeth biigail yn anerennheidiol, ac yr oed dy nt wedi awdnrdodi'r Clerc i roddi tri mis o rybudd' i Mr. Closs. I B. trafodaeth faith ar Cyngor ynglyn a'r mater. 0 o. Dywedodd Mr. William George foid teimlad yn y Cyngor nad oedd y bugail wedi eael chwareu teg oddiar Jaw'r Pwyllgor Sefyd- log. Eglurodd Mr. R. G. Jones fod y pwyllgor. o ba un yr oedd ef yn aelod, wedi dod i ben- } ;f-rfyniad unfrydol ddwy waith nad oedd angen bugail, ac yn y cyfarfcd diweddaf nid oedd gan Mr. Closs unrhyw eglurhad i'w roddi. Cynhygiodd Mr. Ellis W. Roberhs bender- fyniad fel y canlyoi: "Ckin nad oedd gan y n pwyllgor unrhyw awdurdnid' i wario arifui heb ganiatad y Cyngor. nad oedd unrhyw swm o arian i g, el ei bleidleisio iddynt, heb idd- ynt roi rthesymau digono'l am yr hvn a wnaed." Eiliwyd gan Mr. T. R. Jones, n mabwys- iadwyd ef. TIR I'R MILWYR. Yn ol adroddiald a dderbyniwyd oddiwrth .fan bwyllgorau a ddewiswyd i ymohebu a gweled cyin-filwyr oedd wedi ainfon ceisiadau a.m fan dyddyncld, ymddengys mai rhif y cyf- ryw oedd 60, sef 27 yn nosbarth Caernarfon, 10 yn Llandudno Junction, a 10 ym Mhwll- heli. Cwyna.i Mr. R. G. Jones oherwytld arafweh y Cyngor yn symud yn y mater ac yn ol fel yr ymdd-'fi'gihofai pethau, ni oheid tir ar gyfer y milwyr am o lei-il bum' mlynedd. Gofjnmodd y Parch William Griffith a oedd rhai milwyr eisoes wcidi eu rhoi ar y tir? Dvwedodd Mr. Hughes Roberta (Cadeirydd Pwyllgor y Manddalia.dau) fod un fferm eisoes wedi ei phwrcasu yn Nyffryn Conwy. Hyd- erai y gellid rhoddi nifer o ddynion a.r.ni cyn 9 diwedid y flwyddyn. Yr oedd y Llywodraeth yn pwyso ar bwyllgorau i bwrcesu tiroedd. Eglurodd v Clerc fod y Cyngor wedi methu prvnu tir mewn arwertihiamtaii ar y telerau a Ocjodwyd i lawr gan y Bwrdd Amaethyddol. Yr oedd yn v who lawer o dir wooi ei gam- drin ac yr oedd y Bwrdd Amaethyddol yn y gorffenol wedi ceisio gwneud eu goreu i gael gan v tennntiaid i drin y tir yn briodof ond gwrthodasant wneyd idim ond symud ymlaen yn ol eu cynllum-au eu hunain. Pe byddai i'r pwyllgor gymryd drosodd y ffermydd hynny nad oeddynt yn cael eu trin yn iawn byddai i Undeb yr Amaiethwyr gtymeryd y mater i åyny, a golygai hynny lawer o gynnwrf. Yr oedd anhawster arall yn bod, Bef nad oedd rhai milwyr 'yn foddlawn i gymeryd fferm drosodd o na ddigwydda'r fferm honno fod yn ymvl eu hflrdal enedigol. Dywed odd Mr. Angel ei bod yn hen bryd i fowyso ar y Llywodraeth ibMio d'eddf i or- fo{Iå.'r tirfeddianwr i werthu'r tir am bris oedd TO bod eyn 1914. FFYHTKD Y DOSBARTH. Cwynai Mr. D. G. Jones oherwydd gwa- haniaeth a wneid rhwns; ffyrdd y 'dosbarth a ffyrdd y sir. Credai ef fod gonnod o grant* wedi eu rhoddi ar go-der ffyrdd y sir a rnT ify-chnn ar gy.fer ffyrdd y dosbarth, ac yr oedd hyn yn cymharu'n anffafriol iawn a'r !hyn a basiwyd vng NghyngoT Sir Mon. Fe.l eng- hraifft o "hyn. idvwedodd -fod mn perthyn i Gyngor Gwyrfai 215 o filltiroedd o ffyrdd tic ni ddcrbvnia'r Cyngor hwnnw ond 500p o prant, t-ra y disgwylid iddynt ddarparu 3,400p. Dywedodd v Clerc (Mr. Jones Moms) fod v rhamad wedi ei wTney<d pan Fwrdd iv Ffyrdd, ac mai'r nnig beth 11, wnaeth ef a'r Arolyg- vdd ydoedd rhodidi rhestr i'r Bwrdd o r ffyrdd mwyaf pwysig yn v sir.

A GENEDLAETHOUR Y GLOFEYDD? Cynhadledd. Bwysig Cynhaliwyd cymhadledd bwyBig o gynrych- iolvvyr y glowyr yn Keswick, ddyiddiau Mer- cher ac lau. Daetii cynhygiud oddiwrth lo- wyr Northumberland gebron fad i'r gynhad- ledd roddi hawl i swyddo^gion Ir Federation i gyhoeddi etreic gesnediiLethoi, heb ianteisio ar y balot o'r hell lowyr. Dywedai'r glowyr fod luaiot yn go 11 ar adnse-r, ac fod y wasg yn newicl bam y siaradwyr cyn i'r balot gymeryd lie. Siaradodd Mr. Bmce yn bendant yn erbyn. Credai ef pe dygid hyn o inpas y byddai ,w iddo ddinystrio peli-lailt y Federation yn 11-wyr. wrthodwyd penderfyniad Northumberland gyda niwyafrif mawr. TRETH YR INQWIl. Daeth cweetiwn treth yr inowm e dan ystvr- iaetn, a goiynodd un aelod am i'r dreth beidio cael ei chymhwyso at rai a fyddo'n derbyn y swm o 2o0p tieu lai na hymiy. Ystyriai un or siaradwyr y dylasent roi eu iharfau i lawr ar unwaitiii fel protest yn erbyn y trethi trymion, ac ymhellach dylasai'r Federation symud ymlaeji ar un waith yn y cyieiriad hwn, in ne swydd Efrog yr oedd eisoes eo 1000 o ddynion yn sefyll jUian yn erbyn y dretii. Dywedodd Mr. Jenkins eu bod hwy yn Ne Cymru wedi penderfynu na fydd iddynt dalu tTeth yr rncwm am fis Gorphenaf os na chodir y swm sydld yn ymwneud a'r dreth i 250p. Dywedodd Mr. Vernon Hartshorn fod dros bedair miliwn o .bersonau yn y Doheudir yn derbyn cytlog rhwng 1.3C:p a 25Gp. Yr oedd oost-au byw wedi myned i fyny gant y cant, ond nid oedd y gostyngiad yn y dreth ond yn gyfartal i 56 neu 87 y cant. Paslodd, y Gynhadledd i sefyll tucefn pen- derfyniad glowyr De Cymru. PRIS Y GLO. Eebyn cyfarfod dydd lau, yr oedd y Gyn- hadledd wedi darll'en ymrwymiad Mr. Bonar Law na fyddai i'r Llywodraeth roddi'r ych- waiiegiad 0 6s. y dunnell ymhris y glo mewn grym ar yr a.mod fod y glowyr i gadw amser llawn sun dri mis. Gwrthodwyd cynhygiad Mr. Bonar Law yn ffafr cynhygiad Ilx. eranlk- Hodges, sef fod yr ychwanegiad yn (idialw am dano ac an- nheg. Dywedodd ifod yr ychwanegiad yn gwbl ddiangenrhaid. Y cwestiwn mawr oedd cviihyreiiu rhagor o lo a'r unig ffordd i wneyd hynny oedd trwy dderbyn adroddiad y Barnwr &-tnkey a thrwy genedlaetiholi'r glofeydd. Dywedodd Ifr. Smillie y dylasai'r Llywodr- aeth cyn hyn fod wedi rhoddi rhyw eglurhad pendant iddynt beth a fwriadaint ei wneud. Vr oedd y cwestiwm o genediaetholi yn un an- sicr iawn. Credai ef fod y Llywodraeth yn .gotyn llawer gormod oddiwrth y glowyr a'r Gynhadledd, oiid gailai sicmau'r Llywodraeth y 'byddai i'r glowyr wneud eu goreu i gyn- hyddu'r cynnyrch presenmol agodir o'r pyllau. Siaradody Mri. Spencer, Brace, ac Hart- oborii yn gryf iawn o blaid i'r glowyr dder- hyn cynnyg y Llywodraetih. Sylwodd Mr. Brace fod sefyllfa'r wlad hon yn un ddif- rifol iawn. Os na chynhyrohid inw o lo byddai i'r wlad hon golli ei Baile fel un o brif wledydd gweithfa.ol y byd. Byddai ychwain- egiad o 6s. y dunnell yn mhris y glo yn beth dTnystriol. Oe y gwrthoda'r glowyr y cyn- ihygiad nis gailai y gwahanol weithfeydd Gol-vgai hyn gynnydd difriifol yn rhif y di- waith. Yr o«dd dyfodol y wlad iyn y glorian a dymunai eu rhybuddio os na dderbynient y telerau. v bvddai'r wlad yn eu therbyn hwy. Siaradodd* Mr. Greenhall (Cadeirydd Glo- wvr Lancaster) i'r un cyfeiriad. Dilynwy.d Mr. Greenhall gan Mr. J. Hodge, y- hwn a gondemni-idd waith y Llywodraeth. Gofynnodd Mr. Hodge pa gysylltiati oedd rhwncr peidio rhoddi'r 6s. cynnydd mewn grym am dri mis a gofyn i'r glowyr roddi sicr- wvdd nad aent ar etreic yn y cr^-famser? Dy- lent ddwevd wrth v Llywodaeth fod cddiad o 6;; vn hollol ddiangenrhaid. A oedd raid iddvnt fvned vn ol at adroddiad y Comisiwn Gwvddent beth oedd yn cyfrif am y lleihad vn if da, a bvddai i rmchwiliad ddod a r un peth i'r omlwg. Credai ef nad oedd y dvnion Yn barrv-d1 i daychwelyd at walth I yah- wanemi'r cvnnvrch, a hwnnw yn waith nad oedd "ganddvnt la is o -berthynas i'w ddyg- iad ymlaen." Nid- oedd dim a foddlan-ai r mwnwvr ond cenedlaetholi. Mewn eistedidiad preifat ar y ewestiwn o "o^od ac oherwvdd lleihad ym vr oriau pen- derfvnwvd beidio derbyn ychwanegiad Uei na 14.3 V cant. Gwyddis fod y ffigwr hwn eisoes wedi ei gondemnio gan y Rheolwr Glo Pan vn mvned i'r wasg nid yw r rha^oh zon yn ddisglaer iawn, ac anodd dweyd beth ddaw o bethau.

LLEIAF-UAL GWEINIDOGiON 1 ng Nghyfarfod Misol Arfon. a gynhaliwvd yn Glanadda, RaJigor, dd^dd Ma wrth. prvd v llywyddid1 gtan Mr. R. J. Williams. Ma.er. Bangor, y prif waith gerbron ydoedd trafod- aeth ar y cynllun o ddarparu lIeiaf-da!Tcyflog o 150p i bob gweisidog yn v dosbarth." eg- wyddor yr hyn a fawy^iaSwyd eisoes yn y Cyfarfod Misol bki>enorol yng Nghaernarfon. Trafodwyd y priodoldeb o gvfuno rhai gofal- aethau, a phenderfynwyd goaod cynllun ger- bron yr eglwysi, gvda. dymuniad ar iddynt eu trafod a dWVJl. eu ihawprvmiadiau ynglyn a'r mater o gyfuno yn unig.—Pasiwyd pen- derfynind hefvd yn datgan y dylid oau yr holl dafarnau yng Nghymru drwy'r dydd y Sndv.-rn iiesaf-d-vdd Dathliad Heddweh. An- fonwyd pellebr i'r perwyl yma i'r Ysgrifen- ydd Cartrefol

ARWEffTHIANTAU Telegrams Pre*trm Th«rnas, Holj^iead." I 10. A. Prestai Thomas, F.A.I. COUNTY OF ANGLESEY. PARISH OF LLANFECHELL SIM DBA WEN, LI.AXFECHELL, ANGLESEY. SATURDAY, JULY 2sth. 1916. A PRESTON THOMAS. F.A.I.. v;n SELL BY PUBLIC AUCTION, at tVe TOWN HALL, HOLYHEAD (subject to Conditions of Sale to be there and then this compact FREEHOLD TENEMENT, comprising fite Acres or thereabout., tojrether with the DweTing-House and Out': uildinjs, nr-w in the occupation of Thomas Jones as yp :r?y tenant. Sale to tommence at 2-50 p.m. For further particulars ap-iy to Messrs. T,l; yd G-iffith and Williams Solicitors, Stan lev House HTelephone No. 14). or cf the Auc- I tioneer (Telephone No. 10), r'l of Holyher.d. REVISED ADVERTISING RATES. r^vHE FOLLOWING REVISED SCALE OF CHAHGES for the Carnarvon Herald" series of papers is now in force, and will be I rigidly adhered to. After the publication of this .Notice all Advertisements will be charged to the Customer at this scale. All prices are nett. SCALE OF CHARGES FOR OFFICIAL AK3 PUBLIC NOTICES FOR ANY SINGLE PAPER Per Inch. Government Notices (Naval, Military and Cirift, Parliament- ary Notices, Election Addresses and Company Prospectuses 15s. Od Legal Notices, Bank, Insuranee, Municipal. Official and Public Notices, Tenders, Balance Sheets, etc 78. 6d. Auctioneers' Furnititre and I5toek SaJes (*. Od. Auctioneers' Estate and Preperty SrJes 7s. 6d. Charitable Anpeals alid Public Sub- scription Lists, etc. 6s. Od. University, Scholastic, Publishers' and Profess'onal Avowumcements 5s. C. d. I Entertainments, Baeaars nnd Public Meetings of all descriptions 4s. Od. Per Lire. Paragraphs under loca,1 news headings It. Od. SMALL ADVERT. PREPAID RATES. DIRTRS..MAPûRL.\CJES, DEATHS and MEMORJAM NOTICES, 3/- for four lines, 6d. eaek extm line. PERSONS WANTED," "TO LET," FOR SALE," Etc. Number of NUMBER OF INSERTIONS. Words. 1. 3. 6. 13. a. d. s. d. s. d. s. d. 20 wor<^3 2 0 4 0 5 0. 10 0 30 words 2 6. b 0 7 6 15 C 40 words 3 0. 6 0 10 0 23 0 50 words 4 0 7 6 12 0. 24 0 60 words 4 6 9 0 14 0 2T 0 70 words 5 0 10 6 16 0.. 30 C "LOST" And "TOW NOTICES 2s. 6d. foe LhcM Uses. MR. JOHN DAVIES, AUCTIONEER AND VALUER, BLAENAU FFESTINIOG AND PWLLHELI. Y ARD VICTORIA HOTEL, LLANBEDR. (YFORY) DYDD MAAVRT.II. -KPHENAF 22aiii, 1919. am 11 o'r gloch. GRADDOLIR GW A RTH EG, DEFAID A. WVTN TEWION, Hefvd Tn TALSAfLNAU AND"MAENTWROG ROAD STATION. DYDD LLUN NESAF. GORPHENAF 28ai., 1919. Am 9 o'r gloch yn Talsarnau. Ac 11 o'r gloch yn "Maentwrog Road. Bydd vn ofynrl i'r Ai.ifei'iaid fod yn y Mparts erbyn yr amser uchod. THE RECTORY. TRAWSFYNYDD. XEXT TTTrRSDAY. JULY 24th, 1919. Important Sale of Antique and Modem HOUSEHOLD FURNITURE Valuable Books, etc. YN EISTIU w A-NTED by Carnarvon C-o-oper-atdv# Society, Ltd.. 'Smart, reliable, Welsh- speaking- MALE ASSIST ANT (3rd hand) not under 21. Wages 35e Applications, stating age. and experience, to reach the Secretary. 11. Vi-etoria Street, Carnarvon, not la;ter thaa July 29th. Maes Garage, PWLLHELI OWENS & INNS, Engineers and Motor Mechanics Cars thoroughly ond efficiently overhauled Dealers in nrw and Secondhand cars CaJs stored, and fo hire AP-mb- SHEEP DOG TRIALS to fee tie Id at COKWAY on BANK HOLIDAY, AUGUST 4th, and OLD COLWYN TUESDAY", AUGUST 5tk. Entries close ior both Ju y 26ih. Schedules and all particulars from the Secretaries. MR. JOHN HUGHES, Berrv Street. Cnnwav. and 'MR. R. MARTIN SMITH. Old Colwyn. r:i"G'ó, 'A JJANEDD ELFYDDYDOL ENGLISH AND AMERICAN DENTISTRY 9. BANK PLACE. PORTMADOC. lyTR. R. RELT0N JONES having recently been di&chci^gad irom H.M. Forced, begs to announce that he has commenced business at 9, BANK PLACE, PORTMADOC. Attends PWTLUHEILJ every- Wednesday entr Fair-days at "THE I2FL HOTEL, High. Street. Attends HARLFi'OH everv Tuesdav, at PEX- Y^XtONGL, High-StJeet. PAINLESS EXTRACTIONS. Oonraltation Free. EBB. MS. WILLIAMS, GARMON HOUSE, BLAENAU FEST1NI0G Gelhr ei weled yn BLAENAU FFESTINIOG. Boh dydd Llun a Men her, ond y dydd Mercher o fit-en y dydd Mawrth cyn-taX yn mis, yn Garmon House. LLANHWST. Bob dydd Mawrth a phoo Ffair (and y dydd Mawrth o flaen y ff;.ir), yn nhy AIr Jones, Comet Stores, Stat on Road, drwa nesaf i Mr Idwai Parrv Chemift. o 1..30 hvd 5. PENRHYNDEUD RAETH. Bob dydd lau, yn my Mrs. Roberte (gyfer- byn a Griffith Aote-, i. 2 o'r gloch y pryd- nawn hyd 3. PORTHMADOG. Bob dydd Gwener, o 11 hvd 5 vn nhy Mr. Hughee, Photographesr, 67, High Street (gyf- erbyn a'r Post Office n'ewyddl- GWARENTTR. FFIT DDA. Tynir neu llenwir darxnedd naturioi a gosodir rha-i newydd?on yn v dur-hau diwedd. araf a mwyaf celfyddydol. Pob cyiaxwyddyd vn rhad. MR. V, -ILLIAN;f GA RION Hor E B,. /1 J. U FEfTTNTOO OS YDYCH y BWRIADU PRYNU BICYCLE. XU IErrlEU DGYWEIRIO BICYCLE 0 UNRHYW TTNEUTHUR.IAD, YMOIYNER A G. E. JONES, Dolbeamaes Stores, GARN A i'r Rover, Raleigh, Triumph, etc. STOC ANFERTH AR LAW AM T PRISIAU MWYAF -RHESTMiOL. HOME■ MADE 'BORWICK'SL BAKING POWDER. JL Th* Best la_th» World. UjdfSB'

TALSARNAU I BETH I W NEUD.—-Mewn cyfarfod cv- J hoøùdns nos Lull diweddaf, tra yn trefnu at ddathlu iheddwch, cododd y mater dyrye a ganlyn i xyny, "Beth i'w wneud gyda'r carch- arorion Germanaidd ey'n y .fro, dros ugain o I honyn-t, a oeddynt i gael cyfranogi o'r te, etc. Dywedai'r cadeirydd, Mr. D. ii. Jones, ei fod ef yn. 'deail yn gfir fod milwyr y Jro yn 'ben- derfynol o beidio cael o'u cymdeit-has y dydd I pwysig hwn. Datganodd rhai o'r tmilwyr hynny yn gyihoeddus. Ceid rhai o'r ardalwyr | yn Ifawn ysbryd maddenant a thosturi, ac yn i awyddus iddynt gael mewn nhyw flurf neu gilydkl, ran o'r wledd gaai gofio mai nid gwerin Germani oedd yn. gyfrifol am y rhy- fel. Aeth yn siarad brwd a diweddodd y cyf- arfod che;b basio dim yn deriynol ar y pwynt dyrys hwn. Da fyddai coifo hyn o beth ynglyn a'r careha,rorion hyn. Ers misoedd bellach maent oil yn rhoddi eu gwaBanaeth yn wir- fixldol i amaethwvr y fro, bob gyda'r aios Mil ddim ond t-aniaid o fwyd. Canmolir hwy fel bechgyn dymunol, ta-wel, a di.wyd. Gofynwyd I i un ohonynt y dydd o'r blaen. Pam yr oedd Germaniaid yn cashau'r Prydeinwyr. Ateb- odd yntau "Am eu bod yn cael eu dysgu i hynny o'n me:by:d' ,'t dyna'r oil." 0 n:a fydidai i ysbryd Crist i lywodraethu calonrau dy.nion fel ag i ennyn gwir fia.wdgarwch yn y byd.

BEJRDO A BARDDONIAFTH CYMRU '"17 Byddai ysgrif roo feirdd a barddoniaeth yn cldifiygiol iawn. heb gyfeirio at y mesurau cynghanedd,oll. Datblygo-dd barddbriiaeth .1 11:1 v Oymry yn y caaaolcesoedd ar linellau cwbl wahaaol i farddonoaeth oenedloedd eraill. Tybir gan lawer -iod v rheolau caeth yn nerthu'r gan, tybir gan eraill eu bod yn cloffi'r gan. Ni fu neb yn fwy med- rus gyda'r gynghaneidd1 na Goronwy Owen ond yr oedd arno yntau awvdd cael gwared ohoni, obi eg id dywed,—"Meddyliais yn fynych mai rhwvddai'f a IILi-tf o lyffet-heiriau cyng- hanedd yn y mesurau, goreu- rha.id yw bod v gerdd." Yr ocWd Ieuan Glan CeirloAvdd, Eben Fardd, a Pliraethog, yn achrwyn ar y mesurau caethiwus. YBgrifnnodd AJun eiriau pwrpasol ar y pen Irwnj "Dywed llawer nad y'dyw mesuran caethion oerdd ond liyff- etheirio y crebwyll. Y mae'n wir eu bod yn llyffetheirio iaith. Ni all y bardd mwyaif awengar arfer y gc-iria,u, cryfaf a chymhw-ysaf, am na, wnant i fyny dine y gynglianedd. Pe car.iat«id i'r beirdid srann ar -y m-esur a fyn- nent, caid gweled felly pwy a ra.gorai mewn iait.h a dyfaliad, ai v .bardd rhvdd ai y bardd cn-ethiwus os yr olaf. dilvner D. ab Edmwnd fvth: ond os y cyntUT, "uAdymchweler y Ba?- tillo barddoniaieth hwn. fel y rhvddhaer iaith a dyohymyg o'r pedwar clo ar (hugain." Un o'r retih'an mwvrtf diddn-rol vo a- ngweithiau r T I F.mrvs yw dad.l rhwng Canu Caeth a Chanu Rhydd. set. "Dadl rhwng un o Feirdd yr hen ysgol ac un o Boetau yr ysgol newydd." MedH y Caeth,— Mor a.n,hawdd- yw bardd heb urddan,—na wyr Aim ein hen reolan. Mill tiroedd o ffTomwyllt eirlau,-ffroth yw Ffrwvth awen y llancian; Ffagl i gyd.—ffugiol a gau Yw tan pwt ein poetau. Etyb v Rhvdd Y M-r a edryebant yn llygaid eu gilydd, A wylant wrth wrandaw v clecfardd dig- 'wilj^dd. Oblepid -peth ofaadwy yw ceisio "rhoi medd- wl Byronaidd v. ngharchar Ab Edmwnt." Beth! rthoddi meddyliati seraffaidd ne.fol- gai-i-i, Yng nghaetlhiosn, hualau y pedwar ar hu- gain! .11 Holl Anirtn a'i cheinion sy,dd yn cydgon- demnio Rheolau y felldith sy'n atal y Cymro. Medjd y Caeth,— Nid hir wallt yn toi yr ea W'na lo yn deml i A wen, Ti'r gwr ffug, rhed rhag i'r ffon Dy yrru i Aberdaron. Ac fel hyn y collfamwyd- awdur rhimyn. Ymholai y beirdd1 tua cHanol y ganrif ddi- weddaf am destytnau o nodwead athronyddol, moesol, diwinydidol, a gwladgarol. Yn an- ffodus, dewiswyd fwy nag un waith wroniaid plaid- fel testynau awdl a. pliryddest. Yn raddol Ihvyddwvd i fberswadio pwyligorau eiskddiodol i dalu mwy o sylw i raana.nt; ae am Idymor byr nid oedd dim a wnai'r tro ond y Mabinogion. Wedi j-onddigoni air vr hen chwedlau cain, aethpwyid i ganu gyda llawer o dam gwladgarol am y bryniau a'r 1 creigiau, yr eithin a'r grug. y friallen a'r lili, y fun a'r haf. Mae I)arddonl-,Ileth ym mwg Llnndain, a duwch y Rhondda. a ffwr.neisiau ta.ll. Llanelli ac Abert-awe. Mae btrddoii I ietli yn hen'Eslwvs Gadeiriol Tyddewi, ac aJnbdl Fifynnon Fair a.r hyd a lied y wlad ond ni welais i gan o deilyngdod ar y tefltynau hyn. -(Y Parch D. Ambrme Jones, M.A., yn y "Gcninen" IID Orffenaf).

RHISIART DDU 0 FON Marw yn Chicago Daeth rr hanes am farw un o feib awengar Mon ar Vr 2il o Fehefin, sef Mr. Richard Pritchard (Rhisiart iDdu o Fon), mlwydd oed. Efe oedd mab hynaf LNIT. Wli- liam Pritchard a 'Mrs. Jane Pritchard, Tvdd- vn y Pvdew, Heneglwys, :Mon, felly'n fmwd i Mr. Rdbert Pritchard, 'Gaerwen, a Mr. Owen Pritchard (Owain Mon), Llanfaethlu. Yrniu- odd Rhisiert Ddu i'r America dros ddeugam mlynedd yn ol, ac ymsefydlodd yn Chicago, lie'v daeth yn amlwg ynglyn a'r fasnach ad- eiladu. Wrth gofnodi ei farw cyfeiria- un o bapurau'r ddinas ato fel widely-known ,buil,ci-er." -Niae'n gadael gweddw (sef merch yr Athro J. P.'Jones, Chicago), a mab a merch |(briod) i alaru eu colled ar ei ol, ynghyda llawer o berthynasau a chyfeillion mynwesol iddo yng (Nghymru ac yn America. Yr oedd :Rhie.iarl [)du .yn fardd rhagorol, ac 'roedd yn cyfansoddi hyd ei ddiwedd. Yn y flwyddvn 1877 cyhoeddodd lyfr o'i fardd- oniaeth, 'Blodau'r Corllewin," cv'nhwyse'r ewdl ar "Olygtfevdd y Farn," ennillodd iddo Gadair Eisteddfod Treforris, Deheudir Cym- ru, yn 1870, awdl-goffa i'r Hyfoarch Henry Rees, ac awdl ar y rhyfel rhwng Ffrainc a Germani yn 1871, gyda nifer o gywyddau ac englynion. Hefyd mn yn y llyfr eglurh«d a-r y gynghanedd Gymreig mewn dull eglur o. dealladwy. Yr oedd yn ddyn hynod o gar. edig a chym'wynae.gar, a phawflt) yn dra hoff ohono, ac 'roedd yn oaru ei iaith a'i wlad yn 6ngerddol, a mynych y canai am Gymru, a Mon, fel y dengys yr englynion a ganlyn o'i lyfr: Ar 'fv Ion, eto, erfynia^—f'enaid Am Fonaanwylaf; Am Fonaanwylaf; Ac os ei fad gened a gaf, Gvdft chu olwg dychwelaf. Gwlfld r Gan, 0 gweled ei gwedd-l fi, Fyddai'n f.nvr anrhydedd; 1 Oanu ei mawl cyn 'y medd, A'i hoff dir i hir orwedd. Dyma fel y tanodd .Morwyllt i'w gyfaill pur Ow iedi hen gyfoedion—dynol T lanerch y meirwon; ) Torri hen gj-faill tirion A not friwdwfn yn y fron. Hen gyfaill mwyn ei gofion-eto roed At rif y marwolion Y gwylaidd glan ei galon Dda fardd RisLnrt Ddu o Fon. Nyddwr dyrys gynganeddau—ydoedd Awdwr cywTain awdlau iBeirdd oil o'i -01 wnant (bruddhau-, 0 f'enaid prudd wyf finnau. U i 01 gwae sy n gwelwi 'g'wedd--()'î yru I werydd i orwedd; Yn ei froij e' fu rhinwedd Hiyd ei oes yn gwneyd ei sedd. Gwalia "welir mewn hiraeth—Amerig O'.j ol mewn mawr Alaeth; Gweithio yn effro a. wnaeth 0 du'r gwir da 'i ragoriaeth. OWr oedd llawn o wladgarwch—cywiraf ICarai -ef wir hedd"wch oer drwst tramawr, dristweh O'i roi i lawr i oer Iwch. J

PWYLLGOR ADDYSG ARFON Fenodi Pitathro Cynhaliwyd cy'farfod arfbennig o'r PwylL gor ddydd Jeu i benodi prifathro i Ysgol Uwchsafonol Bangor. Yn v cyfarfod o'r blaen bu i'r Pwyllgor benodi Mr. Jacob Jones, Nantmoel, Sir Forganwg, ond ysgrif- ennodd i ddweyd ei fod yn dymuno tvnnu'n ol, gan fod yr ychwanegiad diweddar a rodd- id gan Bwyllgor Addysg Morganwg yn ei osod Ibron ar yr un tir a .Ba.ngor o saflbwynt arian. nol. Cynhygiodd Mr. J. R. Pritchard eu bod i dderbyn oais Mr. Jones, ac wrth gefnogi'r cynhygiad hyderai Mr. Henry Parry, Glan- 'rafon, y byddai i'r (Pwyllgor roddi'r flaen- oriaeth i'w bechgyn eu hunain. Cynhygiodd y Parch. William Griffith eu bod yn penodi Mr. John Morris, B.Sc- Caer- narfon, i'r swydd (efe oedd yr ail ar y rhestr ar ol Mr. Jacob Jones). Cefnogodd Mr. W. J. Parry. Cynhygiedd Mr. Gwyneddon Davies Ifod y swydd i gael ei hail-hysbysebu am v cyfiog a fwriedir ei roddi yn ol y (raddfa newydd. Coll wyd hyn. Penderrynwyd eu bod i ddewie un o'r tri uchaf ar y rhestr flaenorol, sef Mri. John Morris, 'W. R. Jones. Bangor, ac E. C. Lin- ton, B.Sc., Penygroes. Yn y bleidlais gyn- taf cafodd Jones a Linton 17. a Morris 21. Yna rhoddwvd Jones Linton i fyny ar wahan. Cafodd Lint on 32 a Jones 23. Wed- yn rhoddwvd Linton a Morris yn erbyn eu gilydd. Cafodd y eviitaf 26 a'r olaf 30, a dewiswyd Mr. Morris. GWYLIAU I'R PLANT. Cynhygiodd Mr. Ellis -W. Roberts fod plant yr ysgolion i gyd i geel wythnos yn rhagor o wyliau oherwydd fod heddwch wedi ei ar- wyddo. G w rth wynebo d d Mr. J. R. Pritcharfl hvn gan ddweyd fod rhvw wvl byth a beunydd yn hanes yr ysgolion. Ystyriai ef fod pum' wythnos o wyiiau yn adigon iddynt, a chyn. hygiodd fod dydd Llun nesaf yn cael ei roddi'n ychwanegol i gofio am arw\-ddo hedd- weh. Ce'fnogwvd hyn gan Dr. Rowlands a phas- iwyd. -t.-

GLOWYR Y DE Miloedd ar btreic Yn ol adroddia.d o Dde Cymru yr oedd mil- oedd o lowyr y De yn 6egm dvad Mercher. sef y diwrnod y daeth deddf y saith awr i rym. Y rheswm am hyn ydoedd i'r dynion sydd yn gweithio ar ben v pyllau glo fyned ar I streic am na thelir rhagor o gyflog iddynt am we:thio ddiwedd yr wythnos. ac ystyrient hefyd y -dylasent gael eu rhoddi ar vr un tir a r dynion sydd yn gweithio dan y ddaear, trwy gael gweithio saith awr yn y dydd. Dywedid fod bron yr oil o lofevdd Sir Fynwy yn segur. Yn ychwanegol at hvn vr oejtf pyllau v Nava.' yn f-ejur oherwvdd streic ymhlith y stokers, a 8,600 o ■weithwyr yn segur. Yr oedd 3,000 o ddynion yn segur yng I n nglofeydd y Bryn a'r Cynon oherwyad nas gallant gytuno ar pa adeg y dvlasai shift v prydnawn ddechreu, ac yr oedd rha; cannoedd yn segur yng nghymdogaethau v Seven Sisters ac -Onllwyn, oherwvdd anhytundeb gyda chwmni ffyrdd haiarn Castell 8edd, a-c Aber- honddu, o berthynas i amser un o'r trains sydd yn cludo r gweithwyr. Yn ychwanegol fit (h\ n xt oedd oddeut-u 2.000 yn segur yn Tiieorc| oherwydd nad oedd gwageni i Ivi^tho r -elo, ac yr oedd prinder i^wapeni i'w briodoh 1 r ffaith fod streic arall ymhlith y docwyr yng Nghaerdydd.

ADDYSG AILRADBOL YNG NGHYMRU Penodi Pwyllgor o Ymchwiliad Gwneir y mynegiad a ganlyn gan Swviddfa Gymreig Bwrdd Addysg:— Y mae Llywydd Bwrdd Addvsg wedi pen. liodi pwyllgor i wneyd ymchwiliad i gyfun- drefn addyeg ail-raddol yn Nghymru, ac i gynghori ynghylch pa fcOd y gellir ei gyd- grynhoi a'i ad-drefnu gyda'r iimoan o sefydlu cynllun cenedlaethol o addysg gytiioeddus vn Nghymru, gan gadw mewn golwg ddarpar- iaethau Deddf Addysg 1918, a.c argymhellion y Commisiwn Brenthinol ar Addysg y Brifys- go-1 yn Nghymru. Gwneir y pwyllgor i fyny fel y oanlyn :— Yr Anrhydeddue W. N. Bruce, C.B., Ll.D. (cadeirydd), Mr. W. R. Barker, C.B., Mr. J. H. D-avies, M.A., Syr Owen Edwards, D.Litt., Miss M. L. Faithful. M.A., Mr. William George, Mr. Thomas -Griffiths, A.S., Miss E. P. Hughes. M.A., Proffeswr Ramsay Muir, Paroh Prebendari Prosser, M.A., Hena.dur y Parch D. H. Williams. M.A. I I Ysgrifenydd y pwyllgor fydd Mr. T. C. I Roberts. M.A., a dylid cyfeirio pob goheb- i-aeth fel y canlyn of Education, Vic- toria and Albert Museum. South Kesington, S.W.7.

CWMN1 LL0NGAU NEWYDD Diddor(yi i'n darllenwyr fydd darllen y Prospectus" sydd yn y rhifyn hwn o'r He.- a I d' I ag sy'n egluro amcanion Cwmni Llongav, William Thomas, Cyf., cwmni ag ) mae'r boneddwr adiuibyddus, Syr R. J. Thomas, Bart., A.S., yn ben arno. Y mae llawer mewn cylchoedd morwrol oedd yn ad- nabod ei ddiweddar dad, ac yn gwybod am ei gwmni llongau, a bydd i efle bersonoi Syr Robert J. Thomas a'r gair uchel sydd iddo fel gwr o funes ag sy'n meddu gwybsdaeth mor helaeth o bopeth ynglyn a thrafnidiaeth for- awl yn myned ymhel] i galonogi buddsoddwyr 1 gymryd cyfrannau yn v cwmni newydd. Y m'ë'1' cyfalaf yn banner mÙwl1 o bunnau mewn cyfrannau lOp. yr un, ond wesul ych- vdiz y gofynir am yr arian. Gwelir enwau'r cyfarwyddwyT yn yr hys- bysiad. a gwelir hefyd fod cytundeù wedi e: wneud eisoes i brynu un llong fawr ag y mae iddi hanes diddorol, a cheir hi am y pris roes Syr Robert Thomas am dani er ei bod yn werth llawer mwy yn awr. yn ol prisiad gwyr profiadol. Ffaith argll i'w chadw mewn -of yw y bydd y cwmni llywodraethol a'i gyfar- wvddwyr yn cymryd i fyny ddim llai na 150,000p. o'r cyfalaf, a bydd hynn.y'n sicr wydd pur dda i'r cyfranddalwyr eraill nad arbedir yr un ymdrech i ddwym liwyddiant i'r cwnrni. Jou r noil gviarwyddwyr yng ngwas- anaeth yr hen .gwmni llywodraethol am dros ugain mlynedd, ac v mae eu profiad ma'th yn awr wedi ei sicrhau i'r cwmni newydd. Oddiwrth ffigyrau sydd yn y Prospectus gwelir fod cvrmniau llongau sydd dan reolaeth Syr Robert Thomas wedi 'bod yn talu vn ol 29 i 48 punt y cant yn y fiwyddvn—ffaith a gadarniheir gan gyfrifwyr enwog.

TELERAU LLYM I AWSTRIA Ueihad Mawr yn ei Byddin —— Dydd Sul cyhoeddwyd y manylion ynghylch Telerau Heddweh y Cynghreiriaid ag Awstria. iLleiheir y fyddin Awstmidd i 30,030 o wyr. Cedwir yn ol y trefniadau arianol. vn ogystal ag adrannau ennill.

I MARCHNADOEUD LLANGEFNI, dyd T..u.- Ymenvn. dim cyfnewidiad wyau, 38 (x: y dwsin; moch, 4. i 70s; cywxm. 5s i 6s vr un; hwvaid, ofi i 6/6. PW LLHELI, dydd Mercher. — Ymenyn 2/Ji y pwye (cyfanwerthol) wyau, 35s. yri 120; pytatws. 4c v pwys cherries, 2s. y pwys: moch, 4p. i 4p. 10s. DINBYCH. dydd Mercher.—FfowLs, &«. i 10s. y cwpl; Irwyriid. 14s. i 16s v cwpl; wyau 3 yr un: ymenvn ffres. 2s 3Ac i 2s 3k v pwys; ac ymenyn hallt (tybiau bach), 2s l|c" 4 9. 3c v pwys biff, Is 2r i 2s. y Tiwytv: mvton, o Is i Is IQcy pwys lamb, o Is i Is lOc v Il pwvs; moch tewion, :nt'. v scor; pore, Is 5c i LE lOc. y pwvs; owning: d, 8c. y pwys.

The Golden Goat, Carnarvon SPECIALTOFFER AT SALE PRICES. PLEASE CALL TO-DAY. We are reducing the prices of our MILLINERY to clear; Úso MATERIALS for Dresses and Costumes to SALE PRICES. EXCEPTIONAL BARGAINS. PIEHCE & WILLIAMS

EISTEDDFOD ROEWEN CVnhaliwyd yr Eisteddfod uchod nos Fer- cher yng Nghapel Seion, dan dywvddiaeth Mr D. Hugnes, C.C., Blaenddol, Talvbont. Ar- weiniwyd gan Mr. R. E. Hughes, Eglwys- bach. Clorianwyd y cerddorion gan Mr. Owen Williams, L.T.S.C., Eglwysbech, a'r adroddwyr gan y Parch. J. R. Jones, B.A., Talvbont, a'r Parch. T. H. Williams, Salem, a Mr. D. A- Hughes, Roewen. Cyfeiliwvd gan Mr. R. O. Evans, Coedllydan. Gwnaed y trefniadau gan bwyllgor dan lywyddiaeth v Parch. O. Qaianydd Williams, gyda Mr. Hugh Owen, Garthmor, fel trysorydd, a Mr. J. W. Jones, Bodawen, fel ysgrifennydd. I Wele restr o'r buddugwyr :—Adrodd, dan 8 oed: 1, Dilys Owen, Shop Newydd; 2 G. Hughes, Oefn Cae, la Gor-onA-y Jones. Dan 12 oed 1, Arthur Owen, Shop Newvdd. Dan 16 oed 1, Sallie A. Jones 2, Mvfi {Hughes i?, Adrodd, Arwerthiant y Caeth. was 1, M Vaughan Jones, Penmachno. Darllen adnodau 1, W. O. Jones, Pengwern; o' J°nea- Adrodd dechreu vr Yt^ol Sul: 1 Dosbarth Mt. Robert Thomas• °2 Dosbarth Miss WilliamJB. Cbr Plant 'Cor Roewen. Her unawd Mr. Robert Ellis. Deuawd i blant: Arthur a Dorothv Owen, Shop ^^•ydd. Unawd i enethod -J, Dorothv liZ Jones- Unawd i fechgvn* atntl gyda'r ten nau 1 Do. othy Ow-en 2, Ellen Williams. Dernvn Wddomaeth cyfaddas 5'w adrodd- Mr J UythjT

LLONG AWYR AR DAN y Dig wyd dod d am gy Ichiad trist yn hanes y llong awyr N.S.11 tua llun i draeth Norfolk Yr wyUinos ddiweddaf. Gwelwyd y llong yng ngihyffinaau Cromer tua banner nos. Oddeutu awr yn ddiweddaraoh daetijvri ystorm o felit a tharannau. Y-na clywyd tfrwydrad ofnad- w j, oedd y swn i'w glywed a<m filltir- oedd oamgylch. Goleuwyd yr awyr gan fflam oleu, ac yn ddiweddarach gwelwyd svlwedd yn diegyn i'r mor. Credir fod v peiriant- wedi ei daro -g-,iln fellten, yr .hy:n a achosodd i'r nv. ffrwydro. Rhoddai hyn gj-frif am v goleu tjnhaid a welwyd yn yr awyr. Mae "daman o ddcdrefn y Hong eisoes wedi eu golchi i'r lan. Cynhwysai'r dwylaw ddau swyddog a pthump o ddynion ac mae'r oil wedi* colli eu 'bywydau.

i'r plant, a chaed chwareuon a "than gvryilt" pa yr hwyr. CYHOEDDI HEDDWCH.— Cynhaliodd Bedyddwyr Pisgaih eu cyfarfod pregethu blyn- yddol Sol cyn y diweddalf. Gwasanaetihswyd J'I1 rhagorol gan y Parchn. D. R. Owen, Cefn Mawr, a VaJentine Davies, Tyddyn Shon, Pourcroseee. GWYL BREGETHU.—Dydd Sul bu Bed- fddwyr Ramoth, Groeslon, yr, mwynha. gwrledd wrth wranklo ;ir y Parchn. Myles Grif- fiths, Lerpwl, ac Idris Thomas, Nefyn, ar eu joreu yn cyhoeddi'r Efengyl. OOFFHAD.—<Gair byr i goffhau'r cyiaill loredig, y diweddar Mr. Llewelyn Evans, fu yn rhtdeg modur .cydnhwng Caerna.rfon a DyfEryn IVintlle. Yr oedd iddo lu o gyfeill- ion yn can -mysg, ac yn wir ar hyd y tiordd. Chwith gennym ei golli mur syWyn fel dyff- rynwyr. Yr oedd yn gymwy-nasgar iawn, yn friedydd gofalus. Mae i'r teulu ein cydyim- jdeimlad Ilwyraf. TREFNU TAITH.—Mae'r cyfeillion yn Soar wedi penderfynu mynd a'r plant am dro i Ddinas Dinlle, a chyle;] lion Eglwys Crist Urn gymeryd taith i Bwllheli.