Yr Herald Cymraeg

r CHWARELYDDIAETH (Gan Chwarelwr) DEWIS PARTNER Hen ddywediad ymhlith y chwarelwyr yw fod dewis partner yn jolygu cymaint o gyf- rifoldeb a dewis cydmar bywyd. Iae'n gol. ygu csydweithio yn ogyital a chydfyw am ran helaeth o bob dirwrnod. Mae'r gwaith i fod > ,f 1 i'r ddau b&rtner yn ogystal, y pleser a'r gelid a ddaw i'w cyfarfod yn gymaint i un a Pr llnll. Un poth yw rhannu'r cydog; peth a-t- ali yw rhannu'r helbul a'r gofidiau sy n cyi- arfod ambell i chwar#iwr wrBh weithio. Mae dau Wrtner, teilwng o'r enw partner, yn o-allu myned i fewn i iywyd eu ^ilydd a deall ttiighenion y riaill a'r llall. Oynoruiwyo i ddwyn y groea ..y'n cyfarfod po'b gweitiiiwra hwyiuso tcitli bywyd. Hawdd yw cael part, ner all gydla wenhau pan ennillir cyiiog da, nid mor hawdd yw maddu'r un dymer pan I fo'r arian yn fyclaan. Er mor bwysig yw dewis partner, mae'n dda nad yw hyd angau fel yn y bywyd priodasol. Bydd er gwell neu er gwaeth" am gyfnod, ond gall rhyw un ohonynt symud i fargen arall trwy ganiatad y goruchwyliwr. Mown chwarel fechan mae'r oil o'r gweithwjT yn adnabod eu gilydd fel gweithwyr, a phan ddaw'r cyile i ddewis partner gwyddant i bwy i ofyn. Gellir cael creJilwr da ond yn un (llloddcydfyw. ag ef, ac os na ellir cydweitiiio'11 gysurus ni bydd T' llawrer o hapu».rwydd o ganiad y ibore hyd ganiad "corn y glyn" yn yr hwyr. Os gellir ennill Icyflogyda. phartner hawdd byw gyda.g df, maa'n llawer hapusach nag enniil rhagor o bunt, dyweder, a gweithio gyda dyn ey'n groes ymhopeth. Gwelir ambell j. bart- ner yn ddyn yr amgylchiadau'n gyfangwbl. Os bydd cerrig da a rhagolwg campus am gyflog, tbydd mor hapus a'r un boneddwr yn ei blasdv, ond os yn anfifortunus a dim gob- aith am arian, er cael tafon cyflog, bydd yn ddigalon ibod yn agog a to. Rhyfedd fel y mae pentwr o gerrig jn newid cymaint ar dymer ambell i chwarelwr, nes byddwn bron a myned i gredu ei fod y gweithiwr mwyaf oriog tan haul. Lto, beth a ddisgwyiid pan ▼n gorfijd gweithio heb unrhyw gicrwydd cyf. log, ac os byddai fel banner noe gallai llvvvth o gerrig da droi y no« yn ddydd lawer cyf- lymach nag y mae ym myd na-tur yng ng-wledydd y Dwyrain. Uls yw'r chwarelwr yn weithiwr oriog NI ICIHYIJL EI DYMER fel y glowr, ac ni chlywsom iaith anystyriol y pwll -glo mewn unrhyw chwarel. ilae'r chwarelwr yn teilyngu amToell bluen yn ei het yn awr ao eilw.iith, ac un o'r rhai harddaf yw glendid iaitai pan fo'r byd yn gwgu arno. Ein profiad ar hyd y 'blynyddoedd yw mai yn y gloadfa. y mae adnabod dynion oreu, vno y gwelir faint o ddynoliaeth sydd yn- irioned ddynt m*,awn lgw'l- d- Cawsom ein siomi ganwaith mewn dynion y naill ochr a'r llall, rhai anhydrin a gwyllt tuallan i'r chwarel yn ddynion rha.gorol i gydweithio a hwy. Gwel. som rai yn flaenllaw gyda. chrefydd a mud- iadau cymdeitha&ol yn gorachod mewn mwy nag un ystyr pan yn dilyn gorchwyl bywyd, a goreu po bellaf i fod oddiwrthynt yn am!. Pan y bydd dyn yn i funudau goreu y gwel echryslonrwydd pechod waethaf, a buom yn eynnu ganwaith fod aelodau eglwysig yn gallu gwneyd troion mor ofnadwy o wtel gyda'u cydweithw-Tr yn y chwarel. Rhaid roti. a bodloni y cymer fwy o amser i'r byd dd)d i'w le n6.g a freuddwydiasom erioed, a bydd dalirydau ein dynion goreu yn hir iawn cyi y sylweddolir hwy yn fleithiau mewn byvv-yd. Gwelsom ohwarelwyr yn arwain cyndeithas tuallan i'r gwaith yn hid!o gwy- bedyn gyda'u psrtneriaid yn y chwarel ac yn liarod i ymladd bron pwy oedd i gael y dd:mai od a ddigwyddai fod ar ben y mis. Erail) a welsom yn gwario rhan helaeth o'u hennillion am yr hyn nid yw fare yn hwyr ▼ dydd, yn ddynion y gallech ymddiried popeth iddynt pan yn cydweithio a hwy. Cofier mai nid ceisio cynawnhnu gweithred- oedd un chwarelwr ar draul daroe.twng ei gydweithiwr ydym, ond dangcw mor wahanol yw 11awer ohoirom yn y gwaith a thItalian id(\o. Pan yn jwcithio, wel, gwaith yw ein dyletswydd. Gwelsom rai yn dadleu a'u gil- ydd am awr neu ddwy Irl" crweith- iwr," a'r un pryd yn ddigon digydw:ybod i cfya am gyflog jm ddiwrnod i'r meietr, pryd mo-^n gwiiionedd r.ad eddvnt wedi gweithio ond ei hanner a jurad a dadleu yr banner arall. Hawliau'r gweithiwr ift. IYddi i'll cael svlw, ac nid dyletewydd at y mcistr. Prin iawn yw'r dadleu ar "hawliau'r meisitr," onide, y srniad tyfrrerlin am dano ef yw mai efe yw'r profite-er" mawr sy'n cael ei wala ft i ;eddiil o bopeth daearol, tra'r gweithiwr d-ruan yn newynu wrth ddadleu am ei hawL iau a gwaith yn ei aros. Pan yn dewis part- ner nid cymeryd yr areithiwr goreu a fyddwn ond "chwilio am y gweithiwr goreu, boed ef hyawdl ai peidio. ",Un i weithio a fyddwn mown an^en am d.mo. Oeir digon o ham- dden i ddadleu hawliau'r gweithiwr ar ol gor. ffen ei ddiwrnod swaith. Broint omhrisiadwy i'r chwarelwr yw'r rhyddid sydd nddo adewis ei bartner. Ganddo ef T mae'r hawl ac nid gan T griuchwyliwr. Efe sy'n cael dewis, oc P"9 cydweithio. Gwelsom adt -fla T .i)vddi!> goruchwyliwr yn rhoi ■pa'-tnev i 'bcldl'/n ai peidio, RHAID UFUDDtRAU i'r awdurd.idau a gweithio'n nilaon. Ac oni wyddom am ra: cnwarelwyr yn gadael i'r goruchwyliwr chwilio am bartneriaid iddynt, druan ohonynt, yn gwerthu eu genedigaeth- fraint am saig o fwyd. M^wn un chwarel ] gwelsom yr oil o'r chwaielwyr yn bartneriaid. .Niter fechan oedd ohonom, ac ni wel.Kom we:thi0 mwy hwyiua erioed. Yn y chwarel i. fechan honno y clywsom leiaf o edliw beiau'r naill i'r llall. Os yn aflwyddiannus i wneyd cyflog nriodola rhai hynny i'w partneriaid, ac cyflog nriodola rhai hynny i'w partneriaid, ac ni wyddom am dro mwy annheilwng. Taflu'r bai ar arall a cheisic- cvfiawnhau ein htUMin, y rhai hjnnr fynvchaf fydd fwyaf yn y cam- wedd. Gyda'r blu wrthnwol vma c-redwn y megir dvnoliaeth well yn ein plitji, ao fel I C'nnlvnind daw bywyd a byw yn ysgafnach a hopu«afh i bawb ohonom. Ni cheiT cvmaint 0 le 1 sdliw ffaeleddau y naill i'r Hall ar ol cael v sicrwydd cyflog 03 yn methu a chyr. raedd nod neilltuol. 'Nid yw gwella amr^dau gweithio bob am^er yn-'gwella bywyd v gweithwyr. Credwn y dylai wnevd, ond fynvchaf i'r gwrthwyneb y mae. Dull arall sydd yn rhy gyffredin yn ein plith pan yn d?wis partner yw cymeryd brawd neu sefnder neu rfirw berthynaa atom. Nid mor^hawdd yw condemnio'r ffordd yma am ein bod 0'1 yn y camwedd i rhyw raddau. Naturiol v" i dad gymeryd ei fab ato, ac i frawd ofvn j'w frowd ddod to i weithio er i'r cvfryw fod yn anfedrus yn y crelfyddyd. (Rhoddir man- tel dlos t.r(im anfedrusrwydd perthynas yn ami, a cheiair taflu llwch i lygaid y" goruch- 06 T" met^u a gwneyd 'cyflog, a rhoddir y bai ar y gopodiad neu ar y ir oeddym yn bwri^du di weddu ein h/sgrif •'7 3 ^on. gyda'r gadwen o englynion r t hware!wt" o waith yr awenvdd Nathan VVvn ond cawsom g-yfl yr wvthnoe i danr 11 en crtrol » waith £ rwr adnabyddus oc ur. he.vd a fu'n flaenllaw iawn yn cychwvn ein hundeb fel chwarelwyr. a dywed ef fnd en. wadflpth wedi csiel lie rhy amlwg yn chwarel <i.> mich y Cam. Os na chawsom y rraint o weithio tii j chw»rel fawr yma a gveled pa allu oedfl yn rhoddi dynion mewn 'wyddi -A1'.T,T1 ddwerd oddiar brofiad 'blyn- yddoedd maith na welsom enwadaeth yn codi ei ben ato-aa yn y chworeli y buom vn "weir.h- io vnddynt. Dyma ddvwed awdur y i;vfr^l a ddarllenaaom y noa o'r blaen am "enwad- aeth, a charwn ofyn i'r chwarelwyr vno a ops gor mod iaith yn ▼ dernyn "Mae'r pren T. pas yma—«ef enwadaeth—mewn mwy pot un cyf nod, wedi bod yn felldith m Ohw(,rel y TVnrhrn a'r peth sydd yn rhyfedd w, nul yw v dinystr a achosodd ar bob arn iad wAdi h"d yn wers i'r rhai evdd vn r'm<T rhni rr"4f't'h i'w" dyfiant cra- ehefn. Mae'r »«bryd hwn wedi boi m.>r ddirt.vitritil vn ddiweddar vn y gymdogaotli «g y b* ar un oyfnod yn ei hanee; ac v mae prfo symud iad daionua yn dioddef od^i-vrtho, a chTmcrisdvj allasai fod yn ddefn/dd?ol I grefydd a daioni yn colli en nerth trwv r gwenwyn fewn fyned i'w <rwaed. Mei;di>h v Tymdn"-k,-th a melldith Cymru nedd.'v v enwadaeth. (Na chamddealler ni, trd In. xeill,tuaetik, end enwadaeth." 1

PARLWR Y BEIRDD I (Dan Ofal Meuryn) GWILI.—Diolch yn fawr am eich telyneg dios. Mi wn y bydd beirdd y Parlwr, a noil ddarilenwyr yr "Herald," yn falch ohoni. Goreu po gyntaf y cawn gan eto gennycih. J. R. TRY FA-N %VY.-Y i-nae'ran,-Iyn inewii Haw era tro,. a dylasai fod wedi ei gyhoeddi cyi hyn. Diolch am y cwbl. ♦ IOA BROTHEN.—Mae disgwyl am chwaneg o englynion oddiwrtiiyoli. Nac oed- wch yn hir. MERCH Y MYNYDD.—Dyma un o'r di- wedd. Diolch aan eich dyfaiweh. Gyrrwch engiyn neu ddau yma eto; ac nid drwg fyddai i chwi dreio'ch llaw ar delyneg. MACWY."—Ar y meithaf yw'r gan; di- olch er hynny. '"ORWiDRYN."—Lluniwch englyn eto i goffhau'r digwyddiad tra diddorol. Mae holl Y leii'dd y Parlwr, a holl feirdd y wlad i gyd, yn cydlawanhau ag Eifion Wyn oherwydd yr anrhyde<dd a roes Prifysgol ei wlad arno. GiVYU iydna chaem fod yn Aber Yetwyth yn gv.raii.do ar annereh yr Athro Syr John Mor- ris Jouies wrtih ei gyllwyno dydd yr urddo. ♦ I O'R T.—Y mae hi'n rhy ddiweddar erbyn hyn i "Ateb y Bwa Bach." Gresyn nad an- fona.soch ynghynt. Bu llawer o holi arnaf pwy oedd "Y Bw" Bach," ao y mae canmol mawr iawm ar ei englynion. Gyrrwch eng- dynion ar ryw deatuit arall yma pan gaffooh egwyl. "MEIRIONFAB."—A "mwyn," "llwyn," etc. Na, ni chani gymerais wrtili ddywedyd hynny o'r blaen. a gellwch ddibynuu ar fy ngair. Cymerwch ddwy enghraifft yn unig i brofi'r pwnc :— Os hi a ddaw gerllaw'r llwyn Ni thrig ynoeitlir gwanwyn. ebe Dafydd ap Gwilym ac ebr Eben Fardd yntau iMiwsig oen ym maes gwajnwyn, 0, y mae yn Jiwsig mwyn. Nid oes amhendantrwydd o gwbl ynglyn a'r pwnc hwn. Bydd yn dkia ffeimyf gaeil y gan y soniweh am dani. » OES EURAID SERCH. Mw^ui fai byw yng Nghymru, yn oes euraid serch, Pan ot<dd swyn ,y banadl aur a<r old'wir merch; Pan oedd peraidd parabl ar chwerthTngar fin— Dyidiau caru per Ab Gwilym, Dafydd gy- wydd gwin. I Mwyn fai byw yng Nghymru rhwng y deil- dy hardd, Lie g'wuai 'bun y ddeufa-ii goch ei hoed a'i bardd I 'Teml oedd ir, ty ami ei ddail," ym iheulog hin | Dyddia-u. caru per Ab Gwilym, Daifydd gy- j wydd gwin. | Mwyn fai byw yng Nghyanru pan gai pen- I naeth oerdd I "Seuthu'r ceirw saeth-hynt" yn y goeidwig i werdd, A rhoi'r nos i'r ffmtial efo'r gloyw ei rin A roe fenyg i Ab Gwilym, Daiydd gywydd gwin. Mwyn fad byw yng Nghyinru pan lochesai, llwyn Adar chwian a. hedai yn llate-ion mwyaij: Breuddwyd iiii- oedd bywyd—ni didifwyn- ai'r drin Ddyddiau caru per Ab Gwilym, Dafydd gywydd gwooi. GWILI. # # YN NHAN Y iRHIW. I Ni fedri, d'rwy aiifadxwydd-aini-d dyn, Weld "daioni'r Arglwydd I Gwel law'r hoel diddisgwyl, rhwydd- Cnld awgrym Ca-redigrvvydd. J. R. TRYFANWY. ♦ HEN FWTIIYN GWYNGALCHOG. Gwiiaed ei raen :el maen mytior,—a golchiad I Y galchon ;iiihepgor, Fel eira nefol oror, Fel oen Mai, fel ewyn mor. » I 10AN BROTHEN. ] YR EOS. j Rhi yr awyr yw'r Eos;—yn swn byd 1 Ei sain ber sy'n wiwdlos; Mwyn yw ei dawn mewn dunos— i Byw lonna'r naul haner 11018. I MERCH Y MYNYDD. « "NID A I MEWN LDDI DDIM AFLAN." I Dallwyd dyn gan futcroliaeth, Megis ten, ffug bob g\Tcledigaeth Geir "tuhwnt i'r lien." O'r ProfFw^-ui'bu'n ddiystyr pfmhob oes Ac ni wet yng Msrthyr L'din ond Slane neu Groes. Nid oes yatyr iddo'n Anian Giun ei thun, Iddo nid yw'r ctinfvd cyfan Namiyn lliw a 11 un. Cudd yw'r Bywyd aruchelai Is y nen; Ac mae'r cvsegr s inct-eiddiolaf Fyth tt;h,t i'r lien. P ,y a i-wyga'r dew wahanlen Rlwm a Duw ? C,d (pe.'heii utloi-i burwen, Ddysgodd sanctaidd fyw? O.s am fyird "porth o beryl" Diosg raid, Megis Moses gyjjt ei ^endyl, Lygredd oes a'i llaid. Alae pob teimh-d ^a.ic.taidd-s«rchog Yn weld Duw, Pob P, -e'J llryd' pur. dihalog— Tbll i'r 3'a\C] yw. Wedi oed o feithiin teitai 'lion bn. 'Gwelodd Moses "bertih yn llosgi"- Gwelodd ifwy na'r tan. Hwythau sanctaidd Ju'c Proffwydi- Arwyr Fîydd- Oni welsant wawr yn torri. Ar udifuichlud Ddvdd? Ac i'r lesu-Deliryà dd- Purdeb Duw-!— Bytli-agox'ed' oedd v nefo»dd Am -fyth-sanctaidd iyw. (Awr o'i gwmni El ddilea Bob ryw len Gwelir fyth drwy Alilea. Dly&ni'r Ddinas Wen). Gyll yr "aJLa.u" el ddallkieb (iyda'i warth "e Oddiar fannau clear wyn Purdeb Gwel uwchlaw pob tarth. Fel Pryderi gynt yn Arberth Wedi'r hud, Cwyd i weled Din a* brydferth Lie bu gwacter cyd. MACWY. 0 EIFION WYN, M.A. (Cofier:- "Gwae'r aderyn gajt cyn pryd, Gwaen na eliam Gorffena,E.W.). "Yn yr allt ar lannau Dwyfor," Ebe Men, yn glaf ac iach.— "0, na welem hynny etc, Unwaith eto, Alum bach!" "Alun bach, yn wir Hiedd rhywun, Sydd yn Farchog dengmlwydd oad.- "Tewch a'ch miri, fam Peredur, Giew yw 'nhad erioed "Ac na, rwyfwch mwy o'r Gilfaoo- Draw o olwg, draw o glyw," Ebe gweithwyr dewr y Dysteb,— "Gyd a ni yr ych i dyw!- Rhown i Alun Gap a. Mantell. Fel y cano 'mla^in. wrth gwrs; A chaiff merch y gwallt fel heulwen Geiniog yn ei phwr3

NODIADAU SENEDDOL 0- Y Codiad ym Mhris y Glo Ar yr adeg hon o'r flwyddyn nid yn ami y ceir y Ty wedi ei orlenwi, ond dyma oedd y ifaith ddydd Llun. Y dydd Gwener blaen. orol yr oedd Mr. Bonar La.w wedi addaw y byddai iddo neilituo- dydd Llun i gael dadl ar y codiad o <6s. y dunnell ym mhris y glo. Parodd yr hysbysiad hwn i'r glowyr wrth- 10 dystio mewn geiriau eiyfion, a chyhuddai rhai siardwyr y Llywodraeth o Toi golwg gwaeth ar bethau nag oedd mewn gwirionedd, a'u bod yn manteisio ar y cyile i godi'r pris i omcanion politicaidd. Daeth cynrychiolwyr y giowyr i'r Ty yn gryno, ond canfuwyd yn fuan mai nid mewn ydbryd cwerylgar y daethant. iNid gorchwyl pleserus un amser yw gwrando darllen ffi'gyrau yn y Ty. ddy- wedir am Mr. Lloyd George fod ganddo ef allu arbennig yn y cyfeiriad hwn, ond wedi gwrando ar Syr Auckland Geddes ddydd Llun, siomwyd pawb ar yr ochr {)ru. Darlun digon du a dynnodd. Rhodd- odd y ffeithiau yn deg a diduedd garbroiL, '"Ni fedrweh," ebai, "newid amgylchiadau byw, na gwaith hen wlad fel hon helb ddad- ymchwelyd yn y lle cyntaf." Pwyeleisiodd y Ifaith ein bod yn byw ar ein masnach allfor. awl, ao yr oedd y fasnach yma mewn perygl difrifol o gael ei dwyn oddiarnom gan wled- ydd eraill. Y mae America heddyw yn gallu gwerthu haiarn a dur yn rhatach na'r wlad hon. Apeliodd yn efleithiol iawn am gyd- weithrediad ar ran y meistri a'r gweithwyr i gynhyrchu mwy o lo yn uniongyrchol neu byddai i bethau fyned yn ddi'frifol. Siaradwyd dros y glowyr gan Mr. William Brace (Llafur), a dywedai eu bod yn barod i gydweithredu gyda'r Llywadraeth yn ol awgrymiad Syr Auckland. Gofynnai am i bwyllgor ymchwiliadol gael ei benodi ar un- waith, yn lie y codiad o chwe' swilt, ao am i ddeddfwriaeth gael ei phasio ar linellau Adroddiad y Barnwr Sankey. "Gofynnwn am gael ymgynghoriad gyoo'r Llywodraeth," meddai Mr. Brace. "Gyda gwell cyfundrefn, credwn y gallwn gael cyflenwad fydd yn gyf- artal ag angen y genedL" Gan droi at yr Aelodau Llafur svlwodd Ai-glwydd R. Cecil y deuent yn fuan y gallu cryfaf yn y deyrnas. Pwysai arnynt i ys- t r-ed hyn yn ddifrifolgan cyn bo hir efallai < y byddai Ibaich Llywodraeth y wlad hon yn gorffwys ar eu hysgwyddau. Wrth gloi r ddadl i fyny gwnaeth M • Bonar I^,w addewid i gynrychiolwyr j 'glo- wyr na fyddai i'r Llywodraeth roddi'r 66. cod- iad ymhris y glo mewn grym ar hyn o bryd, ar yr amod fod iddynt hwy gydweithredu a'r J Llywodraeth i gael gan y glowyr i gynhyrchu j mwy o lo ac na byddai unrhyw goll gweithio yn y pyllau yn ystod y tri m-is nesaf. Derbyn- I íwyd hyn gyda chymeradwya-eth Y SEFYLLFA YN YR rVVERDDON. Ymddengys fod sefy'IIfa pothau yn yr Iwerddon yn hynod o anfoddhaol. Bu Syr Edward Carson ym Melfasrt, yr wythnoa ddi- weddaf, a rhoddodd orchymyn i'r gwirfoddol- Moc* yn '3ar°d i wrthwvnebu Ymreolaeth Gofynnodd Mr. J>evlin i"Mr. Bonar Law a oedd wedi darllen araeth Syr Edward Carson, ac a oedd y LlywodraefJh am adael i bethau Iynd yn waeth nag oeddynt cyn oyhoeddi on polisi? Dywedodd Mr. Bonar Law n:,¡¡ gallai ddy- wedyd dim ar boliai'r LIvwodraeth o ber- thynas i'r Iwerddon ar h,rn 0 bryd, ond beth bynnag a ddigwyddai'n Ulster byddai i'r Llywodraeth gario allan y gyfraith yn hollol anJli'leidiol heb ofni gwg unrhyw adran o'r Llywodraeth. TOLL AR Y SIWGR. Ni wuaed llawer o waith yn y Ty ddydd MawrLh. Aethpyyyd i bwyllgor ar y Mesur Ariannol. Gwnaeth Mr. J. Da>vii;oii a Mr. Hogge, dau aelod Llafur, aleLthiau cryiion yn condemnio gwaith -AIr. Chamberlain yn tynnu'r excess profits i lawr i'r hanner. Dywedodd Mr. Chamberlain na gallai ar hyn o bryd ail-drefnu'r Gyllidob. Bu trafodaeth fywiog ar y doll bresennol sydd ar siw.gr, a chynhygiodd Mr. W. Gra- ham (Llafur), Edinburgh, fod y doll i gael ei thynnu i ffwrdd. Yr hyn oedd ganddo yn erbyn tolli'r siwgr oedd ei fod yn un o'r angenrheidiau oedd yn rttaid i'r dosbarth tlctaf yn y wlad wrtho. Siara-dwyd i'r un cyleiriad gan Mr. Arnold (Rhyadfrydwr). Yr oedd y doll ar siwgr, meddai, yn costio i dlodion y wlad hon y swm anferth o £ 550,000,000 y flwyddyn. Co lwyd v gwelliant. Y GWEITHIWR A THRETH YR INOWM. Gwelliant pwysig arall oedd eiddo Mr. Gra- i,m.i v'Vivn a threth y;r incwm sydd yn rhyddliau'r gweithiw* 1 dalu'r dreth o b'er. thynas i biant dan 16 oed. Ei gynhygiad ef oedd 'y dyiid estyn v rhyddhad i gynnwvs un- w bientyn oedd yn yfigoior mewn unrhyw YS2"ul, neu orifyagol oedd yn cael ei chydna- «d gan y Bwrdd Addysg. Yr oedd y Llyw- ccir.ie^n yn ymyl rhoddi grants ychwanegol ar gyer y pnfysgolion a'r ysgolLoii canolraddoi a r canlymad o hyn fyddai. i blant gweithwvr a r canlymad o hyn fyddai. i blant gweithwvr y wlad gael roagor o-gymorth i'w oarw yn yr ,;sgoli.:H. C'einogwyd byn gan Ir Adamson. ■Dywedodd Mr. Baldwin, Ysgrifennvdd y 1 rysorlys, ymhellach fod y CangheSor wedi ystyried y mater yn ofalus. a byddai'n fodd- iawn 1 roi 'adran yn v Mesur, .yr 'hyn a gyn- iiwysad fod y gweiuhiwr i gael ei ryddhau o berLhynas i blant dan 18 oed ARAETH CARSON. ARAETH CARSON. Agorodd y Cndben TiiJor Reca (Rhydd- trydwr), Bamstaple, drafu dueth fvwiog dd \dd Alercner ynglvn a'r araith a draddodwyd gan + U- LarS€n y'1 Leifast. Nid oedd atebion Mr. Bonar Law 0 berthynas i'r araith' /'i gyfryw ag a roddai fcddknrwydd i Rydd- frvdwyr a Llafur. Mewn atebiad i gwestiwn o eiddo Mr. Uynes, dywedodd Mr. Bonar Law fod v Lly- woaraeoh wedi ymgynghori a swyddog.'on 'y a;yiraita ynglyn a'r mater gyda'r canlyniad eu nod yn canfort n, d oedd ganddvut dir ba un .v gadent gyracryd me.surau'.yn erbyn Svr Edward tarson. Tynodd Mr. Joseph Dey'in gymhariaeth rhwng y modd yr ymddygai'r Llywodraeth jg a1fcJS-,fr Edward Carson a dvnion tlodion. •1 draddodasant areithiau Sosial iiad o ben tuag at Syr Edward Carson a dvnifm tlodion. •1 draddodasant areithiau Sosial iiad o ben grisiau y Oastom House yn Belfast, ac a fwr- lWyd i garchar am chwe mis. Dywedodd Mt. Boil,vr w nad oedd gvm- kariaeth o gwbl rhv.'ng y ddau achos. oes," ebo fr. Devlin. Y mae un o r dynion yn gvfoethog a'r Ileil-1 yn dlawd." Gwnaeth Mr. Cynes arnit-h danbaid iawn r un cyfeiriad, a dywedodd fod v Llywodr- aeth yn caroharu d.ynion dinod am"beth bvch- aii iawn, tra y goddefid i dd.vn osafle oSyr Edward wneud a dweyd fel y mynnai, ac ys- kTiai ef ei fod eisoes wedi gwneuthur mwy o ddrwg nag a wnaeth y dynion a daflwyd i garchar yn Belfast gyda'u .gilydd. Derbyniwyd araith v Col. A. Herbert (Ceid- wadwr selog) gyda chymeradwyaeth uchel ,V,all YBlaid Lafar. Siaradodd i'r un cvfeir ad a Air. Uynes. Cyfeiriodd at deyrngarwch Syr Edward i'r wlad hon, ond nid ystyriai ef' y teyrngarwdh hwnnw yn ddim am2en na theyrngarweh Shylock. Yr oedd y Llywodr- aeth wedi colli'I' cyfle i uno'r Iwerddon fel yr oedd y Boeriaid wedi eu huno a'r Ymerodr- aeth. OODI PRTS Y TELEPHONE Yr oedd amryw o'r aelodau wedi bod yn edryoh ymlaen am ddydd Iau, yn neillduoi v rhai hynny oedd ganddynt ddiddordeb mewn busnea. Y n ystod v rhyfel bu'r telephone yn nynod o anfoddhaol. Eglurodd Mr. IllingworiTh (y postfeistr Gyftredinol) er boddlotrrwydid mawr i'r Tv. fod m w briodoli i'r rhyfeil. Gofynodd f.rr. 1 r Ty bleidleisio'r swm o 25.217,922.p. Nid oedid yn goLygu codi ]w'ia cludind llvt.hyrau ar hyn o bryd. Ond nis gallai weled ei ffordd yn glir i beidio gwneud hynny !'yd'J' telephone. Yr oodd «pria llafur wodi mynd i fyuy tua 2,500,000p. Dywedodd Mr. Stephen Walsh ei fod wedi ei hyabysu fod owmnian y rheilfFyrdd yn mvned'.a. hanner yr elw m am gludo pa.r- 6eli, ac fod hyn yn oael ei daln yn ol cytu.i- ,'R

"Ger y mor, yn Aber Ystwyth," Medd Prif Ysgol Cymm hH, "Fy Marehogiion sy'n dywynnull, A phob Hygad fel fflani da*; Ao i rengau'r ,gwyr Ar 'brynhawn (3orffeml in wyn, j Galwaif hedidyw'r gwr a -,wnnm Fy nihelyaieg yn ei tw-ri o CRWYDRYN.

AMAETHYDDIAETH 1 (Gan Ffermwr) CYNHaEAF Al AiiGOFiON. î Os swn peirianiiau a glywid ar hyd a lied y wlad yn mhobman ddeciireu'r cyniiaeaf eieni, nid iWity gynt, a theimla dyn yn ami awyJd I mynd yn ol i'r hen amser diiyr pan oedd bod 1 yn bladurwr da yn dipyn 0 gredit i lane mewn ] ardal. j Yr oedd cymeriad gwr y maes yn ei wa-ch J y pryd hynny, a pho fwyaf syiwaf ar drefn j pethau heddyw, daw ton o faielidor o'r gor- phenol i adlewyrc-hu dirmyg ar oes y pei-r- iannau a'r oriau ÍJyr. Cael y cynhaeaf °g;vall' wlr a gweithio dim b ond deng awr y dydd! Pwy yn ei bwyli feddyiiai am beth felly ddeugain mlynedd yn o! Tua'r adcg honno dechreuai'r peiriant j iladd gwair" ddod yn raddol i arferiad. Er- byn heddyw mae lluaws o beiriannau cynhaeaf araill wedi ei ddilyn a'r gwaith corphorol yn ddiau wedi ei ysgafnhau yn fawr. Ond oln-1 wn yr un pryd nad mantais i gyd yw'r oes berianyddoi hon. Onid ein proiiad cyifred- inol yw mai anhawdd iawn ydyw cael gweith-1 wyr medrus a'u gwaith yn bleser iddynt? Na, mae'r pleser i gyd yn riiywle arall—yn unlle ac yn mhobman yr un pryd! Pwy all beidio i gasgliad fel hyn wrth weled tyrau o fechgyn ieuainc ar v croes ffyrdd neu yn rhedeg eu ibei;siclau JI1 lianast 'rhyd y ifyrdd i'r treh lleu'rpemreü a haul y cynhaeaf yn anterth ei nerth ar yr awyr? Nid wyf am wneyd gwananiaeth rhwng meibion na gweision ftermwyr. Y maent i raddau pell yn gymhlethedig yn un arfer- ion. Mae llawer o r axferion yn ysgafn a phen chwiban iawn. Sefyllian hyd y ffyrdd a'r croesffyrdd a cholofnau o fwg y sigareta yn llenwi'r awyr, new. tynnu tisian o ifroenau pobl lan eu harchwaeth a'u harferion, sydd yn gorfod myned heibio. Clywais y gwerir tua 3s. yr wythnos ar gyfartaledd gan fechgynos am y pethau hyn. Hhaid dyweyd fod bechgyn gwlad yn fwy eyml a llednais eu harferion cyn iddynt ddod i gysylltiad a'r trefi a'r mannau pobiog with fynychu'r ysgolion canolraddoi. Mae mwy o o ymianoeiddio pen uchel mewn canlyniad nag un math o ddiwyiliant medawl, oddi- gerth eitluiadau. Byddwn yn meddwl weithiau ein bod wedi cyrraedd, erbyn hyn, y raddfa, honno o ddatblygiant a eiiir enwi yn "oes y iiigarets." Clywir cri o'r pulpud i'r gwas bach am cyflogau. Rhaia cael luxuries yr oes, Rihaid siwr. Rhaid cael .sigarets i'r plant, fechgyn a genethod, ysywaeth! Nid oes na dylanwad •gwladol, moesol na chrefyddol yn unman faidd sefyll i sobreiddio ac arafu catnrau ni- we dial ac amheus. Pan y mae ysbryd yr oes ( yn ynu'oi ar wastraff a phleser iselradd pa ryfedd fod drudaniaeth yn bygwth, a chyn- nyroh y tir,—ymborth dyn ac anifail—yn golygu 'bod yn brin yn y dyfodol agos. Deuaf yn ol at fy nhestyn, Mr. Gol., cyfer- byniad o'r drefn yma ar bethau sydd yn ar- wain y meddwl ac yn codi adgofion am a fu. Flynyddau lawer yn ol, beliach. Hogia," meddai fy nhad wrth dri neu bedwar o frodyr o honom yn nyddiau braf Gwyl Ifan, gofel- wch am Lfo y pladuriau i dorri y cic a'r cae ddechreu yr wythnos." Mor faich oeddwn, ar y pryd, o gael cyfle i lifo fy mhladur new- ydd a'r rhagolygon o "ladd gwair" i gan- lyn fy mrodyr hyn. Yr oedd genriyf y gofal mwyaf o'r bladur, ao yr oedd yn rnoid i mi gael troi y rode. i'w llifo hyd edeu. wen ar hyd ei min—fel pawb. Yr oeddwn ei&oes wedi dysgu hogi. Mae oadw min yn waith oll-bwiysig piladurwr. Yr oedd d ochre a lladd gwai» yu golygu deohreu bump o'r gloch y boreu, yr amser presennol, a phymtheg awr o ddiwrnod, hyd wJih o'r gloch y nos, amser noswyl, ond os y byddai yn ddiwrnod cario" 'doedd mi w meddwl am noswyi nes gorphen pe yn ddeg o'r gloch yr hwyr neu hwyrach. O'r oriau meithion hyn byddai, wrth gwrs, rhyw g-ym- I aiint o amser at brydau. Canai y oorn i fynd i'r ty am giniaw, ac oddigerth hynny bwy- teid y prydau eraill yn bur ddiseremoru ar y maes. Ceid y "eynhesfwyd tua phuinp y j prydnawn (te y dyddiau presennol). Er i ni ei alw yn gynheafwyd, Vjer fyddai braidd bob amser. a naill a'i "maiidd" ai bicwsmali"—j bwyd Jlwy—a bara haidd a cherch ac jmenyn i oydrhyngddynt a alwam yn "fehdan fetal" c, chaws yn achlysurol. j Wel, pe'r elid yn ol at y drefn yma eto ni fuasai eisiau meddya* yn mhob plwyf nag In- j surance Lloyd George" mewn caniiyniad. Yr oed,d bias ar y bwyd o dan yr amgyldhiadau. j hyn ae vn ddios bwyd maethlawn iachus yd- oedd. Cedwid nerth yn y cyfansodd.ad ar { gyfer y caledvvaith. canys caledwaith mewn ioi'wi'.rkoneJd fyddai canlyn ami hwsmon" gynt wrth dori gwair, yn enwedig rhos wair Ond yr ot'dd ein bleser yn ein gwaith i'r hoen vn ein gewynau, a pha waeth am hynny? Dylaswn sen am "glwy y bladur7^—rhyw fath o waew trwy'r cvhyrau oil—a byddai raid ei ohwysu allan mewn gwaith. Erbyn I' y tijydydd dydd byddai. wedi ciiio'n lied dda I a'r gewynau wedi dod i gynefino ac ysgogiadau j 1 1 I angenrheidi'ji y pladurwr. Byddai hefyd rhyw fath o gystadlu "torri" yn myn d yn mhsen I drwy'r cynhaeaf. Y' Vianeif letaf a ohochai- un wedi ei thori mor lwvr nes byddai gwreidd- iau cochlwyd y gwair yn liawr i'r waneif—a'i <- maen i'r wal." Byddai'n rhaid i'r arfod- ion 0 dan amodau fel hyn fod yn gyson a gwa.r tad. CN n di xedd y cynhaeaf byddai raid c-iel ffeirio criw" o'r naill fferm i'r llail. Dyddi ;uj mawr difyr fyddai y rhai hynny, a phawb yn eu hatiaeth. Golygfa ddiddoro\ adfywiol fyduai edrych ar ddeg neu ddwsin o bladur- j wyr yn cyd-grymu a thaflu am eu harfodion gyda chysondeb disgyblaeth filwrol. ,Pan godai yr "hwsmon" i hogi saflti yn syth a'i bwys ar gromgoes ei bladur, a'r liafn gloew mii.iog fel enfys arian yn disigleirio yn yr haul, ac yn camogi uwch ei ben. Diiynai J yr ail a'r try dydd yr un osgedd hyd nes v deuai yr olaf n gydwastad i'r rheng. C; v; r pwysig fydda.i yr ".hwsmon." 'Ei rmser ef fvddai amser v nntai. D-tchreuai hog', a phawb yn ei ddilyn o un i un. Ar ol gorphen, hwi ati, i dorri drachefn. ^Fclly yn inlaeii, trwy gydol y dydd. o hq(i.1 i h:.gir.(}j 7r ohwys ) n diferu braidd mor gvson a'r arf ;d- ion yn enwedig, eiddo Veceyn ieuainc iawn. f dd ati, neu beidio. oedd v ffordd i'r llanc ddod yn ddyn, yr amssr hwnnw. Haeddril ?-,<2!' y teitl yn sicr am ganlyn y "cr.vv" hyd derfyn y tvmhor gwair. Yr oedd siarad a dadleu a beirniadu min a prwaneinau, yn ystrd yr hogi, yn tynu goreu dvn allan nes teimlo fod ei anrhydc.Id yn giwrn wrth ei waith a'i bladur. Mae sy'faen a moesoldeb iaohus i heth fel hyn s- pha. rr fedd fod llawer o bladurwyr y gorphenol nid n unig yn gryfion eu cyhvrau ond yn gryfion eu cymeriadau hefyd. Nid ar foethau v megir glewion, a da fyddai /cofio hvnny y dvdd-1 iau yma, pan y mae cryfder iachueol gwlid—: n mhob yst-yr-,tr gael ei Vcigo gan arferion a dylanwadau trefi a llaw-weithfeydd.

IAITH Y WLAD A'I THELEIDION -1 (Gan Feuryis) CYNHANU ENVVAU Clywais .bregethwr adnabyddus yn cyn- hana r enw "Sisera" fel Saas y nos Sul o'r oban; a rhyfedd iawu ydoedd hynny yn fy ngolwg 1. Yr oedd y pregethwr hwnrnw yn lienor gwych, ac yn* un sy'n dwyn mawr sel dros burdeb iaith ymhoib rhyw ystyr a dyna'r achoa o'm syndod. Rhoddai ef y (pwys ar sillaf gyntai y gair sef ar "Sis," onid ei fod yn ei alw'n "Sus:" "Sus-yra," meddai. Sain dywjll yr "y" a roddtii i'r "e," fel y gwna. Sais. Y nos Sul dilynol euthum i wrando ar bregethwr arall, ac yr oedd yntau hefyd yn lienor adnabyddus, ac yn un o'n beirdd cen- edlaethdl, ac yn rhyfedd iawn AR YR UN TESTUN y pregetha/i hwnnw, a'r un gwirionedid ym gyniwys oedd ganddo; ond yr oedd yn dda iawn geimyf ei fod ef yn «ynha<nu!r enw "Sis- era" fel Cymro, sel yn Jffonetig a'r pwys ax y sillaf olaf naniyn un. Arweiniodd hyn fy meddwl at y pwnc o iawn gynhanu eruvau yn ■Gymraeg. CYWSoc.11 ddywedyd gan y rhai gynt mai ar y gillaf olaf oritd un o'r gpiriau, "omega," "catholig," etc., y dylid rhoi'r pwys, ac yr wyf yn credu ei bod yn bryd chwanegu bod y rheol honno i'w chymwyso at eiriau eraill hefyd. Nid peth dibwys ydyw cynhanu gair yn iawn. Fel y oefais swiilysur i ddywedyd o'r iblwn, mae'r ffordd Y CYNHENIR GAIR yn dangos gwybouaeth neu anwybodaetli y parablwr, ac oherwydd hynny y nune'ii ddylet- swydd ar bawb, ac ar le far wyr cyfioeddus yn enwedig, i fod yn ofaJus o'u dull o gynhanu geiriau. Dywedodd ysgolfeistr yn sir Caer- narfon wrthyf rai blynyddoedd yn ol fod cly- wed dyn, yn galw "Westminster" yn "West- minister" yn ddigon kido ef i restru'r dyn hwnnw ymhlith y gwyr aiiillythrennog; ac nid oes amiheuaeth nad yw cam gynhanu geiriau cyffredin yn ddangoseg onffaeledig o raddau diwylliant dyn. Mae gemiym fel gwranda- wyr hawl i ddisgwyl i'n pregethwyr fedra cynhanu'r enwau Beiblaidd yn briodol. SYRTH GWALLAU CYNHANU i ddau ddosbartii. sef, 1. Cam sain. 2. Cam bwyslais; a pherthy.n i'r dosbarth olaf yr oedd gwall y ipregethwr a. nodwyd gyntaif. GwiKbfrth yr un pregethwr, yr un noson, gam- gymeriad cyffelyb gyda enw arall, sef, "Sen- ctdherib." Ar yr ail sillaf y rhoddai ef y pwys, sef ar "—ach," gan ei alw'n "-ac"- "Senac'erib." Dyna ddull Sais eto. Ar yr "—or," wrth gwrs, y dylai'r Cymro roi'r pwys; iw; y mae'r gair i'w rannu fel hyn— Sen-aoh-erib. Perthyn i'r ail sillaf, nid i'r drydedd, y mae'r "ch," a chynryclriola'r ddwy "k" wreiiddiol. Clywais rai pregethwyr yn rhoi'r acen ar yr "—on" yn YR ENW NEBUCH0D0N0S0R —"Nebuchodon'osor," metddynt, ac ni ellid •meddwl am gynhanu mwy croes i ddull na- turiol y Cymro. Gofynnodd ypgolfeistres i hogyn o Gymro yn Lloegr eut yr oedd dy- wedyd ""Nebuoliadnezzar," ac atebodd yn- tau'n grOYVf iawn, "Nebu-chodo-nos'or," nes o(X!d pawb yn chwerthin. Und chwerthin neu beidio, yn null yr hogyn bach hwnnw y mae cynihanu'r enw fel y oeir yn y Beibl Gym- raeg. Nid yn unig y mae'r acen ar y lIe amhriodol gan y lleiTT, ond fe wnant gam ag ystyr y gair yn y far gen, canys nid oes "—don" ynddo—perthyn i'r sillaf sy'n dilyn y mae'r "n." Clywir rhai weithiau'n galw "BARABAS" YN "FAR'ABAS," gain roi'r pwys ar siHaf yn rhy fuan. Felly hefyd g-yda. "Philipi," neu yn orgraff y Beibl, "Philippi;" nid ar y sillaf gyntajf y dylid Thr:i'r IPWYS, ond ar yr olaif namyn un. Mae'n debyg na chlywir ond ychvdig iawn yn galw Jonathan" yn "Jonath'an," ond felly y dyiid cynhanu'r gair er hynny. Efallai fod hir- :n,fer a cha.m,gynih«niad wedi ei gwneuthur yn died anodd inni ddycryinod beliach a'r cyn- hiniad cywir imewin rhai enwhreifftda.u. Medd- ylier aim yr enw "Babilon." Ar "Bab-" y riioir y pwys bob amser, ond pam? Nid di- gon o resvwm droa hynny yw'r rfaith fod yr enw'n tarddu o'r enw "Babel," neu "Bab-Il," a bod yn fanylach. Y RHEOL YN GYMRAEG. yw bod yr acen yu symud siHaf ymlaen nan chwane'rir sillaf at gwt gair ac ar vr "—il" y dylai'r pwys ifod yn v gair "Bahil'on." Oni wnoir hynnir rhoddir y pwys. vntau, ar y sillaf olaif oil—"Babil-on' Felly y mae'n rhaid ei g-ynhanu yn y pennill hwnnw :— Pan yn gaeth ymhlith gelynion Y m Mabiion, etc. ac y mae hynny'n fwy Cyuireig na'r dull cyff- redin o gyniliaiiu'r eow. Daw i'an meddwl luaws mawr o eiriau eraill yr hoffwn eu crybwyll yn y cyswult hwn, ond rnaid eu gadael ar hyn o bryd, gyda dywedyd eto mai ar y sillaf olaf ond uii y Kiae'r acen i fod yn Gymraeg ar enwau fel a nodwyd. GWALL C YFFREDIN ARALL, i'vji yr awgrymwyd1, yw rhoddi sain anghvwir i lythy-en, neu lytJirennau, mewn gair. Mae cami aioenuu gair wethlau ym arwain i'r gwall hwn. Trwy i'r pregethwr a grybwyillius ar y deohreu bwysleisio r enw "Si..era" yn ang- hywir fo" gnriodwyd i gam seinio'r "i" yn y gair. Troes yr "i" yn, "u" ar ei dafod, et mai croes i hynny yw r rheol gyffredin. Mwy na hynny, oherwyaVl ei fod yi IIIL;,fo dro-s yr ail £ illafVyn gyfiym. rhoes Kiln dywyll yr y i'r "e." "Felly y trowyd yr enw persain "Sis- C¡,,1." yn "Sus'yra" ansoniaiu.-i. Digwyddodd pt-ih tobyg ynglyn a chain gynhanu'r enw "Senacherib trwv ci gynhanu y NFLT" SAIS trees yr "ch" yn "c." Dyiid cofio am roddi ci sain briodol ei hun i'r 'eh" bcb ameer ymhle 'uvnnag y ■Icv.ir ar ci thr.ws—yn neohreu, lighanol, neu yn niwedd gair. Bydd rhai iVn Sadrach a- Mesach yn "Sadrac" a ac vn wir i gwell gen i oedd elywivi yr heii^fachgc.i^ hwumw yn galw "Abed- nego" yn "A bedi nacv. na .chlyvved gwyr a jvmcr arnynt fod yn Gymry diwylliedig yn troi "ch" fendigedig y C'ymro yn "c" lymrig. Bai tra ohyffrcdin yw dilyn arfer y Siveson o roi sain yr "s" i'r "c" pan fo "e," "i i;,ou "v," vn ei diiv.n. Yn 11c, DYV/EDYD ''CESAREA." ddywedir "Sesai'en." *ic ni on drosedd gwrthunach ar Gvmro eri'.ed. ac tithrio_, ai, alw "Cvrene" yn "Seirin." "Seiprus," medd rhai hefyd am "Gyprys." ac y mae'n nhyhwyr rhoi terfyn ar y iÙiftastod hwn. Di- chon v gofyn rhywun beth a wneir a gair fel "Saduoeaid ei gvnhanu n Gjinreig, wrth gwrs. Pah am la-i? Ga wer y sect honno'n "Sadukea.id." .njeu newidier orgraff yr enw fel hyn: "Sadiwseaid." Ni wn i .paham y myn rhai ddvvvedvd Capadosia vn "Opadocia;" "Macedonia" yn lle "Mace- donia:" etc. ond mi wn mai DYLANWAD MALL Y S A ESN EG ar ein tafod yw'r drwg. Onid yw'n bryd i'r Cymro diwylliedig ei chyfri'n iselwaith an- nheilwng i ofelychu Sais yn ei ddull o siarad? Gvmeir oCalm mynjch ar "u" hefyd an y rhan fWJaf o'r ho-hl sydd wrth eu swydd yn darllen vr Y sgrythvr sanctaidd YIT. gvhoeddus. Clvwir-hwynt. yn galw "Unas" yn "Iwreias," "Dura" vn "Diwra," etc. Byddai'n dda gen- nvf D.etai'n gwvr cvhoeddus vln rihodidi eylw dvl;ulwy i'r" pethau hvn; oble.Lid credu yr -mai diffyg ystyitieth sv'n cyfrif aim lawer o'r caimgymei'iadau a nodwvd. TV[ae"r naill "D dilyiT y llall yn ddifeddwl. a pihechod ar d'vn, cmvdur yn me/irn meddwl. yw gwn- eut-hur dim vn ddifeddwl. Dichon y celT r,fl eto rywbryd i ymhelaethu y pwnc hwn. -0.

DWYRAIN ABERTAWE Dydd y Pleidleisio -rL Pleidleisiwyd yn Nwvrain Aibertawe ddydd Inu. Yr ymgeiswyr oedd yr Henadur David Matthews (Rhyddfrydwr Coalition), e'r Cyng- horvdd David Williams (Llafur). Yr oedd mwvafrii y Rhyddfrvdwr Coalition (y diweddar Mr. T. Jeremiah Williams) yn yr etholiad diweddaf yn 4,730. Cyhoeddir y canlyniad Gorffennai 23.

LLITH Y LLEW EISTEDDFOD ARIAN Y FFAU, N06 Sadwrn. Beth yw ,prif anIcan yr Eisteddfod Genedl-r aethol. Pe gol yam wn y cwestiwn vim mewn cynnuJliad cymysg o Gymry mae'n debyj? x cawn aiurywiol atebion, a phroiai'r ;wnryw- iaetn nad yw prif amcan yr Eiateddiod ya hysbys nac eglur iawn, a dywedyd y lleial. 'd:1 y c.v tuiijjd mai ei (hanican hone Jig yw nodai ileuyddiaeth a cherdd a chaii 2 gwyador, ond nid yw amcan honedig n-nrhyw, sefydiiad bron byth yr un a'r ameiui ymaJI- ierol. Yr wyf yn credu nad anod-d fvrldai profi mai prif aoncai. yr Eisteddfod G^nedl- aetfiol heddyvy ydyw GWNEUD ARIAN. Nid dy 11a amain el sefydlu, yn sicr ddigo* r e 1 selydlwyd gan y dosbarth o .bobl Jiiwyaf eidugar dros wir ddiwyluaut y genedi, a'r dosbai'th a, dalai leiaa » sylw i elw ariannol o 1 un dosbarth yin ein gwlad, gan y beirad a'u hanioan hwy oedd cael ovfarfcxl blynyddol a lyaidai o fan.tais 1 n llenyddiaetk* Ac ±e> tu r Eisteddfod o gryn werth vn hynny: 0 beth am gyfnod llod faith. Erbvn hyj mae petnau wedi newid, ao nid er gwell ysy- waEth. A S^ybuwyd son ryw dro am dred Y. gwahodd yr Eisteddfod Geaiedlaetho o wir Jx- wud at AMCAN OYCHWYNOL y sefvdliad? Nid wyf yn tybied. Un o'r riie«ymau mwyaf effeithiol i ennnill unfrydedd dros ei gwahodd yw y dygair Eisteddfod elw, ai lannol 1 fasnach wyr y dref wythnos ei chyib, laliad Ni wyddis am fasnaohwr na phleid- lelocid drom ei gwahodd wrth feddwl am ob,Lith yr elw. Nid masnachwyr proffesedifl yn unig ay'n elwt oddiwrth yr Eisteddfod, on-d pawb y ibo ganddynt le yn eu tai i ddi- eithnaid, ac y. mao ystyriaethau fel yna. YIN CREU BRWDFRYDEDD LLEOL dros wahcdd yr Eisteddfod. 0 hyn, inetddSif y tardd yr awydd i gynnal yr Eisteddfod boli blwyddyii; ao os elw ariannol yw ei halffa. dyna'i homega hefyd. Y peth mawr yw, ni4 a i'u 1 Eisteddfod yn foddion 1 gvnhyrclm campwaltli llenyddol, ond faint o elw a wtiaed oadiwrtui. Onid oes 6wn gortfoledd Tn llaig adram o'r genedi heddyw wrth son am yr "elw mawr" a gtiwyd oddiwrtih EISTEDDFOD CASTELL NEDD y IIynedd ? Dyna'r petih mawr, pwysig. Bèt. am y eynhvrchion? Pwy a falia?* Ac wedi caei agos i ddwy til a hanner o bunnau o ein; Ciir, beth a wneir a r arian? Ai llunio cronfji 1 hyrwyddo buddiannau lien yn ein plith? Ai ■cyfrannu tuagat gynorthwyo llenoron tlawii i gyfoethogi ein lien? Onlld ynfyd yn lieb fyddai disigwyl am y fath LeVh? Y pcth cyn- taf, wrth gwrs. oedd rhoi :lgœ i fil o lbuimaa yn "anrheg" i Gymdeithas' yr Eisteddifod. Beth, meddwch, a w-na r 'Gymdeitha* oludog honno a'r arian? Dim-dim 'ond eu cadw,. Efallai y cynhygia rhyw ganpunt am RYW DRA.ETFIAWD SAESNF.G y flwyddyn nesaf, gan ddisgwyl mil arall oddi- wrtih yr Eisteddfod honno drachefn. Os dif: gwydd i'r Ekteddfod drni'n fetihiant ariannol^ fel y digwyddodd ym Majngor y flwyfddyn o'r blaen, elallai y ceir, ar ol crefu mawr, rhyw: gil-dwrn gan Cymdeith,.ts yr Eisteddfod i gwyr lleol oedd yn gyfrifol am ye eisteddiY/d. Dywedir yu Lloegr fod Cym- deithas y Bel Dived yn andwyo'r chwarae hwnnw, ac yr wyf innau yn dywedyd bo& Cymdeithaa yr Eisteddfod Genedlaethol Ya gormesn ar ein heiii sefydliad cenedlaethoJ. Mae'n ddiamau mai da yw cael CYMDEITHAS GANOLOG i otalu am hawliau'r Eisteddfod, rhag be4J mympwyon ne'b 'yn ei handw. 0 ond gormo4 o beth yw i'r gymdeithas honno vmgyfoethogi, 1 ddim pwnppn, ar ennillion sefydliad a, gyoh- wynwyd i ach.Ieou lien a chan. Y* mae'n he» bryd dadwaddoli Cyindeithas yr Eistedldfod Genedlaethol. Nid wyf yn meididio mvgrymu na raid wrtk arian heddyw i sicrhau llwyddiant yr Eia* tedd.fod. ond vr wyf yn dywedyd yn ddibetrua mai cam a'r Eisteddfod ei hwn, a cham a budld- iannau uchai? y genedi, yw eii throi yn "dy march 11 ad." TR^rY'R TELIFFON. C'tywd i'r Atiliro Syr John Morris Jones, M.A.. ,gael ei anrhyj^cldu a'r radd Ll.D. gam Brifysgol Glasgow yr wythnos o'r blae*, a hTnnv oherwydd ei wasanaeth ni. vr i lem- yddiaeth ieithyddol ei o&a. Clvwyd i'r Parch D. D. WiV.iarrs. Lerpwl, ennill y radd o M.A. yn ]\Iriiysgol y ddinas hoiino y wythnos o'r blaen.

DATHLU HEDDWCH YN LLUNDAIN Diwrsod a Hir Gofir Ni fu diwrnod tebyg i ddydd Sadwrn di- weddaf yn .banes y Brifddinas. 'Roedd yr hefjiydd am saith milltir o ffordd, o Kensington i Hyde Park Corner, wedi eti. gorlenwi a :pliobl awyddus i weled yr orym- doith fawr, yn gynwyaedi^ o 'fi'wyr Prydaia a g-vvledydd erc-ifl oedd yn ymlad!d gycla ni ym y nliyfel. Yn yr orymdaith yr oedd v MaeslywycM' Foch, y Cadfridog Pershing, a arweiniai y, Fyddin Amoricanaidd, y Maeslywydtl Haig, a Syr David Beaitty. Cynrychioiwy J y rha* fwvaf o'r catrodau Prvdeinig a grmeriisant ran yn y rhyfel yn yr crymdaitih, ac ymysg v lluaws VT oedd y South ales Borderers a r Welsh Regiment. Nid oedd ball ar frwd- frydeidd trigolirm Llundain, ao'wrl'h ddangos eu diolch garwcih i'r mil wyr a'r mor wr am yr hyn a wnaethant yr oeddynt yu datgun diolch- garwc.h y gweddill o'r wlad.

5,000p 0 1 it w "4 Cyngaws yu Erbyn y 44 Daily Mail. Dvgodd Arglwvdd Newton yn yr DclIel lys yn Llundain gyngaws yn erbyn y "Daily am athrod. Cyhuddai'r papur hwnnw ef o wneyd yn ya- rrafn vn Nhy'r ArgLwyddi o ddioddefiadau ein mil wyr oeddynt yn garcharorion y.i yr Al- maen. Dyfarnwyd i Arglwydd Newton 5,000p. • iawn gyda'r oostau.

(Stetji tl'tarnJ. GENi ROBINSON.—Gorffennaf 12, i Mr. a Mrs. Robinson, 2, Waterloo Port, Caernarfon— mab. PRIODASAU. joN -S- -I EYANS—JONES.-r-Yn Salem, Pwllheli. Mr. R. Emns, Hendre Newydd, Penrhyndeu- draeth, a yis. Jane Jones, Tanrallt, Llan. dudno. MARWOLAETHAU. ROBERTS.—Gorffenaf 5, Mr. Owen Roberts, 35, New Street, 'vn 69 mlwydd oed. EV ÀNS.-Gorffuaf 5, yn Ogwen Villa., Bethesda, Catherine Ann, priod Mr. D. J. Eyans. ROBERTS.—Gorffenaf 16, Laura, priod U36 T. E. Roberts, 43, Rufford Road, Lerpwl, a merch henaf Mr. Griffith Roberts. Bron- allt, St. David's Road, Caernarfon. Cladd- wyd yn Llanddeinialen heddyw (ddydd LI-an). EVANS.—Gorffenaf 14, Mr. Watkin Evans. Penmaenmjwr (gynt o Gaernarfon), yn 57 mlwydd oed. ER COF* Er cof anwyi am Mr. Williams. Shop, Llan- dvrog. Dyma defnl cydymd-eimlad,-<a.d.díW'YIIl oedd, Fonoddig ymddvgiad; Uchel oedd ym mhnrch y wlad, A gem anr o gymeriad.—-Cyfaill. Argrapihwiyd a. Chvhoeddwyd d'r v Perch- e«og gan EYaolt Abbott, Y Maes, Caernarfon-

deb a wnaed eT 37 o flynyddau yn ol. Deallai ef ymhellach y dylasai'r cytundeb hwn gael ei ailystyriad ers deuddeng mlynedd yn ol. Er nad oedid y Llywodraeth wedi cymeryd r telephone droeodd ond ers 1913-14, yr oeddynt yn cael ei gwyne'bu yn y dyfodol agoe a ohos- tau neilltuol o ucheL Credai fod blerwch ac esgeulusdra mawr wedi bod yn rhvwle.- Nid oedd v peiriannau wedi cael eu caldw yn debyg i'r hyn a ddylasent. Cymhygiodd Major Hurst wrthod yr am- cangvfrif er mwyn galw sylw at y ffaith fod y oellebr tanforawl rhwng y wlad hon a gwled- ydd eraill wedi torri; yr hyn oedd yn effeithio yn ddrwg iawn ar fasnach allforawl y ylad hon. ac yn neilltuol fellv masnach gotym awyidd Lane.inter. Yr oedd llawer gor mod o frysnegeseuon y Llywodraeth yn cael eu ham- fon dros y byd. tra y gadewid i negeaeuon vndvn Ii, m^cnac.h aros. 'GLO 6S. Y DT'NvELL YN DDRTJT.AC'H. \r^ Gwen«r. ^rwn-nerl iod at ibenderryniad y glowyr yn eu cJnd- .'od-l yn ddj dd Tan. yD irwrt-,O rhoi'r ymiwymiad a ofynnai'r Llywodraeth i streicio am dr; mis er mwyn cyn- hvrchu mwy o In. v Llywodraeth ar un pryd i bf-idio en,di pri v plo 6s. v dnnnell h"d T, T gweled Ibeth fyddai sefyllfa pethau ar derfyn y tri mis. Fel canlyniad gwaith y ffl^wyr yn wrthod e,rnn,v,T y Llvwodraetih Dn" y -In vn ei ^di heddyw (ddydd Llun) 6s. r dnn- nell, ond tv fvdd i M-n yau'r drwa ar unrhyw ▼m^ais nelbch i ddod i ddeaMwriaeth a'r, glowyr ynglyn a'r mater.