Yr Herald Cymraeg

AT EIN GOHEBWYR YN EIN NESAF.—"Cyfarfod Hynod yn LlandinorwagNewyddion Lleol Pwllheli a manau ereill—ddaethant i law foreu hedd- yw (Llun) pan. ar fin onymed i'r wasg. A fydd i'n gohebwvr geisio cofio nad oee iyth- yrau yn cael eu dosbartihu yng Nghaernar- fon ar y Sul. !AM AETH YDDI AETH.—Ymddengye ysgnf ddiddorol gan "Ffermwr" yn ein nesaf.

ABERYSTWYTH! A'R CYlGH I ECHvVYN Y FUDD.UGOLIAETH.— Fe gyfrannodd ire-i Aberystwyth yn gaiimoladwv iawn. tuag at Echwyn y Jb uddugoLaeth (Vic- tory Loan) ers rhai wythnosau yn ol. Yr ttedd y cyiaiiswin a fuddeoddwyd vn J0,466p 5s. JAMES SAUVAGE Y CERDDOR YMA. If mae'r cerddor 'bydenwog, James Sauvage, ya aros yana, ar wyliau ar hyn o bryd. i1 ei v gwyddis yn gyltredinol ganedig ydyw o Rosllanercthrugog, eithr fe ymifudodd dros y lYerydd i'r Ainerig ym more'i oes, a daeth i .Crxyiii fri ar unwaith lei cerddor. Disgleiriodd lawer drwy gydol. ei ddydd fel cantwr ac athro •aim iyn yr Amerig. Mab yng nghyfraith yw i'r diweddar Llew Lhvyio, ac y mae deugaia mlynedd wedi pasio -er pail iu drosodd yn y ph<an. yma o'r Hen Wlad o r blaen. BYDDIN YR IACHAWDWRIAETH.— Ddiwedd yr wythnos o'r blaen, da.thlodd yr tod ran leol o Fyddin yr Iachawdwriaeth, jiw- bili sefydliad y Fyddin a. othiriwyd oiherwydd f rhyfel maw er 1915. Daeth pedwarawd •fferynol o Lanelli a dau swyddog pwysig yn y Fyddin, y naill o GaeTdydd a'r Mall o Dre- iforest i roddi cynortdiwy iddyat i ddathlu'r •mgylchiad. Yr oedd y canu yn wycri iawn, jrn lleisiol ac offerynol, a ibu lluoedd lawer rn eu gwrando gyda boddhad. A ni'n son am I Fyddin yr Iachawdwriaeth,. diau y bvdd yn ftda gan lawer weled y delyneg ganlynol o Uraith bardd hysbys yn y cyloh, a ysgrifen- twyd wedi gwrando ar wa-sanaeth adraji leol Aberystwyth un hwyr:— YM MYDDIN CRIST. Ar gornel y stryd un hwyrddydd A'r wyibren yn dywyll i gyd, 'Roedd ewmni bach, dim ond pedwar neu bump Yn son am Geidwad y byd. YmhJjth y cwmni ceid geneth Oedd yno'r tro cynta' 'rioed, A gwrid didreio i'w gruduiau tlws, Ac egni diaros i'w throeo. Ni dde.liQ,isle£aru'r gwvrda, Na dim. ffild un emyn mwyn A gant y fun yn ei thro, a llais A'm gwannai gan brudded ei swyn. Ei gwanllais ddygryiniai wrth ganu Am Iesu i fyd mor ddxwg I A phasiant rhyfalch y stryd a roi I'w gwylder o'i wawd neu'i wg. A'r crvndrvj yswil ar gynnydd Xes siglo'r hen emyn i gyd,- Deallatis iiior amodd yw son am Grist I Ym mhantheon baganaidd y byd. E. PROSER RHYS. Moriaih, Llanmhystyd. GWERTHU TIR.—Dydd LInn wythnos i'r idiweddaf gwerthwyd tair fferm bwysig ar ys- tad Glanpadtih, ger Aberystwyth, gan y Mri. Daniel I. Rees ac Evans. Bu ystad Allty- gwreiddyn ger PenHwyn heJyd tan iforbliwyl yr un a-rwerthwyr yr un dydd. Prymwyd y ffermydd oil, y tadr eyintaf a enwyd, a'r saith agynhwysid yn iyst-o d Alltygwreiddyn,—heb fljnnu 'nol gymaint ag un. Bydd rihannau o ystad y Llidiar.dau, ger Llanilar, yn caiel eu .uny'g ar wertih eto yn fuan. CYWIRl>.—Yn ein hadrnddiad am ddath- lu'r he-ddwch yn Aberystwyth, ryw,fodd ne1!'i giilydd, gadawodd y cysodydd allan ran o frawddeg a oedd fwy neu lai yn bwyeig,— f/C hyd yn oed yn awr gwell a, fydd: cywiro thag y tyibia rhywun mai bwriad >>edd y neth w ein rhan ni. Fel hyn y dylai'r frawddeg honno fod :—"AYedi hyimy bu cwrdd bvrr o Hdiiolchgarwoli dan arweimad y Caaion David m illiams, a.c yn ei ystod caed annerchiad rha- i gorol gli-i Dr. Stephenson (W.)" Hefyd, rhoddwvd "Girl Brigade" yn lie "Fire Bri- .1 .e. GO DDA.—Bu'r eneth, Doris M. Jones, 2, SHexandria Road, yn bresennoil vn Ysgol Alex- Midrtia Road yn ddi-wlcli hollol am saith mly- Wedd. ac am ffvddlondeb mor lew riioddodd yr Eenadur C. M. Williams Todd o oriawr iddi, r prydnawn ddydd Mercher o'r blaen. Y TYMOR.—Yn Aberystwyth, a threfi Cer- ,tdigioii i gyd o ran hynny, y mae'r lletvdai yn •rlawn o ymwelwyr yr wJ-thnosau hyn, ac y 81M 1 lawer wedi gorfod cerdded ymhell i'r wl,%d cyn caffael ohonynt le ii roi eu pennau i lawr. Y mae gan amryw wragedd lety, lertywyr na wna ond cysgu yno, a chant siawn- llio am eu bwyd oreu y gallant yn vhywle Aral]. Ac am ddrudaniaeth peidiweh a son rlP droi wyneb ilr wlad, gwelwn fed y rhan twyaf o'r srwair wedi ei gael ii ddiddosrwydd. Win y cropian ereill, megis tatws, maip, etc., J aid oes argoelion gwych iawn yn unman. Ys- gafn, fel v gwyddis, oedd y gweiriau yma'n gyffi-e-dinol. DYDD LLUN" CYNTA' AWST.—Edrychid WlJnlan gyda mwynder gennym oil, gartref a.c oddicartref at cael treulio dydd Llun cynta' rAt yn Al^rvstwt h. Daw nml atgof Eifyr o'r gorffenmol i gadw'in gynnes edn medd- j^liau am y dydd gwvl hwn. Gyda ibod Aber- ystwyth yn orlawn yn lyirod, ac i lu eithriadol o'r wlad ddod ynghyd dvdd Llun diwetbnr, liawdd yw dychmygu'r fath le oedd yno. Eithr tua deer o'r gloch y bore mvnnodd Rhag- luniaeth rorfdi ei eel nr y dy.dd hwn, fel ar fcron bob dvdd hir-ddisgwyl arall,—drwy Hdeohreu hwnv glaw'Ti drwm, ae ,fe aeth oriau fceibio cyn cael (bin dda. Caed hin dda rhwng tri a r-aith y nam, fodd ihynnag. a Iwnaed y goreu o'r dydd yr adeg honno. Nid pedd j'hwysg yr hen ffeiriau i'w ganfod yn •nman, na storidin na. dim o'r fath. Yr umg >cth tara^adol, os tarawiadol ihefyd a gaed Iteth tara^adol, os tarawiadol ihefyd a gaed Ytedd lansio'r 'b'vwydfad lleol tua phump o'r jlocih v prydnawn. C. worth id fflagiau ar hyd yj. ystrvdofdd drwy r dydd gan amryw o r Jenethod. Y tnfarnwyr a wnaeth y -bocod itreu ddydd LInn. y m:1oé n -ddiau, a hynny i raddau, o'ble?id dod o'r glaw lestai'r llanciau rlia: eerdded fiT hvd v heolydd am adeg hir. Y FARCTTNAD FISOL.—Dydd Llun, y 4ydd. cvf. Wvan. 3Ac i 4-ic yr un ymenyn Ifres -) 2s 5c i 2, 6c v PWVf:, a chryn al am 3anr>j Da, a lloi. o 15p i 25o.—y ga.lw'n brin, |>usi '"h o 7p i ITn moch bacih. 4-n. S'fLWElR Y TBO NESA "F.- Vn "Herald Cymrae?" yr wytbrios bvdd adroddiad llawn. arbennig. o F."tedlrHodf'lwr Canolhart!! 'Ceredigion a gvnhelir yn Aberaeron, Awst 13. DAYTES CTT\NrFPY AY^DI MYND.— I Cofnodir mfirw Mr. R. R. Da vies a fn am flvn- yddbedd maith yn v<Hfeiistr yn Chancerv, er Llanfanan, vn Blaenpant ger Llanbedr Pont Stenbnn. R1! vn pi Idro yn a-gcrolfebtr tnewn gwahanol V-trefl yn v sir eithr yn Chancerv v treulnodd fwv,t' o'r n,,il--r Cnis ))ensiw,Wvd ers rhv-w hpclair blvnedd yn ol. odd a.ma^t h d!vT*r Bla enpant. cer Llan- |)edr, ers rhvw flwvdflvn VI1 ol gvda r bwriad to dreulio dm-fdd ei ors TTiddo. Ond daeth y Hiwedd yn fuan wTedi ohono i drigiannn i'w fferm. a. hvnnv V'1 Ilpd svdyn. Tawel 1 fO'li hun. aml holvriti^n ei oes,—hoK'nt- ion '3, gvfvrl boll a^er ar lwybrair gwr auni- Iiyno<1 pi fnm fel ef YrSGOIJON HAF.—v mae Ysgol Haf ar- Fero] fvnhe! ir vngr Ngbr,r>el y Brif Y{r()I jwe'di -oVThw^Ti eleni et^ 2000 o vsgolheipi^n H .go^'rest^vd ELEINII. Dywe-did TIP" medrid caf*l HP iddynt 1 Ptva-. byddni llawer o vs- golheicf^n vn ycbwaneq' yrddi. Cvfar- vyd^iir hi plpni rram vr AhhVo C. R. Cb.an-nie. IS mae Y«trol TTa.^ Cvmd^itbas vr IaatTi Ovim- raeg vHi cvcibwvn hefvd i. nynnv yn bur ¡; nc eloni vn \Ix^v^twytb y'i helir 1,it"1"11.-yn v Sir yno. Pob IlwMrld n idwv. LLWVT).D._L1 o'- calonooq.f Fr cyfai'll. Mr. TV-5 ^T^Tnu. Powell St., 'Al>ervstwvt'i, o1, c"1 0 23ei o vmgei.sw- Genpdl^^t^ol » Ven iV ""R'en Firn." Dvma'r ail (Iro iddo Ifod vn pn(r1,T'H'.T EPNPDLNETBOL. Nid M'vneb 8.iei,tilrr w A^r,T*=t^"i'th v- Mr. 0..T. Wil- liams. B. A.. Cell-!r>. Mjtv bu vn y cole? ymn am flvn^erld. Gwn".o+b vritnu enw da od- foietib i"lil.'i'i },lnl en elpni drwv •ninill 11" v darn adrorld ^ll-in o 15. dod yn jpjrsl-fuddugol aT y penbilliom telyn ag Awer. Mona allan o 14, ac heiyd yn gvd-fuddugol .L .0 a'r Parch Llyufi Davies, M.A., ar y taiir tel- yiseg allan 0 22 o ymgeiswyr. Bu'n fuddugol y llynedd o'r blaen ar draetliawd pwysig yn Nghaetellnedd. Go dida, Griffith Jodui.— Dyiiia'r fun ddawnus Miss Janet Davies, o Aberystwyth eto, yn eiinilbj-ng Nghorwen ar j y prif adroddiad "Dyddiau olaf Owen Glyn- d wr," 45 vn vmgeisio. Rhagorol! CENHADES IEUANC PONTERWYD AR DRO. -Y mae Miss Elizabeth E. Morgan, y genhades ieuanc o Bonterwyd, a wasanaetha yn Sylhet, ar dro yn ei chartref ym Mihont- er'.vvd ar hyn o bryd, a da yw gan y cylch- oedd i siyd ei gweled unwaitli eto'n ol. Deallwn ei bod wedi ei dyweddio i briodi'r Capoten T. E Pugh, M.A., swyddog yn adran o'r r'yddin Brydeinig yn yr India, a gwyn yw dymuniad pa.wb erd(ilynt. O GORWEX ETO.-Dyma, -wobr y oned allaif o 41 eto yn dad i Mr. G. J. Williams, Cella,n, a gwobr y cyfieuthu o'r Saesneg i'r Cymraeg yn dod i Mr. E. Proser Rhys, Mor- iah, ger Llanrhystyd. Ennillodd Miss H. Luke, o Arfryn, Aberystwytih, wobr yno am waith gweu. ARDDAN(50SFA.—Bu arddangosfa ardd- wriaethol flynyddol Llanbadarn, ddydd Mer- cher, ac vr oedd vn un I'wvddi,%nus iawn. PONTYGWRD'RW'G.—Y mae tren new- ydd yn mynd i'r fro ramantus hon o Aberys- twyth yn awr. yn cfchwyn o'r dref am 2.30 p.m., ac yn cyehwyn yn ol o Bonty- gwrdrwg am 5.25 p.m. Y mae'r He ihwn yn eithriadol boblogaiidd gan yr ymwelwyr eleni.

FFESTINIOG A'R OYL^H All Y^MWELIAD.—Y mae Capten W. A. -valls, M.C., mab Dr. R. D. Evans, Llys Mesldyg, ar ymweliad a'i gartref o Cologne. IMAIRVWiDAiBTlHAt'.— Oofnwir marwol- aeth Mrs. Ellen Rofoerts {gweddw Mr. Rd. tRoberts, Trefeini Oottagej, a hi yn 68"mlwydd oed. -icynierodd yr angladd le ym Mvnwent iBethesda.—'Hefyd, Mrs. Jones (mam Mr. Ivor Jones) yn 7 mlwydd oed. Ba farw yng Ngwrecstun. Y'M'W'H.XjWyi—Y mae llu o ymwelwyr yn y cylch. iMawr ganmolant y golygfeydd. INT HEN GAIRLDRIEF.—IDaeth llu mawr o hen ardalwyr yma i dreulio Gwyl y Banc. Aeth nifer i Eisteddfod Corwen, eraill i lan- nau'r moroedd, etc. PIRIODAS.—Dydd Llun, yn Eglwys Sfc. David, priodwyd Mr. Robert H. Williams, 'Llyt'h.yidy, Abererch. a Miss Maggie Roberts, Maenofferen-street. Rhoed y bjiodasfffl'ch ymaith gan ei mam. Y forwyn briodas oedd •\Iiss .Annie Roberts, tax mai'r gwas vdoedd ;lr. Hugh VYilliams, Penllyn. 'Gweinyddwyd gan y Parch. T. Michael Jones, curad. Treul. ir y melrawd vn Carlisle. IDlAMlVVAHN.—Tra yn deurodi o'i waith yn Cii war el Lleeh wedd, ddydd Gwener, cvfar- fyddodd Mr. R. Jones. Talsarnau, a damwain (fdlirgol. Collodd xeolaeth ar ei ddeurodur yn Ceunant Sydl, a thaflwvd ef o flaen car modur mawr oedd yn dyfod i fyny'l' allt, Gweinyddwyd or-no gan Dr. Rd. Jones.. AJGOR, Y A.-Y mae'r sefydliad daionus uchod wedi ei sefvdlu ym Mkienau F, fe-stialog. Y mae'r clod yn ddyledus am hyn i'r Parch. J. Francis Roberts (M.C.), yr ysgi-iiennydd trefniadol. Miss Brymer ac eraill. 'Dydd Iau darfu i Mrs. Gardiner a R. Walker-Davies. Gnerblaidd, aigor bwrdd "billiii-ds" newydd. Y boneddwr di- weddaf ydyw llywydd v gangen leol o'r Y.M.O.A., a thraddododd ameth amserol. Oanmolodd yn fawr v gwaith rhagorol a y wnaeth y Y.M.O.A. yn Ffrsiine a mannau eraill yn ystod y rhyfel.

FOUBCF?OSSE$ }IE\V G',N-A ELF gennvm am waeledd y chwaer Mrs John Pritchard, Pen- arth Fawr. Llanarmon. Dymunwn iddi adfer- ild buan. rrLWYR A DREF.—Calondid i m oedd gweled y milwyr a ganlvn adrif ajji seibiant • Pt, William 0. Jones. 10, Madoc Street; Robert Grfffith. Ynysfawr, gyda Goronwy Owen Wynn Roberts, Eifion House. Pob Hwvdd.iant fo iddynt. G\Y YLIAU.—Yn ei;i plith yn trenJio eu gwyl iau mae'r Parch William Roberts, Rhyd- yfelin a'r teulu. YN WELL.—Llawen gennvm yw deall fod y brawd Mr. John Griffith (Massyn), Gwarihos. yn graddol wella. Hvderwn y cawn weled ei weithg-arweh a'i ffyddlondeb mewn gwahanol gyfeiriadau am amser maith eto,

LLANNOR ANGLADD GWR CYMERADWY.— Pu Mr. Robert Williams, Glainrafon, farw D'vda sydynrwydd mawr a than amgylchiada.u priidd iaw n. mosodwyd arno gan waeledd poenas iawn, ac yn nnhen y puni' niwrnod svmudwvd ef i ysbyty Bangor, lie y bu farw ar y .bwrdd tra yr oedd y meddvgon yn parotoi i'w law- feddygiiriaetihu. Yi- oedd yn 71 mlwvdd oed ac yn gymydog hawddgar a" phoblogai'dd, ac v mae'.r holl atdt] yn teimlo galar d'wys ar ei ol. Yr oedd hefyd yn dad gofalus a hoffus a'c wedi magu feyaid o hlant dea-Ilgar a dy- munol. Mae'r cydyrndeimlad a'r weddw a'r plant yn fawr iawn. Cymerodd yr angladd ddydd Llun vn Mynwent Llanor. y"Parch. John Evans, B.A., yn gwasanaethu wrth y ty a'r Parch T. E. Shepherd Jones yn ,vr eglwvs. i>ywedir na wehvyd pngladd mwy yn yr arda.I ers pymtheng mlyne^d. |

MINFFORDD Y MAE MISS NELLIE JONES (17), tncrch Mr a Mrs James Jones, Aber House, wedi pasio gydag anrhyd-edd arholiad y Trinity College of Mmlic. Lhnidain, mewn datganvu. Yr Athro J. L. Owen, Blaenau Ffestiniog, oedd ei hathraw. °

NEFYN YMRYSONFA MORFADAU.— Cynlieiir regatta ym Mau Neiyn, ddydd Sadwrn, Awst 16eg., gyda ipha, un y cyssyltir enw'r 'I Prif einidog, fel un o'r nawddogwyr. j-ien arferdad yw hwn a gafodd gychwyniad, mae'n debygol. gan y Rhufeiniaid, ond cafodd ei chymeryd i fyny gan y deyrnas hon er ys rhai I canrifau bellach. 0 fnsvn rod ei ha mean cyn- teftg wedi ei golli ii raddau helaeth. Sefyd- Iwyd ymryso'iifeydd morfadau yn Mhrydain i'r anica.ii o hyrwyddo'r gelfyddyd o rwyío. Pa faint o'r amcan hwimw sydd yn oros hedd- yw anhawdd yw penderfynu. Rlioddir 50p mewn gwobrwvon gan y pwyilgor yn Nefyn. Y swyddogion ydynt: Cadeirydd. Mr. Owen Williams, Ysgol y Cyngor; trysprydd, Mr. 1. Jones, City and Midland Bank, a'r ysgrif- enydd yw Mr. Thomas John Jones, Nefyn. SEINDORF 0 FFESTINIOG.-Deallwn fod boneddwr, erysar v pi-yd lyn -N-c:" yn ta)u'r I holl gostou o gael Seindorf Ffestiniog i lawr yno i'r "regatta" wythnos i'r Sadwrn neeaf. Hyiryd fydd i'r oror yma o Leyn gael y cyfle i'w chlywed eto.. Nid oes yr un seindorf r.edi bod yma er ys amryw flynyefdoedd. Bydda.i'n i hen arferiad yn y fro ym i logi seindorf bob dydd Nadolig. Byddai'r clvbiau :fel yr OrJd- fellorws ac ereill yn arfer troi allan i eerdded v divvrnod hwnnw gyda. seindorf o'u blaenau. Gwelsom :1ma. ddwy seindorf gan annlaf ar y lw diwrnod hwnnw. a mawr fyddai miri'r trigol- ion a'n brys i gael ciniaw drosodd i fyned 1 giywed y Band. Ond y mae'r arferad hwnnw e'byn 11";n yn nihlith "y petthau a fu ac a dderfvdd." A YDYW NEFYN ARY GORIWAERED? —Dvwedir y bydd diwrnod v "regatta." i gael ei ddiweddu gyda dawnsfa (dance). Dyna'r newydd diweddara' a giywsorn. Beth ddy- wed hvn am dref fechan henafol a Chymreig Nefvn? Dvwed ei bod yn awyddus iawn i foddio'r Sa-is, a phlygli iarferion estronol, gan ^n.j'h-rfio ei thraddodiadau ^joreu. Ni ehoel- i'n\ fod un o I)-oil,) i)i,il o driwlion yr hen Fwr- 'deisdref yn gallu nemor ddim ar ddawnsio. Di:ri y bydd y d(ianviis-i vu boddio nbywrai er hyny, ond. bo-bl anwvl! mae'n ddigon i beri ti' ben dduwiolion drni yn eu beddau IT UCHELWYR YN FIN PLITH.—O'r Jlifer ymwelwyr sydd vn y cvlchoedd j'ina t eleni ac y maent yn lluosocach Glag arfer o grvn lawer. Y mae yma amryw o waed a stffle yn treulio eu, gwyliau. Cawsom ar dde- f r all fod merch Arglwydd Haldane aros yn Morfa Nefyn, ac ife esyd y ffaith gryn an- rhydedd ar v lie. Y mae gan y werin lawer i\ ddysgu oddiwrth waed' a chyfoeth eto. Y GWASANAETH SAES0NEG.— Onid yw'n resyn o'r mwyaf nas gellld trefnu un gwasanaeth Saesneg yn Nefyn yn ystod anis- oedd yr ihaf yn lie, tri neu bedwar ohonynt? Credwn y fcuasai yn llawer mwy effeithiol ac apeliadol- Ychydig o atdyniad sydd i'r ymwelwyr ddyfod i wasanaeth, lie "na, byddo ond dau neu d'rii wedi ymgynull yn ei enw Ef." Llawer mwy effeithiol fnasai cael gwasanaeth unedig am ddoau fis, a ohael pregethwyr cym- wys i wasanaethu ynddo. Onid yw vn amser uno vn hryn fel pet/liau ereill. Y GYMANFA DDIRWESTOL.-Iae'r tri- golion yn dechreu paratoi i dderbyn Cymanfa Ddirwestol Lleyn ac Eifionydd y flwyddyn ilesa,f-cyma,ii,fa t ohiriwyd oblegid y rhvfel. Nid oes ond daioni o ddechreu ymysgwvd yn ddigon buan. A hyderwn y rhydd y gym an fa ystyr eflng i ddirwest, sef hunanlywodraeth a Jinnanaberth er mwvn ereill. Ai n.id ydym yn son a siarad gormod am y ddiod tra vn rthoi heddweh i ffurfiau mwy niweidiol "ar bechod ? Y m.1e'n amser i'r gymanfa, a phob math ar gyfarfod dirwestol ledu eu hestrvll. CLADDEDIGAETH.—Dvdd Sadwrn. vng XfTfhla-d'dfa. Oyhoe-ddup, Nefyn. rhoddw- vd Richard Evans, Bryntirion, o'r Pistyll, i or- ITwys yn "man fechan ei fedd." "G was tin- aethai'r Parch 0. Pritclhard (M.C.) yn yr ang- ladd. Yr oedd yr ymadawedig yn 77 mhvydd oed, ac yn gadael merched a meibion i alaru ar ei ol. Nawdd v fyddo drostvnt oil. I I'R WEINIDOG.AETIT.Yr wythnos ddi- weddaf. cvnhaliw^^ arholiad yr vmgeiswvr am v weinidoyaeth dan nnwdd Cymdeithas.fa'r Gogledd, yn Morfa Nefyn. 0 Oyfundeb Lleyn a-c Fi^nnydd' (M.C.), nid oedu ond un ym- •^eLsydd—y brawd ieuanc Mr. Thomas John Jones o Nefyn. Yr oedd yr arholiad vn cyme ryd dau dHiwrnod. ac efe yw'r arholiad oymtaf, a rhaid mvned drwvddo cyn i'r lvm- geiswvr fyned o g'v':ch yr eglwvsi ar eu prawf, wedi iddynt gael cymeradwyaefch ei lioelwvs gartref. Hyderwn y 'ovdd i'r brawd ieuanc uchod gael gvrfa 1 wvddiannus. YN NGWA SAN AETH BWRDD MAS- | NACH.—Dyna vdyw hanes Mr. Richard Wi!- I liams, Gwvnle, Nefyn, vn >bresennol. Bu Mr j "\V illiams yn r»tiiraw llwvddiainus am flvn- I ycicloedd yn l sgol v Cyngor. yn Nfvn, end toi j'odd ei iechvd i la.wr, ond llawenhawn ei 1'01 wedi ei adfeddiannu i'r fath raddrm ag i ymafiyrl: mewn swydd o (I in v Bwrdd Mas- nach ym Mhwllhelf. Hyderwn y perv ei n«rth vn ei ovlcth newvd d.. SIP.R.YDI0N Dl-S AIL.— Hyderwn nad ir.icnedd yr vstori fod un o wein.idogfon y clych hwn yn ymadaeL a. bron na. ddywedwn I nad oes ronvii o wir vnddi. Y mae'r Parch 0. Pritr-hard, wedi llarurio vn effeithiol vn nhref Nof\*n ac yn v Cyfn^fod Misol ivrna. am flywvddoedd erbyn hy.n. Y m"e wedi llafurio yn y dref hon am 18 mlvnedd a hvnnv heb arbed di n arno ei hn«.—gorff na meddv l. Bu yn un o'r gweinidogion anwvaf srweitho-ar gr\'da'r plant a'r ienonctvd ar byd ei vrfa IV a cholled fyddai pe "-ndawai 15' v cylch.

PE'VMOH'a ELSTEDDFODOL.—Llawenydd mawr gen- nym weled fod Air. Robert Davies, Morfa ] Glas, wedi ennill y wobr am draet-hawd ar y diweddar Barch Edward Samuel. Cwtvuefaid, Pemnorfa, yn Eisteddfrd Corwen. Hvderwn ei weled yn llyfr yn fuan. Laiff gvkhrediad ■helaeth, oherwydd poblogTwydd y gwrth- dd:yo!i ac hefyd awdwr y cofiant. Yr ydym yn Hongyfarch Mr. Davies am drechu nifer o gyt.idleuwyr enwog.

PORTHiVSAOOG YNADLY'S.—Ddydd Gwener, jerbroii Mri. R. M. Greaves (yn y gadair), J. R. Owen a l). Fovvden Jones. Dirwywyd David Grif- fith, Glanbyl. a J. S. Owen, Gei'n Peraidd, i j 5s yr ran am yru deurodurion yn y nos drwy 1 Dremadog, a. David1 Williams, Gwernddwy- ryd, 10s. am gyft'elyb droseCu; ac am beidio dyfod i'r llyis. Yr Heddwzis Lloyd Prit- chard oedd y tyst. Cyhuddai'r Heddwas H. I Thomas,' Criccieth, Robert Owen, Bryn Eg-' lwys, Prenteg, aim feddwdod ac afreoleidd- dro.—Dirwy 13s.—Y RhingyiT Jones a. gy- huddai \Cll.kim Williams, 95 High Street, o j •fod yai weddw ac vn a.freolus yn yr iheol. a ohyhuddai hefyd R. Pierce, CIogyberth, o I gyfFelyb drosedd.—Rhwymwyd Williams a I Pierce i gadw'r heddwctli ac i dalu 13s. yr un. j —Am drosedd o'r un natur dirwywyd R. J. Jones, Rock Place, Trfemadog, i 2us. ac am na j wnaetihant ymddaingoRiad yn y llys.—Yr Hedd- was Lloyd Pritchard1 a brcifodd y oyhuddiad I' yn enbyn R. J. Jones.

PWLLHSL! CANU I'R MAER.—Wrth ddyohweiyd yn ol o Eisteddfod Genedlaethol Corwen canodd Pwllheli Glee Chodr o flaen y ty yn Capel Curig, He yr erys y Maer (-Air. H. Pritohard) am adnewividdiad iechvd. PLESERDEITHIAU.—Ddydd Iafci aeth Dosbarth Ysgol Sul, Mr. Samuel Williilme, Tanygarn, am bleserdaith gyda modur at Ly.n Cwmbyctian. Hefyd, yr un dydd, bu Ysgol Sul St. Pedr aim bleserdaith gyda modurion yng Nghricoietth. Mwynhaodd yr oil eu hun- in yn gampus. CYNGERDD.—Nos Sul, yn y West End Green, cymhaliwyd oyngerdd llwyddiannus i gan y Cambrian Choral Society a'r Comrades Male Voice Party, o dan arwetniad Mr. J. 0. Jones. Gwasa.naethwyd fel unawdwyr gan Miss G. Griffiths (Liinos Lleyni. Nefyn, ennill- ydd Eisteddfod Genedlaethol, 1917; Mri. I Meredith Roberts, R. W. Williams, a J. Page Roberts. Cyfeiliwvd yn fedrus gan Miss Wyn- nie .Ihnes, Gaerwein House, a Mr. Hugh Williams, Shop Goch. Ymdyrrodd cannoedd yn breswvlwyr ac ymwelwyr i wraooaw y cvngerdd, a chawsant eu boddhau yn ddir- fa-wr. Gwirionai y Saeson at y canu glan CvmreLg o eiddo'r cor a'r unawdwyr, ac ni fuont yn fyr o ddangos eu gwir deimladau mewn cymeradwyaetih gyhoed/lus iddynt. Bydd i'r fath wleddoedd a'r rhai hyn yn ddiau ddyrchafu canu Cymreig yn fwy yn eu j golwg pan elont yn ol i'w gwahanol drigfan- J nau, a diameu yr erys atgof y noson hon yn I hir yn eu oof. Gymaint oedd dylanwad ac effeithiolrwydi y cor arnyn.t. fel y gwahodd- oad un honeddwr haelfrydig hwy i -wasanaethu vn v West End Hotel, vr wvthnos ddiweddaf. odd un honeddwr haelfrydig hwy i -wasanaethu vn v West End Hotel, vr wvthnos ddiweddaf. PWLLHELI GLEE CHOIR.—Dydd Llun, vn Eisteddiiod Genedlaethol Corwen, bu'r Pwllheli Glee Choir, o dan arwe'iniad Mr. R. O. Jones, yn vmgeisio yng-nghystadleuaeth y corau.cynulleidfaol, a daeth yn drydydd allain I 0 chwech o gorau a ymgystadlai yno. Deall- wn. iddynt dderbyn canmoliaeth uchel gan y beirniaid, a buont pi agos iawn i ennill yr ail ¡' wobr. Llongyfardhwn y cor yn gakmog ar ei anturiaeth i ymgvstadlu yn uchelwyl ger- ddorol Cymru. ac ar y modd anrhydeddus y safodd mewn cyctadleuaeth mor bwysig. PRIODAS.-Dydd Iau, Gorffenaf 31ain, yng Ngha.pel Mawr, Criccietïî: unwyd mewn priodas Mr. R. Williams, Isallt. Efailnew- ydd, a M'iss Jones, 37, Lleyn Street. Gwein- yddwyd y seremoni gan y Parch Thomas Wil- liams, Elms, yai mhresenoldeb Mr. 0. Row- lands, cofrestrvdd. Gwasanaethwyd fel gwas sran Mr. W. Jones, 181wyn, Efailnewvdd, ac ] 1 d morwyn gan Mrs Williams, 39, Lleyn j Yr oedd he.'vd yn bresennol yn v briodas Mr. W. Wil'iams, isallt (tad y priodfab), a Mr. Henry T. Jones (brawd y brioafercb). Dy- munwn iddynt >bob dedwyddwctli yn eu byd j newvdd. 1 CERDD0R0L.—Da gennvm hysbysu ddar- j fod i'r oanlynol fyned yn ilwyddianus drwy arholiad yr Associated Board of the Royal Music and the Royal College of Mufic ar a,nu '1' piano:—Lower Division: Jennie P. O wen elementary division Helena Griffith, May Jones. Lucy Jones. Penry Tihomn.0. Primary division: Annde B. Grif- fi.th, Gwilvm Lewis, El.oe Toleman. Meiriona Williams." Y mae vn gryn glod i'r disgyb- lion a'u hathrawes-Aliss M. O. Murray j gan fod vr oil wedi llwvddo i basio heb gy- maint ag un yn aflwyTddianus, ac y mae r ar- holiad :hwn o safon anrhydeddus.—Hefyd da, gennvm hvsbysu fod Miss Elllned Williams, Glasfn-n House, wedi myned yn llwrvd-dillilill., drwy vr elfenol yn yr un arholiad. Disgybl yw hi i Miss Davies, Glwysia, Abererch.

ICynbaliwyd cyfarfod o Bwyllgor Undeb Amaethwvr Lleyn dydd iMercher, (Mr. John Thomas yn llvwyddu. Pasiwvd i bwyso ar y tri Undeb sydd yn y sir i yniuno o'u g-il- ydd. Trefnwyd igynnal cyfarfod blynyddol yr Undeb yn Festri Penmount ddydd Merdl- er nesaf. Annerchir gan Major Breese, A.S., a iSyr IR, J. Thomas, A.S.

Cyngerdd LIanrug I (AT OLYGYDD TB "HERALD CTAIKABO."J Syr,—Yn eich newyddiadur, Yr Herald Gymroeg," am y 5eiT oyfisol, gwelwn yn eich nodiadau am Lanrug eich bod yn hySbysu fod cyngerdd yn cael ei gynnal i sefyolu cangen o'r Cymrodyr y (TUivlfel Mawr. Byddwn j ddiolchigar os gwnewdi ei gywirio, gan mai i chwyddo cronfa cangen Llanrug o Gyngrair Gogledd Oymru o'r Milwvr a'r Morwyr yr oedid, ac fod y gamgen hon wedi ei sefydlu ers hanner blwyddyn yn ol.—Arwyddwyd dros y pwyilgor, R. T. GBJFFITH (Cadeirydd) J. H. JONES (Ysigri.ennydd).

Eisteddfod Cenediaetkol Caernarfon (AT OLYGTDD "YR HERALD CYMRAEG.") Syi-Caniatewch i mi ychydig o ofod vr 'Iieraid i alw sylw Pwyilgor Cerddorol vr j Eisteddfod .uohod at y priodolde'o o doiTi tir newydd yng nglym a chael cor mawr i wasan- aethu yn y cynguierddau. Ir wya yn gweld, I yn ol adroddiadau Eisteddfod Corwen, fod i corau plant wed. ennill serch y bobl yn gyii- redinol yno, ac wedi cael derbyniad brwd- j irydig. Ar hYlIl sydd wedi taro i fy intddwl i ydyw hyn Ai nid mantais a rlivwbeth lie- wydd i hi a iuasau cael cor mawr o blant l J wasauaetihu yn aighyngerddau yr Eisteddfod y tro nesJf: Credal nad oes dref yn y ittdd a mwy o blant a clvariad at gerddoriaetth ynddi na Ghaernarfon, ac nid oes getiinyf ;mi- heuaeth am foment na, 'buasent yn c\Tiieryd y gwaith i fyny gyda brwdfrydedd ac yn gwneyd enw da iddynt eu hunaiti yn yr Eiisteddud. Yr wyf yn dymuno felly ar i'r Pwyilgor j Cerddorol roddi" cyfle am dro i'r plant, ac yr j wyf yn sicr na bydd yn edifar ganddynt. Carwn giywed barn rhai eraiil o ddarl'enwyr yr "Herald" ar y mater,—Yr eiddoch, etc., UN O'R DREF.

Gwyl Harlech a PhIwyf Llanrug i (AT OLYGYDD "Tn HERALD CriIKAl«;■ I } Syr,.—Maentumkif mai nid anamserol, na j diaeswm o gwbl v\v apel at ga.ntorion plwyf LlanTUig yiiglyn a chylchwyl Harlech sydd j i'w chynnal y flwyddy* nesaf. Cenir yno nifer o donau, y L\iessiah," a'r Priceless Treasure" (Baoh). J Fy amcan yn sgrifennu gair fel hyn yw i ofyn onid oes modd cael oor yn cynrychioli'r plwyf i fynd i Harlech? jCredaf y gellid cael un i rifo o gant i gant a hanner. Olywais y canu yng Niihymanfa Croeso i'r Milwyr a fu I j yn Llanrug dro'n 01, ac nid amghoiiaf y canu a gaed a'r lleisiau cyfoetbog a glywyd yno. j (Melus ac adeiladol i bawlb fyddni caei per- fformiad o'r "Messiah" (neu gyfran ohono) y flwyddyn nesaf gon got a'r can/t irion gwych oedd yn y gymani'a a nodvvyd uchod. Pe j ceid rehearsals lleol (fel o'r blaen) 'iwyn sicr vr meistrolid v draet'higan wych hon yn fuan. yr meistrolid v draethgan wych hon yn fuan. | A wna cyf.el11lOn c;lredrg sydd yn cymeryd 1 diddordeb yn llesiant y to ieuainc a-fael yn y mater yn ddioed? Difyr o beth fyddai maes nolble fel hyn i gael ei'gymeryd i iyny Medi nesaf o ddifrif. 'Hei ati, arwyr annwyd !—Yr eiddoch, BOB Y GOiRS. ]

—— —— I Protest yr Odyddlon i I -iT OLYGYDD ".YR HERALD CYilBAEG.") I Syr,—Fel y cyhoeddir yn eich newyddiad. I uron, gwnaed protest yng nghyfarfod hanner blynyddol Dosbarth Caernarfon o Odyddion vm Mhwllheli yn erlbyn cynhygiad 'cyfar- I y .11 wyddwyr yr Odyddion ym .Manoeinion i uno'r man gymdeithaau a'u 'gilydd. Dywedent fod y cynhyrgiad yn amhosilbl (yn "impracti- cable"). j Yr oedd y cynrychiolwyr yn y cyfarfod s uchod yn cynnwys y rhan fwyaf o ysgrifen- ( yddion a swyddogion y cyfrinfaoedd, rai ohonynt, mae'n debyg, a fuasai'n colli ex i swyddi pe bai y cyfrinfaoedd yn uno, dyw_ j eder, yn yr un dref er eroghraifFt neu ddau, I I neu dri dosbarth yn yx un sir neu y Tiij-^tsscfr j Buosai costau'r cyfrinfaoedd yn ysgafnach, a buasai'r dreth neu y "levy" (yr'hwn sydd j yn myned yn uwch) yn llai pe ibuasai yna j uno. | (Ni ibu'r cweetiwn hwn o flaen y cvfrinfa- ) oedd, ac felly nid llais yr aelodau a amlvg- .9 I wyd yn y psnderfyniad uchod. Dvmunaf i ac eraill i'r aelodau yn y gwa- hanol gyfrinfaoedd fynnu cael adroddiad cyf lawn gan y cynrychiolwyr (yn ysgrifenvddion a Phareaid), a chael llais priodol ar y cwes- 'I tiwn uchod.—Yr eiddoch, ODYDD.

I Major David Davies ac Amaethwyr I I Cymru v I I I (AT OLYGYDD "YR HERALD CYMRAEG.") | Syr,—Sicr yw fod yn ddrwg gan bawb sy'n cymeryd diddordeb mewn amaethyddiaeth I Cymru oblegid y ddadl anffortunus sy'n ffynu ( v dyddiau hyn rhwng adrannau Ovmreig y j '.National Farmers' Union a PhwyllgorGweitli- i iol Undeb Amaethwyr Cymru (y Welsh EFaraiers' Lnion). Gresyn yw canfod y rhwvg I hon ymyeig^ amaethwyr CK'mru pan y mae'r i Liywodraeth yn pwyso ac yn penderfynu dy- j fodol amaethyddiaeth y wlad, ac vn enwedig 1 pfl.ii sylweddolir y ffeithiau y bydd yn rhaid j i amaethwyr Cymru eu hwynebu rhag blaen. IlMethiant hyd yn hyn fu'r ymdrechion i ddwyn y pleidiau yn agosach i'w gilydd, ac I ymddengvs fod y naill ochr a'r Hall yn edryeh I ar y pwnc o un eafbwynt vn unig. I Mewn cyngrair a gynhaliwyd yn yr Am- = wytiiig yn ddiweddar, He cefais y fraint o lywyddu, cytunodd yr on o'r cynrychiolwyr I y dylai ffermwyr Cymru uno gyda'u gilydd er lies eu gilydd. Penderfynwyd hefyd y dylid pwysleisio angenrheidi.au nodweddiadol j yymru ynglvn ag amaethyddiaeth, gan fod | iddi ei 'hanghenion pendant ei hun. DnJ fe wahanwyd barn ar y pwnc o uno'r gyfundrefn I Gymreig a'r .National Farmers' Union yn j Llundain. Yn y fan hon y daeth anghydfod I i'r cyngrair. i Tybiai v gellir trefnu ffordd eto i ddod a'r | pleidiau yn gytun, yr hon a fyddai hefyd yn j deg a phoib plaid, a'r cynhygiad sydd gennvf yw i holl adrannau y National Farmers' I Union yng Nghymru vmuno ag Undeb Am- I aethwyr Cymru i fifurfio Undeb Cenedlaethol 1 CVmreig, ar Bwyllgor Gweithiol yr hwn vr I etho'ir cynrychiolwyr o bob adran am aeth- t yddol yn y wltd. Byddai sefydln Undeb Cenedlaethol o'r fath ynddo'i hun yn brawt fod gennym anghenion nodweddiadol a chen- edlaethol i'w trin a'u trafod fel amaethwyr Cymreig. Gwna'r Undeb newydd weithio allan raglen genedlaethol, a byddai'n barod i I drefnu ar gyfer ymreoketh o safbwynt vr amaethwr yn arbennig. Gallai sicrhau tra- fodaeth drwyadl ynglyn ag unrhyw awgrym v ceisiai roi gerbron v Llvwodraeth neu'r Bwrdd Amaethyddol. Oredaf y-q ddiragfam y_ dylai r Undeb Cenedlaethol hwn uno a'r 'National Farmers' Union, a dylai Pwyilgor Gweithiol yr Undeb Cymreig gael yr hawl i ddewis cynrychiolwyr ar Bwyllgor Gweithiol yr (X.F.U. yn Llundain er mwyn sicrhau cyd- weithrediad 11 che-fnogaeth yr Undeb cryf a. I sylweddol hwnnw. Nid oes .gennvf gen nad i ddadleu ac'hos yr N.F.U., eithr oanfydda: vn eglur y bydd yn rhaid i'r Undeb Cymreig weithredu lawr-law a'r Undeb yn Lloegr cvn v gall sicrhau triniaeth foddhaol ar ran v Senedd i faterion amaethyddol, ac er mwyn sicrhau gwrandawiad ar ran v Bwrdd Am- aethyddol i gwvnion yr amaethwr. Cyd ag y 'bo'r Bwrdd Amaethyddol presennol yn trin ac yn penderfynnu holl bynciau amaethydd- iaeth yn Lloegr ac yngiNghvmru, a chan" iu;d I. oes gennym na. Scnedd Gymreig na. Swvddfa (Gymreig, v mae yn amhosibl i Undeb Cym- reig sefyll a.r ei ben ei hun. Mewn undeb v m-zie nerth. ac ar bynciau cvffredinol mae'n I hanfodol i'r undebau weithio'n gytun. Y mae i'r Iwerddon ac i'r Alfcan eu swvddievdd ) eu liuniii i drin eu pynciau amaeth yddol. ac I felly gall UndObau AmaeVhrwyr y naill wlad a'r Tall drafod yrn uniongyTchol o'r swvdd. feydd hyn. (loar yr un pryd ar wahan i Undebnu Loegr. '.Nid oes i Gymr-u yr iri cvile. iFelly anodd gweled pn fodd v wall vr Undeb Ovmreig fod yn anmhyunol, gpn y ljuac'ai hyn yn ei hamddifadu o'r cynorthwv icuwsid trwv "muno a'r National Farmers' Union. Credaf, os mynn amaethwyr Cymru fod yn ymarferol yn cgyetal ac yn wladgarol,

YR EGLWYS YNG NGHYMRU Miliwn o Bunnau o Rodd a3u Ty'r Oyffredin yr wythnos ddiweddaf, yn ystyried Mesur yn dal perthynas a'r Eg- 1wy.. yng ghymru. Awdurdodai'r Mesur hwnnw dalu 1,000,OOOp. i'r Dirprwywyr Cym- reig i'w galluogi i gy farfod a'u rnwymedig- I aethau dan Ddeddf Datgysylltiad a basiwyd yn 1S0L4, ond sydd heb ddod i rym oherwydd y rhyfel. I Egiurodd yr Ysgrifennydd CVutrefol i ym- I chwiliad gael ei wneyd i safle aiiannol yr Eglwys ar derfyn y rhyfel, a chaed ar ddeall nad oedd yr Eghvys wedi dioddef yn hyt- rach yr oedd yn well allan o lawer. Y Cyng. horau Sir Qymreig a'r Dirprwywyr Eglwysig horau Sir Qymreig a'r Dirprwywyr Eglwysig Cymreig oedd mewn angen cvnhorthwy gan y Trysorlys. Os na roddai'r LWwodraeth gynhorthwy iddynt byddai'n amhosibl rhoi Deddf 1914 mewn grym.. Fel y buasid yn disgwyl, nid oedd gan Arglwydd Hugh Cecil ddim gwell i'w ddv.eyd na bod yr Eglwys yn cael ei hvebeilio a'i bradychu, a gwnaeth ymosodiad ar Air. Bonar Law. j Wrth amddiffvn ei hun dy wed odd Mr. Bonar Iaw ei fod wedi derbyn llythyr oddi- wrth Esgofo Llanelwy yn dwevd v der,b-i-iiai'r Mesur er nad oedd y peth yr hotfai iddo fod. (Sylwodd ir. Haydn Jones fod teimlad <cryf yng Nghymru yn erbvn i'r Trvsoilvs dalu'r 1,000, OOOp. Desgrifiodd Capten Ormsb-v-Gore y INfesur fel un gwarthus. Nid oedd vmtgais qeg wedi ei wneyd i ddod ag Ymneillduwyr Cymru a'r BglwYtrwyr at eu gi]ydd i setlo eu gwahan- iaethau. Sylwodd Mr. Mount (Undeibwr) y dylai'r wlad ddeall nad oedd yr aria.n yn mynd i'r Eglwys yng Nghymru, ond i'r Cyngnorau Sir a Phrifygigl Oymru. Dyna'r pris yr oedd yn rhaid i'r wlad ei dalu om ddatgysylltiad a dadwaddoliad. Cytunwyd i dalu r arian i'r Dirprwywvr, a Jywedodd yr Ysgrifennydd Cartreiol gwneid hynny yn ddioed.

'I ARDDANGHOSFA ABERSOCH !a Gynhaliwyd A^rddangosfa Llysiau a Blodau Abersoch, ddyda iau, a phroiodd yn Lwvdd. iant mawr gan i gynnifer a 220 vmgeisio yn y gwahallttl adosibarLniadau. Syr AN. H. Will- terbotham, Craig v iMor, oedd y llywvdd, a gweithreefci Mr. Ii. O. 'Hughes, Llwyn Onn, fel ysgrifennydd, a Clip ten John Williams, (Rochdale, lei trysorydd. Y beirniaid oedd- ynt: Mr. Edgar Barnes, iNanhoron Capten A. Sandys-W insh, Kn-utsford, Sir Gaer Mrs. Wllllan-i, Ellis, Aberucha Mrs. Oapten Wil- liams, Rochdale; Mr. W. iH. Hughes, Plas- llWPldu; a 'Richard Joiies, Sarn Fawr. iDyiarnwyd gwobrwvon fel v canlyn Trench beahs 1, Hugh ,E-»ans, Ala Cottage, Pfwllhei; 2, W. H. Hughes, Plas Llwyndu; 3, Rev. W. G. Jones, Liangian.* Scarlet run- iter Evan Griffiths, Oehen Capel; 2, Sir W. H. Wintei^botham 3, Mrs. Evans, Garth. Peas; J. W. Holland. Crin; 2, Rev. W. G. Jones 3, Hugh Evans. Beetroot 1, Sir W. H. Win^rbotham 2 Evan Griffiths-, 3 Hugh Evans. White cabbages tl, Edwin Jones, Shop, Llangian 2, Sir W. H. WiHterbotham 3, Eyan Griffiths. Red cabbages 1. Capten ,\Yillinms,Ro.chdaJe. Cauliflowers and cueum. bers 1, Sir W. H. Winterfbotham 2, Evan (Griffiths. Onions 1, Evan Griffiths 2, Mrs AVill"ams-Ellis; 3, .Hugh Evans. Onions (spring sown): 1, Samuel Harries, The War- ren 2, H. Evans; 3, Syr W. H. Winter- botham. Carrots: 1 and 2, J. W. Holland Puntygwair; 3, d. W. Holland, (Tin. Shal- lots; 1 and 2, Thomas Parry, Tygwyn, Myn- ytho; 3, Mrs. Jones, Tanrallt. Turnips 1. Salmon Jones, Tynpwll, LJanen^an; 2, iSyr W. H. Winterbotham; 3, Iorwerth Thomas, ■Brynteg. Early potatoes, kidney va.Tiety: 1, (Hugh Evans; 2. Salmon Jones 3, Iorwerth Thomas. Early potatoes, round variety • 1, Mrs. WilHamsjEllisi; 2, W. H. Hughes; 3^ U, lHugh Evans. Late potatoes 1, J. W- Hol- land; 2, Hugh Evans; 3, Evan Griffiths. vegetable marrows: 1, Syr W. H. Winte1- botham 2. H. 'Evans. Rhubarb 1. Thomas Jone*, The Cottage, Llangian 2, John Evans, GI-allmorfa; 3, Evan Griffiths. Tomatoes: Syr w. H. mterbotham Lettuce, cottage- 1, Henry Jones, Mitre Place. Pwllheli; 2 Airs. Williams-'EJlis; 3, Salmon Jones. Col- lection of vegetables: .Rev. W. G. Jones. Best exhibit in vegetable section: Rev. W G. Jones. Apples: 1, Rev. W. G. Jones; 2, Ihdwm Jones, Llangian 3, G. Johnson, Sam lba,ch- Apples (dessert) 1, Syr W. H. Win. terbotham 2. John Evans, Llangian. Pears: 1, Salmon Jones; 2, [Mrs. Evans, Garth. [Plums; 1, Evan Jones, B^vloh; 2 Mrs. Evans Garth; 3, Evan Jones, Bwlch. Black cur- rant: Rev. W. G. Jones. IRed currant- E. Griffiths. Gooseiberries: 1, Mrs. Evans Garth 2, Capten iWilliams; 3, Mrs. Jones LJangian. Begonia Rex Mr«. Thomas, TaL ■V* ■ G. Jones. Single geraniums: 1, Hudi 2, ,Mrs. Jones, Shop, Llamgian. Double g^ojuums; 1, Mrs. Williams-Ellis; A Hugh Evans. Single or double fuschie: ±lugJi Evans. Begonia Mrs. Jones, Shop Llangian. Begonia pex Mrs. Thoma«, Tal- ^rn Roses; Mrs Williams-Ellis. Fern: )>1T; Sweet P€«s Breen Turner, Pwllheli. iWild flowers Arthur Jones, LJan fan 5 2. Eluned Williams, ■ Iorwerth Thomas, Blynteg. [Best exhibft in I :flov,;er section: Hugh Evans. Swedes- 1, I IFIlis Thomas. Deucoch: 2, W. H. Hughes; W J. W. Holland. Mangels 1 and 2. J. W. Holland, Puntygwair: 3. W. H. Hughes tutter: 1 Mrs. Thomas, Talsarn; 2; Mrs..Williams, Towyn 3, Miss Jones. Sarn Srian Mr' A' H' ^nh^/d cJn-eTdd yn yr h*~yr'ivw.! yddiaeth Mt. R. A. Jones, Hudders-field.

BODDI GER PORTHMADOG i Bore Sul (ddoe) aeth Mr. Percy M. Jones oed, i ymdrochd yn y Garreg Goch Porth- madog, a cbydag ef yr oedd ei chwaer a'i ddarpar wraig. Y>n mhen tua phum' munyd ar ol i Mr Jones fyned i'r dwfr svlwvd "ei fod mewn anhawster. Gwelodd ba.chgen ieu- anc a safai ar y bryn gerllaw ef jl suddo a thynodd ei ddilladd uchaf a nofiodd i gyfeir- ia-d lie y ewelodd ef ddiweddn.f. ond pan eynnaeddodd yno yr oedd wedi suddo o'r golwg. Digwyddai i fachgen arall fed mewn eweh yin vmyLac aeth i'r un cyfeiriad. 'ROtdd y dwfr yn bar ghr a gwelodd Mr. Jones is- law iddo. Gyda help codwyd ef i'r wvneb, ond yr oedd wedi tren.sru. Dydd Sadwrn yr aeth ef a'i chwaer, a'i ddarnarwraig. ac ihefvd ei dad a'i fam i aros vm Mhorthv-rest.

j SEFYLLFA ARIANOL Y WLADi Yn N'hy'r Cyffredin, ddydd IAu, dywedodd Mr. A. Chamberlain (Canghellor v Trysorlys) fod sefyllfa ariannol y wlad yn un pur ddi- frifol. Os y parhawn i wario fel y gwnawn ar hyn o bryd nid oes ond methdaliad cen- edlaethol i'w ddisgv;yl. Byddai raid inni leihau ein treuliau a chynhyddu ein cynnyrch os am osgoi hynny.

MAKCHNADOEDD PWLLHIIvLI. dydd Mercher.—Ymenyn, 2s. 3^c. v pwys (cyfanwerthol) wyau, 33s.' Sc. yr 120 (cyfanwertho!); moch. 4p.'i 4p 10s Sc. yr 120 (cyfanwertho!); moch. 4p I 4p 10s OAEIRINARFO'N, dydd Sad wrn.— Ymenyn ffres (cy fan werth ol), 2s. 3c. v pwys; eto, 4 manwerthol, 2s. 6c. wyau, 33- 9c. yr 120 (pris pacio), manwei-tliol 3 a 4 am Is. DTNRYOH, dydd Mercher.—Ffowls, 12s. i 14«. y Cwpl; hwy aid, 9s i 12s v cwp]; v.vaii. 4s y dwsin ymenyn fires. 2s 3^c i 2s 3|c v pwys; ac ymenyn halit (tvbiau bach), 2" He 4 i 2s 3c y pwys biff. Is 2c i 2s v pwys myton, o Is i Is iCe y pwvs lamb, o Is i Is 100 y pwys moch tewion, 21s y scor; pore, Is 5c. i Is 10c y pwys; cwningod, 8c y pwys'

i YR EISTEDDFOD i (Parhad o tudaien a. i Paff'.wyd i gynnal Eisteddfod bob biwyddyn ynjjr N^orll^winbarth y sir. ac yn Nwyrein- ibartrh y sir bob yn ail. Penodwyd Pwvlgor Gweithiol cryf, a gwa- lioddwyd ceisiadau am yr Eisteddfod i fod yn Haw yr ysgrifennydd cyn diwedd y mis hwn— a'r PwyLgor i benderfynu ar y ceisiadau. Yn ol y cyfansoodiad bvdd hanner y gweddill bob Eist-eddfod i fyned i Gymdeithas I.z Eiv-.Leddiod y Sir. a'r hanner arall i'r PwvJl- gcr Lleol. 1-wnaeth Dr. Jones. Treffvnnon. gais taer am gael cysylitu Sir Fflint" gvda Sir Ddin- bych yn y mudiad. gan fod v ilanw Seisnicr mor gr.vf yn r'flmt, ac y dylasai Dinbych. er mwyn ei lies ei hun, amddiffyn ei hun rhag y llanw Seisnig drwy roi help i Fflint i'w wrth- sefyll. Rheolodd y Cadeirydd v buasai hvnnv allan o dref n yng wyneb yr hyn a basiwyd eisoes. ond y gellid ystyried v mater yn v cvfarfod blynyddol ne.-af. Trefnwyd i alw p#.i:gorau Jleo: o Eistedd- .odgarwyr peb ardal er mwyn eu cysvlltu a'r mudiad. D' DD GWENER I CYMRAEG I GYMRU. FFURFIO UNDEB I OGLEDD CYIRC. I 0 b-osibl mai y cyiarfod cvhoioddus mwvaf llwyddiainus yr Eisteddfod oedd Cynhadledd I ^awr Undeo y Cfmde.thasau Cvmreig a gyn- iia.iwyd heady w bore o dan iywyddiaetji Mr E i T Joan. Amcan y gynhadledd oedd sefvdlu yng Ngogiedd Cymru Gymdeithasau Cymreig I'aithgarjl, LIeHgaruI, a ChemieUgaroi, a 'u cysyLtu a'r Undeb Cenedlaethol. Dyma'r cy.arford mwyaf Jluosog o ran cynulliad, a mwyaf brwdfrydig o ran teimlad o"'r holl gyf- ariodydd. Am ei fed vn gyfarfod mor bwysig a'n hadroiidiad eisoes wedi nhedeg yn faith, mwyaf brwdfrydig o ran teimlad o'r holl gyi- ariodydd. Am ei fed vn gyfarfod mor bwysig mwyaf brwdfrydig o ran teimlad o"'r holl gyf- ariodydd. Am ei fed vn gyfarfod mor bwysig a'n hadroiidiad eisoes wedi nhedeg yn faith, goiiirir yr adroddiad ilawn hyd yr "wythnos nesaf. Y GYMANFA GANU. Cynhakwyd hen ddyidd Gwener, ac yr oedd yn oresennol gynhulliad o t .000. Llywydd- I wyd gan Mr. Herbert Lewis. A.S., ac ax- t v.einiwyd gan Mr. Emh n Davies. Pan oedd j y dorf yn canu emyn aeth Mrs Lloyd George j ar y ilwyfan, ac yn ddiv.'eddarach anrhegwyd j Li, ar ran Mr. Lloyd George, a'r beitlhynen | a wnaed gan filwyr a. g! wyf wyd yn y rhyfel. j DarEenodd y Canoai Edwards (Gwynedd) an- j nerohiad oedd ym mwriad y milwyr i'w gyf- Iv.yno i Mr Lloyd George. Derbyniwyd i ne:chiad gan Mis Lloyd George. Hefyd. cyf- Iwynwyd iddi gin Cynhafal. ddnrlun o Glwvd- fardd. fu'n Archdderwvdd. a ffon i. berthynai I i Ia.go Te-geingl, ag sydd dros gaJl rnlwydd oed. Dioirhodd .Mrs Llmyd George, ar ran y Prif We'nidog ai-a yr anrhegion. Sylwodd fod Mr. Lloyd George wedi bod yn edryeh ymkion am fisoedd am gael bod yn yr Eis- teddfod ond lluddiwyd ef gan yr helyntion ym IHà llafur. Er hynny, 'roedd ei galon a'i ys- bryd gyda -hwy yug Nghorwen.

MiRW'.i PRIFATHRO ROBERTS Colled i Gvmru Dydd Ma wrth, yn West-clif fe-on-Sea, bu 'I farw'r Prifathro T. F. Roberts, M.A., LL.D. (Coleg y Brifysgol Aberystwyth), or ol cryn waeledd. Efe oedd ail brifathro'r Brifysgol I yn Aberystyvyth olynodd y diweddar Barch. Thomas Charles Edwards. Gajiwyd ef yn Aberdyfi, ac yr oedd yn fab i Mr. Thomas /P.ôbert-5, rhingyl1 yn Heddlu Sir Feirionydd. ,Deubynledd ei addysg foreuol yn Ysgol Gen- hedlaethol Aberdyfi ac yn Yegol Uwchmddol Towyn, a llwyddodd i gael mynediad i'r Brif. ysgol yn 1874, ac ymysg ei gyd-efrydwyr yr oedd y diweddar Mr. T. E. Ellis, A.S., y diweddar Farnwr Syr Samuel Evans, Syr lEliis J. Griffith, ac eraill. Ennillodd ysgol- criaeth oddiyno i Rydychen, a chaiodd vrfa, Iwvddiannus yno. Pan yn 23 mlwydd oed penodwvd Mr. Roberts yn athro Groeg ym ■ADmfysgol De CymTu vng Nghaerdydd. Yn 1891 cafodd ei benodi yn o lynydd i Dr. Edwards fel iprifethro Ooleg Aberystwyth, a llwyddodd yr Athrofa ymhob ystyr dan ei lywyddiaeth. Yn 1902 anrhydeddwvd ef a'r ardd o Ll.D. gan Brifysgol Victoria, iMan- oeinion, a'r flwyddyn ddilynol yng Nghaer- narfon, cafodd Dr. Roberts yr anrhydedd o gyflwyno'r ra-dd anrhydeddus o Mus. Doc. i Dywvsoges Qymru (y Frenhinea bresennol). !Bu n llanw amryw swyddi cyhoeddus, megis 91 Cadeirydd hen Fwrdd Llywodraethol Ysgol. ion Sir Aberteifi; is-Gan >g h ell or Prifyrs-gol Gymru; aelod o Bwyllgor Addysg Sir AbeT- teifi aelod o Gyngor Coleg yr Eiglwys, Llan- bedr; llywydd Undeb Bedyddwyr Cymru. Gedv weddw ac un mab i alaru or ei ol. Bu'r angladd yn Aberystwyth, ddydd Gwener. [Roedd yn un o'r angladdau mwyaf a welwyd yn y dref er' Uawer o flynvddau. AT flaen yr orymdeith yr oedd Syr John Wil- liams a Major D. Davies, A.S. Hefyd yr oedd yn bresennol athrewon ac efrydwvr y w coleg a chynrvchiol wvr o golegau Caer dvdd. Bangor, Aberhonddu, a Chaerfyrddin. Y prif alarwyr oeddynt: Mrs. -Robert (gweddw) a Mr. Maurice Roberts (brawd). Roedd y rnah gyda'r Llyniges. Cymerwvd rhan vn y gwasanaeth yng 7iipel y Bedjddwyr gan yr Archddiacon Williams." r ° --=.

EISTEDDFOD 1921 • I Caniatau Cais Caernarfon Yn.g Nghorwen ddydd Mercher. cynhal- iwyd cyfarfod o Bwyllgor o'r Orsedd a Chvm- deituas yr Eisteddfod Genedlaethol, o dan ]ywycdi<!eth yr Arehdderwydd a Air. Llew- elyn Williams. Partthtd Eisteddfod 1921 nid oedd ond un cais ffurnol wedi dod sei cais 1 aernarfon. Nid oedd y cais a anfonwyd o Fanceinion mewn trefn oherwydd nad (wad N- trefniadau ang- henrheidiol wedi eu gwneud, ond awgrym wyd eu bod i adnewyddu eu hapel yn ELteddfod Caernaifon. Cyflwynwyd achos Caernarfon gin v Maer (Dr. Parry), a siaradwyd vinl)ellach gan y Parch John Owen, a Mr. Beriah Evans. Pas- iwvd yn unfrydol fod Caernarfon i'w chael. Cyhoeddodd Llew Tegid fod Mr. J. O. Rn- berts, Waterloo. Lerpw). wedi addo un gini ar d-teg "r gder crvstadleuaeth Can Gwerin yn Eisttddfod Caernarfon. Parthed peTiderfyniad pwyllgor Caernarfon i adael testyn y gadair yn agored, yr-oedd Arehdderwydd yn liersonol yn gwrth- wynebu iddo, gan ei fed yn rhoddi cyfle i anion hen awdIau i merfri.

t;1rtøbt: arw. PRIODASAU. DATvIEL—iBLSSELlv.—Gorffennaf 31, yng [N'ghapel Annibynol Clifton, Peckham, Llundain, iMr. John Daniel. 3, Thomas-st.. Caernarfon, a, Miss Hilda Jessie Brissell, 2, Amott-road, Peckham, Llundain. 4, yng ghapel ewton Heath (W.), Oldham-road, Mancein- ion, Mr. Thomas Owen, 8, Warden Lane, (Newton Heath (mab IMT. a Mrs. G. Lewis Owen, Ty Oapel Moriah, Caernarfon), a fiS5 Emmia Rennieon, 2, Dresden_street. Moston. Manewnion. PUGiH—DAYlES-BRYAiN. —Awst 6, yng Nsrhapel Wilton Square (M.C.), Llundain, Oapten W. J. Pugh. O.BJE., Croix de Guerre, R.W.F.. a Manon (ail ferch Mr. a I Mrs. J. Davies-BTyan, Alexandria, yr Aifft. M A R WOL AETHA U P.'iRiRY.—Gorffennaf 30. Miss Ellis Parry, Oompton Hcu, Llanllyfni/yn 83 mlwydd oed. ER COF SERCHOG. Aj1 Pte.. John Lloyd Hugnes. a iiu farw yn Ffrainc. jTjg ngwasanaeth ei wlad. Awst 13ei.- 1913. Hefyd. am ei chwaer. Nurse Olwen Llovd Hushes, a bunodd yn yr Iesu I IN* a wrth 12fVsd., 1919 yn 2onin mlwydd oed. "Gwlad well yt,oeddviit hwy yn ei chwen- ych." Byt-h yn anglhof nid ant gan Fam. Brodyr ,n Chwlo-rvd-d.-Mrs D. H. Thomas, Bryn- teg, Clwtybcmt.

km i ? viJ L n MB •' "Our Sale is Too Good to Miss." Wartski's Great Opportunity' SALE MORE EXTRAORDINARY BARGAINS IIsT WTeek's rush of business was amazing—every deportment show- ing unprecedented returns. And Why ? ERYTHINfG in all departments is substantially reduced, and fashionable made-ap goods thew stupendous redaction* This Week we Commence OUR GREAT SALE OF FURS w E have a wealth of astounding Saorgains in Furs-each Fur and Fur Coat being greatly reduced. FUR prices are risill, daily and by next Winter they will pTolbaiblv I be twice as mucsi as they are at present. WE therefore strongly urge our Qistomers requiiing Furs for next season to purchase them now I at SALE PRlCÐ; and also save the coming great increase. SALE PRICES. I REMtMBiEiR our Fur ,Specialities are:- 1. YOUR present Furs taken in part exchange and full Y.(lue allowed. 2. ALTEiRtATIOXS, large or small, in every branch are executed on the premises by competent and thor- oughly experienced workers. 3. THE prices are in every instance just about half these usually charged 4. SATlSFACnON IS GUAlRAN- TElED. 5. OUR stock of Peltry is always the LAiRGEST IN NORTH WAIVES. 0 Vv Wartski's, Ladies' Specialists, By the Cathedral Bangor. SsTTTLL ■' "— ^3

— — y gellir terfynnu'r ddadl or v llinelku uchod, ond cael ewyllys da e chvdweithrediad o bob- tu.-Yr eiddoch, DA WD DAVIES, Ty'r Qyffredin.