Yr Herald Cymraeg

LLITH Y LLEW EISTEDDFOD BARKI Y FFAU, Noa Sadwrn. Fel y dywedodd Mr. Gol. yr wyihnos o'r iblaen, y m*e rhestr testynau Eisteddfod Genedlaethol Baxri yn awr yn llaw'r cyhoedd, ac y mae yn y rthesti" Tal peth.au gwerth galw sylw arbennig atynt. Mae'r testynau yn adran lien, ar y cyfan, lawn cystal a dim a. gaifwyd ers tro. Y peth cyntaf a dyn sylw yn adran y farddoaiiaeth yw'r amrywiaeth testynau a roddir at 'ddewis y beirdd am yr un wdbr. Oaiff y bd ei ddewis o bedwar ¡ testun ynig nighystadleua«th y Goron, pedwar ar y cywydd, a thrr ârÿ fuigeilgerdd. Fe ddichon yr huda. hyn fwy o ymgeiswyr am y wobr, ond y amrywiaeth testynau yn eicr o wneutlhur gorchwyl y beirniaid yn anoe. iPan fo'r beirdd i gyd yn canu ar yr un testun geill y beirniad farnu pa un ohon- ynt a ganodd oreu A THEOAIF AIR EI BiWNC; ond pair testynau gwajfcanoi benibieth newydd iddo. Efallai fod y fantais, er hynny, yn ogymaint a'r anfantais, a dywedyd y lleiaif. Parthed y testynau a roddir, mae'n resyn fod cynrfesr ohonynt mor hen. Tmnnoeth y Drin" yw un o'r testynau yng nghystadleu- aeth y Goron, ac y mae hwnnw eisoes wedi bod yn destun pryddest mewn mwy na'g un eisteddfod,a'r tebygolrwydd ydyw y bydd yr holl txryddestau ailwyddiannus yn y cystad- leuaethau hynny yn cael eu gyrru i Fani. Mae tunyr englyn wedyn yn un ystryd- ebol eiibyn hyn. Kitwelais eisoes amryw o eng- 1 lynion arobryn ar yr un testun-" Y Groes 1 Gooh." A dyna destun y ddychangerdd eto —" Y" Budrelwr"—oni bu LLAlWilR O RDYQHAIXU arno yn ddiweddar? 'Mae hyn—rhoddi hen destynau mewn cystadleuaeth a.r ol cystadleu- aeth-yn dra nodweddiadol o eisteddiodwyr y De. Csid llawer gormod fyddai dywedyd mai rhyw ddwsin o destynau gwahanol &y iganddynt mewn stor, a'r rhai hynny sy'n cylchredeg drwy'r steddfodau i gyd. Nid wyif yn tybied y gall undyn ddywedyd gair yn enbyn beirniaid y farddoniaeth y maent Ibolb un yn deall eu gwaith i'r dim, ac yn ddynion y geUir ymddiried yn llwyT yn eu tegWch. Ni phenodwyd gwell beirniaid erioed. Mae'n rfhaid i'r farddoniaeth i gyd roD YN GYMRIAEG. Peth mawr, onide, yw bod yn ofynnol dy- wedyd hynny'n ajbennig mewn ol-nodyn, éæ ddiwedd y rhestr? iPam yr oedd hynny yn anigenrheddiol ? Am fod papeth arall yn y llyfr yn fwy Seisnig na Chymreig. A rhestr testynau listeddfodol Genedlaethol Cymru yw hon. Hysabysir popetih drwy'r llyfr-hyd lyn oed testynau'r farddoniaeth—-yn y ddwy iaith. O na, yn Saesneg yn unig yr hyabysir teetun gwobr fawr y "iWeeteni Mail," trwy law "Uymdeithas yr Eisteddfod Genedlaeth- ol" ac y mae'r papur a. enwyd am dalu lOOp, Ibolb IblwyddYl1, gellid tybio, i geisio SBISNIGEim>BIO'R EflSTKDtDFOD GENBDLAiffJTHXD(L. Nid wy f yn tybied y cymerai neb, -ond "Cymdeithas yr Eisteddfod Genedlaethol," yr arian ganddvnt at amoan o'r fath. Yn ibendifaddeu, nid lie i gynhyrehu llenyddiaet'h Saesneg mo'r Eisteddfod Genedlaethol, ac fe ddylai caredigion ein hiaith a'n lien ni ddy- feisio ffordd i roddi terfyn a.r y brad goreuro-g hwn. Yr ydym, fel y dywedais o'r blaen, wedi gadael i awenau'r Eisteddfod fynd i ddwylo blonego;g y gwyr ariannog, na char- ant ein heniaith ni ond mewn rhitJh yn unig. Mae'r a yn dyfod, fodd .bynnag, y tynnir yr awenau o'u dwylQ GAN WLADGARWYR CYWDRAICH fpymru Flydd, ac fe wneir hynny cyn iddynt lwyddo i yrru'r cerbyd droe y di.byn. Yr ydym, o dipyn i beth, wedi ywigynefino a. gweled ein hen sefydliad cenedloethol aidder- chog yn cael ei droi'n Seising nes methu o lawer ohonom alg amgyffred anTadrwydd y cwre-weiithrediad. Un peth sydd sicr, sef yw hwnnw, mai yn Saesneg v cerir popeth ymlaen yn yr Eisteddfod Genedlaethol ymhen rhyw ddeng mlynedd, os parheir i ruthro ar y goriwaered hwn. gyda hyn o eithriad—y caniateir i'r beirdd, am ryw rfiwar-ter canrff wedyn, efallai, ganu yn Taag i'w difywu eu hunain ac i beri i'r Philítiaid chwerthin. A oes Gymro, a rhyw gymant o falchter cyn- henid ei genedl yn aros yn ei enaid, a rhyw- I ifnint o'r hen serch artg(h«pddol at ei famiaith I hefb ddiffodd yn ei galon, a fedr fyfyrio uwoh- Iben y trychineib hwn helb deimlo'i hun yn DIBRTS yn v fan? -0 na cheid y Cymry hynny I yn^hvd—.petai onid dyrnaid. ohonynt yn weddill-i-i newid tynged y igenedl mewn prvd. Buasai dvrnaid o wyr felly yn hen ddiigon i gy&iwni'r gwaith yn eifeithiol" oanys nid trwy lu ac nid trwy nerth y gwneir gwr- hydri o'r nodwedd yma, ond trwy'r ysibryd a fo vnddynt. iMeddyliau fel yna, vmhlith eraill rhy luosog i'w henwi. a'm blinai i ar ol bWTW bras olwg dros restr testynau Eisteddfod iBarri. Hwyrach y bvdd gennyf air pelleoh ar y mater hwn cyn bo hir. TELIiFPON". Oywed bod cofiant y diweddair Emiyn Evana bron vit barod. Ei frawd, y Parch. E. Keri Evans, OaerfyTddin. vw'r c"fi<inydd. ICIvwed y ceir a-Tgramad newydd o holl "flitp dilvs DaVdd ap Gwilvm n yr Athro 1- Williams, M.A., cyn bo hir. Bydd y frv; rol honno yn eaffaeliad mawr, ac y mae disgwyl miawr amdani. ■i in ——r————-

TAFLU BACHGEN ICHWA^EL CybudJo Mam o LoIruUiiio 8 i Bachjien Dydd Mawrtlli, yn, Skelmeredale, gerbron y crwner, Mr. F. A. Jones, dychwelwyd rheith- farn o lofruddiaeth wirfoddol yn erbyn Eli- zabeth Williams <35), yr honi a gyfaaViefodd iddi ollwng ed phlentyai tair blwydd oed i J lawr i hen chwarel yn Die moor, S-kelmers- dale. YmddengjTs fod fr8 williiams yn byw ar wahan i'w gwr, Richard Williams, o sir Gaernarfoin er y Nadolig ddiweddaf. A bu'n cadw ty taftmi perthyuol i John Mersh, Red Lion Inn. Upholland. Cafodd rybudd i ym- adatl o i lie. Y dydd dilynol "e h i dy M:s Hea. ton, Skelniersdale, a gofynnodd a gai adael y bachgen yno, tra yr elai i chwildo aim Ie. Arhosodd y fam a'r bachgen yno am ychydig ddyddiau. Gadawodd hi a'r baohgen y ty un diwrnod, a dywedodd wna Mrs Heaton ei bod yn cymeryd y bachgen at deulu yn Oldham, y rhoS oedtj yn myned i fagu'r bach- gen iddi. Yn ddiweddarach galwodd y fam, bachgen, i weled Mrs G;;skell, 5, Peace Lane, U^ho-land. Galwodd y diwrnod wedyn a dywetdo.id ei bod Wodi anfon ei bachgen i Oldham. Wedi dywedyd hyn dechreuodd wylo, a goiyimodd Mrs Gaskell iddi paham yr oedd yn w-lo ac a oedd y bachgen wedi cael cartre-f cysurus? At^bodd Mrs Williams fod y tool yn rhai caredig iawn. ond nid oedd yn hoffi gadael y bachgen ar ol. Tystiodd Dr. O. Reifly. vr hwn a gynb,il- iodd y.ru'hwiiliad ar y corph i'r bnch^en foddi. Dywedodd y Cudd-swyddog iddo gy- meryd y gvihaddedig i'r ddalfa ym Ma.ngor, a y cyhnddodd hi o acliosi marwolaeth ei phlentyn dywedodd, "Tynnais ei het a'i gloc- fi-" a golhingais ef i'r dwfr." Xid oedd v fam yn hresennol cwet, ac i'r rheithwyr ddvohwely<l rhrithfarn o ''lyrriKidiaeth wirfoddol" traddod'.vyd y gyhuddiedi^ i Frawdlys Lerpwl.

LS-" » Dy wed y "Ormo" mai Ficer fCaergybi, y Parch. Edwin íJone, M.A., oedd y cyntaf i awigrymu i gael Arche^gdb i Gymru mor belt vn oi a 1895. Ond ,cyfrifwyd elf yn dayn- fradwr, ac y mae don erledigaefch hyd hedd- Mae iMr. Aaquith wedi ad daw tfmddodi aralth yn Aberystwyth or y 7fed 0 Hydref. Ceisir trefnu hefyd iddo eiarad mewn dau neu dri o leoedd eraill yn y sir.

PARLWR Y BEIRDD (Dan Ofal Meuryn) Oyfeirier y farddoniaeth fel y canlyn:- "Meuryn," swyddifa'r "Herald," Caernarfon. 'LLWY'D ERY'RI.—Diolch yn fawr am eich englynion gwychion. Cyhoeddir y lleill eto yn ddiymdroi. Bydd yn dda gennym eich gweled yn ymwelydd cyson a'r Parlwr. « B. OEENlBRYN JON-ES.-I)iolch yn fawr i chwithau. Yr wyf yn sicr y dysgir y darn adrodd gan adroddwyr medrus y Gogledd, ac y cant hwyl ar ei adrodd. A oes gennych ddarnau eraill i'w hadrodd? Y TWEFiGH TRJWYTH.—I ba beth y cudd- iwch eich hun y tu ol i ffugenw? Prin bod yr ail llinell yn warantedig. Drwg yw "'r" ar ol eydsain, ac y mae'r llinell yn rhy hir o sillaf. Biyddwch yn fwy gofalus y tro neeaf. le, gyrrweh y llall ar yr un teetun. < < TR,AETHLAN-Y.M.-Dioleb. Rlhoddais adain" yn He edyn" yn y chweched llinell. Gair iffulg yw "edyn" fel lluosog "aden," ac y mae'n rhyhwyr i'r beirdd gofio. Dylech roi a" bob aroser ar ol peidio"—" peidio •drwy'r cyfan- 'aig' anghofio," peidio 'ag' ymholi," etc. Graffwch ar y sylwadau a geir mewn colofn arall ar yr "a." Gyrrweh gan eto. • » • • AlLLTUD AiRIFON.—Nid yw eidh pennill ond aralleiriad gwael o emyn adnabyddus. Os mynnwch ganu emyn, ym'geisiwch am fwy ( 0 wreiddioldeb y tro nesaf. iDilynaf fy Muigail drwy f'oes 'Er amarch a gw'radwydd y byd, A dygaf ei ddirmyg a'i groes Gan dynnu i'r nefoedd o hyd; 1i rodiaf, trwy gymorth ei ras, Y llwybyr a rodiodd Efe Nid rhyfedd or. gwa.wdir y gwas Cans gwawd gafodd Arglwydd y Ne'. Fel yna y oanodd yr emynydd, os wyf yn cofio'n 'gywir; a chymhaier yn awr eich pen. nill chwithau a'r uchod :— Dilynai fy Mhrynwr hyd fedd, Er gwaethaf gelyniaeth y byd, A dyigaif ei ddirmyg a'i groes (Dan nawdd ei Ragluniaeth o hyd; Mi (gerddaf wrth reol ei Air Yr heol agerddodd lEfe Pa ryfedd os gwawdir y gwas Gan felly Greawdwr y Ne? Lladrad yw peth o'r iiatih. Ni wn i yn y byd Ibeth a olyigwch wrth "Y tri pregethwr a gwraiig wedi 'Yr Herald' yn gamarweinioL" Ac nid wyf yn deall yr ymadrodd neW hwn I ychwaith I "Llys barn yn unig sydd yn dangos—'Nad oes ysgar rhwng Crist a'i eiriau.' O.T., Llanfairfechan.—Y mae gennydh ryw syniad am gynghanedd, ond y mae'n rhaid i chwi ddysgu cryn lawer eto cyn y medrwoh lunio englyn cywir. Ceisiwch yr Yagol Farddol" ac astudiweh y rheolau yn fianwl; a chofiwch dhwi a phob disgybl arall y bydd yn bleser gennyf egluro unrhyw bwynt dyrya i chwi. Nid oes yma le, ar hyn o bryd, i ddysgu'r rheolau, un ac un, ond ateibir un- rhyw gwestiwn ar y pwnc. 'iii' Y OEiFFYL KLAlEiN. A'i osgo hardd mewn rhwystg oerdda,- (Llawn nwyfiant y gweithia; {uiudd, Ob yn ol, yn asyn a, A'i waitlh wedtYn wrthoda. LIJWYD HRYR2. ( ♦ Y DARAN. Croch folltiog grych y fellten-yw'r daran, Stwr dyr y llucheden IGwewyr nwy yn rhwygo'r nen, A llid dan droell ei haden. Eto. Rhwylg llucheden wen heini—yw taran, Twrf toriad wybrenni: Bbychiad y cread,—cri Nwyon bar y ne'n berwi. B. CEINiFlRY^N JONIES. • Y ZFPPEON. Ymlaen, fel edn, hefb deimlo'n flin,-i.'r nex: Drymder nos 'r a'r Zeppelin; Yn frysioig dros fro iesin Dyry wae ofnadwy'r drin. Y TWRIOH TIRiWYTH. ♦ IXONG Y DLSGYRLION. (Darn Adrodd.) Ar for Tiiberias wele long, a'r liif 0 dani mewn gwalllgofrwydd yn vmitoi I'w 'sgytio i drychineb. megis llew Yn ysigwyd gwlithyn c-ddiar frig ei fwng Y nos amdani sydd yn cau, a'r nen Sydd yn ei gwasgu i anofbaith, fel Y gwesigir yr annuwiol gan farwoldefo [ deimlo ofnadwyaetli Tralgwyddoldeib. Fel ysJoryd y di-ffydd mewn cyfyngderau, Y lleetr sy fel deilen rhwrag y tonna.u, A duwch barn yn pwyso ar ei rhwyfau. Y gwyntoedd o'r mynyddoedd ar y llyn Arlhvysant eu cynddaredd, nes ei wneud Yn genllif o yn "ydrwydd chwerw a ffrom Yn erlbyn popeth a'i cyffyrdda. Llid Ymferwa ar bob tonn, fel petai tan Dnlgofaint yr Anfeidrol dan ei throed. Mewn ymdreoh a'r tonnau dan bwys par. (lysdod, lMoq Pedr wedi myned mw wan a'i gys- (god. Ga llong y disgyblion ei chladdu? teeth?— A ydyw y Dwyfol yn nhagfa meth? Pa le mae'r G wared wr?—O dan yr helbul A ydyw yn bosibl Ei fod yn ymyl? Anwyliaid y nefoedd, eu llygaid sydd Yn pylu mewn lludded, Ar noeon brudd, Mewn lie ac ameer, mor anodd yw Deall y Dwyfol a theimlo Duw! A ddichon y ffyddlon ar lwybr ufudd.dod Gael bedd yn y dyfnder, a Duw heb (wybod? Gorchestwaith yw rhodio ar frig y mor, A glynu'n ddiysgag ym mnaidh yr lor; Gorchfygu y gwyntoedd,—igwrolwaith 11 (yw; Y bregeth oreu ar ystyr Byw. Lonydded yr eilgion !-daeth lesu i'r (llest-r, A thewi mewn arswyd wnai'r tonnau yn (rhestr; Meddiannodd yr eigion ei hedd megis (cynt, Ac yn ei gywilydd peidiodd y gwynt" Y llong yslgafnhawyd o'i chystudd (mawr," Ddiflannodd y cyni, Atebwyd y weddi, A thorrodd y wawr. Megis cynt ar For Tiberias Yn y "dyffroedd mawr a'r tonnau," Daw yr Iesu yn Ei urddas I ostetgu gordirymderau; A phan ddel i fyd yr enaid, Yn Ei gwmnl daw y iNefoedd, A rhydd falm ax jlwj*" ochenaid,— Yn y galon "peidia'r gwyntoedd." B. 0ETNFTRYN JONES. • « » Y BEOHGYN NA DDEDANT YiN OL. Fel gweimii OOdl yr huan Yn Ileddfu diigllonedd yr hin, Daeth Heddwch i ddofi'r g fidian Fu'n rhuthro o fevsvdd y drin I/awenydd sydd heddvw yn lledu Fi adain drrxs fynvdd a dol, Ond ni fyn ef dhwut.h i' II anghofio Y bechgyn na ddeuajit yn ol. Mae Heddwch ar wefus v miloedd Yn dod megis miwp-ig o tell, A goboith yn gweld drwy gj-mfylau Ddynesiad aimaejoedd srvdd well; Ac ni chlywir tafod yn adrodd oJ iFod hynny yn vniyd nen ffn], Ona peidio drwy'r cy an anghcfio Y 'bechgyn na ddeuant yn ol. Soniarus yw can buddugoJiaeth, Ond pwy roes y gan yn ei bron? Gwell peidio ymholi, mae tristwch Mor barod i letihu y lion *Aeth heifbio hvnt erch krmageclin, Diileer os gellir ei hol, Ond na foed i gelon anghoflo Y bechgyn na. ddeuant yn ol. Brwdfrydedd fel pwreiohion y gt)tleertlt Sy'n dod o weithredoedd y llu, [Paxhad yn y golofn msaf).

CENHADAETH Y CYMRY Annerchiad Uew Tegid yn yr Orsedd Foreu lau, yn yr Or-sedd troddododd Llew Tegid yr annerchiad a gunlyn — Wele ni, hiliogaeth yr hen Gymry a fu gynt, heddyw, modd nodweddiadol o'n cenedl, yn dathlu Heddwch rhwng cenhed- loedd y ddaear. Anhawdd fuasai dewis llecyn mwy cyf- addas i'r dathliad. Yma yng nghysgod y Ber- wyn brwynog, a welodd IRyddid Oymru, wlad a chenedl, yn y iglorian fwy nag unwaith, ac t a fu yn gadfaes .gwaedlyd i fechgyn gwrol a thywysogion dewr Oymru Fu, i orchfygu goT- mes. a gyru byddinoedd yr estroniaid i gilio. Ar ei arumau noethlwm bu -ein cenedl yn brwydTo, ac yn ei gilfadhau a'i gym oedd cul- ion bu rhai o'r dynion dewxiaf fagodd y wlad yn llochesu, yn nbywyllwch nos aflwydd, yn ros e.c nid yn ofer, am godiad haul llwydd- iant draehefn- ar ei gopau bu proffwydi yn breuddwydio: yn ei hafotai bu beirdd a thel- ynorion yn canu cyfaredd i enaad lluddedig cenedl lawer tro. Dyma ni, dan ael heulog Caer-Drewyn, Ooer.Oymod, Gorsedd Heddwch, o gwmpas coryn pa un yr ymdyra ysprydoedd hen dyw- ysogion ac arwyr Oymru; llecyn sydd wedi ei gysegru yn hanee rhyddid gan enwau 1)wen Gwynedd, Gruiffydd ap Cynan, ac Owen Glyn- dwr, a'r unrg lecyn yng Nghymru, mae'n de/bvg, welodd holl bena-ethwid- a thywysog- I lon holl Gymru wedi uno jnewn cyngrair jn erbyn y gelvn, heb neb yn tynu'n groes." (Dyma ni heddyw, wrth droed y Berwyn, yn nyffiryn y Ddyfrdwy ddwyfol, y mae ei hanes yn llifo mor glir a hoew a'i dyfroedd; drwy Ienyddiaeth Cymru a Lloegr, ar hyd y canrifoedd. Hon sydd wedi dyfrhau yr aw en a'r gan ar hyd yr oesoedd, ac y mae'r beirdd a'r oerddorion 6ydd wedi bod yn rhodio ei glanau, mor ami a'r meillion ar ei dolydd, neu'r pysgod yn ei dwr. Dyme. deml Hedd- wch a. chartref Tangnefedd. A pha ffurf fwy cydnaws ag anianawd ein cenedl ni i ddathlu Heddwch na chynnal Eis. teddfod ? iMae'r Eisteddfod wedi bod yn ym- lusfgo yn glwyfedic; yn ystod blynyddoedd y drin, heb roi i fyny'r ysbryd yn llwyr, ond mwy o ddu nag o wyn yn ei gwis^, a mwy o alar nag o lawenydd yn ei chan. Mae ei Chackiir wedi gwisgo galarwisg a'i Ohoron wedi cael amll ddraen ynddi; mae ed chledd- yf wedi ibod yn anesmwyth yn ei wain, a'i lianer o'r colwg dan gysgod llumau rhyfel ond dyma ni heddyw yn adfywio, ac er fod pedwar gold stripes ar ei ibmich chwith, ao er nad yw yr hospital 'blue uniforms wedi llwyr ddiiflannu, mae'r gwyn a'r gwyrdd- purdeb a bywyd—yn fwy amlwg heddyw nag y bu er blynyddoedd. Gwelwn heddyw addewid am fywyd newydd ac ieuenctyd dl4 dmne. A dyna'r ffordd iawn i ddathlu Heddwch! Nid ewag na diogi ydyw Hedd- wch, ac nid wrth ymlblesera na rwastraffa bywyd y mae ei ddathlu. Elfenau bywyd newydd sydd yma, ac os oes rhywbeth wedi dod i'r ogohvg yn amlycach na'i gilydd, gwerth a chyfle oenhedloedd bydiain yw yr un peth hwnnw. Cyfle i genedl y Oymry i greu dyfodol gwyn iddi ei hun, a chario ei chen/hadaeth arbennig hi i blith cenhedloedd y bycL Oenedl wedi bod yn breuddwydio breudd- wydion, ac yn gweled gweledigaethau, oenedl yn tynu ysprydiaeth o farddoniaeth Ibywyd yw oenedl y a,mry: Cenedl yn creu delfryd- au; cenedl yn adeiladu cestyll yn yr awyr, ac er mai ychydig o'r oestyll sy'n dod o'r awyr, mae well adeiladu oastell yn yr awyr na bod hab igastell yn y byd (yn awr ar 01 i hedeg ddod mor gyffredin, hwyrach y daw ambell Gymro o hyd i'w igastell yn y man). Ond mae po'b oastell yn cael ei adeiladu yn yr awyr yn gyntaf, bai llawer Oymro bardd- onol yw ei adael yno. •Oenhadaeth cenedl y Cymry i genhedloedd y ddaear yw yr yfcprydol mewn ibywyd. Y mae tuedd fasnachol-a miaterol gwareiddia-d y iblynyddoedd 'hyn yn gwneud dynion a chen- hedloedd yn fasnachol a materol: i roi mwy o werth ar aur nag ar athrylith, mwy o bwys ar fater no.g ar feddwl, byw i'r presennol a-a nid i'r dyfodol, i'r personol ac nid i'r cen- edlaethol. Oyn y bvdd i Gymro fynd dan draed mater rhaid iddo yn gyntaf dreisio ei A. gyrihenid a mynd, i bob pwrpas, yn aelod o genedl arall; a cholled anfeidrol fyddai i'r Oymro ibeidio bod yn Gymro. Cad-w y Cymro yn Gymro yw un o swydd- ogaethau yr Eisteddfod. Nid yw'r Cymro yn ormeswr wrth natur. iBrwydrau amddiffyn- nol yw ei frwydnau wedi bod, os ijad oedd yn ymladd dros rywun gwaith nag ef ei hun. INid yw y Cymro yn gybydd ychwaith wrth ei anian. Yn y moeswersi eydd wedi dod i ni o'r gorffennol, nid oes yr un cymeria.d yn cael ei liwio mor ddu a'r cybydd 1. Tri pheth ymgadwed. pawlb rhagddynt, ci cynddeiriog, athrodwr a chybydd. 2. Tri pheth anhawdd eu dala Carw gwyllt ar ben mynydd, llwynog mewn creigle coed- iog, a cheinioig y cybydd. 3. Tri oer byd, trwyn milgi, cloenia., ac oelwyd y cyflbydd. 4. Tri pheth anhawdd eu datod Creigiau Eryri, cwlwm cariad cywir, clo cist y cybydd. '5. Tri pheth .goreu eu crogi Eog hallt, het '5. Tri pheth .goreu eu crogi Eog hallt, het wleb, a chybydd. Na. nid yw eybydd-dod yn ei natur gwell ganddo grwth a t'helvn, cywydd a chan, na holl arian bathol yr ardal y mae yn byw ynddi. Profiteer gwael yw'r Oymro, ao os oes amibell un yn hynod am hynny, dioddef y mae oddiwrth glefyd a gafodd oddiwrth yr estron. Y mae lliaws o heintiau estronol yn bygwth y genedl ar hyn o bryd, a dyna fydd gwflitJh vr Eisteddfod ar ol y deffroad pre- sennol, inoculatio y genedl rhag yr heintiau hyn, a magu a meithrin yr elienau hynny qedd yn gwneud bywyd Cymru Fu y fath Baradwys o fwynhad, a'i chartrefi yn erddi blodflu cerdd a chan, hyd yn oed pon oedd gormes a thrach-waiit yn ceisio ei llindagu hi. "Hen Gymru fynyddig, Paradwys v bardd, Polb dyffryn, pob clogwyn i'm golwg gy'n hardd; IMewn teimlad Lrwlad-garol mor awynol yw si lEi nentydd, aflonydd i mi." Y iboire, wrth droed Berwyn—deuwn oil iDen haul haf melynwyn Swn dail, a sain y delyn, Lone. hedd y -glanau hyn. Ceir draw, lie bu Caer Drewyn,—a Rhaggat A Chrogen a Berwyn; Tir glas, lie ,bu twr y Glyn, A Gwyl lie bu y 'gelvn. Sibrvda mil o ysbrydion,-nesbant Yn su yr awelon, Owelant, a Ilaweii,galon-I,ro delaid, lfi meini canoid a'i menyg gwynion. IiL. T. .r- '40-

CYMDEITHAS HYNAFIAETKAU CYMRU Cyferfvdd y Gymdeitlias uchod yn Nolgell. au o ddydd Llun, Awst H, hyd dydd Gwen. er, yr loeg. Llywydd y gymdeithas ydyw'r Prolf. W. Boyd Dawkins, M.A., D.Sc., F.R,S, F.tS.A., a'r llywydd y flwyddyn nesaf fydd Syr Vincent Evans (Uchel-Sirydd Meirion). Nos Lun, am 8.30, cynhelir cyfarfod o'r pwv 1 Igor. Dydd Mawrth trefnir gwibdaith i pwv 1 Igor. Dydd Mawrth trefnir gwibdaith i Fytiflchlog y Vaner a Tonen y Mur. Rhoddir ciniaw i'r cwmni yn .INhrawsfynydd gan Syr Vincent 'Evans a the ar y ifordo adref gaR Ool. a Jfrs. Enthoven yn Nolrhyd. Yn yr hwyr traddodir annerchiad igan y Llywydd. Dvdd (Mercher ymwelir a'r Abermaw, Car- neddau Hengwrn, etc., a cheir te yng Nghors- ygedo'. gan Gyngor Genedlaethol yr Y.M.C.A. iDydd lau, evehwynir o Ddolgellau am 8.45 am G^tell Cam Dochon, Bala, a gelwir I,v g mewn aanryw leoedd ar v ffordd, a dvcnwelir oddeutu 5.45. (Rhoddir "te i'r cwmni yn Nan. I nau ar eu ffordd adref ga.n y Cadfridog VauThan, a chvnhelir cyfarfod blynyddol yr aelodan am 8.30. Dydd Gwener ymwelir a Towvn, Castell y pjfren, vie amryw leoedd eraill. « ciheir ta ym Mhenarth. a ohynhelir cyrärodyn yr h w vr. INTT.. Jchn Griffith. R.Sc., Yagol Sir, 1)0!- {relkiu, yw yt ysgrifennydd.

YR EISTEDDFOD Y Dyfarniadau Wele'r dyiarniadau yn Eisteddfod Corwen DYDD LJ-JN I CERDD. I Can Actio i blant o dan 14 oed {pacrti o I ddeuddeg) 1, Parti Wydkigrug (Miss Oissie Arthur), gwobr 5p; ail Parti Trawsfynydd, (Mrs Morris), gwobr 1. Uiutwd ar y delyn. droedawl, gwoibr 2p, I Miss Arwena Roberts, Wallasey. I Unawd ar y crwth, gwobr 2p, Master Mor- gan Rees Lloyd, Treboeth, Abertawe. Unawd baritone, gwobr 2p 2s., Mr Fruik Nicholson, Cidespyr. Canu peniiillion belyn (o dan ddeunaw oed), 1, DkLi Bevan, Glan Amman, Sir Gaerfyrddin, (gwobr Ip 56),; 2, Jane Ellen Roberts, Glen Villa, Ffestiniog (gwobr 10s); 3, Dilys Gwen Jones, Tegifan Villa, Dolgellau (gwotbr 5s), I rhoed gwobr hefyd i Miss Harriet Jonea Ro- berts, Trawsfynydd, gan Syr Vincent Evans. Unawd soprano, gwobr 2p, Miss Hilda Ro- I berts, Ellesmexe Port. Corau Cynulleidfaol am ganu (a) Anthem I' Gymreig Fer; (b) Salm-don; (c) Emyn ar Hen Alaw Gymreig. Y cor heb fod dros 410 o lThf. Gwobr 30p. 1, Salem United ChOIr Rhos, ger Gwrecsam; 2, (gwobr 15p), Soar I Choir, Pencae R,hiwabon. Ail gystadleuaeth gorawl, i gor Oielb fod o dan 45 mewn rhif am ganu (a) Charming Chloe (Ed. German), (b) Yr Eos Lais (allan o Songs of Wales), gwobr 15p. Ni ddaeth ond y Liverpool Harmonic Choir ymlaen a dry- •farnwyid hwy yn deilwng. Canig ar v geiriau "Ust, Gorwynt," gwobr 4p: 1, Mr.. Owen Price, F.R.C.O., uth, swydd Lincoln, genedigol o Fethesda. CELF. Cerfio ffram dderw ar gyfer darluniau, gwobr 2p 2s: 1, Mr. Rosiere, Corwen. Par o Vertical Panels derw, gwobr' 2p 2e. 1, Mr. David T. Griffiths, Birkerihmd. Inlaid Tray, gwobr 21s: 1, Mr. Walcer Gaunt, Old Col wyn. Paentio mewn olew "Alun Mabon," gwobr 5p 5s. 1, Mr. Gwilym Hugth., Oerrigydruid- ion. Paentip mewn olew (ffrwythau), gwobr 5p 58. 1, Mr. J. Owen Williams, Bet erda. Darlun o Fwthyn Oymreig, gwoibr lp Is. 1, Mr. Lloyd Jones, Russel Street, Cefnimawr. Pastel Work, o drigianydtd Cymreig, gwobr 2p 2s. 1, Mr. Iorwerth Wynne, Brymbo. LLEN. Gwerslyfr Cymraeg ar Ddiwyllio Tir mewn dull Gwyddonol, gwobr lOp 10s. 1, Mr. E. Adams, Dowlais. Englyn, "Y Bluen Eira," gwobr Ip le. 1, Mr. Dewi Morgan, Powell Street, Aberys- t\\yth. (Yr oedd 236 yn ymgeisio). Wele'r englyar buddagol:- Tywyn y rhew distawaif,—llun a lliw Yn lawn o'r.swyn tecaf, Wele gu lili gaeaf, j Ddw,g y storm^ ar feddgist haf. Ysgriflau eglurhaol, heb fod dros 500 o eir- iau, ar dair diareb* i rai dan 20 oed, gwobr lp Is., luioed haner y wubr l John Ellis Wil- liams, Penmachno. Adrodd "Dyddiau Olaf Owain Glyndwr" (i rai dan 18 oed), gwobr Ip Is. 1, Misa Janet Da vies, Bridge Street, Aberystwyth. Am y ddwy %don oreu, gwobr lOp. 1, Mr. D. Afan Thomas, Owmafon, Port Talbot. Deunaw 0. berihillion telyn, gwobr lp 'Is. Ilhaawyd y wobr rhw-ng Alrs Reea (Awen Mona), Caersws, a Mr. Griffith J. Williams, Cellan, Llambedr. Casgliad o ICe o hen doniau ojnulleidifaol, gwobr 5p 5s. 1, Mr. Philip Thomas, Castell- nedd (ysgrifenydd Eiisteddfod Clastellnedd). Needlework Picture in Silks of Foral Gar- den, gwobr 3p 3s.: 1, Miss Cisaie Davies, Ruthin. Afternoon Tea Clotlh with Crotchet Border and Corners, gwoibr 2p 2s. 1, Misa Morgan, Ludlow. I Lady's Machdne-Knitted Sports Coat of Welsh Wool, gwobr Ip ICe. 1, Mrs Prosset, I Colwyn Bay. DucbeM Set In Richeliew Work, gwobr lp Is. 1, Miss L. Luke, Aberystwyth. Set of Embroidered Bolster aiwl Pillow Cases, gwobr lp Is .1, Miss Maesmor, Cor- wen. Specimen of Pillow Lace with Bobbins, gwobr lp Is. Mess Jeffrey, Llanelli. Sideboard doth in Borderie Anglais, gwobr lp Is. 1. Mrs Prosset, Colwyn Bay. Lady's Hand-Embroidered White Blouse, gwobr 10s 6c: 1, Mrs J. 0. Roberts, Water- loo. Pair of Crotchet Doyles, gwobr 10s 6e. 1, Ceinwen cyfartal ail, gwobr 6s., Mrs Reltel, Caefnewydki, a Miss Cavell, Casnewydd. Best {f:lit!'¡ Garment, gwobr 5s. a., Miss Peate, Bridge Ertd. Pair of Fancy Top Stockintgs, gwobr 5s. 1. Mrs Williams. Mountain Ash. White Cotton- Crotolhet Cover, gwofbr 10s. 6c. 1. Miss Jeffrevs, Llanelli; 2 (gwobr 5s.), Miss Le wi's, Llanelli. ■J VDD MAWRTH CELF. Golygfeydd o Gymru, gwobr 3p :55. 1, Mr Aubrey G. Raiymond, Castellnedd. Tri darlun o fywyd plentyn, gwobr lp Is. 1, Mr. Aubrey G. Raymond, Castellnedd. Chweeh o ddarluniau o Owain Glyndwr, gwobr Ip Is. Ataliwyd y wobr. Cynlun o gof-golofn i wromaid Corwen a'r ciych a gwympasant ar faes y rhyfel, gwobr 8p 8s. i, Mri. VV. F. Brindle. Llangetnli, ac H. H. Williams, LI an erch yniedd. Qynllun o gof-golofn i Owain Glyixlwr, gwobr 5p 5s. Ataliwyd y wolbr. Brethyn cartrel 11, Mr. T. R. Williams, Trefriw. Gwlanen Cymreig, gwobr lp Is. 1, Mr. T. R Wiilliams, Trefriw. CERDD. Unawd ar y cello, gwobr 2p: 1, Miss Pau- I line Taylor, Edgbaston, Birmingham. Rhoed gwobr i Emlyin Samuel, Caerfyrddin, cystad- leuvdd ieuanc iawn gan Mr. Bryan Warhurst. Pedwarawd. gwobr 2p. ,1, Parti Mr. oort Edwards, Wrecsaan. Unawd Mezzo-Soprano, gwobr 2p. 1, Miss Violet Murray, Saltney, Chester. Rlhoed gwobr hefyd i Mrs Gwladys Jones Morgan, Toronto, Canada, gan Major David Davies. Unawd Tenor, gwobr 2p. 1,' Mr. Harry Lewis, Nelson. Unawd ar y piano, gwobr 2p 1, Miss Dilys Davies, PTas Marl, Abertawe. Canu perihilliom telyn (dull y Gogledd), rhanwyd y wobr gyntaf a'r ail lp 10s. a IPs. rhwng Mr. Llyfni Hughes, Penygroes, a Misa I Annie Wood Griffiths, Penygroes. ¡ Tr<efniad| cerddorol i Alawon Cymreig, gwobr 6p. Nid oedd yr un o'r ddau gyfan- soddiad wedi eu gorffen ac ataliwyd y wobr. I Ail gystadleuaeth Corau Meibion, gwobr ) lOp. 1, Cor Gwalia. Nantyglo (arweinydd, I. Mr. W. M. Jenkins, Brynmawr). Y brif gystadleuaeth igorawl, "God goeth up" (BachV: (b) "Sylvia" (J. H. Roberts), I gwobr 76n: 1. Amandbrd (Gwilvm R. Jones); 2, (15p). Nottingham (Mr. W. Turner). I LLEN. Traethawd Beirtiiadoi ac E&boniadol ar Athroniaeth Bergson, gwobr 15p. 1, Parch. D. Richards, Tre Tomos, Mvnwy. Treathwd. "E,"L)eii Fardd fe! Athro," gwobr 1fp.: 1. Parch Pierce Owen, Rhewl. j Mvfyrdraeth. "Wrth fedd Hedd Wyn," (wobr' 5p 5s. il, Parcfh Emyr Davies, Brym- bo. Casgliad o enwati lleoedid ym Meiriopiydd, gwobr 20p. 1. Parch Ellis Davies, Ficerdy lVhiHord, TrefTynon. ADRODD. Adrodd (dm 18 oed), gwoibr lp Is. Mad- ame Le-Nvie Evans, Casnewydd. Mynwy. Y CORAU MEIBION. Sa t'ai'r corau yn yr ail p-stadleuaoth gor- awl fel v canlvn:—A opollo Glee Singers. 147: Coedlhi and Treuddiyn Choir, 157: Fforest Fach Ghoir, 140; Ruabon Choir. 121; Clvd- aoh Choir. 174; Llanfihangel (Mont.), 126; Nantyglo, 176. Y CORONI. Ddau o'r gloch arweiniodd. yr Ardhdder- wydd Dyfed, a Gwjwdd, beirdd wweithredol yr orsedd, ynghyda Dr, Rees (Gwyd-dm)

'HERALD'FACH Y PLANT (Gan loan Rhingyll) F'annwyl Fifrindiau,—Mas hi'n brynhawji gwaith teg o haf hirfelyn tesog, chwedl y (Blardd Owsg, yme. heddyw, ac wrth edrych ar lethrau blodeuog y bryniau drwy ffenestr. fy stydi, allwn i yn fy myw orchfygu'r dem- tesiwn o fynd allan am dro. A tiheimlo Ibraidd yn euog yr wyf yn awr, eithr y mae'r gwaith a fwriadwn wneud eto heb ei wneud. Ond e3" bod y Uythyrau a fwriadwn ysgrif- ennu, a'r coed a fwriadwn dorri, a'r "gweisi a fwriadwn crffen yn pwyso yn drwm ar fy meddwl pan oeddwn yn cy-cthwyn, buan iawn yr anghofiais i am danynt pan gefais fy hun yog nghwmni'r blodau. Ac i ddweyd y gwir, mi fwynheoia fy hun yn well, a mi yn gwyfbod mai wedi "dianc" oeddwn, na phe buaswu wedi mynd a dim arall yn galw arnaf. Yn a.ml iawn y pethau hynny na cha/wn mohonynt ydyw'r pethau A ifwynhawn fwyaf pan gawn hwynt. GwrLh- odwch chwi rhywibeth i rywun, e bydd yn ifiWT awyddus i'w gael. Mae gennyf fra;wd bach, adref sydd new- ydd gael ei oh we' mlwydd oed. Ac mi wyddoch cystal a. nunnau mai'r "Kaifier" mwyaf yn fyw ydyw hachgeri o'r oed yna. SMae yn union fel y Domlbey hwnnw y dy- wed Charles Dickens amdano—yn meddwl imai elf ydyw echel y byd; mai er ei fwyn ef mae'r byd yn tToi; mai i roi cyfle iddo ef chwarae mae'r haul yn oodd, ac yn machlud iddo ef gael cysguj mai er iddo ef iod yn hapus mae ei dad yn gweitihio drosto bob dydd, ac yn gwylio drosto bolb nos; mewn gair, mai er ei fwyn ef mae poib peth yn bod. Ac er fod fy mrawd i, fel pdb brawd arall, "yn hen iawn o'i oed," a'r "lbachgen gore yn yr holl fyd," mae yntau hefyd yn cael rhyw ffitiau' rhylfOOd o Kaiseritis." Mi ddaw o'r ysgol yn y gaeai, ac mi ofynna aim. Ibyslgodyn o'r afon; mi reda i'r ty yn yr haf, a rhydd "ordors" am Iblum-pudding" i de. !Ja'n beth syn y gallu sydd ganddo i ofyn am y pethau mwyalf anodd eu cael. Ac, wrth gwrs, pan geisiem ddweyd wrth "my naps" ei fod yn gofyn am bethau amhosiibl eu cael, dyna "row" fawr. ar unwaith. Ac yn awr, y peth cyntaf fydd yn ei groesawu pan ddaw i'r ty yw hwn—"Goronwy, cofla na chei di ddim jam i de." 0, dyna'r bychan yn goifyn ar unwaith am jam. Pam? Ddm ond am ei fod yn meddwl ein bod yn ei wrthod iddo. Pe buasem yn dyweyd, ''Goronwy, mi gei hynny leici di o jam i de," mae'n defbyg na chymerai ddim ohono. Ond am ein bod yn dweyd wrtho na cha ddim, dyna yntau yn syth yn ei geisio. dyna fi wedi crwydro oddiwrth y blodau. (Dweyd 'roeddwn i ynte, bod rhyrwon yn mwynhau rhywibeth y mae wedi ei "ddwyn" yn well na hyn a ga am ddim. Mewn rhyw I ystyr wedi dwyn" y dadth oeddwn heddyw, ac yr oeddwn yn ei mwynhau yn fwy o lawei; oherwydd hynny. Ond i fynd yn ol at y daitb. Ac i'ch plesio c'hwi, mi wnaf eich gwahodd chwithau i ddod gyda mi yn awr. 'Meddyliwch amdianaf yn crog bag yagol dros fy yøgwydd.) yn rhoi pensil coch ma.wr yn fy mhoced, yn gofalu am lyffr de. ar flodau dan fy mraich (llyfr sydd yn dweyd i'r dim faint o "pistils" a "stam. ens a "sepals" a "petals" sydd gan bob blodeuyn) a "copybook" yn fy mhooed i wneud nodiadau ar hdb blodeuyn. Ydych chwi wedi meddwl yr hyn oil, ysgwn i? Welwch dn fi yn awr ar gychrwyn ar y daith ? Os ydych, anghofiweh v darlun. Nid fel rhyw filwr arfog y byddaf fi yn hoffi dringo creigiau. Nid-yii mynd i dorri blodau yn ddarnau yr wyf fi yn mynd am dro. Wrth §'rs> Jr. wyf ya parchu y bobl rheiny all ddweyd i hanner drwch blewyn pa mor fain yw coes y fwled, ac yn synnu at wyflbodaeth y personau rheiny all ddweyd i'r dim faint o "stamens" sydd yng nghoroliall y friallan, Ond i mi mae'n rhy deibyg i waith meddyg yn torri dyn i fyny a ohyllell i wybod pa Ibeth sydd dan e1 groen. Wel, o'r ditwedd, dyma fi'n cychwyn ac yn drin-go i fyny ochr yr Henrrw, fel y galwn ni'r plant y mynydd. A'r petJh cyntaf sydd yn fy nghroesawu yno ydyw oae a'i lon'd o rug y mynydd," y grujg hwnnw oedd yn oodi hiraeth am y 1T1 j ar C-eiriog. "Grug y mynydd vn ei Iblodau! Welwch cihi mhw? in am y wod fanna o'r nefoedd, wirl Dyne. chi gawod o aur pur yn eich wynelbu. dda gennyf feddwl na all hyd ya oed holl gyifoetlhogion y byd gynhyrchu dim tebyg i hyn pe defnyddient eu holl a.ur i geisiQ gwneud hynny. 'Rydyim yn clywed swn dh daw ar boib llaw am allu a phosibilrwydd ap- ian; 'rydym yn clywed dynion yn dweyd nIMI oes dim ar y ddaear ymø. na. all £ a. d. el gjrtflawni. lWeI, gwnewch y "eym" bach ymi4 i fyny, ynte, a ohowntiwch mewn £ s. II. faint a gostiai gwneudfhyn i chwi: — Edrychwch ar y mynydd mawr sydd o'c4 iblaen, mor llwm ac mor h.1Igr ma.e'n edrych. Mae ei wyneb yn rhychau, a'i liw'n felyn, a'i holl olwg fel mynydd ar farw. Ond y mae Khyvrum yn dod, ao yn cribo tipyn ar ei wallt, ac yn llyinu tipyn ar ei ryolmu, ac ya paentio tipyn ar Iiw ei wynelb. Ac yna yU rhoi rhosyn yn ei frest-, a chadwen ar ei fy*- wes. Ac yn pletihu ei ben a blodau 'r grug, n'i draed a brieill. Ac yr ydych yn deffro u. bore, etc yn rhwibio ei'ch llygaid wrth edrych arno. Yr ydych yn synnu at y igwahaniaettl mawr sydd ynddo, ac yn rhyfeddu o ba le y daeth. Mae'n taro eidh meddwl yn sydyn mi all holl gyfoeth y byd wneud y gwaith a gyi> liawnwya yma.. Wyddoch c'hwi faint mae e'n gostio i oleue un ty am ddiwrnod? Wyddoh ohwi foinl mae e'n gostio i oleuo Llundain am ddiwr. nod? Ois gwyddoch, ceisiweh gowntio faiaf C, gostiai i oleuo yr holl fyd am eiliad, ao mi gewch weld nad yw cyfoeth "dihystbydd" "millionaires" y byd ond diferyn yD8 ntghefnfor yr Atlantic" o'i gymharu a chost* au'r ymdrech yma. Ac ma.e'r gwaitih yn cael ei wneud ym hynod o dawel a digySfro, heb swn na mortiu wvl, na chyn, na Hi, na bwyell. Ac wrth edrych ar y grug sydd o'm blaen, mae stoii (fach John Evans, EglwysObach, yn dod i'va cof:- '[Roeddwn i yn Lerpwl y dydd o'r blaeo, ebe Eglwyslbach, "yii aros am dren. Ac yu sydyn dyma 'express' gyfiym yn rhuo trwy'* lie, ac yn gwneud di'gon o gynmwrtf i ddeffro'r meirw. Mi lywedh ddynion yn gwaeddi; y peiriant yn chwiban yr olwynion yn sgrech- ian, a'r man bapurau ar y 'platform' yn cael eu hyrlio i'r awyr. Trwet dirfawr a thwrw* tmghyffredin--e dim ond rhyw beiriant back o waith llülw dyn oedd yn myned trwy'r llej a'r peiriant hwnnw yn cymeryd munud cyfaa i deitihio milltir. Ond dyna dhi olenni haul Duw, sydd yn trafaelio gant a phedwar ugctiiri o filoedd o filldiroedd Ixilb eiliad, goleuni all dramwyo seithwaith oddiamgylcb y byd mewn eiliad; a'r goleuni hwn bejb bore ya eigor llygnid rhyw bryif bach ar goeden heb ei daro i lawr. Go dda, yntL- Ac mae blodau Duw 'run fath-" grag y mynydd," manna, aur o'r neffoedd. All nefr beidio a dweyd wrtih edrych a.mvnt—"T ne-foedd sydd yn datlgan gagoniant Duw, a'r ddaear yn mynegi gwaith ei ddwvlaw et. Dydd i ddydd a draetha yi^drodd, a noa i nos a ddenlgys wyibodaeth." Awn ymlaen gyda'r daith y tro nesd- hwyrach !—Yr eiddoch yn bur, J. ELLIS NNQTLLIM, FjR.'H.a. Penmachno, Bet-bws,yJCbed, Gogledd Oymru. O.Y.-Yr wyf wedi deribyn llu o lythyrati- oddiwrth rai o'm cy<feillion ieua.nc, a. grya dipyn oddiwi-Wi "y plant mawr." Ceisiaia. ateb bob un yn beraonol, ond y mae rhai hefli roddi eu henwau na'u cyfeiriadau i lawr. Anifonodd geneth ieuanc o Manceinion bost- card ata.f i ddiolch am yr yagrif ar y myn- ydd, ac i ddweyd fod clarlian "Herald Fach y iPlant" wedi deffro ynddi lu o hen atgofioa meibyd, a bod ei chalon yn llawn hiraet/h, ami- yT adeg bmf cynt pan y gallai rodio llwybrau defaid a geifr ar hyd 'lethrau y bryniau. CMiais res o benillion diifyr iawn hefyd gan yagolfeistr—" Un o'r plant ma, vr" y galwai ei hun, a dim ond Yr Y^gol" oedd ei gyfeir- iad. Gwelais wrth y llawysgrifan mai ysgol. I aeistr yw, oddiwrth y papur mai mewn ysigol y'u hysgrifenwyd, ac oddiwrth y postmark mai yn Ffestiniog y mae. IDio'oh iddo lawer amdonynt. Buaswn yn eu cyhoeddi oni bai fod rhai darnau yn rhy glodus" i mi yn- ddynt, gani eu Ibod yn un o'r darnau cywseui* iaf & ddarllenais ers arnser. Anfoned eraill rywlbet'h imi. roAN Y RHIXGYLL.

•■■■■■BnHeaMnnnaaaHaBiMBaM NEVIN AND PORTHDIN- LLACN REGATTA to be held at NEVIN SATURDAY, AUGUST 16th, 4919. Under Di tinguishe&- Patronage. I £ 50 IN PRIZES Entries close August 12th. 1919. Schedule of Prizes to be had on application fo the Hon. Semtary- D. J. GRIFFITH. éI, tfevin. (Ao«.ll^_

penlbleth gyda'r rhagetrw perthyuol "a." G'ofoeithio y cymer pawb ofal wrtili vs^rifennu i roi'r "a" yn ei Be o flaen berl a.c i roi'r led honno yn ei ffurf unigol,, ot aellir ^meuthur hynnT heb achoei omwysodd ya. trF t R'e yn 'bendi'addati na rodd»-" "ydynt" byth u. nr rhoddi wayddM neu

Ac antco: mor ddistaw yn goaod Ei lenni dros bethiau a fu Ond cynnwrf fel ymchwydd y momed(I Sy'n ywgwyd dyfnderau "v nghol, .r 9 Yr ennyd mae atgof yn enwl Y bechgyn na ddouant. "n oT. Bangor, wrn yr Hedd. t

4 C::ersws, ;y ibeirdd i'r llwyfan, ac tt oedd 0^"tu 7,000 yn bresennol" yn y babell ar v pryd. Canwyd y Corn Gwlad gan Mr. Hum- phreys^ o Semdoiif Ariaai Llangollem. Tes- tyn y Goron oedd 'Morgan Llwyd o Wvinedd ar bciriua.id oedd Elfed a Proff. T. C7,w,iin i ^■A-' y nai-i a'r Mail vn feirdd cad- eiriol. Dywedasant fod safon lenyddol y "*s- tadleunet'h yn llwer iiwch nag ai'fer. "i'r oedd tri o'r deunaw <yn agos aawrr at y goron. O leiaf dylai pymtheg ohonynt enill yr an- rhydedd yn y dyfodol, os yr ymddiriedant fwy ynddwint eu huna,in, y dynwaredent lai ar ereill, ac jy peftdiant gredu fod yn angen- rheidiol cael geiriadur i ysgri-'einnu barddon- iaetih. Cyhoeddwvd mai'r buddugol oedd y Parch, T. Crwys W.ilTi;nr»i<^ Abertawe, yr hwn syd/d 'wedi ennill y Goron. ddwy waith yn Pi'pnorol, ond g"ii nad op^ij vn breseinnol cot- onwyd vr ysgrifenydd (Mr. Hugh Morris) vn ei le. Canwyd can y cadeirao gan Miss An- ilie Davies. Y BRIF GYSTADLEUAETH GORAWL. ) Cliriwyd y Uwyfan ar gyfer v brif gvstad- leuaetih gorawl, ac yr oedd v babell ym llawrr- ach na y bu o gwbl yn ystod yr wrvthnos. Canodd corau Shotton. Nottingham, Cefn, ac Am an ford. Dyfarnwyd Amanford yn oreu a Notting- ham yn ail oreu. DYDD MERCHER CERDD. Canu penhillion (dull v Gogledd) i barti o ddeuddeg o blant yisgol "(o 14eg i lSeg oed), gwobr 2p. 1. Parti Dwyryd (loan Dwyryd). 2. (2v-c.br, ICe.), parti Bagillt (Mr. H. G. Morris). Unawd ar y delyn deir-rl.es gwobr 5-p. At- aliwyd v wobr. ond rhoed1 jini yr un i'r cys- taileuwyr tuag at eu costau. Unawd i f'liethod' dan 18, neu fechgyn o dan 16 oed (Caneuon Gwerin), gwobr 2p 2s. J. BopAie Jyevan, Maesteg; 2. (gwobr lp Is), Dora Parry, Grona.il.t-, a Grace Williams, Bar- ry (cyfartal). Unawd baritone, gwobr 2p. Mr. W. T. Rees, Ammanford. Triawd offenynol (pimo. crw^h', a sodd- grwth), gwobr 3p. 1, Miss Enid Lewis a'i pharti. Pontypridd rhted gwobr ychwanegol i Miss Duffet a'i pharti, Lerpwl. Canu Oaneuon Gwerin i Cor o Bliiit Ysgol heb fod dan 30 o niifer, gwobr lOp :lfs. 1, C'.r Plant Cybi (o dan arweinid Dilys Hughes, 9 oed); ail (gwobr 7p 7s.). Aberdyfi; 3, (gwobr 5p 5s), Godre'r B-erwyn, Corweai. Unawd i .fechgyn o idan 16 oed. gwobr Ip Is. ,1. Rhanwyd v wobr rhwng Donald Ros- ser, Llansamlet, ac Emlyn Evans, Rhos, Wrec- sam. Unawd i enet'hod o dqn 16 oed. gwobr lp I i. 1. Hilda Freeman, Abertawe; 2, "Beat- rice Parry, Cetfumawr. Umawd ar y piano i blant, gwofbr Tp. 1, Clem Sergeant. Maeslcr. Corau plint heb fod dim 40 mewn ndfer, am ganu (a) "Milwvr a Morwvr" (Dr. David Evans), i(b) "Drake's Drum" (Coleridge Tay- lor), gwobr lOp ilflb. 1, Gwynfryn, Wrecsam (yfr. J. R Jo-nes) 2. 2p 2s.K Nanty- ffynon School, Brid^nd. (Mr. D. C'. Watkins). OYFIEITHU. O'r Saesneg i'r Gymraeg (i rai dan 10 oed), gwobr lp lB. 1, Miss Elena Pugh Davies, Is- ] wyn. Camv.-n 2, (erwo'br 10s 6c.) Prvsor Rees, Llanrhystvd, ger Aberystwyth. O'r Gymraeg i'r Saesneg "Goleun'd'r Gog ledid" (i rai dan 10 oed), gwobr lp Is; 1. J. E. Daniel. Bangor; 2, (gwofbr 10s 6c.), Miss Margaret M. Jenkins, Pennant, Aberystwyth. LLEN, Treatnlawd. "Cyngrair y Ceiiliedloedd, gwobr 20p: 1. Parch Ma;rdiv Rees, Castell- nedd 2, Mr. J. Breeze Davies, Din as Maw- ddwiy. d Can y "Cynhaeaf' (heb fod droe 100 llitnell) j rai dan 20 oed, gwobr lp lis. 1, D. Math- ew Williams, Llanbedr, Soned, "T Bedd Di-onw," gwobr lp }Qs.: 1, G. J. Williaans, Llanbedr, a'r Parch Wyn* Williams, LJanystumJdw)" (cyfartal). Awdl y Gadair, "Y ProffWyd," gwobr 12p. 12s. a chad air dderw, Mr. A. D. Oed lyn Davies, prt;-athro Y sgol C-wrt Newvdd. Aber- kifi. ADRODD. Adrodd i fechgyn dan 13, "Ynys yr Hyd," gwobr lp Is. 1, Beiwiie Jones, ger, CastelliK-dd; rhi>ed gwobr arbe-raiig I vl-v;A Moses IVI Lerpwl. 3 AjdrocSd i blant o dan 12 oed, gwobr 10s 6c: 1, Munol W ilkams, Llangennech ail (gwobr- 5s) Alwen Ellk, Corwcn rhoed srwobr ar- bennig i Nesta Roberts, Lerpwl. CELF. 0>nllun n Rol Ani'iiydedd^ gwohr Ip Is. 1, J. Vaughan Davies, 'Wrec^arn. Line of Wash Drawing of Flowers ti rai. dan 14 oed), rhoed yr ail wobr i W. T. OWffi, Penrhyndeudraeth. Pastel Drawling of Butterflies in Different. Colours (d rai dan 14 oed), gwobr 7s 6c. 1, T Lawrence Edwards, LI uibttdrgoch, )10n; 3, (gwobr 2s 6c.). J. Ll. Thomas Llanbedr, Meirioraydd. Brushwork of Apple-blossom, Daffodil, OTid Bluebell, gwobr 7e. 6c. 1, Laurence Ed- wards, Lla.nbedrgocfh. Pen and Ink Drawing of Welsh Goat, gwobr 7s 6c: 1, W. A. Williams, Pwllheli; 2, (gwobr 5s) Laurence Edwards, Llanbedr- goch. DYDSP fAU CERDD. Unawd Tenor neu Bass Harry Lewis, Nel- eon, a David Chuhb. Pontypridd. p I Corau Merched Cor Merchod Rh^inni, o dan arweiniad Miss M. Richards. Una.wd Contralto Madame Lizzie Davies, Tonypandy. Prif-,gystadleuaeth Corau Me<ibio.n 1, C*or Meibion Nelson Lancashire; 2, Cor Meibion yr. Orpheus, Tredegar; 3. Cor Meibion Peai-y- graig. Traethawd Seisnig, oddeutu 60,0?0 o eiir- iau, testiyn, "Yr hyn a wnaeth Cymru i'r Ymerodraeth Brydeinig." Gwobr lOOp., rhoddediir igan berchenogion; y "Western Mail." Dyfarnwyd y Parch D. Davies. Pen- arth, Trn oreu. Traethawd, "Bywyid a gwaith Edward Sam- uel Robert Owen, Llanifrotihen. Cyifansodaii emyn 1, Hugh Edwards, (Huw- co Penmaen). Rhyl. Cyfansoddi emyn, "Dathliad Heddwch:" y Parch Willia-ni Morris, Ty Mawr, Mon. Adrodd i enethod dan 18 ood: "Ffarwel Dafydd y Garreg Wmi" .1. Miss May Wil- liams, Yetrad Gvnlais; 2^ Cecilia Williams, Abertawe. Set o Fancy baskets Eidward Davies, Toy Factory, Trefnant. Par o fenyg gwlan: Mr. A. M. Ivey, Lan- dore, Abertawe. (Gweler adroddiad llawn o'r gweithrediad- an ar dudalen arall).