Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
CREFYDD Y DYDD
CREFYDD Y DYDD (Gan Ohebydd) Nid oes neb sydd wedi arfer meddwl a •ylwi, nad yw heddyw yn sylwi ac yn medd- wl rhywbeth am grefydd, ao yn meddwl am dani yn yr unig ffordd v gellir, eef, yn ei phroffeswyr. Dyma'r drych a. gymer y cyff. redin ohonom i edrych ami, ao y mae inni bob hawl gyfreithlon i wneud hyn, oiblegid nid yw crefydd gwlad neu genedl yn ddim rhagorach nag fel y ceir hi yn mywydau y rhai a'i proffesant. A thrwy y drych hwn. golygfa. hrudd a thorcalonus i'r eithaf a gawn. A barnu oddiwrth fywydau mwyafrif mawr o broffeswyr crefydd yn y dyddiau byn, peth sal a thruenus iawn, yn wir, ydyw crefydd. IMyn rhai i ni gredu mai dylanwad y rhyfel sydd wedi dwyn crefydd i'r cyflwr y mae hi ynddo heddyw, ond y mae popeth yn protestio yn erbyn, ao yn gwrthddywedyd syniad felly. Nid dwyn oddi amgylch y cyf- lwr yma a wnaeth y rhyfel, ond ei ddatguddio a dyfod a chyflwr crefyddol ein gwlad 1 oleu- ni dydd. Daeth y rhyfel i ddatguddio beth oedd natur a, dyfnder ein bywyd crefyddol fel cenedl a gwlad, ac yn ol y datguddiad, prin y mae ein gwlad yn deilwng o'r enw o fod yn wlad Gristionogol. 'Ein ham can yn hyn o yegirif fydd ceisio amlinellu yr hyn sydd wedi dwyn ein gwlad i'r cyflwr cre- fyddol hwn. ORJEFYDD YN AIRFERXAD. Mae lliw ei ddechreuad ar bob peth ac nid yw lliw'r dechreu yn fwy ar ddim nag. ar grefydd. (Nac anghofier mai son am grefydd yr ydym, ac nid am Gristionogaeth. Nid pawflb crefyddol sydd yn Gristionogol. Arall yw bdb yn grefyddwr ac arall yw Bod yn Gristion. Hen syniad ddysgwyd i ni, er yn blant, oedd fod pawb yn grefyddol. Y mae pagan yn grefyddol. Ydyw, y mae y godi- nelbwr a'r meddwyn yn grefyddol, a pho mwyaf meddw fydd, mwyaf fydd swm ei gre. fydd a'i honiadau o honi. lOredwn yn ddi- betrus, mai un achos o gyflwr gresynus cre- fydd heddyw yw mai crefydd o arfer gwlad yn fwy na. chrefydd o egwyddor ailenedig ydyw crefydd v dyddiau presennol. Nid effaith yslbryd S'uw yn gymaint ag effaith yabryd yr 0e8 yr ydym yn byw ynddi. Y mae crefydd wedi dyfod vn fater o ffasiwn yn fwy nag yn fater o aileni. Daw dynion yn grefyddwyr pan nad yw eu bywydau ys- brydol yn cael eu cyffwrdd o gwbl gan ys- bryd Duw. Y mae'r Eglwys ar hyd y blyn- yddoedd diweddaf wedi bod yn derfbyn i'w chymdeithas a'i chymundeb rai heb unrhyw arwyddion o ailenedigaeth. Dyma un achos o gyflwr truenua crefydd y dydd. Gwnaed crefydd yn fater o arferiad gwlad yn fwy na mater o argyhoeddiad. Nid pechadur yn dianc am ei fywyd yw y crefyddwr, ond plentyn yn dilyn llwybr ei rieni a'i gymyd- ogion. Y canlyniad o hyn ydyw fod bywyd crefyddol yr oes DDYLFN-IDER NA GWIRIONEDD. .Nid yw proffesu crefydd, heb brofiad o'r ailani, ond adeiladu ty ar y tywod, ac yeh- ydig sydd eisieu i ddatguddio mai ty ar y tywod ydyw., Pan gollir reality o gychwyn- iad y bywyd crefyddol, ofer ydyw disgwyl i'r bywyd hwnnw feddu ar ddilysrwyad yn ei gynnydd a'i ddatblygiad. Os mai gweith- red allanol yw dyfodiad dyn i'r eglwys, allan. d. ac arwynebol fydd ei gysylltiad a chrefydd fel y cyfryw. Deued dyaion y pryd a'r man y mynnont at grefydd, ond dylai cymeriad ys- brydol yr eglwys wrthod iddynt ddyfod fel. y mynnont. Yn y blynyddoedd a aeth heib- io gallaeai unrhyw un fod yn grefyddwr ond iddo gyHawni nifer o weithredoedd a ystyrid yn grefyddol. Y canlyniad yw fod ein cen- edl wedi magu math o gymeriad crefyddol, nad oedd yn effeithio nemor ddim ar gyflwr ydhrydol yr oes. Nid crefydd Ieau Grist yw yr eiddom heddyw, ond math o gau grefydd sydd wedi ei magu yn ei chysgod ac o dan ei henw. Yn y gorffennol buom yn meithria math o gymeriad crefyddol na chyffyrddai i'r graddau ileiaf a bywyd ysbrydol dyn, ond y mae'r cyiian yn troi o gylch nifer o bethau alLanol 6ydd yn perthyn iddo. Y mae cre- fydd yn fwy o gynnyrch y farn gyhoeddus ac o arier gwlad, yn fwy nag ydyw o gyn- Dyrch argyhoeddiad personol, a'r canlyniad o hyn yw ei bod heb ddyfnder Ilia gwirionedd. Y mae ein syniadau am gymeriad heddyw yn arwynebol ac annigonol hollol-yn wir, nid yw ond gwi&g i'n gwneud yn gyTneradwy gan gjTndc't hcs, ac yr ydym wedi anghofio i feaur heloeth iawn fod gwahaniaeth rhwnig reputa- tion a cliarictor—neu rhwng y cymeradwy a chymeruid. Yr ydym wedi cyfeiliornu drwy iynio mai ein cymeriad yw yr hyn ydym yng ngolwg dynion, ac nid yr hyn ydym yng ngolwg Duw, a'r canlyniad o hyn yw fod gwerth a dylanwad cymeriad wedi ei golli. Tynnasom gymeriad i lawr o'r hyn ydyw dyn i'r hyn a wna dyn, ac a'i diorseddasom yr un atnaer. Wrth golli dyfnder o grefydd gwnaethcm hi yn arwynabol. Ymffrostia rhai yn BANIGfDHR. EU OEiEFYDD. Pan gollwyd dymder o grefydd, eangwyd ei Cherrynau yn ddirfawr. Y mae popeth yn grefydd yn -,yi-d miloedd heâdyw-o'r Oymun Eglwysig i bleaerdaith yr Ysgol Sul. Collasom bendantrwydd ohoni, fel erbyn hyn y mae popeth mor gvvsegredig a'u gilydd, ond eu gwneud yn enw crefydd. I lawer o gre- fyddwyr heddyw nid oes wahaniaeth rhwng y tymhorol a'r ybrydol-rhwng gorchwylion y dydd a chyfarfod gweddi yr hwyr. Y can- lyniad o hyn ydyw fod dyn wedi disgyn i'r iath gyflwr fei a., i dybio fod treulio ei holl an user, ei :eddwf a'i ynni i'r byd mor gre- fyddol a'u rhoddi arallor gwasanaeth y Duw byw. Ceir gweied dynion na roisarrt egwyl nac hamdden i bethau ysbrydol ar hyd yr wythnos yn uchaf eu clyeiuiu ar y Sabath, yn rhoddi eu holl amser i ddal y byd; ymhon. ant maent hwy sydd yn dal crefydd hefyd pan gant gyfle i'w honiadaeth. Proffesant eu bod o ysbryd eang, ac y maent mor eang fel y tybiant y gall bydolrwydd ac ysbrydol rwydd wisgo'r un fantell. Mewn difri, a ydyw yn eyndod o gobi fod crefydd wedi dyfod i'r dytflwr y mae ynddo heddyw? Aberthasom onestrwydd a chywirdeb ac ym- roisom i honiadaeth a rhagrith yn fwy nag i wir fywyd ysbrydol. Mae mil a mwy o beth- au yn datguddio hyn i ni heddyw. Onid yw yn wir cyffredinol mai rhai o'n harwein- vryD yn y blynyddoedd cyn y rhyfel yw meini rhwystr" y dyddiau hyn yn yr eg. lwys¡ ? Y mae i bob rheol ei heithriad, ond ymddengys i ni fod yr eglwys yn y dyddiau yma yn cael ei rhedeg gan ddwylaw amhri- odol. Pa eaboniad elllr ei roddi ar y ffaith fod cyiangoi-ff yr eglwys yn barotaoh i cryd- nabod a symud yn yr hyn sydd deg a J'hyf- lawn na'r blaenoriaid a'u diaconiaid ? Oym- J mater o gydnabyddiaeth y weinidog. ae jj° fewn • cyIc^ ein hadnalbyddiaeth gwyddom am nifer o eglwysi a roisent gyd- nabyddiaeth well i'w bugeiliaid oni hae fod y blaenoriaid ar y ffordd a mwy, gwyddom am rai o'r cyfryw eydd wedi gor. fodi r ewyddogeerth i symud yn y mater hwn gan yr eglwysi. Beth ddywed y ffedthiau yma os nad ydynt yn dweyd fod yr eglwys wedi llithro i ddwylaw yr anghymwys? Wrth fynegi ffeithiau fel hyn md ydym heb gofio am ffeithiau gwahan- yn dangos a phrofi fod ereill Tw cael, ft dyne yw golbaibh crelydd y dydd. Ond mynegasom y ffaith i brotfi mor arwynebol ac allanol yw crefydd hyd yn oed yn mywydau mai o n harweinwyr crefyddol. Un ffaith arall ac aml\\ iawn a welir heddyw yw y I berthynas ftinwys cydd rhwnig OREOFYDID A PHFQHOD. >tOfn-%vn nad oes gan grefydd y dydd ddim 1 w ddweyd wrth bechod. NH oddef dro?- eddau, ond yr un pryd y mae'n cau ei llygaid ar rai o r peochodau gwaethaf a mwyaf ys geler. Os cosbir dyn am fod "yn feddw ac afreolue, diarddelir ef gan yr fSglwya, ond y cenfigen, hunanoldeb a balchter yn gwbl ddigerydd mor bell ag y mae fcrefniadaeth vr yn bod. Gall v crefyddwr drofeddu IL fvnno, ond i'w drogeddiu fod o'r tuallan i awdurdod yr heddgeidwad gw'adol. Yn ei chylch arferol o ddisfgyblaeth nid yw'r eglwys heddyw ond degymuvr ani-s a'r cwmin, ac y mvned herbio i bethaix trymaf y gyf- raith." Y Iln-o hon yn seMl a ddifrifol ar "beawu, ac r-id yw'n syndod fod crefydd srvf- tiiidrefnol wedi dyTod >r adwy y mae ynddo heddyw. Y mae malais, enIlrb a drwgdeim- lktd yn uwch eu pennau vn yr eglwys naz y maent hyd yn oed yn y bv-i. O'nwn yn ami fod mwy o~ gsmad a chymydognr'h dda i'w ,gnvoled yn y dtifarn nap sydd wHjh fwrdd y A'r drwg yw nid oes yng ngallq ys
AMAETHYDDIAETH
AMAETHYDDIAETH (Gan Ffermwr) GELYNION Heblaw swyddogion y dyddiau presennol— later day saints," yn ol un awdurdod—y mae gan y ffermwyr filiyriau o elynion gwaeth, sef pryfetach a thryohifilod. Dioddeia cyn- nyrch y tir, nid yn unig maesydd. agotred, ond perileni a gerddi, oddiwrth bla difaol flwydd- yn arol blwyddyn, weithiau fwy ac welthLau lai. Nid wyf yn aicr iawn fod torraeth y ffermwyr yn synio'n briodol y fath golled a. dinystr a achosir i'w cnydau gan y pethau uchod. Sylwodd y ffermwr lawer gwaith ar ei hadau yn egino ac yn cychwyn yn ardder- chog, ond yn.fuan iawn troai ei falchter yn siomiant a'r geixiau nesaf a glywid oeddynt, "1:Mae rhywlbeth fel tasa fo yn yau yr egin acw, yn enwedig y rwdins"; ao yna bydd y ffermwr yn troi at ei gymydog ac yn gofyn, "'Wyddoch chi ddim beth sydd yn beth de, at stopio yr hen bryfaid yma?" 'Pan symier i fyny golledion y cropiau oher- wydd ymoisodiadau y pest, pryfetaf fe ddyw- edir eubod yn SWID enfawr iawn, ac yn hyt- rach cyn'hyddu aa nid lleihau y mae'r golled er holl gynghorion a gallu awdurdodau am- aethyddol i ddinystrio'r pryfetach. Po fanylaf y sylwir ac yr ymchwilir mwyaf amlwig yw dinystr y man luoedd hyn. Fe wneir cyfrifon igan rai gwyddonwyr er rhoddi rhyw fath o syniad am y rhyfel barliaus a ddylid ei chario'n mlaen yn erbyn pryfaid « thrychfilod. Hefyd, danghosir trefn natur o gadw pethau mewn cydbwysedd, a'r rheswm fod ymyriad dyn a hon yn peryglu'r pla. Dan y penawd Adar Gwylltion a, Phryfet. ach," y mae un, Dr. Collinge, am ddydd Ma wrth diweddaf, wedi ysgrifennu colofn -ddiddorol i'r "(Daily News," a cheisiwn ymhella-ch roddi bsraslinelliad a rhai ffigyrau o'i chynn-wys, gan y dylai fod yn addysgiadol i bob ffermwr. lMae'n perthyn i bob coedan a phlanhigyn o'r braidd, eu pryfetach ymosodol arbennig. Denigys hyn ar unwaith mor niferus yw tyl- wytliau y pryfyn a'r llanast dinystriol dan sylw. Y rheewm fod eu cynnydd e'u Iluosog- iad yn enbyd ydyw fod y perllenydd, y gar- ddwr, a'r ffiarmwr yn cynhyddu a lluosogi eu planhigion a'u llysiau. Paratoir felly or- gyfiawnder o ymborth i'r tnrchfilod llindys. aidd a'r chwilod. Mae'n gytfredinol wybydd- us bellaoh fod pryfaid ar ol eu deor o'r w-yau yn cymeryd y ffurf o gynrhon neu lindyst am gyfnod o amser yn amrywio i fyny i 60 niwrnod. Yn yr ystad yma mae'n anhygoel gymaint o wyrddlesni a. ddifant fel ymborth. Nodir fel enighnaitff fod llindyst un rhywog- aeth yn difa dail tyner coed ffrwythau i'r graddau o 86,000 gwaith bwysau'r trychfilyn ar ei ddeoriad. Trwy gyfrifiad manwl pell- ach canfuwyd fod ooeden cherry arbennig yn cario ar ei dail y rhif anferth o 12,000,000 o'r bodaoh difaol hyn. Gwelir ar unwaith, gyda'r fath drychfilod gwancus a'r fath nifer ohonynt beth all tynged cyffredin iawn coed iffrwythau fod heb rhyw ymyriad oelfyddydol i'w gwrthweithio. Y casgliad ydyw gan fod llysiau y fferm a, pherllannedd o bob math yn cael eu lluosogi y rhaid hefyd fod trychfilod yn Iluosogi yn gyflymaoh, ac fod yn hanfodol bwysig cymeryd pob camrau celfyddydol i'w gwrthweithio. Trefn natur o iaintoli pethau yn y cysyllt- iad yma ydyw rhoddi'r naill greadur i ddifa'r llall. Y cymwynasydd mawr, yn enwedig i fferm. wyr, ydyw'r aderyn, nid pob aderyn chwaith. Ond nid yn unig y mae'r adar man yn siriol- defb gyda'u caN a'u prydferthwch. Y maent yn fendith annhraethol hefyd. Profir y bydd yn rhaid i aderyn o faintioli yr ehedydd bach gael tua chwe' phwys o ym- borth i'w gadw am flwyddyn. Mae llawn hanner yr ymborth yma yn igynhwysedig o bryfaid a llindyst o rhyw iath. Buasai 10,000 0 aclar o'r maint uchod yn gyfrifol am ddinystrio 13A tunnell o bryfetach fel eu hym- borth. Dangnoeir ymhellach y rhaid i'r fron- fmith ac adar cyffelyb gael tua 336 o brytoid a llindyst at eu cynhaliaeth I)ob dydd yn ei ddydd. Yn ystod misoedd Ebrilf, Mai, a. Mehefin, fe ddiieir gan bob un o'r adar gwerthfawr yma tua 30,000 o'r pie. dinystriol dan aylw. Wrth gario ffigyrau cyffelyb ymbellaoh gellir canfod y fath ddinystr enbyd a wneix ar gynnyrch y tir gan rywogaethau y pryfaid, a'r fath fendith amhrisiadwy ydyw yr adar bach. Ar bwys ffeithiau profecfig a.'r ysgrifennydd ymlaen i hawlio amddiffyniad y gyfraith rhag dinystrio'T adar bendithiol hyn mewn unrhyw fodd, a dywed y dylai'r ffermwyr a'u holl egni geisio eu hamddiffyn hwy a'u nythod, gan eu bod ei gymw-yi-iuyddion pennaf. Gymaint o gwyno ao o lafur ychwanegol ( sydd wedi bod ynglyn a'r gwraidd gropiau I eleni oherwydd y pethau uchod. THie'r brain 'hefyd wedi peri llawer iawn o flinder a ohoHed wrth geisio hel eu tamaid ymye-g y trychfilod sydd yn hei'gio'r tir. Maent yn cael ga-fa-el amynt o dan wraidd y planhigion swedge" fel rheol, a syndod gymaint o 'lanast a wmmt ar aceri o dir wedi i'r plan- higion hyn gael eu teneuo. Yn yr achos yma ni chred y ffermwr, hyd yn hyn, fod y trych- I filyn a geisia el pan yn ei gae rwdins yn gwneud mwed yn y byd. Y fran yn yr achos yma ydyw y gelyn mawr. 'Does dim dwy- waith nad dau aderyn igelynol iawn i'r fferm- wr Xdyw y fran a'r golomen wyllt. Gyda I Haw, beth sydd wedi dod o'r hen ffrindiau tyrfus ond, diddan er hynny, y gornchwig- len ? Y mae wedi colli o'r tir er's niyw ddwy flynedd. J?yddai heidiau ohonynt yn bvgwth Xn feiddgar gykh ein pennau gyda'i "pi.wi," pi-wi ddiddorol pan yn gwarchod ei rhai bach hyd y maesydd. Ored y fferm wr vn lied gyffredin mai un o'i gymwynasyddion yw yr edn brydfertly wisgi hon. Beth yw'r rheswm, tybed, am eu colli mor frwyr? Ai caledi'r gaeaf ddwy flynedd yn ol ynte'r ys- bealio diddiwedd ar eu nythod? Os v di- -weddaf rhaid rhoddi gcreu ar unwaith "i hel eu hwyau faint bynnag y pris a geir am dan- ynt. Dymunwn roddi awgrym i'r ffermwyr i rwyistro i neb gerdded v tir i hel en nythod hyd nes yr adferent eu rhif o leiaf. 'Nid oes bwgo.n brain" chwaith na'r gornchwig. len. Owae i'r fran ddaw i'r maes y ibo hi yn magu ei chywion, ac y mae'n hynoj hoff 0 r tir coch i'r pwrpaa.
IGWASANAETH MR. LLOYD GEORGE
GWASANAETH MR. LLOYD GEORGE Gwrthod Diolch y Senetld Yn Nh-y r Cyifredin, ddydd Iercher, gof- ynodd Cynnol Syr J. F. Remnant i Arwein- ydd y Ty (Mr. Bonar Law) a luaeai yn trefnu amser i drafod y cynhygiad roed ganddo ef 1 ddatgan diolchgarwch y Ty i'r Prif Weini- dog am ei wasauaetin gwerthfawr yn ystod y rhyfel ac yn y Gynhftdledd Heddwch. Dywedodd Mr.'Bonar Law ei fod wedi dod a'r mater gerbron y Prif Wedriidog, a.'i ddy- muniad ydoedd am i'r cynhygiad beidio cael ei ddwyn ymlaen.
IAITH Y WLAD A'I THELEIDION
IAITH Y WLAD A'I THELEIDION (Gan Feuryn) 1. LLYDAWIAID [Mao pob Cymro'n gwyibod rhywbeth am y Llydawiaid. Yr ydym wedi ein magu yng nghanol traddodiadau amdanynt; a gwyr pawb ohonom fod trigolion Llydaw yn perth- yn yn agos i ni, a bod eu hiaith yn dra thebyg i'r Gymraeg. Cawsom gyfie lawer gwaith i ymgydnabyddu a rhai ohonynt pan ddeuent .Y yn heidiau i'n gwlad i werthu wynwyn. Difyrwiiith rhai Qymry oedd ceisio ganddynt siarad eu hiaith eu hun i edrych a fedrent ddeall peth ohoni. "Bedi enw dy gartro. di Y" ebe cyfaill i mi wrth un ohonynt flynyddoedd yn ol. "Wern Isa," ateibai'r Llydawiad, yn groyw ddigon. Mae llawer iawn o airiau yr un ffunud a'u gilydd yn Y GY-NDRKEG A'U LLYDAWEG, ac y mae priod.ddull y ddwy iaith yn dra chyffelyb. ^ia yw'r geiriau yn ymddangos mor debyg i'w gilydd mewn print ag ydynt tiewn gwirionedd, oherwydd gwahaniaeth or- graff, Ceir "i," "e," neu "ei" yn y Llyd- aweg lie ceir yr "y," pan gymer ei sain eg- lur, yn Gymraeg, er enghraifft. Bez" y gelwir "ibys" yn y Llydaweg, a diz" yw "dydd." Mag lliawg o eiriau cyfystyr, neu ogyfystyr, heb ond rhyw un llythyren yn eu gwahaniaethu yn y ddwy iaith, megis (CYLU- raeg) "llaeth," tair," glaw," "troed," "rhedyn," gwenith," "haidd," etc. Llyd- aweg)» llaez," teir," glas," "troad," "rhadyn," "gweniz," "haiz," etc. Pe gellid M AiBWYSIADU 'iR UN ORGRAFF i'r ddwy buasent yn dra thebyg i'w gilydd. Dywedai'r diweddar Gochfarf icfdo ef gael ei synnu'n fawr gan delbygrwydd y Llydaweg i'r Gymraeg ar dafod pobl Llydaw. "Ci du" y gcl went y creadur byohan a redai ar ol ei gerbyd, yn union fel y gwneuthai ef ei hun yn Gymraeg. Gofynnent iddo a hoffai gael dwr pur" yn ddiod, ac a gymerai ef gawl," "cig," "bara menyn," ac "afalau" ar eu hoi cyn mynd i'r "gwelv." Pa ryfedd ei fod yn teimlo'n hollol gartrefol yn ea mysg? ,Mae'r iaith honno—y Llydawe-yn cael ei siarad eto y GAN GANNOEDD 0 F1L0EDD o bdbl Llydaw. lDioddefodd ei llenyddiaeth gyfredol yn fawr iawn yn ystod y blynydd- oedd diwethaf. Gcyrfu i'w meibion glewaf a mwyaf gwladgar ymuno a'r fyddin, ac nid "-gorfodaeth" mohoni, yn wir, canys nid oes yn Ffrainc bobl fwy teyrngar na'r Llydaw- iaid. LN-id oedd ym Myddin Ffraino well milwyr, ymhob ystyr, na. hwyntwy; ac erys eu igwrhydri ar faes y gwaed yn glod bythol i'w gwroldeb. Yr oedd tua ohan' mil ohon- ynt ym Myddin F'frainc yn aniser heddwch, a chymaint arall a hynny yn y Llynges. !lo.e'r Llydawiaid yn enwog erioed fel mor- wyr. "Arfor," yn wir, yw hoff enw'r Llyd- awiad ar ei wlad, ^ef Armorica" 'r bobl ddysgedig. Bu ymadawiad rhai o brif wlad- 11 garwyr Llydaw a'u mamoro" yn ystod BSLYNYiDDGEED Y RHYFEL yn gryn a-nfantais i'r bywyd cenedlaethol. Kihyw un neu ddau o'u cyhoeddiadau a oroes- oedd y trychineb, a golwg llwydaidd i'r eith- af sydd arnynt hwythau. Y gwr a wnaeth fwya.f dros iaith a lien y wlad yn yr oes hon yw Taldir—Ibardd a lienor ac areithiwr gwych, a gwr sydd a'i galon fawr yn oddaith o gariad angherddol at ei wlad a'i genedl. Aiberthodd ef lawer ar allor gwladgarwch Llydaw, a dywedir ei fod yn lied ddigalon bellach wrth we!ed effeithiau ei lafyr mawr dros ei annwyl wlad wedi eu sigu/bo ymaith yn rhv|erthwy'r gmd. Yr cedd ei ei hun yn swyddog dewr 11 YLNI MYDDIN FtFORAINIO, ac fe'i clwyfwyd fwy nag unwaith ar faes y gwaed, Ychydig iawn, yn ol yr herwydd, o feirdd a llenorion Oymru-a ymunodd a'r Fyddin Brydeinig, er i ninnau deimlo'n colled i raddau, ond dywedir i bob bardd a lienor Llvdewig ymrestru ym Myddin Ffrainc, A lladdwyd amryw ohonynt, ac yn eu plith mi goleuadau disglair iawn. Mae Llydaw len- yddol mewn galarwisg dromddu heddyw. Eto nid yw'r iaith wedi tren'gi, fel yr aw'gryTm- wyd a diau yr ymadfywia ar ol y gwae a'i dirlethodd. Boed bendith ar ymdrechion cariad ei choleddwyr. Nid yw'r LLYIDAWIAD YN FFRANClWR mwy nag yw'r Oymro'n Sins. Cam gymer- iad mawr fyddai tybied ma.i rhyw Ffrancwr taleithiol yn siarad Llydaweg yw'r Llydaw- iad. Y mae n dra gwahanol i'r Ffrancwr mewn lla.wer o bethau. Gwr crefyddol yw ef, ac nid gwr di-ffydd fel ei gymydog; a thra mae poiblogaeth Ffrainc vn mynd leilai, heb gymorth y cleddyf a'r fagnel, y mae pob- logaeth Llydaw yn cynhyddu er gwaethaf difrod y gad. Ac yn hyn o beth eto y mae'r genedl fach honno fel ei chwaer yng Nchym. ru. Oyfrifer am y ffaith fel y., mynner, y ffaith ydyw mai cynhyddu'n gyflym y mae poblogaeth (ymru, tra. mae ptfeiogoeth Iwer- ddon yn lleihau, a phoblogaeth Lloegr a.'r Allban yn cynhyddu'n araf, araf. Yn ol yr herwydd, mae poblogaeth CymlU yn CYNHYDDU GYlMADNT DOWYWAITH a phoblogaeth Lloegr. Ond son yr ceddwn am y Llydawiaid fel cenedl annibynnol i'r Ffrancwyr. Gwir eu bod heddyw o dan ei iau ef, ac nid iau esmwyth mohoni ohwaith. iHoffa'r Ffrancwr dorsythu ynig ngwydd byd fel oarwr rhyddid a chydraddoldeb, ond gor- mesu y :bu ar hyd y blynyddoedd meithion ar y genedl fach Lydewig, a drig yn ddiniwed yn ei ymyl. Prin y bu trais yrwsax Boland yn ivaeth na'i drais ef ar ei gymydog hedd- ychhjii. Yr oedd gan Lydaw ei senedd ei hun tan Y OHWYDDCRJOiAD FFRiKiNK^IG, ac nid da gan drigolion Llydaw gofio am y terfysg hwnnw oblegid dyna'r pryd y dvg- pwyd oddiarni ei hannibyniaeth. Dywedir bod hen senedd-dy'r wlad i'w weled hyd v dydd hwn ym mhriif ddinas Llydaw, sef .Rennes; a gofelir yn gariadus amdano, nid yn unig o barch i'w hanes, ond am fod y Llydawiaid yn parhau i gredu yr adferir idd- ynt eto eu hen annibyniaeth ooll. GobeitMo y oaiff Llydaw, ar gwledydd Oeltig eraill waredigaetfh fuan. Er gwaetliaf gorthrwm gwleidyddol. a phob rhyw ddylanwadau croesion ac anghydryw, y mae'r Llydawiaid wedi parhau'n ffyddlon i'w SEFYDOADAU OEJNIEDiLAFTHOL, ac yn y sefydlLndau hynny y mae gobaith iechydwriaeth^ y wlad. Qynhelid yno flyn- yddoedd yn ol gyfai'fodydd mawrion a brwd- frydig ar gynllun ein Heisteddfod Genedl- aethol ni, a gobeithir y ceir eu cynnal eto cyn bo hir gyda mwy o lwyddiant nag erioed. iDylifai'r bobl o bob parth o'r wlad i'r cyrdd- au hynny, a llifai Ilanw'r teimlad cenedlaeth- ol yn uchel iawn. Nid oedd neb yn amlycach yno na Thaldir, a chaffai ei areithiau hyawdl ac angherddol ef ddylanwad mawr aT y bobl. Siaradai a hwy yn EU HIAITH DLOS eu hun am eu deHrydau cenedlaethol, ac an- ogai hwy i achlesu a meithrin pob rhinwedd a berthynai iddynt fel cenedl a chynghorai hwy vn arbennig i lynu'n ddiollwng wrth eu heniaith ac i ymegnio i gadw'n fyw eu han- niibyniaeth. I'w dyb ef, trychineb fyddai i'r igenedl gael ei llvncu gan y genedl gref a'i llywodnaethai. Clai hyofcledd ao angerd-d teimlad Taldir effaith drvdanol ar v dorf o'i 'gydwladwvr, ac yr oedd ei ddylanwad yn fa AT ar adran helaeth o'i genedl. 'Er iddo, oherwydd y rhyfel, orfod gwerthu ei eiddo yn Carhaix, lie bu yn argraffu llyfrau a phapurau ac yn g-weithio'n efgniol "i yrru'r hen wlad yn ei blaen." srobeithio v aaiff eto rwydd-deb i eario'r gwaith da yn ei flaen yn y blynyddoedd a ddaw. Dywedir bod y Llydawiaid yn hoffi'n fawr GLY/WFD AM GYMRU, a g-a 1 want ein gw'ad ni yn "Hen Wlad eu Tadau," a mawr yw'r croeso a roddi i Gymro a vmwelo a Llydaw. Gresyn na ellid lluosogi cvfleuMerau cymundeib rhwng y ddwy wlad. Ni allai ond daioni ddeillio o'r gy'athrach. Miawr o beth yw cael cydymdeimlad cym- rodyr mewn cyffelyb brofedi,m-ethtiu. oanys megis ag y gorthrymir ar Lydaw fran Ffrainc y srorthrvmir arnom ninnau ?an Loegr rag- rithiol. Efallai v daw'r brenddwyd o uno'r cenhedloedd Celtvr i ben rywdro; ond y ma» un peth yn bur sicr, sef na ddiw'r breudd- wyd byth i ben os mrhawn ni i gysgit. rV-iid inni weitHo allan ein hiehyd- wriaeth ein hunain, heb ofn na dychryn, ac y mae'p hea bryd inni ymystYIian.
PARLWR Y BEIRDDI
PARLWR Y BEIRDD (Dan Ofal Meuryn) y farddoniaetb fel y oarilyn "Meuryn," swyddfa'r "Herald," Caernarfon. HAWEN.-Diolell yn tawr am ganig mor dlos a tliyner. ♦ J. R. TRYFANWY.—Cainc dyner a dwys eto. Diolch. ♦ LLWYD ERYRI.— Dau englyn liit-hxig a phert iawn. Melys moes mwy. MIN MENAI.—Treiwch each llaw ar ryw- beth heblaw 'englyn weithiau. Mae eich cyfaill J.R.T. yn newid ei dant yn dra swynol. • Y BARDD BACH.—" Engir" yw'r gair, nid "engur," a dyna'r-pam y newidiais y llyth- yren ynddo. Bydd yn dda gennyf glywed oddiwrthych bob amser. B. CEINFRYN JOES.-CloeSO fel arfer. "MERCH Y MYNYDD."—Yr ydych yn ymsionci yn e:oh cerddediad. Dyfalbarhad piau hi; ac y mae'n dda gennyf eich bod chwi y n penderfynu mynd ymlaen." Bydd, mi fydd yn dda gennyf glywed oddiwrthy-ch bob amser. Cofiwch o hyn allan mai gair un sillaf yw gloyw." « A. M. 0., DINAS LLYN.—Drwg gennyf na ellir cyhoeddi galargerddi yn v golofn hon. Dywedaia hynny ddwywaith neu dair o'r blaen, a gobeithio y bydd i'r beirdd gofio hynny, fel na siomer neb. Y mae'r penillion hyn yn rhai eithaf naturiol a llithrig. Bydd yn dda gennyf gael can ar destun arall oddi- wrthyoh. G.O.-Yr ydych yn gofyn ai cywir y gyng- hanedd yn y cwpled hwn:— D.yna gap y blodyn gwych Yn ymagor yn orwych. Mae-'r gyng'hanedd yn gywir yn y ddwy linell, ond y mae'r cwpled yn anghywir er hynny. Cofiwch unwaith am byth na wna. llinell yn cynnwys cynghanedd lusg mo'r tro yn ail mewn unrhyw gwpled, a chynghanedd lusg, wrth gwrs, sydd yn vr ail linell uchod. Gyda lla.w, beth a oiygwch wrth "gap" blodyn? Ao onid peth go ryfedd fyddai gweled un- rhyw fath ar gap yn ei agor ei hun? » NOODED A'I DAL. Disgynnai yr eira drwy'r dydd, Cryf chwythai y gwynt, Griddfannai yr awel yn brudd Wrtih grwydro i'w hynt: Daeth mam efo'i baban i'r drws Am nodded a bwyd, Ni welwyd un babap mor dlws, Na mam oedd mor Iwyd. Rhoed ymborth ar aelwyd oedd lan, A nodded i'r ddau; Cydeistedd a wnaem gylch y tan Nes oedd hi'n hwyrhau, A'i deigryn diotchodd y fam, A'i dlysni y llall, Noswyliodd y ddau yn ddinam Heb angen na phall. Tra rhuai y storm yn y nen, Ffodd cwsg a'i holl swyn, A chlywem lais angel uwchben Yn canu mor fwyn,— Ddaw byth i chwi storm yn y byd ,Heb nodded eich Duw, Eich calon sydd gartref mor glyd Lle'r noffa Ef fyw. —HAWEN • HIRAET-H ALLFRO. Mae Hendre' nhroed y mynydd, Yng nghanol grugog ros, A Lonna' mywyd unig, Fel seren loy wa'r nos: Nid wyf am enwi'r fangre, A'r pam a wyr y Nef,— Mae gennyf innau air neu ddan Rhy ddrud i stryd y dref Hynafol iawn yw'r Hendre, A chyfaill cynta'r fro; Nid eang mo'i ffeneatri, Ond cadarn brig ei do; 0 lawnt y drws caf weled Y mor i'r gorwel maith,— Gweld Ynys Fon. a Menai lan- 0, maddeu' ngruddiau llaith I Bu yno am flynyddoedd Anwylaf dri o blant.— A gwybu'r ty a'r teulu Am lawer melus dant: Ond wele, daeth y Rhyfel, A'i ol drwy'r lie a gei,- Rhoes friw am oes i Ieuan fwyn, A beddrod pell i Ddei! Mae dwy helygen wylaidd. Yn siglo' nghae dan ty,- Ni wyddom pwy a'u plannodd, Ond meddai gariad cry'; A phan gaf innau orwedd Yn hirfaith hun y Glyn, Can Gwen yr Hendre' nhelyn wael Dan gangau'r helyg hyn! -J .R. TRYFANWY. ♦ YR ALLOR. Man addas cymun neu weddi—y saint, Mae swyn dwyfol ynddi, A 'hudol fan priodi, Neu borth net i'n hebyrth ni. ARWR Y V.C. Un fyn o ing neu safn tiigau-eralfl Yw'r arwr di-ofmiu; Ni wrthyd wneud aberthau- Trwy gur rhed er trugarhau. LL WYD ERYRI. ♦ OCRAETH. Creu aeth o hyd wna Ocraeth hen,—heil elw Halog ym mro augeu Dwg ei wae yng nghysgod gwen, A'i loes yn rhith elusen. CYNNYG ARALL. Helynt iiigol plant an.gen-i Ocraeth Yw sicrwydd am fargen" E wan hwn lu o dan len Siog laeswisg elusen. —MIN MENAI. HIRAETH. Enaid yn b] Iiio'i hunan—yw Hiraeth Am ryw orwech Ganaan T-f wen a fyn leddfu anian Dau wiw a roed ar wahan. I ETO. Hiraeth eilgir a'i frath ingol-a geir Yn goab i'r "absennol": Hyd lan wedd adlunia ol Y miniog wewyr mewnol. —Y BARDD BACH. • # Y BLUEN EIRA. Oiiwai hudwy o grych aden-yr awel Eiryog yw 'Pluen, Y gawod od, a'i throed wen Ail li'i dan wawl heulwen. j ETO. Iach a glan feich goleiiiii-ne oerfel, Ar ei gvrfa danlli. Ydyw'r B'iieit wen heini, A pherlau ar ei ffril hi. YR YWEN. D.hafal bieu rhwn? deufyd—yw'r Ywen, Dan li.w'r nww loywbryd; "•ych/iolaeth Hiraeth o 'hyd Yw a geir ar fill gwerytl. ETO. Glas ei huijyan—-glwvs as wedd—yr awyr I Yw'r Ywen syn. ryfedd; Lied ei brig mewn unigedd I wylio'n byd ar lan bedd. —B. CEINFRYN JONES. • Y FWYALCHEN. Aderyn du glovw bluen.m,-iin ei goes., Mwyn ei gan a Ha wen Olwys yn wir, dan eighs nen, Ei fir ddyrif ar dderwen. (Parhad Y. y gelofn nesaf).
———11 LLITH Y LLEW
———11 LLITH Y LLEW EISTEDDFOD CORWEN Y FFAU, Noe Sadwra. Mac Eisteddfod Genedlaethol Corwen ymhlith y petliau a fu erbyn hyn. Da gan bawb cedd ciywed iddi drol 'it liwyddiant cyllidol. Liwyddium:>, yn wir, a fu holl eis- ot.eddfodau Corwen, gydag eitlirind neu ddau, ac yr oeddis yu disgwyl y byddai'r Eisteddfod Genediaethol hefyd yn liwyddiant yno, ac yr ydys yn ilawenhau na siomwyd y disgwyliadau. Yn ol yr adrofldiadau a gyhoeddwyd, bydd yr elw oddiwrth yr Eisteddfod eleni yu gannoedd o bunnau. Gu-beithio y bydd i'r Pwyllgor dalu'n anrhydeddus i'r beirniaid llenyddol fu'n eu a. Yr arfer gyffredin ydyw talu cyflogau da i leisniaid y gerdd, a rhoi rhyw gii-dwrn bychan ;'r beirniaid eraill. I'r gwrthwyneb y dyiai pethau fod. Y cwbl a wna beirniaid v gerdd yw myned i'r Eistedd- fod a gwrando'r calia-ar agwedd rhai'n diofalu—a gwneuthur yehydig o sylwadau. arnealladwy ac annghysylltiol, fel rheol, ac anfoddhau'r mwyafrif o'r gwran- dawyr bob amser; a. chant hwy dal sylweddol am eu gwaith. Nid felly'r beirn- iaid lien. Golyga beirniadu lafur mawr idd- ynt hwy. Nid gwaith bach yw darllen yn ofalus y lliaws mawr o gyfansoddiadau a dder- bynir, ac wedi hynny sgrifer.nu sylwadau ar bob un ohonynt, gan wybod y mesurir ac y pwysir popeth a ddywedir ganddynt gan feirdd a llenorion, doeth ac annoeth, drwy Gymru benbaladr. Gwerth muaudol yn umg y sydd i'r beii-iiiadaethan cerddorol, ond v mae gwerth parhaol yn y beirniadaethau llen- yddol, yn enwedig mewn rhai ohonyrft. Teg felly yw talu'n well i'r beirniaid llenyddol, j'm bryd i; ac nid oes amheuaeth nad annheg- wch o'r mwyaf yw talu llai iddynt. Cofied Pwyllgor Corwen hyn mewn ritd. YR EISTEDDFOD A'tl. COLEG. Traddododd yr Atiiro W. J. Gruffydd, M.A, anercniad tra diddorol yng nghyfarfod cy. taf Cymdeithas y Cymrodorion a gynhaliwyd yn Ngherwen ar bexthyiuis yr EisLeaaiuu Colegau. Yr oedd yn hawdd canfod i ba ochr y gogwyddai'r Athro. Tynnodd- bortread o gynnyrch nodweddiadol )1' Eisteddfod—y -bardd a'r lienor Cymre:g, ac o gynnyrch ein oolegau-y iiais-addo/wr. Nod eitiiai y cyn- taf, ebr cf, oedd addysg a diwylliant, a nod y llall oedd- aur y byd hwn. Llwyddo yn nherm- au masiiach oedd cyrchnod bywyd gwyr y colegau, ond troai holl egni bywyd yr eistedd- fodwr i ymgyrraedd am ddiwyLiant uwch o hyd. Dichon bod llawer o wir yn hyn, ond yn sicr ddigon yr oedd yr Atiiro dysgedig yn gcrliwio'r darlun. Gallesid tybied ar ei eir- iau ef na chynhyrchodd v Coleg odid neb a faliai mewn l:ónyddia.eth o gwbl. Cynnyrch beth ydyw ef ei hun? Cynnyrch beth yw'r mwyafrif o'n beirdd a'n l enorion goreu hedd- yw? Digon hawdd fyddai enwi rhiiies o'n prif ddynion fel cenedl iheddyw sy'n gynnyrch y Coleg yn hytrauh na'r Eisteddfod. Vr wyf, fodd bynnag, ymhell oddiwrth awgrymu na chynhyTchodd yr Eisteddfod hithau ei chewri; yn ddiddadl fewnaeth hynny; ond o'r coleg, nid o'r Eisteddfod, v daeth y fendith bennaf i iaith a lien Cymru. Mae'r ddau-y Coleg a'r Eisteddfod—yn sefydliadau amhrisiadwy inni, ac ni allwn fforddio colli'r naill na'r llali. Camgymeriad cyftredin yw tybied bod v Coieg yn elyniaethus i'r Eisteddfod: onid yw'n ffaith,mai rhai o wyr mwyaf blaerillaw'r Coleg yw'r eisteddfodwyr mwyaf eiddgar a dylan- wadol ? Nid yw'r ffaith fod amibell un o galliogod y colegau" yn ei ystyried ei hun yn rhy fawr a phwysig i'w ddarostwn ei hun trwy gefnogi'r Eisteddfod yn ddiiion o reswm dros warthnodi'r Coleg fel y cyfryw. Fel y dywedodd yr Athro. W. J. Griiffydd, y peth sydd ei eisiau ydyw cynllun i ddwyn polisi'r Eisteddfod a'r Coleg i fwy a gydnawsedd a'i gilydd. CYMDEITHAS YR EISTEDDFOD. Cefais achlysur yr wythnos o'r blaen i gondemnio gorthrwm y Gym- deithas uchod ar y sefydliad vr honnai noddi, ac yr oedd yn syndod mawr i mi felly glywed bod Dyfed, yr Arch- dderwydd, yn haeru mai ein hango-i. mawr yd- oedd rhoi mwy o awdurdod fyth yn llaw'r Gymdeithas. Dyiai Cyngor Cymdeithas yr Eisteddfod Genediaethol, bbr ef, gael mwy o awdurdod o lawer dros y pwyllgorau lleol. Dyna "Archdderwyddiaeth" yn ei chysylltni ei hun a Cheisenaeth. Mwy o awdurdod, yn wir. Onid digon ganddo oedd gweled gwyr- da Caernarfon, wrth erfyn am v fraint o gynnal yr Eisteddfod yn eu tref yn 1921, yn addo talu hanner yr elw i'r Tvnideith.s. ac yntau'n Zivy- bod na ddygai'r Gymdeithas mo hanner y I golled, pe digwyddai i'r Eisteddfod aft wyddo? Nid oes drais digonol mewn bod i rai pobl. Beth a olygai rhoddi i'r Gymdeithas fwy o awdurdod? Efalla-i y golygai iddi gael yr elw i gyd o hyn allan, a golygai hvnny wneud arian o enaid cenedl. Pe golygai cyfoethogi'r Gymde thas gyfoetlioLii ein Hen hefyd nid wyf vn tybied y grwgnachai neb. Pe cyhoeddasai lyfrau fel eiddo Charles Ashton ac eraill ;im brisia-u cyrhaeddadwy i'r werm fe wneuthai les dirfawr, ond crocbr:s a osodir ar gyhoeddiad- au'r Gymdeithas. Golygai rhoddi mwy o aw- durdod iddi mai hyhi a hyn ailan a gai ddewis y testynau i gystadlu arnynt. a golygai hynny eisteddfod Saeslieg ar ei hyd. Lleihau, nid mwyhau .awdurdod Cymdeithas yr Eisteddfod Genediaethol aydd eisiau. AWDL CORWEN Nid y beirniaid swyddogol yn un.'g fydd yn beirniadu'r awdl genediaethol: fe'i beirniedir bob blwyddyn gan bawb a gymer ddiddordeb mewn pethau o'r fath, ac ni chytunir bub am- ser a dyfarniad y beirniad swyddogol. Y mae'n debyg y bydd yn rhaid i r cyhoedd ddisgwyl yn hir, fei arfer, am gyfle i fesur a phwyso awdl cadair Corwen, ond dyry'r feir- niadaeth syniad go lew i ddyn o rediad yr awdl a-c o ansawdd ei barddoniaeth. Ar oi darllen sylwadau un o'r beirniaid, a darllen I y dyfyniadau yn ofalus, nid oes ynof i ronyn o betrusder i ddatgan fy marn ar yr awdl, a'm barn i ydyw mai rhodrea yw'r cwbl. Un o awdlau'r clwy ydyw, ac y mae dywedyd hynny yn ddigon i bob dyn iach ei fam a'i chwaeth. Canodd Mr. T. Gwynn Jones, M.A., awdl orche.stol ar "Wlad y Bryniau" yn 19C9, ac yn yr awdl odidog Jwnno mabwys:adodd gynllun newydd a dieithr i farddoniaeth Cymru hyd hynny, ae yr oedd y cynllun yn un gwymp ac effeitliiol i'w ddiben ef; ond byth ar ol hynny y mae'r drydedd ran o feirdd Cymru yn. diotidef yn drwm gan glwy'r efelychu. Y cyntaf i'w "gael ydoedd Mr. R. Williams Parry, a'i gefnder, Dr Pa1.ry Williams, wedy'n; ond gan eu bod hwy ill dau yn wyr medrus gwnaethant waith da er gwaetha r clwy; ond am v Ileill-awdurozi yr awdlau cenedlaethol d:weddar, a bron yr 'holl feirdd sy'n anturio i gystadleuaeth y ga-dair- bwnglerwaith dienaid yw popeth a gyn- hyrchir ganddynt yn enw awdl. Nid oes ddewm a ddeall eu canu; ac onid cywilvddus yw clywed beirniaid yn cydnabod eu hanallu i ddeall awdl ac ar yr un pryd yn ei dvfarnu'n deilwng o'r Gadair Cenedlaethol? "Fn rhv- fedd yw'r bardd ymhob oes," ebe Ceiriog, ood yn sicr ni bu erioed mor rhy fed d" ag yn yr oes hon. Mae awdlau o nodwedd awdl Cor- wen yn lladd ein hiaith ac vn lladd chwaeth ein pobl at ddarllen barddoniaeth. ac uid yw gwobrwyo awdl o'r fath yn ddim llai na throsedd yn erbyn lienyddimeth a gwladgir. web. Ceir guir eto ar y pwac hwa cvn bo hir. BARN MR. T. GWYNN JONES. Rhrig tybied o neb mai mympwy o'r eiddof i yw condemmo ba,-ddoiiiaeth y clwy yr w-vf am ddyfynnu barn neb llai na Mr. T. Gwvttn Jones. M.A., ar pwnc. Fel hvn y .dywed- odd ef yn ei feirniadatth ar 'Bryddfestau'r Goron yng Nghorwen :— "Y mae gormod o ormes .geiriau ac o ddrn- wred vnddynt. Wrth bob safon foddieithr sdon ymgeiswyr wedi colii am fodvn euog iawn o'r bni a gondemniantx wedyn) v mae rhywbeth i'w ddywedvd dros arfer ambefl hen air neu ffurf. pan was^naetho, fel lliw mewn liun neu gord mewn miwsig, yn an a. natur y testun; ond y mae tra mvnychu rhyw eiriau ffi-Ti,si a. rhyw ddulliau neilltuol. am ddarfod ..11 ba-rnu yn addas at rai amcamQn, yn coda dinnstod a.r ddyn; a salw yw difrio beirniaid wedi hynnv am na thwylfwyd hwvnt gan v rhodres. Er enghraifft, y mae'n am he us gen- nvf a soniodd Morran Llwyd unwaith am "facwv" nou "riain." am lannerch oed" neu "oleuni'r Mabinog:rm." Eto, daeth v oethau hyn i mewn yn faehcth i'r rhan fwyaf o'r I
Y R.HOSYN GWYLLT.
Y R.HOSYN GWYLLT. J(r wycb, fira n, faTchfieri-, tyf Y teg Rosyn mnwrfri: Yn crlws iawn v gwelais i Ei liw .dllI1 fel goleuni. —MERCH Y MYNYDD.
LLWYFAN Y CERDDOR.
LLWYFAN Y CERDDOR. (Dan Ofal Idris) Cyfeirier pob gohebiaeth i 11-WRIS," 6VVYDDFA R. HERALD,- Ceir yn eich papur clodwiw golofn ar "Chwaxelyddiaetli," un arall ar Amaeth- yddiath," ac un ar "laith y Wlad a'i Tnel- eidion"; a "Pharlwr i'r Beirdd," a F f atl j Llew." Nid oedd i'r cerddor ond boddloni at gongl yma ac acw. Llawenydd i liiwer fydd deall eich bod am baratoi lie i'r LINvvfitn," iLr yr un tudalen a'r "Parlwr," etc. Os y bydd gan rai o ddarllenwyr yr "Herald" ysgrifau neu gwestivnau a fydd o fudd cyffredinol yn y cysylltiadau hyn, bydd yn bles«r gennym roddi ystyriaeth iddynt, aJ." yr amod na chant fyned ar y llwyfan, heb yn gyntaf ddod i r rhagbrawf, a diameu gen- nym y bydd ein holl ddarllenwyr yn fodd- lawn ar y rheol hon, gan na chaniateir i nek jcyda darlleIliad anghywir, a thonyddiaetk amhur, ruthro ar y llwyfan, rhag peri niwed, hyd y gellir, i chwaeth na chlust neb sydd y y dorf fawr o ddarllenwyr yr "Herald." Ymgymerwn a gofalu am y llwyfan, er bod f fantan oo gallwn, i rai yn cychwyn ar e. gyrfa gerddorol, yn arbennig felly ein cyir eiliion ieuainc; y mae'n amlwg oddiwrth tr- wyddion yr amserau, y bydd niwy o ofyn a galw am y gangen hon o wybodaeth naa a fu erioed o'r blaen. Dywdodd gwr sydd mewn safle bwysig ya myd addysg, fod toriad gwawr gen law, a bod amryw yma ac acw, ar hyd a lied y wlad wedi ymdrechu ca-dw'r ganwyll hon i losgi, mewn adegau pan yr oedd yn hawdd iaw* ganddi ddiffodd. "Ond na, ddigaionwch, y mae dydd eich gwobr yn ymyl, ac ni fydd' raid aros yn hir na cheir gweld y bydd j gangen hon yn cael ei rhoddi yn hollol ar yr u. tir a changhenau eraill, gan gychwyn yn yr infant department, hyd nes y deuir i'r. brif athrofa." Llawenydd mawr yw deall.,brono bob cwr o'r wlad, am yr ymdrech a wnaed gau rieni plant, yn ystod y pum' m'ynedd o'r drychin- oedd yr aethom drwyddynt i gadw eu plant ym- hyddysg yn y cyfeiriad hwn. Buasai'n hawdd iawn iddynt, mewn cyfnod mor gyffrous a di- galon, dybio nad oedd yn werth rhoddi dim sylw, nac aberthu dim er mwyn y gelf gai* hon, ond rhywfodd cawsant welediad peliack ra'r dydd yr oeddynt yn byw. Yr oeddynt megis yn gweled gwrid toriad y wawr y ta hw4it i fynyddnu du a thywyll gofid a phry- der, a thrwy eu hymdrech, fe gadwyJ awyr- gylch mil a mwy o aelwydydd i son am ryw. beth amgen na thywallt gwaed, a budr-elwa. Fe brofa hyn fod yn perthyn i ni er ein holl ddiffygion rhyw ragoriaethau gwerth i ni ym- falchio ynddynt, ao fod yn ein plith amryw ar y muriau o hyd, yn dyfal wylio yr arwyddion,- ac yn ufuddhau iddviil. Y mae ein dyled ya fawr iawn i'r dosparth hwn. Fe gydnabyddir yn ,lled gyffredinol "o'r L(,¡; alluoedd syddar waith yn gwareiddio ac yn puro a choethi'r bobl, nad oes yr un ddaw i fyny a oherddoriaeth," a phriodolir hynny i'r ffaith nad oes yr un gallu a fedr ddal y bobl mor gyfwya ag y delir hwynt gan swyn- ion ceadd, ac yn canlyn fe'i gwerthfawrogir gan y bobl, yn arbemrig felly y gelfyddyd « ganu a'r llais. Dywedodd St. "Fod dyn yn gorfod teinilo fod cerddoriaetk yn meddalhau'r gaion ac yn gwneyd i gyn- hyrfiadau dwyfol godi ynddi, yn arbenn:g pas gyylltir geiriau a seiniau cerddorol. Hynny barodd i'r dwyreinwyr gynt ddefnyddio can'w emynau ao anthemau yn yr eglwvsi mewn trefn iddynt diwnio eu calonau i ddefosiwn. yr hyn hefyd a gysylltwyd ag eglwys'r Goi1- llewin yn amser Ambrose." Dywedvvyd gan un arall Fod cerddoriaeth yn gyfaredd rhag pob drwTg." Os yw hyn va wir, fel y credwn ei fod, y mae'n werth i ni wneyd ychydig ymdrech er cadw y wyddor hon o flaen jlygaid ein pobl ieuainc yn feun- yddiol. Credwn fod y cynhaeaf yn barod ei."oes, ac mae ein hangen mawr vw rael gweithwyr cymwys yn mhob peritrof a Han drwy ein gwlad. -N- d oes eisiau ond mvned am daith drwy rai o'r prif bentrefydd na welwn ein bechgyn wedi tyrru at eu ihdd, siarad am y treialon yr aethant drwyddynt., ac i ganu ami i hen alaw yn swn noda II yr hon yr aethant "dros y top" lawer gwaith i wynebu. gelyn creulawn. Beth ydvm am wneyd? Ai gadael i'r awydd a'r ddawtt hot ddifa ei hun allan ar y prif-ffyrdd, a'i gwran- daw arnynt, agadael idd-, zit ymdaro a hi oreu •gallent. Ynte, a oes gennyrr. l'ai a gy- mer y gwaith o'u haddysgu a'u harwain yn briodol er mwyn y peth ei hun, ac nid er mwyn dim arall Os v teim'a rhvwuii awydd i ymgymeryd a'r gwaith er mwvn ,-U7KV. personol, gwell iddo "hands off." Ond cred- wn fod jfennym .gymeriad.a-u yn mhljh ardal, ond iddynt gael chwnreu tec:, a ymaflant vn T dd.v-edswydd hon, ac a allant ei d, a graen ami, a meu bod yn vmgvnriei'vd a hi Sydag amcanion teiiwiv.?, ac nid o dan ddvlan- wad rhyw y.sfa afiach, 0 2ael eu weled' van eraill. Wei, o dd-'rif. ^vd-wlndwvr. llwyfan hwn a nil er e7ch cvnorthwvo i vm- ddangos ar lwvfanau eraill. a phe •M^wyddai i chwi fethu ciel Kvvyf-.n. r eidt henmll, po eni'hvcf¡ rvwbeth yi vr vmdrech nad oes yn meddhnt vr :1 "'Iwvfirr «i roddi i chwi. na'i av-errd odd-' ar'iorh. Gellwch sefyll yn ddi-'ldi- .,rno, a rlvwcvf? vn groew mai eich eiddo chwi yw, ic nad oes cymero ymaith.
Family Notices
J JMatni. GENEDTQAKTHAU PRITCHARD.-A wcl ,14. yrr*127™Inoe ~Aven- ue Anfield, Lerpwl, i Mr a Mrs E. R. Pntchard,—mab. ER OOF Am David Pierce Owen, Ffnridd FeJen, Eben- ezer all-yi faib Pierce Owen, Tanyfoel, Chvtybont, yr hwn a gollodd ei fywyd tra Yal ymladd yn Ffrainc, Awet 24, 1918, yn, 23 mlwydft oed— Un yw nod ein hymdaith 3mix Un, diflino yw ei ffydd Un y gobaith Duw ennyna Ujt diflino hii-aeth sydd. ER SERCHOG GOF Am fy annwyl fab, David Jones. Crown, yr hwn a gollodd ei fywyd yn Ffrainc, Awst 19, 1906, yu 2&L mhvydd oed. "Y eyfiawit a fydd byth mewn ooffadwr- laeth. o na chawn i roddi mthwya I eilio'r alar gerdd, 0 dan yr ywen ddwys Mewn gwlad ;el dolen werdd; Lie mae Sy anwyl fab,. Yn hti.'io'n dawel iawn, O griTaedd p<jb rhyw frad Mewn heddwch perffaith lawn. 0 na bawn yno yn awr, Gerllaw ei ddistaw fedd, Eisteddwn ymo i lawr, I garu ef wely hedd CefleidSo wnawn y llwch', Gan wlyoliu'r g%vrlid gwyrdd— Ac ar ei briddell dhvdi, Tywafltwri ddagrau'n fyrdd. EI FAM; Argraphwiyd a C^vho^dcVyd droa y Perch- enof gan Evan Abbott, Y Maes, fen'
CREFYDD Y DYDD
eglwys unrhyw foddion i roddi terfyn ar bethau fel hyn. Oymer llawer o bethau le yn yr eglwys, pe cymerai eu cyffWlyb le mewn tefarn buasid yn eu setlo yn bur fuan, ond o barch i'r lIe ac i ydbryd yr eglwys goddefir hwy ynddi am flynyddoedd, fel mae'r can- lyniad ydyw fod ysbrydolrwydd ac enaid crefydd yn oael eu dinistno. Oaiff dyn anhywarth ao hyf ei gyfle yma, oblegid nad ydYíJ yn meddu ar foddion digon effeitliiol i roddi atalfa arno. 'Nid ydym am foment yn dweyd fod cyfangorff yr eglwys o'r natur yma, ond gall un dyn anhywaith a rhagrithiol ddifetha egl-wja gyfan a'i gwneud hi y fath ag y mae yn be amhosibl meithrin ysbryd. olrwydd ynddi. Mae crefydd wedi colli ei hysbrydolrwydd yn fwy dinistriol na phagn.n- iaeth. WVth draethu pethou fel hyn nid ydym heb gofio fod ochr arall i'r cwestiwn, ond credwn yn nilysr^vydd y gosodiadau wrth gymeryd golw^ gyffredinol ar grefydd y dvdd. Oblegid na thai mid yr eglwys sylw digonol i bechod y mae pcW ddiraf ynddi, ac Jel v dvwed un bis myn ei heHror, ac nid yw ai disgybfeeth yn eu cyffwrdd." Credwn yn ddibetroe y bydd raid i eglwys y dyfodol ne-id ei chrerydd A darllen ei bywyd eto yng n-qolonni rolledigaeth, hunanafcerth, a s-anc- teiddrqdl;
———11 LLITH Y LLEW
Pc-- cerddi hvn, a tnroes rn ymgeisyd* holi hanes Morgan Llwyd yn f:i?h stori giiru, nad vw ond adlais o rai cerdui a wobrwywyd vn ddi- weddar M;r bell vw peth felly oddiwrth an gerdd ysorydol a chyfriniieoh lem a m L-lwyd. Y mae'n gwbl nnesbcniadwr i mi sut v ■■all bardd ymostwng i ddynwared bardd ara'fy,, yn ei ddull o gana nc i CA I eHu. fi idbomau ac ar yr un pryd ei barchu ei hun. Onid yw balcliter mawrfrydig yn rhan o enaid fob gwir fardd? Ot-d nid vw iselfr\Jedd hunanol y beirdd y cyfeiriwyd atvnt und j ddirwyiad enaid. Dychweliad at deip >dyw—yn epa y try er gwaethaf datblvgiad 0e!r^d SW^ith. Digon naturiol yw idoo eLstead ar dderw. J TRWY'H TELTFFON. -ivwed bod «°T!gy^d un o'n papurau n,«- >ddion yn priodch r ysgrif gyntaf yn "Y y 'v!cl>"raft'n hwnnw. Anodd gwybod sut y gaUasai neb wnw.thur y fath gamgymeriad dybrvd. Clywed bod dau neu "dri o Dori,iid amlwr M»^ddarmrU W6dl ,m™e B!ji<i L",°f ™