Y Goleuad

MARW GWEINIDOG. sDrwg geiiymr hysbysu am farwolaetii y Parch. Ricihaindi Jonss, Mancott. yr hyn a fu ddydd Lliin., ac fiÍ9 yn 72 mlwycld oed. Ordeiniwvd ef vn 1875, ac yr osdd wedi ymneilltu o ofalasth fugeiliol er's 'llawe,r o iflynyddosdd. Yr 'oedd ei enw yn un o'r rhai mwyaf adnabyddus y.mhlith Methodistiaid goror y Goigledd. Cymerodd ran amlwg gyda, gwaith y Genbadaeth Gartnefol. a bu'n llywydd Henadur- ia-eth Lanca-shire., &c. Ceir ysgrif ar Mr. Jones yn un o'r rhifyna-u nesaf.

LLYFRAU DEFOSIWN. (At OLYGYDO Y GOLEUAD.') S,yr,-Wrth ddarllsn llythyr dyddorol R.E.H. ar y mater hwn yn eich rhifyn diweddaf, daeth i'm cof i mi weled Icrybwylliadyng Nghofiant Ernrys ap 1 wan fod llawer o'i weddiau ar gael ymlilith ei bapurau. Byddai Enirys yn ysgrifennu ei weddiau yn ofaluis, a dywed y cofiantydd y gwnaent lyfr defosiwn na byddai modd. ca,el ei well yn Gymraeg. 'Tybed nad ellir eu cyihoeddi? Yr eiddoch, &c., I- YMHOLYDD.

-00.0- 1 1 Y FUGEILIAETH YNG NGORLLEWIN MORGANWG. (At OLYGYDD v 11 COLCUAD.") Syr,—Gofynir i mi yn ami yn y dyddiau hyn pa nifer o eglwysi sydd o fewn cylch ein Cyfarfod Misol heb fod dan ofalaeth fugeiliol ffurfiol. Dealler nad yw y gairffurfiol yn awgrymu yn y gradd Ileiaf mai dim ond ffurf iieb fywyd, ydyw v fugeiliaeth. Y mae/n dda genyf wybod yn am go i, fod gwaith rhag- orol yn cael ei wneud gan y brodyr. Gwn o'r tu arall hefyd: fod yna wait'h ellir- ei wneud yn rhai o'r eglwysi lie nad oes ofalaeth ffurfiol. Rhodded yr Arglwydd ei arwsindad i bawb i wneud eu gwaith, nid & llygaid-wasanaeth fel boddlonwyr ^yniori., eithr mewn syinlrwydd calon, yn. ofni Duw." uofyniri mi ddanfon Ilechres gywir i'r Goleu- ad o'r €:glwysi hyn am fod yn fy mwriad i barhau hanes yr eglwytsi yn yr amser prssen'ol o'r flwyddyn lö70 yn y biaen. ar bl ymgynghoriad yn y Cyfarfod Misol gyda. fy mrodytr da a,c ymroddgar. Gobeith- iaf yn fuan y bydd pob dsadell o fewn ein Cyfarfod Misol erbyn hynny dan ofalaeth ffurfiol, a'n Cyifarfod ilisol wedi rhoddi ei sel ar Ilynny- ac y daw hyn oddiamgylch ynglyn a chynllun cynbaliaeth y wein- idpgaethi sydd yn awr ig^irbron, y wlad, ac wedi ei gyme,radwyo}n wresog gan. y Gymdeithasfa i'r Cy- farfodydd1 Misol a'r eglwysi. Wel3 yr eglwysi fel y mae .pathau yn sefyll hedd- yw:- Dosbarth Abertawe:—1, 'Cruglas; 2, Croffty; 3, Treboeth; 4. Hermon (Pontardulais). IDosbarth .Llansamlet1, Carmel, Pentrsdwr (ni bu yr eglwys honi erioed o dan ofal bugeiliol); 2, Xaz-ureth (Treforiis); 8, Rhydyceirw (Treforis). • Dosbarth Dyffryn Tawa:- Pënèos ^Ystradgyn- lais). Dosbarth Dyffryn Nedd:—1, Gorphwysfa; 2, Birchgrove; 3, Resolven 4, Seven Sisters 5, Peniel Green; 6, Ban wen 7, Melin Grythau. t Dosbarth Aberafon :—.1, Graig; 2, Giant's Grave; 3, Miargam 4, Penycae; 5, Abergwynfi; 6, Tony- pandy; 7, Carmel (Aberafon).. Dosbarth Rhiwceiliog 2, Bethel; 3, Trelalas; 4, Ewenni. Dosbarth Maesteg1, Mynydd Cyilffig a Per.y- bryn 2, Abercynffiig a Bryncetlxin 3.t Hermon (Caer- ati) 4, Pontrhydycyff; 5, Dinam (Nant y Moel) 6, Glynogwr; 7. X intyfTyllon 8, Psnuel (Caerau). i mae y Ji&shres uchod yn :gywir? a da fyddai llanw y gwagleoedd hyn ,yn f iian. Yr eiddoch, &c., W. ;SAMLET WILLIAMS.

Y MILWYR YI MED FORD. (At OUYGYDD y COLEUAD.") Syr,—Ma.e'n gael cvfls i diiatgan. fy niolch- garweh i egilw.p:;¡ Siloh, Aberystwyth, am y parseli 'gwerthrfaW'ra:mfonwyd i mi i'w cyfiwyno i fech- gyn yr eglwys sydd gyda'r' milwyr yn Bedford. Yr wyf yn lied sicr- pe cawsai chwiorydd Siloh fu wrthi yn parot.oi y nwyddau, weled gwedd y bech- gyn wrth eu derbyn, y buasai yn ddigon o dal idd- ynt am eu llafur. Gresyn nm fyddai o hohoegIwvs ddilyn esiampl eglwys Siloh, oblegid dyna'r ffordd i wneud y gwaith yin ,e:?f€iitliipl—pob eglwys yn gofalu am ei bechgyn ei hun. Bechgyn rhagorol am fynychu y parade Cymraeg -a'r gwasa.-naeth Cymi,,a,e,,g,, TIOS Sul ydyw bechgyn y Cardigan Battery, a byddaf yn rhyisddu at y ffaith wrth feddwl cymaint o. feibion Ymneillduwyr swydd Abertelll sydd wedi codi fyny yn weinidogion yn yr eglwys esgobadthol yng Nghyraru. Y mae y North Wales Brigade wedi cael Brigadier newvdd o'r enw Col. 'Ricihardraon. Milwr wedi bod yn arwain Brigade yn. y ffrynt, ac yn edrych yn wr pwyllus I), rhadlawn., yn Gymro da., ae yn adnabydd- us ardado-edd Arfon. Bydd; cae] dyn yn. deall .Cymraeg yn fantaie ddirfawr i'r' Brigade. Mae yn waradwydd .arnom .fel cenedi fod dynion heb yr un isrradd o gydymdeimlad' a ni yn cael eu gosod yn Brigadiers, &c., ar ein byddinoedd. Brigadiers, f ddiolch i eglwys M.C. Niwfcwrch am y rhodd anr.hydeddus a anfonwyd i ni, trwy ei thry- sorydd, Mr. L. O. Evanis, tuag at ddwyn v trealiau .yn.glyn a lleoedd i gynal o-wa,s,inaetli crefyddol i',r milwyr ar nos Suliau. Yr ydym yn igorfod talu'n ddriid am leoedd i addoli a dim itrysonfa genvm, ar gyfer hyny. Ddydid Mercih-er, Mawrth y cyntaf, yr oedd yn wyl gyffredinol i'r milwyr o barch i goffadwriaeth y Sant Cymreig. Cafwyd gwledd ddvmunol nosi Fer- ,cher i holl swyddogion y Brigade Gymreig, a. chy- farfod ar ol y 'wled,d, o dan lywyddiaeth y CoL (Davies-Jenkins, yn absenoldeb a-norfod y llywydd penodedig, Col. oiies-RobeTts. Goddefwch i mi ddatgun fy llawenydd digymysg o wled, yn eich rhifyn diweddaf, ddarlun o'r heiii frawd anwyl, H. Hughtis, Niwbwrcrh. Nid oedd neb yn teilyngu cael ei ddarlun yn Y Goleuad yn ifwy nag ef, oblegid byddai yn ei ddarllen; 0- glawr i glawr, ac yn ei gredu bob gair. N1 bu neb mwy iffyctdlawn i'r Cyfundeh a.'i g'Y" hoeddiadau na Hugh ilughes, ac y mae eglwys Niw. bwrch a Ciiyfarfod Misol Mon wedi colli un o'u. iffyddloniaid. Anrhydedd mawr ym mam tH.H. oedd cael eistedd yng nghaclairCyfarfod Misol Mon, ac; yr oedd yr ymclrech wnaeth y Parch. J. Williams i fyned i'w angladd yn brawf o wei-th ei waith a'i gymeriad. Da genyf ddeall fod cyfeillion Niw- bwrch wedi cychwyn yn baxod i wnemd rhywbeth. sylweddol i barchu ei goffadwriaeth. Bedford. J. J. EVANS,

—.—.— a y — LLYFRAU DEFOSIYNOL. (At OLYCYDO y COLEUAD.") Syr,-Da y gwnaeth R.E.H. alw sylw at restr G lyfrau Cymraeg ar y mater hwn. yn eich rhifyn di- weddaf. Sicr yw fod amgylchiadau y wlad: ar hyn o bryd a. thuedd ynddyut i ddifrifoli meddyliau pob. oedran, a mantais fawr i ddynion deuainc ydyw gwybod am gynorthwyon er arwain eu meddyliau i'r cyfeiriad iawn. Carwn enwi dau lyfr arall i'r un perwyl, y rhai ag wyf wedi cael budd personol mawr wrth eu darllen, set' Ar Ei Ben bo'r Goron gan y aParch. J. H. Williams, Porthmadog, ac "Ar- hosweh yng Nghrist" (eyfieithiad o lyfr Andrew Murray), gan y Parch. Thomas Powell, Cwmdar. Nis gwn a ellir cael y cyntaf yn awr ond deallaf fod ychydig igopiau o'r olaf gan Mr. Powell, a gwnai ei ddarllen les nid bychan i ieuenctyd Cymru yn gy- ffredinol. Yr eiddoch, &c., Tonypandy. — -tflh Iflfc -it JOHN MORGAN. a

RHYFEL A DYSGEIDIAETH CRIST. (At OLYQYDD v 11 GOLEUAD.") Syr,—Yr wythnos ddiwedd-af ysgrifenodd rhywun yn y Goleuad fod rhyfel yn anghyson a dysgeid- iaeth Crist. Ac adeg fel hon, mae hyny bach o gyffes yn llawer o beth. Ai gormod rhyfyg ynof fiimau fyddai ychwanegu fod rhyfel hefyd yn anghyson ag esiampl ac ysbryd Crist? A'r cyfaill ymlaem i son— "Ar y 11aw arall, gwelwn ein gwlad a llawer o bethau goreu Ewrop mewn psrygl." Ai awgrymu y mae y dylai'r Crist o'i gymliar.u a hwy, gymerydi yr ail Ie? A ydyw am i ni gredu ei bo-l yn anodd, os nad; amhosibl, i ddilynwr y Crist fod hefyd: yn ddinesydd da, neu fod rhyw anghydgord rhwng dysgeidiaeth Crist a "phetliau goreu Ewrop"? Gofjmir i ni heddyvv gymrydv byd fel y mae a pheidio a'i farnti, a cheisio ei ddiwygio yng ngoleu byd uwch a gwelJ. iDyma'r ddysg ddiweddaraf- athroniaeth yr ail oreu. Dywedir y fod yn iawn i'.r naill gymryd arfau, ae i'r llall beidio. Gyda phrofiadrhyw ddwy fil o fly.nyddcvedd, wrth ei chefn, gellid meddwl y dylii fod gan yr eglwys rhywbeth mwy pendant i'w gynyg i ddynion. Un peth sydd w i r, -i-i l ia i d i ffef z!l y ?? i d d yii i on. U n peth sv,dd wir, rhaid i grefyddwyr Cvmru ddisigyn oddiar y ighvÿd ac ail-ddswis rhwng Crist a diafol. Aberystwyth. D. MORGAN.

LLYTHYR O'R FFOSYDD. CAt OLYCYDOy "COLEUAD,") Syr,—Yn gweled cyfeiriad fwy nag unwaith at y ffaith fod gwr ieuanc wedi datigan dymuniad i gael copi o "Hanes Iesu Grist i'r Bobl," tra yn y trenches yn Ffrainc, hwymehi y byddai o ddydd- ordeb i ddarllenwyr y Goleuad gael eyfieithiad 0 ,ly.thyr a, dderhyniai.s, oddiwrtlhi y gwr ieuanc hwnw ar dderbyniad v 1-ly.fr. Colwyn Bay. OWEN EVANS. Y Parch. Owen Evans. Fy Anwyl Syr,—Gyda phleser bywiotg yr wyi yn ysgrifenu i'cll. hysbysu fod y llyfr y bu i chwi .fod mor garedig a'i anion,• gyrraedd ataf yn hollpl ddiogel. iDymunaf ddiolch yn fawr i chwi am: dano. Gallax eitiin isierhau ei fod yn ddesrbymol iawn. Llawer gwaith with ddarllen .hysbysiaid am dano yn y y teimlwn mai fy. uchel-ga-is mawr oedd dyfod. i feddiant ohono. Bu- aswnwedicydnabod ei ddeirbyniad yn gynt.. onibai fy mod yn y "trenches" pani ddaeth. Yr wyif wedi bod allan yma, bellach. ,er\ dros chwe' mis, ac yr wyf yn cael y yn wa-hamol. iawn i'r drillio, -a pharotoi Ihyn oedd yna. ( Mae, amser drillio a pharotoi weal myneid hcibio, ac yr ydym. yn dyfod i wyneb pethau igwirioneddol. Anfonwyd ni a.r edn glaniad i Ogledd Ffrainc i linell y tan. Gallwch, ddych- mygu ein teirrdadau pan yn dyfod i :gyffiyrddià,¿ 'â'\l' gelyln. Nid cedd dim yn goleuo y tywyllwchi ond y fflachiadau oddiwrth yr aitillary a'r tan, yng .nighyda, swn y bwl.edd yn tincian uwch ein: penan. Ac wrth fyned o'r naili fan i'r Hall gorfodidni yn: baiihaus i sangu ar luaws o feddau ein cyd-filwyr, yr hyn, rhaid i mi addef, a roddai. ysgvtwad go drwm i Ify n:erfau: Eto, anwyl sir, cymerr gryn law- er o galedwaith i dampio yispryd Tomnay Atkins,

oedd gogonianfc y cyfansoddiad Prydeinig buasai yn ateb ar uhwaith mai y "Magna C,harta" a,'i- "Habeas Corpus." Darpara, yr oiaf, lie bo y DlywodraBlh wedi rlioddi un mewn carchar, fed yn rhaid i farnwr yr uchel- lys ar ei gais orfo-di y "jailer" i'w ddwyn ger- bron y Ilys a, boddloni y llys fod rheswm cligonoldros ei amddifadu o'i ryddid. Am- ddiffynir rhyddid y dyn felly gan y barnwyr, y rhai sydd, fel y gwyddis, yn annibynol ar y llywodraeth. 0 dan y "Defence of the Realm Act," a basiwyd yn nechreu y rhyfel, rhodd- wyd gallu i'r lly wodraeth i wneud rheolau er amddiffyniad y deyrnas, ac yn a,wr y mae y llys gwladol ar gais yr Attorney General wedi penderfynu, os cymerir un yn garcharor o dan y rheolau hynny, nad oes ganddo hawl í gae1 ei ddwyn o flaen y Ilys. Y mae hyn yn groes .i'r "Habeas Corpus Act, a phan gwesti yn- wyd y Prif .Weinidog gan Mr, Ellis Davies dair wythnos yn ol ceisiodd wneud ailan nad oedd y rheol yn gymwyshedig. at ddineswyr Prydeinig "drwy enedigaeth, ond yn unig at y rhai sydd wedi eu mabwysiadu, a datganodd ei syndod pan glywodd Syr Henry Dalaiel yn dweud fod ugeiniau. o ddineswyr Prydeinig yn y carchar heb unrhyw fath o> brawf. Dydd lau codwyd y cwestiwn. i fyny gan un o'r aelodau Tbriaidd, Mr. Ashley, a chafwyd am- ddiffyniad i'r Llvwodraeth gan: Mr. Herbert Samuel a. chan Syr, J olm Simon. Eu liarn- ddiffyniad hwy oedd. fel eiddo pob un yn y gcrffenol fu yn amddifadu y dinasyddion o amddiffyniad y llysoedd, fed yr amgylchiadau yn eitfhriadcl. Dyna amddiffyniad Charles I. a'r esgus dros "lettres de cachet" brenhin- ccdd Ffrainc. Cymerwyd rhan yn y ddadl gan Mri. Anderson, Trevelyan, Ellis Davie a, Syr William Byles, a phwyswyd ar y Llyw- odraeth na sylweddolodd y Senedd. fod v gallu i anwybyddu yr "Habeas Corpus Act" wedi cael ei rcddi iddynt. Cred y "Manchester Guardian" fed adferiad y Ddeddf vn ddi" obaith, end. fcl y dywedodd Morley, "The price of freedom is eternal viligance," ac felly, yn ffcdus, v cred rhaio'n Seiieddwyr. G.