Y Goleuad

CYMDEITHASFA'R GOGLEDD. RHUTHYN, EBRILL 11, 12, a 13, 1916. Dymunir ar i'r holl gyniryehiolwyr ac aelodau o Bwvlfgor a fwriadant fod yn bresenol yn y Gym- 'deithfii'a ticfhod anfoneu henwau erbyn Mawrth .20f ed. iKi fyM y pwyUgor lleol yn gyfrifol am lety i 1Jleb na wna, Saymny. FRANCIS DOWELL, iL. THOMAS ROBERTS, Ruthin, Ysgrifenyddion lleol.

AT EIN GOHEBWYR Y mae amryw ysgrifau a llawer o ddarnau bardd- ,onol mewn llaw. Ceisir cael lie i rai ohonynt, ond nid hawdd ydyw cael congl i farddoni-aeth yn ym- wneud a. pbeirsonau neu amgylcJmdau lleol.

IOLO CAERNARFON. [Yn dilyn ceir detholion o ddywediadau y diweddar Barch. J. J. Roberts (Iolo Caernar- fon) ym mhwlpud a. seiat y Tabernacl, Porth- madog. Casglwyd hwy gan Mr. John Kvffin, sydd yn flaenor yn y Tabernacl, a gwel v dar- llenydd fod 61 meddwl ac arddull y pregethwr mawr ar bob brawddeg. Yr ydym yn ddiolch- gar i Mr. Kyfiiri am cla,nyrit.-Gol. y "Gol- euad. "] Y mae nwyd ar frys; y mae rheswm yn ,araf.Deill neb wario arian heb wario rhyw- be'th arall i'w ganlyn.—Y funud y mae dyn yn .credu,y mae bywyd yn rnyn'd yn ymdrech,— Arwydd dda yw fod. dynion da yn eich caru. Os y byddwn yn ddedwydd rhyw dro, lien .ddim y byddwn orid ni ein hunain a, Duw. P'am y creodd Duw:) W'yddoni ni ddim, -ond y mae'n sicr mai o gariad y gwnaeth.— Vn llyfr mawr byw o dragwyddoldeb yw: y .Beibl.—Wyt ti yn cydweithio a Duw i fagu .enaid glan ynot :-08 a dyn yn sarph mewn merch ei cewch; os yn angel, mewn merch ei cewch.—Cwestiynau y far-n-faint- o synwyr igafodd y dyn, faint o gydwybod ac 01 ewyllys ? Crewyd dyn yn ymyl yr angel, ac y mae 'ei gyfrifoldeb yn cyfateb i'w faint. Ar ol myn'd yn bechadur yr aeth dyn i chwilio am .addurniadau. Pe yn bur buasai digon o urddas ynddo i wneud Hew grynu rhagddo,- .a.rth i orwedd yn wylaidd wrth ei draed.-yr eryr i edrych gyda. syndod arno; ond cafodd 'gwvmp, ac y mae gwybed y byd yn gwneud gwawd ohono. Yr un haul ag sydd yn toddi yr eira, sydd yn caledu y clai.—Nid am gredu yr wyt yn -eael maddeuant ond trwy gredu; nid am edifarhau ond trwy edifarhau. Nid am anadlu yr wyt ti'n byw ond trwy anadlu.—Mae yr afon bach o fywyd ydwyt ti, i fyn'd yn erbyn Hi mawr mor bywyd y byd—"na chydym- "ffurfiwch a'r byd hwn." Y mae y m6r yn l-hy bell i lawer wneud defnydd 0 gwbl ohono, ond trwy drefn. Duw fe'i ceir yn y pistyll gloew wrth ddrws ein ty. Felly y grfis mawr yng Nghrist lesu wedi dod i'n hymyl. Wedi dod y mae hwn o Dduw, nid wedi ei wneud y mae. Gras—cynyrch Ei natur, ffrwyth Ei ywyd ;-rneddwl di y boreu tawel yrna. fed yn bosibl i ni gael peth o Dduw. Nid cyfranu o'i Dduwdod ond o'i ddwyfoldeb. Yr haul yn rhoi ei hunan? Nage, ond rhoi ei oleuni. Pe bae y fath beth yn bosibl ag i 'Dduw roi ei hunan. fe'th 'losgai i fynu. 0 na, rhoi y mae oleuni. llawenydd, daioni, ei gydymdeim- lad, ei serchiadau,—Gras, nid ei Dduwdod; er cael ein geni o Dduw ddeuwn ni byth yn clduwiati. 0 na! mwy o ddynion o hyd. ■ Y Psalm Fawr.—Y mae y dyn hwn' wrth ganmol y Beibl yn cyfansoddi Beibl. Y mae y dyn sydd yn myn'd i feddwl yn fawr iawn or Beibl yn myn'd yn dipyn o Feibl ei hunan. Y mae yn y dyn yna, rhyw fat,h o ysbrycloliaeth fel y mae dynion ereill yn cael bendith oddi- wrtho. Ehagluniaeth.—Llyfr yn cael ei gyfan soddi yn. awr yw llyfr rhagluniaeth.. Dehongli hwn sydd yn. anhawdd, diolch am lyfr arall mwy i roi golo-u arno Ar un tu i'r ddalen Duw sydd yn ysgrifennu, yr ochr arall dyn a'i fysedd budron sydd yn ysgrifennu. Dyn.—Er.mwyh y peth mawr hwn fe fa y ddaear efallai aiiitloedcl o flynyddoedd yn ai chyfaddasu ei hunan, er mwyn i'w chlai droi yn llechi, a'i choed yn 16. Fuasai dim gwerth mewn haul oni bai am ddyn. Y mae edifeirweh yn golygu ymdrech egniol yn erbyn pechod, rhyfel law-law a'n pechod. Paul—yr "intellect" mwyaf fu erioed. Magwyd ef rhwng y mor a'r mynydd,—halen y mor ac eira. y mynyddoedd yn ei gyfansodd- iad. Fu caethweision erioed lie mae eira oesol; Înaei gormod o rymusder ac annibyn- iaeth yn y parthau hyriny. Profed.aeth.aul-y maent mor gyffredin a dyn ar y ddaear, mor eang a, bywyd ar y ddaear y blaidd a'r deryn tõ bach a'i helbulon.—Nid yw enwogrwydd ddim ond dy godi i'r gwynt i afael a mwy o helbulon. [Ei bregeth olaf yn y Tabernacl, Mawrth 10fed; 1912, a'r olaf ond un ar y ddaear. Pregethodd yr olaf oil y Sul canlynol yn Nefyn] :— Rhufeiniaid viii. 32,Mab rhy fawr i feddu brawd Troi yr arfaethau yn hanes gwel'd y diwedd o'r dechreu Yr Hollwybodol yn ein cynal ac yn ein goddef Peidiwn gadael i'n pechodau ein di- galoni, oblegid nid awn byth ddim gwaeth nag oedd Duw yn gwybod yr aem ni Heb- law gwybod am y ddy noli aeth erioed fe'i car- odd Cysoni dau fath o gariad—cariad at y Mab ac at bechaduriaid Sut yr oedd yn bosibl darostwng y Mab i achub y byd?— Duw oedd o. Wrth garu yr oedd yn gwel'd pethau rhyfedd—gwel'd yn y Mab fod rhyw bosiblrwydd rhyfedd ynddo—fod yn bosibl i'r Mab fyn'd i lawr Cymhwysder i fyn'd i'r tlodi mwyaf, a dyrchafu ohono i'r gogon- iant a'r gwynfyd uchaf Y mae Duw y tu 61 i bawb a phob peth—pob amgylchiad. "Pa wedd gydag Ef"! ie, ie, fe ddaw pob peth gydag Ef-pah peth sydd eisiau ar dy enaid! yn y llwch. yn y fan yna, a dy wneud yn gydstad a'r angel. Y mae i'w gael—y mae yn yr efengyl—pob peth mewn un peth- Iesu Grist oddimewn i dy enaid—yn byw ynot,Fy mhlant by chain, y rhai wyf yn eu hesgor drachefn. hyd oni ffurfier Crist ynoch," -1esu Grist, yn tyfu ynom! Credu mwy ac mae Iesu Grist yn tyfu o'n mewn. Wedi i ti weled Duw mewn adnod ti a'i gweli mewn pryd o fwyd. Y mae gair ei nertli Ef yn troi yn wregys am lwynau bydoedd.—Y wisg! ie, ai phan wisg! ie, a phan byddwch yn myn'd i farw bydd y wisg hon yn gwasgu atoch fel na, ddaw dwfr oer yr Ior- ddonen i'ch oeri.—"Taflu ein pechodau o'r tu 61 i'w gefn. Beth olyga ? 'dwn i ddim, hefe- law y bydd trwch y Duwdod rhyngoch a hwy byth-byth. 'Mhen miliwn o flynyddoedd, wrth edrych ar greadur tlawd o ddyn yn ymloewi, fe deimla Iesu Grist yn sicr na, thalodd ormod am dano. Diwrnod rhyfedd oedd y dydd y daeth dyn- ion gyntaf, i'r nefoedd. Gwelodd Iesu Grist Abel yn dyfod, ac meddai, "Dyrna frawd i mi wedi dod, chwi gewch fy ngweled innau ryw ddiwrnod yn dyfod i mewn 'run fath ag ef, wedi fy lladd." lesu Grist, yn uchel erioed. Pe ceisiai yr angel uchaf ddrigo ato a'i yn gythraul ar y gris cyntaf.—"Disgleirdeb ei ogoniant Ef"— rhyw baladr o gwmpas y gogoniant. Y mae hanfod Duw yn guddiedig yn nghan,ol gogon iant, fel y mae sylwedd yr haul o"r golwg yn y llewyrch sydd o'i gwmpas.—Y mae y Crist- ion yn yry storm fel y gragen yn glynu wrth y graig, mwy, mae hwn yn myn'd yn graig ei hun.

UNDEB. Undeb yr enwsdau fydd pwnc mawr Cyngor yr Eglwysi Rhy& lion ym Mradford yr wythnos hon, ond yr -W"f yn ysgrifennu cyn bod araeth y Parch, J, H. Shakespeare ar y PVillC wedi'm cyrraedd.. Ond y mae'r ffaith fod y cwestiwn wedi dyfckl yn on t. i,gon pwysig i dynu sylw rhai o wyr hiaerraf Yn. meIltueth yma, ac yn Lloegr yn brawf fod y& l.ha:ld iddo bellach fyned ymlaen i rhyw benderfyi. ^iad neu gilydd. Y mae'n weddol a>mhvg fod A lwer ° o. ,¡ +'od bobi yn hiraethu am ryw fath o unde-b. vfod V tnan ymraniadau diystyr yn rhoddi -,en iddynt, a, bod teimlad cryf yn Bod y dylid gwell trefn ar bethau. Hyd y fa.n yma,. Bisi gredaf, y mae y rhan fwyaf' o bob! yn barwl i ddyfod, ond wedyn y mae'r Ilwy,,brau yn ymll- rannu a phan ddeuwch i s6n am. drefniadam ymarferol cewch lawer iawn, o waihaniaeth barn. O'm rhan fy hun credaf mai mater ydyw i'w adael i amser a thuedd yr oeg ac nid \vyf yn disgwyl llawer oddiwrth Gyngor yr Eglwysi Rhyddion-yng Nghymnr, beth by nag. Ni fynnwn siarad am Ymixeifft-aaelft, Lloegr, and nid yw'r Cyngor wedi bod yn rym ym mywyd crefyddol Cymru aiC. nid yw ei benderfyniadau y naill flordd neu'r 11'alT yn debyg o effeithio Ilawer arnom. Ond gwyd'd- om ninnau beth ydyw symud tUaJg at urnfeBr nid undeb peirianyddol, y rnae"n'si,c;rl yry yr- hwn y llyneir holl nodweddion gwahaniaefthol: y gwahanoil enwadau, ond mwy o gyd-ddeallf. wriaeth a chydweithrediad, fel na wellr mwy- ach dri neu bedwar o gapeli mewn un ardal fechan, un ohonynt, hwyrach, yn weddof lawn a'r lleill yn fwy na haner gwag. Ae ar ol y rhyfel yr ydym yn myned i symud' yn gyf •lymach i'r cyfeiriad hwn.

AR OL Y RHYFEL. A hynny am fwy nag un rheswm. Un ydyw y bydd Eglwys Loegr wedi ei datgysylltu ac yn raddol fe u llywodraethir gan y bob! ac fe'i gwneir yn eglwys Gymreig, os na, esyd hi ei hun ar y dechreu dan draed ei chyfoethog- ion, Seisnig eu gwaied neu eu hysbryd. Ni: ddigwydd y eyfnewidiad hwn ar unwaith, oni' fe ddaw yn raddol, ac- y mae'n sicr o ddywedyd ar fywyd crefyddol yr holl wad, ac y mae'n rhaid i Ymneilltuwyr sydd yn credu fod Ym neilltuaeth yn cynrychioli egwyddorion pwysig baratoi i wynebu'r cyfnewidiad. Trwy rhyw fath o undeb y-mae gwneuthur hynny—nid undeb mewn gelyniaeth i Eglwys Loegr, ond undeb i ddangos fod yr Eglwysi Rhyddion, fel y'u gelwir, yn sefyll tros egwyddorion han- fodol a thros1 agwedd bwysig i'r gwirionedd. Peth arall sydd yn sicr o ddylanwadu ar feddwl y wlad yn y dyfodol ydyw profiad v milwyr ar faes y frwydr. Gwyddom erbyn heddyw fod yr amgylchiadau y maent ynddynfc wedi deffro meddy liau ac eneidiau y bechgyn hyn, ac ni chysgant mwyach. Clywn hefyd am lawer iawn o gydweithrediad rhwng gwa- hanol gaplaniaid a'i gilydd, ac nid wyf yn tybio fod y milwr sy'n gwybod y gall fod yn ei fedd cyn nos yn amyneddgar iawn tuag at wahaniaethau enwadol. Ni bydd yn amyn- eddgar iawn pan ddaw adref, ychwaith, tuag' at honiadau eithafol y gwr enwadol cull neu eiddo'r Uchel Eglwyswr sy'll galw pob dyn na chytuna, ag ef yn heretic. Dyna fuasai, dyn Yx ei feddwl, beth bynag, ac y mae'n bur debyg mai felly y bydd. Os felly, daw tasg newydd i Ymneilltuwyr, sef cadw'r teinrlad rhagorol yna. rhag myned yn Laerwydd anel- wil-nieithrlri yr ysbryd. eang, goddefol, ond ei ddysgu a'i ddisgyblu yr un pryd. Ac nid trwy ymrannu y gall wneuthur hynny.

YR EGLWYS GATHOLIG. Y mae swyn i lawer ohononn yn yr enw yna, ac y mae'n dda, meddwl fod yr eglwys Gatholig yn bod er nad yw'n gyfyngedig i'r gwahanol ganghennau sy'n honni mai eiddo iddynt hwy yn unig yw'r enw. Pan dorodd y rhyfel allan disgynnodd rhyw fath o annobaith mud ar lawer ohonom wrth weled na, fedrodd ugain canrif o Gristnogaeth wneud y fath drychineb yn amhosibl. Gwn fod rhai pobl yn methu deall syniad fel yna, ond gwn yn dda, hefyd, fod miliynau fel finnau wedi ei