Y Tyst a'r Dydd

Y M Y L O ]ST Y FFORDB. Nos Sadwrn, Avjst 25ain. SIOMWYD fi yn fawr drwy i mi fetliu myned i Gryfarfodydd yr Undeb yia Ffestiniog. Yr oeddwn wedi llawn fwriadu bod yn bresenol, ond gorfu arnaf roddi i fyny ar yr awr olaf. Buasai nifer, a meitbder, a chyffroad y cyfarfodydd yn ormod i mi, a gwelais mai ofer oedd ymgyndynu yn erbyn yr hyn oedd anocheladwy. Collais gyfarfod Caerdydd o'r blaeu, ond yr oeddwn y pryd hwnw yn mhell yn y Gorllewin. Yn y cyfarfod bwnw hefyd yr oedd fy nghyfaill boff, Dr Uees, Abertawy, yn absenol, a phasiwyd pleidlais o gydymdeimlad Ag ef yn ei brofedigaeth chwerw ar y pryd. Mae pobpeth a ddarllenais ac a glywais am y cyfarfodydd yr wythnos bon yn dangos iddynt fyned beibio yn llwyddianus iawn. Ysgrifenodd cyfaill ataf, sydd wedi bod yn ei oes mown llawer o gynulliadau niawrion, na wolodd erioed y fath dorf a'r hon oedd ar y maes ddydd lau, Ni byddai yn iawn i mi wneyd unrbyw adolygiad ar ddira a wnaed yno, gan mae yn ail llaw y cefais y cwbl, ac yr wyf yn dysgwyl y gwneir byny Z, gan rywun oedd yn llygad-dyst a cblust- dyst o'r oil; ond iiis; gallaf fyned beibio beb grybwyll rbai pethau a dynodd fy sylw wrth ddarllen banes y gweitbrediadau. Gwolaf mai i llanelli y mae CYFARFOD NESAF YR UNDEB yn myned, or y dywedir ddarfod i. gyfeillioll Aberdar wneyd case da dros ei gael yno. Dadl gref oedd fod 15 o eglwysi yn cyduno i'w wahodd, ac nid oes achos petruso na roddir, pan ddelo yr adeg, dderbyniad croesawgar i'r Undeb Cymreig gan y lie Z, cyntaf yn Nghymru a fagodd wroldeb Z, digonol i wahodd Undeb Cynulleidfaol Lloegr a Cbymru ond Llanelli gafodd y Z, flaenoriaeth y waith hon, ac nis gallasai fyned i le gwell, a gellir dysgwyl yno gynulliadau na cbafwyd eto eu cyffelyb niewn llawer ystyr. Gwna yr Undeb yao les dirfawr. Mae wedi gwneyd yn mbob man lie y bu. Nid oes dim mor sicr o argyhoeddi dynion o'i werth a'i wasanaeth a dyfod i gyfiyrddiad ag ef. Gresyn na 11 y ellid cael yr Undeb i Whitland neu Gastell- newydd-Emlyn, er ei ddwyn i gyfiyrddiad nes a siroedd Penfro, ac Abertefi, a gwaelod sir Gaerfyrddin. Byddai yn bawdd ei drefnu er cyfleustra lleol. Mae Whitland yn ganolfan gwlad fawr lie y mae gorsedd Annibyniaeth. Bydd yn fantais fawr i fyned a'r Undeb mor agos at yr eglwysi ag y gellir, fel od oes eto weddillion rhagfarn yn aros mewn manau, felly y symudir ef. Mae yn gwneyd ei waitb yn effeithiol yn mbobman lie y mae yn myned. Boddbawyd fi yn fawr pan ddeallais mai fy ngbyfaill hoff a'm cymydog, y Parch W. Koberts, ydoedd Y CADEIRYDD ETHOLEDIG. Yr oedd yn dyfod yn naturiol iddo. Parai ei oedran, ei gymeriad, ei safiad, a'i wasanaetb hir i'w Enwad, ei bod yn disgyn n yn esmwytb iddo. Ni bu ef erioed yn un o'r rbai a gybuddid eu bod yn chwenych y prif gadeiriau, ond ni bu neb yn y gadair o r dechreuad yn deilyngach oboni a diau y coir ganddo ohoni, pan ddelo yr ade°- anerchiad pur a sylweddol a brofa ei fod yn un o n gwylwyr rnwyaf llygadgraff i wybod both a ddylai Israel ei wneuthur. Mae Cadair yr Undeb yn disgyn yn naturiol i daynion yn ol eu boedran a'u ^wasanaetb hir, ac yn deyrngecl.r w ctaioui. tueddu i feddwl mai un o gamgymeriadau yr Undeb Seisonig ydyw rhoddi y gadair i ddynion rhy ieuanc ar gyfrif en talent n'u poblogrwydd. Mae yn anfantais i'r dyn 01 bun ei fod wedi cael yr anrhydedd uchaf a all ei enwad ei osod arno niewn cyfnod rhy gynar yn ei fywyd. Teimlais pan fu farw ein cydwladwr Mr Eleazer Jones y dylasai fod wedi cael Cadair yr Undeb, a theimlwn yn gyffelyb pan fu farw Mr Griffith, Caergybi. Mae y gadair, pa fodd bynag, hyd yma yn yr Undeb Cymreig wedi ei rboddi i ddynion ar ol mwy na deng mlynedd ar bugain o wasanaeth cyhoeddus, a'r rban fwyaf ohonynt yn hynafgwyr yn mysg gw^r.—Gwelaf fod RHEOLAU YR UNDER wedi eu dwyn ger broil yn y cyfarfod eleni, a hwyrach, o dan yr amgylcbiadau, fod y peth goreu wedi ei wneyd trwy adael pethau fel y maent. Yn araf y mae yn oreu symud yn mlaen, ac os gellir myned yn mlaen yn esmwytb beb gymcryd arnom wybod fod genyrn reolau o gwbl, goreu oil fydd. Rhaid cael rhyw reolau yn sicr, ac yr wyf yn credu y gellir perffeithio y rheolau presenol; ond fel y maent, yr ydym hyd yma wedi myned yn lied ddibrofedigaeth, a hwyrach trwy amgylcbiadau mwy profedig- aethus na dim sydd yn y golwg. Yn sicr, dylai pawb sydd yn dyfod i'r Undeb, ac yn hawlio ei freintiau, gyfranu at ei dreuliau, ac ni ddylai y rbai a allo yn bawdd gyfranu 10s. neu £1 foddloni ar roddi 5s., a byddai yn dda iawn pe gellid cael nifer llawer Iluosocach o'r eglwysi i danysgrifio yn flynyddol at yr Undeb. Diau y gwnai llawer ond i'r peth gael ei osod ger eu bron yn yr amser priodol. Yn ngtyn a rheolau yr Undeb, y mae wedi bod lawer gwaith ar fy meddwl mai da fyddai ei daflu yn gwestiwn agored, Pa fodd i ffurfio Undeb sirol, neu gyffredinol, rhwng eglwysi Anni- bynol yn y modd rnwyaf cyson ag annibyn- iaeth yr eglwysi, ac eto yn y ffordd effeithiolaf i ddyogelu cydweithrediad ? Nid oes genym unrbyw ffurf, ac nid oes dau Gyfundeb yr un fath. Cydnabyddir y ddwy elfen bron yn ddieithriad. Ehoddwyd lie arbenig i'r ddwv yn anerchiad y t, y Cadeirydd eleni—Annibyniaeth pob eglwys unigol, ac eto eu cydweithrediad i ddyben- ion cyffredinol crefydd. Pa fodd i ffurfio Undeb a ddyogelo yr olaf, beb ymyraeth a'r blaenaf ? Mae y cwestiwn eto heb ei atob yn foddhaol. Yr oedd amryw bethau ereill ar fy meddwl, ond gwelaf na chaf gyfeirio atynt. Cwestiwn tyner ydyw y Beibl ac ysgolion dyddiol. Deallaf nad oedd y brodvr yn Ffcstiniog oil yn unfarn. Mae an peth, pa fodd bynag, yn sicr—os gwaberddir i'r athraw dyddiol gyfranu addysg Feiblaidd, y mae byny yn gosod rhwymedigaeth ychwanegol ar rieni ac athrawon crefyddol 0 ei wneyd; a. phe y cydymroddid i wneyd hyny, symudid pob anhawsder. Gwelaf fod Mr W. J. Parry, yn ei h. d anerchiad o'r gadair yn y cyfarfod cyhoeddus, wedi bwrw tan ar y ddaear. Gwelodd y Deon fod eisieu iddo amddiffyn ei hun, ond eicldil a gwautan iawn oedd ei amddiffyniad I 1 7 Alp ae ciZIur. yw ei fod aii,i ryw Anghydffurfwyr. Nid yw y deyrnged cL dalodd i wasanaetb Ymneillduaeth yn newid dim ar y syniadau a draethir ganddo yn ei esboniad. Ofer yw dadl wedi barn. Bangor sydd i gael y Coleg Gogleddol. Bydd yn ofynol i Ynineillduwyr Cymru fod yn eSro. Dyma y ddau goleg wedi eu taflu i ddinasoedd cadeiriol, a rhwng y dylanwadau Eglwysig ac Arglwyddi Bute a Phenrhvn, gall yr Ymneillduwyr fod yn sicr iiiai A'u cleddyf ac a'u bwa yn unig y cant yr hyn sydd gyfiawn iddynt. LLADMERYDD.

CvVMAPON. Cynaliwyd cyfarfodydd neillduo y Parch W. II. Recs (Llechryd gynt), i'r rraes cenadol, yn v He uchod, dydd Mercher, Awst 15fed. Yn y pryd- nawn dechreuwyd yn hynod o efieithiol gan y Parch W. Thomas, Rock, Cwmafon. Ehoddwyd desgrifiad dyddorol o faes ilafur dyfodol Mr Eees gan y Parch Mr Gilmore, M.A., cenadwr sydd wedi dychwelyd am dro o China, ar hwn sydd yn bwriadu myned yn ol yr un pryd a Mr Rees a'i deulu. Holwyd y g'ofyniadau arferol gan y Parch W. Rees, Ffynon Taf, ewythr y cenadwr newydd, ac atebwyd hwy yn feistrolgar a dylanwaad iawn nes yr oedd y lie yn foddfa o ddagrau. Offrym- wyd yr urdd-weddi gan y Parch O. Thomas, Brynmair, a rhoddwyd siars i Mr Rees gan Proff Lewis, Bala. Yn yr hwyr cynaliwyd cyfarfod cyhoeddus o dan lywyddiaeth Mr James Davies, cyn-faer Aberafon. Dechreuwyd gan Miss Griffiths, Dow- Inis a siaradwyd gan Mr D. Walters, Coleg Aberhonddu Parchn D. G. Evans, Wern, Aber- afon Davies, Widnes Levi Rees, Llanharan Henner Thomas, Salem, Aberteifi Rees, Ffynon Taf; W. B. Morgan, Maesteg; Proff Lewis, Bala, a 0. Thomas, Brynmair. Yn ystod y cyfarfod cyflwynodd y Parch E. Roberts, Seion, anrheg o Feibl Cymraeg hardd, a Ilyfrau ereill, yn nghyda phwrs o arian i Mr Rees, fel arwydd o'r parch ato ef, a pharch yr oglwys sydd o dan ei ofal tuag ato. Gwnaeth hyn fel ef ei hunan, ac nid anghofir ei sylwadau tlws ar yr hen Feibl Cym- raeg yn fuan gan y rhai oedd yn bresenol. Cyd- nabyddodd Mr Rees y rhodd mewn dull toddedig iawn. Yr oedd y cyfarfodydd hyn yn profi yn eglur fod gan bobl dda Cwmafon barch rnawr i Mr Rees. Yr oedd yno gynulleidfaoedd lluosog iawn, llawer yn colli eu gwaith er mwyn bod yn bresen- ol. Dygwyd tystiolaeth uchel iawn i Mrs Kees hefyd gan y rhai oedd yn ei hadwaen, a rhaid ei fod yn hyfryd i deimlad ei thad (Mr B. Harrison, Coedpoeth), yr bwn oedd yn bresenol, glywed ei ferch yn derbyn y fath ganmoliaeth. Bendith y nef fyddo ar y ddau, ac ar ei merch fechan. PHILOS.