Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

1 erthygl ar y dudalen hon

UNDEB YR ANNIBYNWYR CYMBEIGr.…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

(Parhad o tudalen 7.) yr Eglwys, gweision gwr y ty, yn gofyn am awdurdod i'w difodi ar unwaith." Gallwn ninau ychwanegu, er nad yw yr awdwr wedi mentro gwneyd hyny, os y sectau, fel y gesyd ef allan, yw yr efrau, rhaid mai y diwedd oedd i'r efrau sydd yn aros yr enwadau. Wrth < drafod surdoes y Phariseaid," dywed,— "Megys yr oedd yn Judea, felly yn mhob i gwlad, y mae ymraniadau crefyddol yn magu ysbryd plaid. 0 ganlyniad y mae Crist wedi gosod deddf ysbrydol undeb ar ei bobl, ac wedi ffurfio nid lluaws o enwadau gwrthwynebol i ymferwi ac i ymchwyddo dan ddylanwad sur- does sectol, oncl I Un Gatholig ac Apostolig Eglwys,' o fewn yr hon y mae yr boll aelodau i fyw ar yr ymborth ysbrydol a gyfrenir iddynt yn ol trefniant Crist." Dyma ddatganiad arall o eiddo yr un gwr,—" Nid oes dim gobaith am lewyrch ar grefydd nes y ceryddir yr ysbryd drwg sydd yn temtio Duw trwy droseddu deddf ei Undeb Dwyfol. Tra bydd dynion yn defnyddio crefydd ymraniadol fel safle i ym- wthio i sylw i ddangos eu doniau, ac i enill yr urdd-enw 'Rabbi, Kabbi,'yr hyn o'i gyfieithu yw Doctor, Doctor, y mae y diafol yn fuddug- oliaethus." Gallwn feddwl fod hynyna o ddyfynu yn ddigon i brofi fod yr awdwr yn credu Mai melldith Cymru yw ei Hymneilldu- aeth." Gallwn hefyd ychwanegu fod yr Esbon- iad hwn o'i eiddo ar Efengyl Matthew yn profi nad yw ysbryd y Babaeth wedi llwyr ymadael a phawb yn yr Eglwys Sefydledig, ac mai yr unig ffordd i gael gwared a ffrwyth yr ysbryd yw trwy ddadgysylltu yr Eglwys oddiwrth y Llywodraeth sydd yn rhoddi bodolaeth iddo. Ond ai melldith i Gymru fu ei Hymneillduaeth ? Nage, medd lluei merthyron, a'r drygsawr oedd yn codi o'r tir pan. nad oedd Ymneillduaeth. Nage, medd mel hymnau Pantycelyn, a dylan- wad anfarwol ei phwlpud. Nage, medd ei mil- oedd Ysgolion Sabbothol, a'r bywyd y mae Ymneillduaeth wedi ei daflu i'r Eglwys ei hun. Beth oedd sefyllfa ein gwlad pan nad oedd Ym- neillduaeth, ac y cai yr Eglwys Gatholig, y cyf- eiria yr Esboniwr hwn ati gyda'r fath serch, y lie i gyd iddi ei hun. Yn ol tystiolaeth yr Esgob, nid oedd yn holl Esgobaeth Bangor yn y flwyddyn 1560 ond dau bregethwr, a dywed fod nifer lluosog o'r clerigwyr yn ddynion drwg ac aflan. Cedwid y werin bobl mewn dygn anwybodaeth, ac arweinid hwy gan eu kathrawon i bob math o lygredigaeth. Pell- heid y trigolion oddiwrth grefydd bur. Dywed John Penry am y wlad yn 1587, Fod mil- oedd o'r trigolion nad ydynt yn adnabod Iesu Grist fel Duw na dyn, pregethwr na phroffwyd -bron heb glywed am ei fodolaeth. Fod pregethu mewn llawer lie yn anhysbys. Y darllenid pregeth unwaith mewn tri mis mewn rhai manau." Yn 1661, ysgrifena Mr Samuel Jones, Brynllywarch, at Baxter,—" Fod pob ffurf o dduwioldeb yn cael ei chasau yn y wlad." Yn y ganrif ddiweddaf, cyn codiad Methodistiaeth, cerid pob math o chwareuon yn mlaen ar y Sabboth yn y mynwentydd ac yn yr eglwysi. Halogid dydd a thy Duw gan y dynion hyny a ddylasent fod yn aberthu iddo ebyrth hedd. Yn wir, yn y ganrif hon, o fewn yr haner can' mlynedd diweddaf, yn ol tystiol- aeth Arglwydd Aberdar ac Eglwyswyr selog ereill, yr oedd lluaws o fywoliaethau breision yr Eglwys yn meddiant dynion anghymhwys, anniwair, a meddw. Beth barodd y cyfnewid- iad a geir yn ein gwlad erbyn hyn? Ai y Wir Gatholig Eglwys? Ai yr Urddau Swyddogol Apostolig? Nage. Yn ngafael y rhai hyny aethai ein gwlad dan arweiniad y gwylwyr cysglyd hyny i ddinystr tragywyddol. Dyg- wyd y cyfnewidiad o gwmpas gan y tan Dwyfol oedd yn cyneu ac yn llosgi yn mynwes y tadau Ymneillduol-gan yr "anhrefn Ymaoillduol" -y bobl hyny oedd heb urddaufswyddogol yn ol trefn yr Eglwys y ol cymdeithasau dy- eithr." le, gan y bobl hyny y myn y Deon sydd i gael eu rhwymo yn ysgubau a'u taflu i'r tan. Diwedd trychinebus, onide, am waith inor ogoneddus! Ond or fod Ymneillduaeth wedi gwneyd gwaith mawr-gwaith heb ci ail yn Nghymru—yn y gorphenol, yr hyn sydd yn bwysig i ni yn awr yw, ar fod Ymneillduaeth yn y dyfodol yn para yr un mor fendithiol. Os ymlygrodd yr Eglwys Sefydledig yma, nid yw yn anmhosibl i Ymneillduaeth ymlygru hefyd a'n dyledswydd yw gofalu am beidio eerdded y llwybrau a gerddasant hwy, a chyflawni y c .1 gweithredoedd a gyflawnwyd ganddynt hwy. Dylem gadw mown cof nad yw yn anmhosibl i ryw elfenau dd'od i fewn i enwadaeth all wneyd ein Hymneillduaeth yn felldith i ni Gochclyd rhag y rhai hyny ddylai fod ein gwaith ac os gwna ein Hundeb rywbeth yn y cyfeiriad hwnw, bydd wedi cyllawni rhan dda. Er cyrhacdd hyny, dylem yn mliob amgylchiad roi ei lie cymdeithasol priodol i JUmoadaetk. Collodd yr Eglwys Sefydledig ei gafael ar y wlad trwy osod ei hun i fyny yn gymdeithasol yn sofydliad neillduedig. Trwy hyny pellha- odd deimlad y genedl oddiwrthi. Meddyliodd mai trwy gyfyngu ei helusenau a'i gwobrau iddi ei hun y gallai ddenu y genedl yn ol i'w mynwes. Ond cafodd ei siomi yn hyny, fel ereill mewn cylchoedd gwahanol a geisiant yr un peth. Ehaid myn'd at y bobl, a gwneyd eieli hun yn un a hwy, cyn y gellwch enill eu serch. Dyfod at y bobl wnaeth Iesu Grist. Mae perygl y dyddiau hyn i enwadau crefyddol ein gwlad i efelychu yr Eglwys Sefydledig yn hyn o beth. Ai nid oes gormod o lawer o ym- ofyn pan bydd angen ysgolfeistr mewn cymyd- ogaetli, neu swyddog mewn gwaith, neu was mewn siop, neu irwr mown shed, I ba enwad y mae yn perthyn ? A yw ef yn perthyn i ni ? II Nid wyf yn gosod hyn yn erbyn un Enwad, ond yn erbyn yr enwadau i gyd. Mae yn bosibl i'r teimlad yna gael ei weithio yn rhy bell—y dylai pawb o'n cwmpas, ac o fewn cyr- haedd ein-dylanwad, fod yn perthyn in Heniuad ni, Gall y llinyn gael ei estyn yn rhy dyn, a thori. Nid dyma y ffordd i ddyrchafu ein Hymneillduaeth. Gosoder yn mhob swydd y goreu yn mhob cymydogaeth, a thrwy hyny, a hyny yn unig, y dyrchefir ein Henwadaeth, ein Hymneillduaeth, a'n cenedl. Dyma un ffordd sicr i ni gadw ein gafael ar y wlad, ac i sicrhau a'r fod ein Hymneillduaeth yn para yn fendith iddi. Prif nod pob enwad ddylai fod, dyrchaf- iad y genedl yn gymdeithasol a chrefyddol. Ymlidier o'n plith bob ysbryd cul plaid, a phob peth a geisio godi y cyfryw ysbryd yn y wlad. Er cyrhaedd y cyfryw amcan hefyd, dylai yr enwadau gydymdeimlo mwy au gilydd. Mae eydymdeimlad yn agor y galon. Mae yn ami yn gwneyd dwy galon yn un. Prin iawn, ar lawer amgylchiad yw yr enwadau wedi bod yn y gras hwn. Mae genym lawer o le i wella, beth bynag. Pan mac rhyw ddygwyddiad an- ffodus yn cyfarfod brawd cyhoeddus mewn enwad, neu, fel dygwydd ambell waith, pan mai cwestiynau dyrys yn eyfodi mewn enwad, nos peri poen a blinder, yn rhy ami o lawer nid oes yn cael ei ddangos gan enwadau ereill y cydym- deimlad hwnw ddysgwyliesid ei gael mown brodyr. Mae gormod o lawer o ysbryd y gwr cyhoeddus hwnw yn bod, a ddywedai mewn ty capel pan glywodd am helbulon enwad arall,— "I hyn y daw yr holl enwadau ercill bob yn dipyn, a waeth iddi dd'od yn fuan nag yn hwyr ein cyfundrefn ni yn unig saif y prawf." Na rodder lie i ddiafol. Dyma yr ysbryd a'n pell- ha oddiwrth ein gilydd. Fel brodyr yn cydym- deimlo a'n gilydd y gellir gwneyd y gwaith sydd yn ein haros fel Ymneillduwyr, a pho fwyaf o'r hadau estronol ac anghymdeithasol hyn a hauer, tcbyca yn y bydy byddwn o lithro i'r tir y ceisiwn rybuddio ein gilydd rhag myncd iddo. Hefyd, or ein gwneyd yn gryf ar gyfer y gwaith sydd o'n blacn, ac o fendith yn y dyfodol i'r wlad, dylem fel enwadau gydweilhio mwy Ú'n gilydd. Fel rhwyfau yn cael eu tynu yr un ffordd, ac nid yn groes i'w gilydd. Nid ymosod ar ein gilydd, ond ymosod gyda'n gilydd. Nid ymblcseru mown drygu cin gil- ydd, ond ymorchestu mewn cynorthwyo ein gilydd. Pan mae enwad wedi ymsefydlu mown cymydogaeth, a phob rheswm yn dyweyd nad oes yna le i ychwaneg, drwg mawr a wneid trwy i enwad arall gychwyn yn y lie hefyd. Wedi cyflenwi angen y gymydogaeth, nid oes dim i'w gyrlxaedd \\ecl'yn trwy y cyfryw weith- red oDd drwgdciinlad, cynea, ac ymraniad. Pellheid yr enwadau oddiwrth eu gilydd, a gwna ran y gelyn sydd eisoes yn ccisio ein drygu a'u camesbonio. Megir ysbryd drwg yn y gymydogaeth hono na welir ci symud yn yr oes hono, os byth. Pa sawl cymyelogacth yn Nghymru sydd yn dyoddef oddiwrth yr ys. brydiaeth yma P Os ydym am i Ymneillduaeth fod yn fendith i'r wlad yn y dyfodol, rhaid i ni oil uno i roddi yr ysbryd peryglus hwn i lawr. Er cyrhaedd amcan mor ogoncddus ag yw gwneyd Ymneillduaeth i fod o fwy o fendith eto i'r wlad yn y dyfodol, rhaid i ni fel enioadau yn ein holl berthynasau an gilydd gario allan yn ein holl elfenau yr egtuyddor fawr hono o gariad sydd wedi ei phlanu gan Grist yn ei deyrnas. Nid gelynion, ond brodyr-brodyr yn caru eu gilydd. Nid oes dim ond carlad all ein gwneyd o fendith. Mae amddifadrwydd o gariad yn ein hanghymhwyso i fod o fendith i'r byd. Mae ein llwyddiant dyfodol fel Ymneill- duwyr yn ymddibynu ar ein bod yn caru ein gilydd, a thrwy hyny byddwn yn y dyfodol, fel yn y gorphenol, o fendith i'r wlad, a gellir defnyddio am danom ciriau bendith Moses— Bydded byw Ymneillduwr, ac na fydded marw, ac na fydded ei ddynion ychydig o rif. Auwylyd yr Arglwydd a drig mewn dyogelwch gydag ef, yr hwn sydd yn cysgodi drosto ar hyd y dydd. Ei air ef fydd wedi ei fendigo gan yr Arglwydd a hyfrydwch y nefocdd a'r ddaear, ac as; cwyllys da Preswylydd y berth. Cyfoeth y moroedd a sugnaut, a chuddiedig drysorau y tywod. Yn llawn o hawddgarweh a chyflawn o fendith yr Arglwydd meddiana di y gorllewin a'r deheu. ECe a wlycli ei droed mown olew. Haiarn a phres fydd dan dy esgid di, a megys dy ddyddiau y bydd dy nerth. Dy noddfa yw Duw tragywyddol. Gwynfydedig wyt, pwy sydd megys ti, 0 bobl gadwedig gan yr Ar- glwydd, tarian dy gynorthwy, yr hwn hefyd yw cleddyf dy ardderchogrwydd; a'th elynion a ymostyngant i ti, a thi a sethri ar eu huchel- leoedd hwynt." Yna galwodd ar y Parch J. P. Williams, Llanelli, i draddodi araeth ar CARTREF Y GWEITHIWR. MAE yn ymddangos i mi na fu cyfnnd crioed yn hauos y deyrnas hon pryd y cafodd cysur, llwyddiant, a dyrchafiad y dosbarth gwe,thiol gyraaint o sylw a'r un presenol. Teiadaf yn ddiolchgar fy hun am y dyddor- deb ddangosir gan cin Llywodraeth yn y Sanitary Laws ddygir i fod ganddynt o bryd i bryd, yn nghyda'r awdurdodroddirynnwylawein byrddau lleol i wella anedd-dai ein gweithwyr dewr. Mae cael ty cysurus i drigo y;3do yn elreD o lieip i wnoyd cartref dedwydd. Cvsur a dyrchafiad y dosbartli yma yn ddhu sydd yn gorwedd wrth wraidd y Welsh Education Bill. Tcimla mawrion a ebyfoethogion ein gwlad fod yna dalentau aruuliel yn cael eu cuddio mewn diuodedd yn mysg y dosbarth gweithiol o eisieu manto ision priodol i sicrbau en dariblygiad, a phenderfynaufc agar ffordd i fechjryn a nierclied gweithwyr ein gwlad i esgyn gris- ian dysg ac anrhydedd, a thrwy hyny allu cystadlu ag nnrhyw genedl arall yn y deyrnas. Tr.i yn catifod y sion hyn, ac yn teiralo yn ddiolchgar am dnnynt, cofiwn tod sicrhau cartref dedwydd yn both anmosibl i'r un gallu y tu allan ac yn annibynol i ni ein hunain" Y mac yr aderyn yn caol defnyddiau i adeiladu ei nyth, ond efe ci hun sydd yn ei fuildio, neu m i fydd heb ei godi. Yr ydym ninau yn cac) ein brcintio a llawcr o help a chymhorth i wneyd cartref dedwydd, ond cofiwn fod hyn i'w gyrhaedd trwy ein llatur, ein diwydrwydd, a,'n gofal ni ein hunain. Teiml-^n nad oes nob yn fwy tcilwng o gartref tltclns a ehysurnsna'r gweithiwr. Y mae ei lafur a'i ludded yn gyfryw sydd yn haeddu lie felly. Dylai sirioldeb, cysur, a dod- wyddwch yr aelwyd fod yn feddyainiaeth i'w flin !er. Y mae yn haeddu lie folly ar gyfrif ei ddefnyddioldeb i gymdeithns. Nid oes yr un dosharth ag y byddai mor anhawdd i gymdeithas eu heb-^or a'r dosbarth hwn. Y mae pawb, rywsut, yn dibynu arnynt. Cymydogaeth heb weithwyr, cymydogaeth heb gysur; byd heb woith- wyr, byd hob fywy,i. Yr ydym yn sicr fod cymdeithas it,, un lief yn barod i ddyveyd fod toilyngdod y dos- barth pwysig yuia i gartref dedwydd uwchaw ;:ndieu- aeth. Mae cartref yn ddiau yn un o'r sefydliadau mwyaf gogoned Ins yn y byd, ac yn un o'r galluocdd cryfafei udylanwad yu ituiind eymeriad pob dyn. Credaf fod ein sefyllfa ni fel gwlad a theyrnas o ran ein cysur a'n dedwyddweh cymdeitaasol, o'n cyioharu | a gwledydd ereill ar y Cyfandir, i fesur helaeth i'w j biiodoli i'r parch a delir genym i'r sefydliad Owyfol hwn—cart: of. Mao yu ofynol i ni gofioj mai nid cyf- oeth, ha,wdd(yd, a moethau ydynt hanfodion cartref dedwydd. Yr wyf yn ofoi fod Hawer o weithwyr ein gwlad yn cael eu catio yrnnith gan y syniad cyfeiliorn- us hwn, a thrwy hyny yn trenlio rhan f-twr o'u hoes mewn annedwyddwell. Na, y nne yr elfenau hanfedol i gyfansoddi dedwyddweh cartrefol o fewn cyrhaedd y gweithwyr yn ag-ystal a rhyw ddosbarth arall mown cymdeitha; y gcl'svl wneyd ci gartref yn dosril <:< dd'e--hvydi'lvvidi i.ldo ei hun- Yr elf(,,n jsyutaf i sicrban hyn ydyw gol'al mawr wrth roi y syl- faen i lawr. Sylfaen cartref ydyw priodas. Daw yw awdwr y drychfeddwl hwn. Y rase gwir briodis yn golygu uniad dwy gain yn eu cariad, cu sercliiadan, a'u hamcanion-gwneyl1 y ddwy yn un me vn g.virion- edd yn ngweithiad allan amcanion bywyd. Unrhyw briodas ffurfir ar seiliau gwahanol i'r rhai hyn, nid yw yn Ysgrythyrol, a cban nad yw yn Ysgrythyrol, ni ellir yn rhesymol ddYbgwyl llwyddiant a dedwyddweh. Os na fydd gufal y. ,.c»cl ei gyintryd ya uethohad