Y Tyst a'r Dydd

hi. Disgyn yw hanes y byd oddiwrth syniadau dm;hafol at weithredoodd dnrostyngol. Nid un waith yn hanes y byd y mae cydwybod wedi dyweyd gwaed gwirion wrth y counter y bu traehwanfc yn rhifo yr arian am dano fel ei bris. Mae y gwyliedydd a agoro y drws i ladron yn ddi- ffygiol yn ei ben neu yn ei galon, ac nid yw o wa- baniaeth pa un; mae difiyg synwyr i werthfawr- ogi y trysor, neu ddiffyg ffyddlondeb i' w ymddir- iedaeth yn cynyrehu yr un dinystr. Iliae tnedd beohadurus at yr ysgafn a'r arwynebol yn llawer. Hheswm un yn ddiweddar dros ddarllen llyfr am- icus oedd, bod aroo of eisieu ychydig o light reading, tra y dywedai y l'hai a'i adnabyddai, na wyddai lawer am ddira gwahanol. Mae bywyd yn beth rby ogoneddus i'w wisgo mewn carpian felly. 3. Y dull ysgafn ac amheus yr ymdrinir a gwirioneddau sylfaenol crefydd. Geliir gwahan- iaethu mewn barn ar lawer o wirioneddau, beb i'r gwahaniaeth hwnw wneyd i ffwrdd a'r cymeriad Cristion, ond y mae rhai gwirioneddau rhaid eu derbyn, eu credu, à'u proffesu. Mae lie rhai gwiriolleddau yu l'hoddi pwysigrwydcl ynddynt, a phwysigrwydd gwirioneddau ereill yn rhoddi iddynt Ie. Mae gwirioneddau sylfaenol yr Efengyl yn bob un o'r ddau. Gellir cyffwrdd ag ambell faen yn yr adeilad heb ei niweidio, ond ni ellir gwneyd hyny a'r sylfaen. Mae maen clo yr arch yn cylymu gwasanaeth yr holl feini, a byddai ei symud hi yn dinystrio yr oil. Ymyrir yn barhaus a gwirioneddau sylfaenol yr Efengyl gan ddynion dysgedig, dynion nad yw yn weddus i ni son am danynt ond gyda gwylder a pharch, ond yn sicr dylent hwythau wybod yn mba le mae terfyn y mynydd sarscbaidcl, fel y gallant ddio-g eu liesgid- iau. Mae Duw yno. Mao nwydd am ncwydcl- deb yn rhai, a gormod o awydd i'w foddloni yn ereill. Rhoddir pwys ar bethau na ddylid. Ychydig o fisoedd yn ol, ni fuasai pregeth, ysgrif, nac anerchiad, yn llawn heb enw Carlyle. Ym- ddengys ami i un ya fwy boddhaus wrth glywed dwy linell anghyfieithedig- o Shakespeare neu Milton, nag wrth glywed adnod a lefarwyd gan Fab Dow. Mae y bobl sydd yn blino ar Grist r hen athrawiaeth a'u hwynebau ar y mynydd- oedd fel hwnw gynt i bori gwellt, ond gullout fod yno heb ei fendith gan Dduw. 4. Y goddefgurwch a ddangosir al ddynion sydd yn gwyro i gyfeiliorn- alalt amlwg. Mae yr hyfdra a'r rhyddid a arferir gan rai i'w llwyr gondemnio. Arferir amynedd eithafol at rai airlwg mewn cyfeiliomad. Cyfran- ogwn o gyfrifoldeb troseddwr wrth fod yn ddystaw pm y troscddo yn ein gwydd. Mae y swyddog a adawo i fasnachwr gadw swm neillduol o bylor yn ei fasnachdy, nid yn unig yn anffyddlawn i'w swydd, ond eithr hefyd yn peryglu bywydau llawer. Mae yr anwiredd a wyr efe yn cario edlyn gwenwynig. Gall dynion sydd yn rhydd oddi- wrth felldith Duw farw o dan y farn. Trueni bod ad'jof am darn y graig wedi codi niwl rhwng Moses a Gwlad yr Addewid. Cwestiwn rhyfedd a ot'ynodd DllW i Eli "Paham y sethrwch fy aberth a'm bwydoffrwm, y rhai a orchymynais yn fy nhrigfa, ac yr anrhydeddu dy feibion yn fwy na myfi." Ai nid yw yn bosibl i dynerwch at ddyn- ion fod yn ddinystr iddynt bwy, ac yn ddian- rhydedd i Dduw. Y Parch Alun Roberta, B.D., Caergybi, a alwyd nesaf, yr hwn a gymerodd olwg ar y Llacrwydd sydd gyda'r Sabboth fel un o arwyddion prudd- aidd yr amseroedd." Dywedai:— Fraith ag y dygir tystiolaeth iddi gan hanes- iaeth ydyw, fod cysegredigrwydd sefydrarlau ac ordinhadau Cristionogol i raddau helaeth yn dibynu ar syniadau dynion am athrawiaethau ac egwvddorion gwahaniaethol crefydd. Yr ydym yn awr yn byw mewn oes sydd yn fyw drwyddi gan ymchwiliadaeth i'eddyliol. Nid oes dim yn cael ei gymeryd yn ganiataol; hawlircael chwilio i lawr i sylfaen pob gwirionedd. Nid mewn eysylltiad Ag allanolion crefydd y mae hyn yn bod, ond gyda'r athrawiaethau a ystyrir yn han- fodol i fywyd ac amcanion crefydd. Yn awr ni ddylem deimlo yn bryderus ac yn alarus oblegid byn; nis gellir ei atal, pe myner, ae ni fyddai yn funtcisiol i wir crefydd roddi ataifa arno, pe gellid. Y mae y gwirioneddau a gynwysa y Datguddiad Dwyfol mor aabraethol bwysig yn en natur, ac yn dal perthyrias mor hnnfodol n. dedwyadwch a dyrchanad.moesol dynion, fel y myn y meddwl gael en chwilio a:n profi. Wrth gwrs, yn mhob cyfnod felly, ceir llawer yn cloddio at sylfeini athrawiaethau crefydd, nid er mwyn cael bodd- lonrwydd o borthynas i'w gwirionedd, ond gyda'r a mean yn hytrach o gloddio y sylfaen i fyny, os geliir. Un o beryglon cyfaod feiypresenol ydyw, fod llenyddiaeth ysgafn, cellweirus, yn cael lied- aouiad helaeth yn rnysg ein pobl icuainc-lien- yddiaeth ag y buasai yn anrnhosibl iddo gael bod- I olaeth ond ar adeg pan y mae egwyddorion cref- z;1 11 ydd yn cael eu gwawdio a'u hameu. Y eaulyniad ydyw, fod scfydliadau ac ordinhadau crefyJdül yu colli eu cysegredigrwydd a'u gafael yn y meddwl. Teimlir mai gorthrwm ydyw holl hawliau crefydd. Ond dylem goflo fod yn rhaid cael yr athrawiaeth- au roddodd fodolaeth i'r sefydliadau byn i'w cadw yn fyw. Cadarnheir hyn gan hanes Ffrainc a Germany. Credir fod Sabboth yn angenrheidiol fel dydd o orphwysfa i'r corff, ond am ei rwymed- igaethau fel sefydliad Cristionogol ymwrthodir ag ef i raddau helaeth. Ac yn wir ofnwn fod gormod o duedd ynom ninau i ddadleu hawliau y Sabboth oddiar y safle hon. Yr ydym fel pe yn anym- wybodol yn teimlo dylanwad yr awyr amheus sydd yn ein hamgylchynu. Os cedwir llawer i'r cyfeiriad hwn, nid wyf yn gweled y bydd genym fawr sylfaen i sefyll ami i ddadleu yn erbyn agor y museums, &c-, ar y Sabboth. Diau fod y Sab- both wedi ei wueyd er mwyn dyn ond ai y corff ydyw yr holl ddyn ? Nid oes dim i'm tyb i yn fwy niweidiol i ddylanwad gwir grefydd, na dim yn fwy dinystriol i gysegredigrwydd ein sefydliadau crefyddol na chymeryd safle rhy isel i ddadleu eu hawliau. Os ydym, gan hyny, am gael ein pobl ieuainc i barchu cysegredigrwydd Dydd Duw, bydded i ni wylio rhag na byddo dylanwad am- heuaeth yr oes yn peri i ni golli golwg ar rwym- edigaetbau crefyddol y dydd. Peth arall sydd wedi cario dylanwad niweidiol ar gadwraeth y Sabboth ydyw y deddfoldeb caeth gyda phn. un y cedwir y Sabboth yn mysg rbai teuluoedd. Dy- lanwad bollol wrthgyferbyniol i'r un blaenorol yw hwn, ond y mae yn cyrhaedd i'r un peth yn y pen draw, sef creu casineb yn y bobl ieuainc at Ddydd yr Arglwydd a'i wasanaetli. Peth hollol ofer yw gweitbio allan ddeddfau caeth a gorthrytnns or ceisio darostwng y meddwl i barchu crefydd a'i sefydliadau. Nis geliir gwneyd dyn yn grefyddol trwy ddylanwad deddfau a rheolau caeth. Cariad ydyw egwyddor fawr y bywyd Cristionogol, ac nid oes modd cynal crefydd yn ddyogel yn nerth deddfau sydd yn cyrhaedd droa derfynau cariad. Dyma, medd rhai, un o ddiffygion y Pnritaniaid carient sefydliadau Cristionogol allan mor gaeth a deddfol nes eu gwneyd i raddau yn orthrymus. Yn eu hanes hwy, pa fodd bynng, nid ootid y deddfoldeb yn cael ei deimlo gyuiaiut, oblegid yr oedd caledi yr nmgylchiadan yr aethant drwydaynt yn naturiol yn eu gwneyd yn ddynion llyin a phenderfynol. Nid hyny yn unig; yr oeddynt yn ddynion o argyboeddiadau dwfn ac angerddol, a'u cariad at wirionedd pur mor gryf a thanbaid fel yr oeddynt yn cario allan eu hymlyniad wrth eu sefydliadau i'r eithafion mwyaf caeth. Y mae y Sabboth Puritanaidd wedi dyfod yn atgas ober- wydd fod cynifer o deuluoedd wedi bod yu ceisio dynwared y Puritaniaid bob feddu eu bargy- hoeddiadau a'u cariad angerddol at wirioneddau crefydd. Ceisier gwneyd y Sabboth yn ddiwrnod dedwydd a buddiol heb ei wneyd yn ddiwrnod llac. Ymddyga llawer o rieni yn annoeth iawn tuag at eu plant yn y eysylltiad hWD. Deuir a hwy i'r addoldy, ae os na eisteddant fel delwau, agwrando fel hen bobl, bydd y wialen yn cael ei defnyddio i weinyddu cerydd, Y mae adgoiion plentyndod am y Sabboth yn mhell o fod yn gysurusyn hanes llawer un. Pa fodd y gall plant iach, syddyn ymferwi gan fywyd, ac heb fod yn ddigon hen i allu gwybod beth y w progeth, fod yu llouydd ? lLt ofyner dim fyddo yn grocs i natnr ddiniwed oddiwrth blentyn, a bydd yn llawer o help iddo feithvin hoffder a pharch tuag- at bethau cysegredig. Diamheu hefyd y byddai yn help pe byddai mwy o ddar- paru ar gyfer plant yn y gwasanaeth Sabbothol. Hefyd, tynir oddiwrth gysegredigrwydd y Sab- both gall y defnydd amnhriodol a wneir obono gan broffeswyr crefydd. Er pan y mae y cyfarfodydd llenyddol a'r cyngerddau wedi dyfod yn boblog- aidd yn ein gwlud, y mae pethau wedi eu dwyn i mewn i'r Sabboth sydd yn milwrio yn erbyn ci gysegredigrwydd. Y mae i'r cyfarfodydd hyn eu hamcanioa a'u gwasanaeth, ac addefwn yn rhwydd eu bod wedi gwneyd llawer o les mewn rbyw ffordd; ond o'r ochr arall, y maent wedi gwneyd dirfawr ddrwg mewn eysylltiad a'r Sab- both. Os bydd cystadleuaeth gorawl i f>ael ei chynal mewn eysylltiad a chyfarfod llenyddol neu gyngerdd, bydd yn rhaid cael rbyw gyfran o'r Sabboth i barotoi ar ei ebyfor. Mewn rhai am- gylchiadau eir mor bell a rhoi ar y pregethwr neu y gweinidog i gwtogi v gwasanaeth crefyddol er mwyn rhoi atnser i barotoi ar gyfer y gyStadleu- aeth Y mae hyu, mi dybiwn, yn tynu llawer oddiwrth gysegredigrwydd y Sabboth. Nid yd- ym yn credu y dylid terfyrm y gwasanaeth cref- yddol eiliad yn gynt i gyfarfod hyn. Ni ddarfu i mi fyrhau oedfa i hyn erioe- ac nid wyf yn gol- ygu y byddai yn gyson ag amcanion y Sabboth i wneyd hyny. IJhoddwn bob cynorthwy i ddad- blygiad llenyddol a cherddorol ein cenedl, ond na fydded i ni roi y ffordd i'r ysbryd a fynai ddarost.wng y Sabboth i'r Eisteddfod. Diau eto fod yr oriau caeth a hv.yr mown eysylltiad a masnnch yn milwrio yn erbyn cadwracth briodol o'r Sabboth. Dadleuir yn galed dros agor lleoedd o ddifyrwch ar y Sabboth. Cyhnddir dynion o fod yn gul os bydd iddynt feiddio gwrthwynebu 'agor museums, theatres, a parks ar y Sabboth. Gelwir hwy yn elynion y dosbarth gweithiol, a'u bod am wneyd dynion yn grefyddol trwy lofruddio eu cyrff; ond, atolwg, pwy ydyw gwir elyn gweithiwr ? Ai dyn sydd am agor lleoedd o ddifyrwch iddo ar y Sabboth a'i ladd a gwaith ar byd yr wytbnos, neu ynte yr hwn a ddadleua am gael y dyddiau gweithio yn llai, a chael y Sab both yn gysegredig i wasanaeth crefyddol ? Dywedir fod yn rhaid i bobl ieuaine ein masuachdai gael rhyw adeg i fwynhau awyr iaeh, a chael rhyw gymaint o exercise. Gwir; dylent gael ar bob cyfrif-nid oes modd iddynt fod yn iach a bywiog eu hysbryd wrth anadlu yn nghanol draperies, groceries, &c.; ond ai y rheswm am gaol lleoedd o ddifyrwch ar y Sabboth ydyw hyu P Ai Did ydyw yn liawer mwy o reswm dros i fasnachwyr roi half-holiday bob wythnos i'w dynion, a thori y dyddiau yn llai, yn lie eu gorfodi i ysbeilio Duw o'r dydd cysegredig hwn ? Pe ymunai masnachwyr i hyn, byddai i'r prynwyr yn fuan ddysgu gofalu i wylio oriau priodol masnach. and yn awr, gwthir dydd Sadwrn mor bell ag y gellir i'r Sabboth, a deuir a dydd Llun mor fuan ag y geliir i'w gyfarfod, fel nad oes nemawr amser i Sabboth o gwbl, a llai lln. hyny 0 gyfaddasder meddwl at oi dreulio yn gyson a'i arncanion cysegredig. Ofnwn hefyd nad ydyw yr awydd sydd yn dyfod i'r golwg mewn Ilawer 0 fanau i gyrhaedd amcanion crefyddol yn ffordd y byd yn gwneyd un daioni yn y cyfeiriad hwn. Ehyw awydd cario allan weithrediadau crefyddol mewn ysbryd jolly. Y mae gan "y byd ei theatres, ei parties, ei picnics, ei excursions, &c., a rhaid i'r eglwys gael rhywbeth cyfatebol. Sonir llawer iawn yn y dyddiau byn am gael gwasanuetli crefyddol y Sabboth yn fywiog, ac er mwyn pob peth am beidio gadael iddo fod yn rby ddifrifol. Nid ydwyf yn credu mewn gwyneb hir, a gwallt yn dyfod dros y talcen, a golwg galarus yn nhy Dduw; ond rhaid i mi addef, o'r ochr arall, nad ydwyf yn credu mown drums, a fifes, a flutes, a tambourines. Nid wyf yn credu llawer yn nghrefydd y dyn na all gadw y Sabboth heb wasanaetb y petbau hyn. Yn sicr y mae rbyw anrhydedd Dwyfol yn pertbyn i bcthau crefyddol. Nid wyf yn credu yn yr hyn a elwir dignity of dulncss, ond yr wyf yu credu mewn cadw gwas- anaeth crefyddol o fewn cyleh sydd yn gyson a'r difrifoldc-b a berthyn iddo. Os rhaid cynal y Sabboth i fyny trwy apelio at y cnawd, bydd yn sicr 0 golli ei ddylanwad priodol ar y meddwl. Byddwn ffyddion a phenderfynol yn ein bym- lyniad with amcanion cysegredig y dydd hwn; na fydded i ni gydymllurfio a'r byd wrth geisio cario amcanion crefyddol yn mlaen. Gwcddïwn hefyd am i DJuw mewn modd neillduol ein bendithio a dylanwad ei Ysbryd, fel y llanwer ein heglwysi a bywyd a than pur yr Efengyl, ac felly ni bydd rhaid ofui am gysegredigrwydd y dydd, nac ychwaith ymostwng i ddefnyddio moddion cnawdol i'w gynal i fyny. Yii nesaf siaradodd y Parch R. Rowlands. Treflys. Cymcrodd of yr arwyddionpruddaidd fel y gwelir hwy yn Yr afael y mae crefydd yn ei golli ar deuluoedd." Dywedodd :— Mae y teulu yn sefydliad Dwyfol, ac yn ddiauwedi ei fwriadu i fod yn gyfrwng y dylanwad cryfaf yn y byd. Trwy y tenlu y mae nfttur, ilia»luniaet!i, a gras yu cael y channel fwyaf efl'e,it'aiol i re(lo, yn mlaen i jryfoethogi ac i brydferthu cymdeithas. Mae perth- ynas teuluoedd yr ties hon a theuluoedd yr oes ddyfotlol yn ofnadwy ddifrifol, ac nid oes ond atldysg a dylan- wad crefydd bur a'n galluog i i gael dwylaw glan oddi- wrth eu gwaed. Ofnir mewn llawer cylcli fod crefydd yn colli gafael ar deuluoedd. Nodwn yma. rai o'r rhes- ymau ]>ah;im y mae hyu yn cymeryd lie. 1. Cyfneivid- iadau yn eu humgylchiaclau. Mae amgylchiadnu dvfiion yn cyfnewid yn y byd yma yn barhans. Mae rluti yn esgyn ac ereill yu disgyn bennydd. Mae yma deuluoedd yr) cyflym asgyn i gyfoeth a dylanwad cym- de-thasol oeddynt ychydig amser yn ol yn cael tr,.fferth i gael denpan y liinyn i gwrdd. Pan y mae atngybh- iadau teuluoedd yn newid, icao cu h.'t'i'eno!! a'u cysyllt- iadau cymdeitliasol yn cyfnewid. Nid llnwer o bobl sydd yn galln dal coitiad yn y byd h( b ubio droi yn y pon ac achosi ponya^afader. Mac arro,ion YII dyfod i mown i deuluoedd gyda liwy .di-ant bydol sydd mor wahanol i hen arferioa y t-«ln, fel y mae crefydd vu ,)30cl o'r 1) iau deuluaidd yn cael ei gosod o'r neilldu, ir.ogys pethau ereill nad ydyut yn gweddu i'r sefyllrj ddyrchafedig. Mae y parties a'r cwsntii llawer! yn gwthio y ddyleii- swydd deuluaidd o'r neilklu yu yr hwyr, ae y mac p) ysnrdcb i fyned at y fasnach a'i gofaion yn peri iddi ^aei ei gosod o'r neil'du yn y boreu. Ac, yn wir, lie n.vl oes angen prystiro at y fasnach yn y boreu, prin y teimlir awydd nac ysbryd i gyfhwni gwasanaeth cref-