Y Tyst a'r Dydd

CAESFYEDDIN A'R CYLCHOEDD. Cyfarfocl Pregethu. — Cynaliwyd cyfarfodydd blynyddol y;Wesleyaid Seisoaig, Sul, Awst 19eg, a phregethodd y Parch H. Price Hughes, M.A,, Rhydychain. Nos Fercher pregethodd yn nglyn a'r un cyrddau y Parch Richard Roberts, Llun- dain. Cafwyd benthyg capel Heoldwfr i gynal y cyfarfod hwn, daeth torf fawr yn nghyd i wrando y pregethwr galluog a phoblogaidd hwn. Casglwyd yn y cyfarfodydd i gyd y swm o £106. Yr Ysgolion Sul,- Yr adeg hon yr ydys yn arfer rhoi treat i'r Ysgolion Sul. Yn fynychaf y treat fydd gwibdaith i Lanstephan i fvvynhau o awelon iachus y mor, a dringo ochrau y bryn y saif y castell arno, neu ymbleseru ar hyd y rhodfeydd sydd dan y coed yn gwynebu ar y mor, ac os mynir, ymdrochi yn yr hallt-ddwfr sydd yn gwa- hanu Glanyferi oddiwrth Llanstephan. Wedi cael eu cario yno y mae pob un i fwynhau ei hun yn ol fel bydd yn dewis. Gwibdaith i Lanstephan oedd treat yr ysgolion canlynol eleni, sef Heolydwfr (M.C.), Heol Awst, Union-street, Penygraig, ac Abergwili. Te a chwrdd llenyddol oedd fancy Heolyprior, yn Annibynwyr aBedyddwyr. Mwyn- haodd y cyntaf eu hunain ar un o "berci Cwm- ocrnant," a'r olaf yn y marchnadle—pob un yn ei ffordd ei hun yn mwynhau ei hun. Boddiad.-Boddodd dyn o'r enw David Elias yn afon Towy, nos Sadwrn, y 25ain cynfisol. Preswyl- iai yn ymyl y Star Inn, Llangunnor, ac y mae yr amgylchiadau dan ba rai y dygwyddodd y peth yn rhai rhyfedd iawn, er nad oes dim sail i'r si annymunol aeth ar hyd y gymydogaeth. Yn ol tystiolaeth ei wraig ac ereill, daeth gartref gyda'r tren 3 prydnawn Sadwrn oddiwrth ei waith ar y rheilffordd yn LIandybie. Yna tua phump o'r gloch aeth yn nghwmni James Griffiths i'r dref i wel'd Mr Mullard i ofyn caniatad i fod yn absenol oddiwrth ei waith dros yr amser y byddai yn cynorthwyo James Griffiths i adeiladu ty yn y Wenallti Wedi gwel'd Mr Mullard, ymadawsant a'u gilydd. Yr oedd David Elias yn myned i'r farcbnad i brynu cig, yr oedd y pryd yma yn ber- ffaith sobr, ac felly hefyd yn ol tystiolaeth un pan yn croesi'r bont ar ei ffordd adref cyfarfyddodd coachman Major Bate, Bryntowy, ag ef yn agos i Penymorfa. Trodd Dafydd Elias i Danyrallt at ei hen feistr, Mr D. Thomas, yfodd yno lasied o ddiod, a chan eu bod hwy Mr a Mrs Thomas yn myn'd i Bont Richard Eynon, cartref tad Mrs Thomas, mynai Dafydd Elias fyn'd gyda hwy. Ceisient bwy ei rwystro, ond myn'd wnaeth gyda hwy a cbroeswyd Towi yn ddyogel yn y cwch -eiddo Mr Thomas. Yfodd ycbydig laseidiau o ddiod gref yn Pont Richard Eynon, ac ymadaw- odd tua 10 o'r gloch, ac yn ol pob tebyg iddo wneyd am yr afon i gael croesi yn y cwch, ond methodd rywsut yn ei amcan a syrthiodd i'r afon. Cafwyd ei gorff prydnawn dydd Mercher, gor- weddai ar ei gefn mewn pwll 12 troedfedd o ddyfnder. Wrth ei chwilio cafwyd pob peth ganddo, yr ariau, a'r cig ag oedd wedi brynu, &c., fel y gellir casglu mae syrthio wnaeth wrth chwilio am y eweh. Gtfwyd un o bedolau ei esgidiau wedi ei throi i fyny mewn modd fuasai yn ddigon i dripio" y dyn mwyaf gofalus. Dygwyd rheithfaru o "Cafwyd wedi boddi." Adnewyddu tnvyddedau i werthu diodydd mcddwol. — Yr oedd yr adeg i wneyd hyny dydd Llun, y 3ydd cyfisol. Yr oedd cyhuddiadau yn erbyn 18 o dai, a phendcrfynir eu trwyddedau hwy yn mhen pythefnos. Dywedai y Cadeirydd (Dr Hughes) fod cyfnewidiadau pwysig wedi cymeryd lie yn ddiweddar yn nglyn a thrwyddedi, a bod ganddynt hwy fel Ynadon hawl nid i wrthod rhoddi rhai newyddion yn unig, ond hefyd i wrth- od adnewyddu trwyddedau oedd wedi cael eu rhoddi am lfynyddau. Nid oeddent hwyyn medd- wl arfer yr hawl hono eleni, ond yr oedd pob tebygolrwydd y buasent yn ei harfer hi y fivvydd- yn nesaf, oblegid credai ef nad oedd tref yn y deyrnas ag oedd wedi ei gorlenwi a thafarndai fel yr oedd Caerfyrddin. Ceir yma 105 o dafarndai i 10,000 o drigolioa, neu yn fwy priodol i 8,000. Credai y Doctor mai y nifer olaf oedd yn gwncyd defnydd o'r 105 tai hyn felly tafarn ar gyfer bob 76 o'r trigohou a rhaid oedd gwneyd y nifer yn llai, a rhybuddiai bwynt hyd yn nod pe na bai cyfnewidiad yn y gyfraith, ei bod yn eithaf posibl ar ol y fhvyddyn hon y buasai yr ynadou yn llei- hau eu rbif. Wrth gwrs, y rhai'cyntaf i golli eu trwyddedau, fyddai y rhai fuasai a mwyaf o gy- huddiadau yn eu herbyn y nesaf atynt fyddai y cyfryw funsai drwgdybiaeth am danynt, ei bod yn hysbys iddynt fod y gyfraith yn cael ei thori mewn llawer i dafarndy, ond hyd yn hyn nad oeddent wedi cael tystiolaethau digon cedyrn i'w dwyn o fiaen y faiuc. Hysbysid hwynt gan yr heddgeid- waid bod y ddeddf Y11 cael ci thori gan rai bob Subboth tybieut felly mai priodol iddynt hwy oedd eu rhybuddio ar gyfer y dyfodol, fel na byddai ganddynt y pryd hyny esgus am eu pechod. Nid oeddent hwy heb ystyried fod llawer o dafarn- wyr yn y dref yn cario eu masnach yn mlaen mewn modd anrhydeddus, ac yr oedd yn drueni mawr bod y eyfryw yn cael dyoddef oherwydd y lleill nad oedd mor ofalus am drefn, a rhool, a chyfraitb. Digon tebyg y bydd gofal mwy yn mhlith y frawdoliaeth dafarnyddol am y gyfraith a'i gofynion y flwyddyn nesaf. Da genym uad yw cyfeillion dirwest yn segur yr adeg hon, ond yn gweithio yn egniol, ac y mae i ddirwest heblaw h wy ugeiniau o wyr nad ydynt yn codi cwpan Bacchus at eu gweiusau, ond eto heb y gwroldeb hwnw i ddangos byny i'r byd. Yr wyf wedi synu lawer gwaith beth sydd yn peri i rai gadw eu tai at y fath fasnach. Nid bywiolaeth erioed, oblegid mae degau ohonynt nad ydynt ond hongian gyda hi, a thrugaredd a tbeuluoedd y rbai hyn fuasai dwyn oddiarnynt y drwyddod, a'u gyru at rywbeth gwell, a sicrhiiai iddynt hwy ac i'w teuln- oedd gartref mwy cysurus, Y mae y fath nifer o dafarndai yn ysmotyn du ar gymeriad ein hen dref grefyddol; ond credwn hyn, nad yw meddw- dod yn fwy yma na lleoedd ereill, oherwydd byn, dyfodiaid i'r dref sydd yn eu cynal-os cynal rhai hefyd-ae nid trigolion y dref. Gwawried y dydd pan y bydd sobrwydd yn teyrnasu yn mhob man. GOHEBYDD.

TREHARRIS. AGO It I A DCA PEL NEWYDD. Lie newydd ddyfod i sylw y wlad ydyw hwn. Saif yn ymyl Mynwent y Crynwyr, ar ymyl yr afon Taf, rhwng Merthyr a Pontypridd, yn agos i'r basin glo sydd yn rhan uchaf Morganwg, oher- wydd hyny mae y glo yn ddwfn iawn yma, fel mai dyma lie y ceir y pwll glo dyfnaf yn Nghymru. mae'n debyg. Mae yma beth canoedd o dai newyddion wedi eu hadciladu, a bagad o addoldai gan y gwahanol enwadau crefyddol sydd yn ein gwlad. Er's rhyw dair blynedd yn ol, gwnaeth y Parch G. Williams a'r eglwys Annibynol yn Libanus, ffurfio eglwys newydd yn Treharris gyda rhyw 12 o aelodau. Adeiladwyd festri yn gyntaf, a thra yr adeiledid hono yr oeddent yn addoli yn y Philanthropic Hall, yr hon yn garedig a roddwyd iddynt gan Mr D. E. Jones, nes daeth y festri yn barod. Yr oedd yr Arglwydd yn eu bendithio yno fel erbyn heddyw maent wedi dyfod yn 140 o aelodau, a chapel braf ar waith. Dydd Llun, Gorphenaf 3ydd, am 3 o'r gloch, gosodwyd y maen coffadwriaethol yn mur y capel gan Mr D. E. Williams, Y.H., Hirwaun, ae yn sicr y mae efe yn saer macn par dda, a gwell fe osododd chcqua o C50 ar y maen. Cyflwynwyd iddo forthwyl prydferth a llwyarn arian (silver trowel) gan Miss Florence M. Williams, Mafon House, Quakers Yard, merch y Parch G. Williams y gweinidog, ac ar y trowel yn gerfiedig, Presen- ted to Mr D. E. Williams, J. P., on the occasion of laying the memorial stone of the Tabernacl Independent Chapel, Trebarris, September 1883." Gweddïwyd allan yn y fan gan y Parch J. Davies, Abercwmboy. Cafwyd anerchiad bywiog gan Mr y b Williams, a cbanwyd penill yn hwylus. Am fod y tyvvydd i raddau yn wlyb, awd i gapel y Bed- yddwyr Seisonig oedd yn yr ymyl. Neillduwyd y Parch J. Morgan, Cwmbach, i'r gadair, a chaf- wyd areithiau bywiog a grrymus gan y Parchn R. O. Jones, Bedlinog; R. Evans, Troedyrhiw; Morgans, Betbania Jones, Brynhyfryd J. Davies, Abercwmboy, a J. Davies, Soar, Aberdar, yn Qghyda'r Mri Edwards, Pentanas, a'r Ynad Heddwch o Hirwaun, yr hwn a wnaeth araeth arbenig ar ddyledswydd pobl i gyfranu at achos yr Arglwydd, ac yn neillduol y bobl sydd ag arian ganddynt. Fod y gweithiwr tlawd yn rhoddi a dim dros ben ganddo,"lawer yn fwy na'r cyfoethog sydd a pheth ganddo ar ol rhoddi. Daeth yn ei araeth ar draws Mr Crawsbay Bailey, yn Nghwm Rhondda, yn ei haelioni wedi adeiladu eglwys, er cyfleusdra i'w weithwyr, gwerth JC8,000, ac yn cadw curad ar ei draul ei burs, ond fod tuir rban o bedair o'i weithwyr yn Ymneilldawyx-, a dim byth yn myned i'r Eglwys, ac ni chlywodd Mr Williams fod Mr Crawshay Bailey yn rhoddi dim at ddyledion y capelau sydd yn mhlith ei weith- wyr, sef y rhai sydd yn gweithio y glo sydd dan ei diroedd. Fod ganddo barch mawr i Mr Bailey, a'i fod yn credu pe dodid yr achos yn deg o'i fiaen y gwnai gyfranu at achos Duw yn mhlith yr Anghydffurfwyr befyd. Bu Mr Williams dros wagder carcharau Cymru, a bod y bai n wyr yn gweled dim gwerth i gadw brawdlysoedd yma ddwywaith yn y fiwyddyn, a bod mor lloied o droseddau yn ngwlad y menyg gwynion i'w briod- oli i'r Efengyl, a itoll Jllldrethivn pobl grefyddol eiu gwlad. Gvvmiwd caugliad yn y oyfari'ud ac fe ddaeth y cwbl, rhwng X50 Mr Williams a 2 gini Mr D. E..Tones, Navigation Hotel, dros < £ 60. Bwriedir agor y capel o fewn cylch tri mis. Cymeraf y waith hon mai pcrthyn i gylcli Aberdar y mae Treharris, a deuaf adref heibio Mountain Ash gan eich hysbysu fod icchyd y Parch T. Llewellyn yn well, a'i fod yn pregethu yn gadarn fel cynt. Ond mae yn flin genyf hys- bysu darllenwyr y TYST fod iechyd y brawd ieuano a gobeithiol y Parch D. Griffiths, Cwmdar, yn hynod wael, er nid yn ddiobaith i gyrhaedd hen- aint teg. Yr Arglwydd a drugarhao wrtho. Canu sydd yn myned a hi yn Aberdar, gwir maent yn dyfod yn mlaen yn egwyddorion canu yn ol y cywreinrwydd mwyaf, ond yr wyf yn meddwlmai gwcll fyddai tonau i'w hyn;arf'er yn yr addoldai, anthemau a Salm-donau cymhwys i'r cysegr i roddi gogoniant i Dduw, a swyno ieuonc- tyd i'r addoldai. GOHEBYDD.

AGORIAD PENYGROES, PENFRO. Bu dysgwyliad mawr am yr amgylchiad uchod, mae bellach yn mhlith y pethau a fu. Mae y capel newydd yn un o'r rhai harddaf a mwyaf dy- munol i bregcthu a gwrando ynddo. Mae y gwaith yn gryf a didwyll, ac yn cael cymeradwy- aeth cyffredinol. Dyddiau Mawrth a Mercher, Mcdi 4ydd a'r 5ud, agorwyd y capel newydd. Cymerwyd.rhan yn y gwasanaeth gan Davies, Llandilo Evans, Heb- ron Lewis, Brynberian; Evans, Pontardulais Morris, Aberteifi Hughes, Maesycwmwr; Owen, Glandwr; a Phillips, myfyriwr o Gaorfyrddin. Costiodd yn agos i £500. Da genym hysbysu ei fod bellach yn ddiddyled. Casglwyd dydd yr agoriad yn agos i J675. Dyma yr ail gapcl newydd adeiladwyd yn y cylch hwn er pan mae Mr Richards yn llafurio yma. Llwyddwyd cael y ddau yn rhydd o ddyled ar ddydd agoriad y naill a'r llall. Gobeithio y bydd crefydd yn llwyddo, ac amddiffyn y Nef ar yr holl waith yn y cylch.

CAPEL ANNIBYNOL SALE M. LLANYMDDYFRI. Gwnaed cais gan yr eglwys uchod trwy Mr J. Lewis, Royston House, at Mrs Saunders Davies, Pentre, am ddarn o dir tu cefn i'r capel er holaethu'r adeilad presenol, a chodi ystafell at wasanacth yr Ysgol Sabbothol a- chyfarfodydd achlysurol. Darfu i Mrs Saunders ar ran ei mab gyda'r parodrwydd mwyaf gydsynio a'r cais er ei bod y dydd blaenorol wedi anrhegu eglwys arall 1 11 yn yr un gymydogaeth a darn belaeth o ddaear at fynwcnt. Cbwech wythnos yn ol daeth. yr etifedd i'w oedran, Onid yw y weithred lion o'i beiddo yn liaeddu cael ci chofnodi. Dywenydd genym fod yr haelioui a bynodai ci fain a'i gyiidadau yu cael ei efelychu mor foreu yn mywyd y mab.