Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
4 erthygl ar y dudalen hon
TITUS LLWYD A'R UNDEB CYNULLEIDFAOL…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
TITUS LLWYD A'R UNDEB CYNULLEIDFAOL CYMREIG. At Olygwyr y Tyst a'r Dydd. FONEDDIGION,—Yn y TYST A'R DYDD am Medi 21ain, mae un Titus Llwyd, yn ei Ad-drem ar Gyf- arfodydd yr Undeb," yn gwneyd eyfeiriad anghywir a chamarweiniol at syniad y bftm i yn ddigon rhyfygus i'w grybwyll mewn un o'r cyfarfodydd yn Ffegtiniog. Yr oeddwn wedi arfer credn yn fy ngwiriondeb y gallasaiun anturio dyweyd ei feddwl mewn cynulliad a broffesai fod yn deg ac anmhleidiol, ond gwneyd hyny mewn ysbryd priodol a charedig, heb ofni cael ei gyhuddo o goleddu syniadau hollol wrthwynabol i'r rhai y dadleuai drostynt; ond mae yr ysgrif grybwyll- edig, yn nghyda'r nodiad Golygyddol sydd yn gynffon iddi, yn brawf eglur fy mod wedi cyfeiliorni yn ddirfawr. Ymddengys nad oeld dim yn y cyfarfodydd yn gwbl wrth fodd Titus Llwyd, er y tybiai y rhan luosocaf, os naIl pawb oedd bresenol ynddynt, eu bod oil wedi troi allan yn llwyddiant gwirioneddol, ac y gallesid yn rhesymol ddysgwyl effeithiau daionus i'w dilyn ond yr oedd yno un Titus Llwyd na fedrai ganfod nemawr ddim ond brychau a diffygion. Pe buasai yn aros ar hyny, a pheidio priodoli i bersonan syniadan croes i'r thai a draethasant, ni buaswn i yn ceisio aflonyddu dim ar ei heddwch, nac yn gwrth-ddywedyd y pethau a ysgrifenir ganddo. Yn mam Titus Llwyd, mae un o'r brodyr gymerodd ran yn y cyfarfodydd yn rhy wasgarog, y Hall yn rhy faith, difiyg ysbryd yn flinder iddo mewn un arall; y nesaf a'i wybodaeth yn rhy gyfangedig am y penderfyniad a gynygiai, fel y dylid, yn ol barn Titus, beidio gwneyd sylwadau ar y fath benderfyniad byth mwyach >n yr Undeb Cymreig. Dyna un drws wedi ei gloi, ac ni chaiff neb eto olwg ar yr ystafell tudraw iddo. Na, er mwyn bod yn gywir, I dylwn grybwyll fod ganddo un eithriad-os bydd yn y penderfyniad enw "tywysog," rhoddir caniatad i wneyd sylwadau arno. Beth, tybed, ydyw enw y llys sydd yn meddu digon o awdnrdod i gael yr Enwad yn foddlon i dderbyn ei restr o enwau ei dywysogion ? Wedi gwneyd y cyfeiriadau dialw-am-danynt blaenorol, mae Titus Llwyd yn ymgadarnhau mewn nerth, ac yn cyhuddo uu brawd o "eithafhn haerllng- rwydd," a ystyrir gan lawer sydd yn ei adwaen yn dda yn ddyn galluog, cydwybodol, a nodedig am ei wyleidd-dra; a dangosodd hefyd yn y cyfarfod dan sylw ei fod yn llawn natur dda, ac yn medru parchu syniadan ei frodyr, er eu bod yn wahanol i'w farn bersonol ef ei hun. Eto am hyn y dywed Titus Llwyd "eithafion haerllugrwydd." Onid ydyw traethu syniadau o'r fath yn adlewyrchn yn fwy anffafriol ar Titus Llwyd ei hun nag ar y brodyr y mae ei ysgrif ef a'i thuedd i'w darostwng ? Yn y cyfeiriad mae yn wneyd ataf fi, mewn perth. vnas i'r rhan a gymerais yn yr ymddyddan ar gwestiwn Y Beibl ac addysg orfodol yn ngoleuni Ymneilldu- aeth," dywed, A bron cyfartal mewn haerllugrwydd oedd dadieu fod plant Eglwyswyr yn fwy hyddysg yn y Beibl na phlant Ymneillduwyr, am eu bod yn medru adrodd Gweddi yr Arglwydd yn well." Ni roddwyd mynegiad i'r fath syniad o gwbl; ac mae y cyhuddiad yn hollol ddisail ac anwireddus. Os oedd Titus Llwyd yn bresenol yn y cyfarfod, rhaid ei fod yn ymyryd gormod a. materion ereill i ddeall beth oedd yn cael ei lefaru. Gwell genyf gredu hyny am dano, pwy bynag ydyw, na meddwl ei fod yn fwriadol yn priodoli i mi syniadau anwireddus na bûm erioed yneu coleddu na'u traethu. Yr hyn a ddywedais oedd, y gwyddwn am lawer o blant Ymneillduwyr-wnh y rhni y golygwn blant o bedair i saith oed a fynychent Yssrolion Sabbothol mewn capeli Ymneillduol—addysg grefyddol y rhai a esgeulusid mor fawr, fel ma'i 1 National Schools yr oeddynt ddytedus am eu gwybodaeth o Weddi yr Argfwydd. Credaf fod yn y cyfarfod nifer fawr fedr roi tystiolaeth, pe yn angenrheidiol, mai dyna y syniad a fynegais. Gwêl Titus Llwyd iddo yn ei berthynas a mi fod yn euog o wyrdroi y gwirionerld. Nis gwn pa un a ydyw hyny o rhyw bwys yn ei olwg, ac a fydd iddo, fel Homersham Cox, roddi rhyw gymaint o eglurhad arno ei hun; yr wyf fi yn ei yatyried yn ddigon pwysi^ i anfon gwrthdystiad cyflawn a hollol yn erbyn ei gyhuddiadau. Os na bydd Gol. y TYST yn cyhoeddi yn niwedd byn o ysgrif y bydd yn dda ganddo glywed oddiwrthyf eto pan yn gyfleus," dysgwyliaf y caniata i'r nodyn hwn ymddangos yn ei gyfamler. Bethesda. R. S. WILLIAMS. [Mae Mr Williams wedi camddeall eiu hol-nodiad i ysgrif Titns Llwyd." Os addawa anfon ychydig- 0 newyddion lleol i ni, fel y gwnaeth Titus Llwyd," dywedwn wrtho yntau, Bydd yn dda genym glywed oddiwrthych pan yn gyfleus." Nid oeddem wrth ddyweyd felly yn datgan ein cydsyniad &'r oil a ddywedodd Titus Llwyd yn ei ysgrif, mwy nag yr ydym yn awr yn datgan ein cydsyniad a'r oil sydd yn ysgrif Mr Williams.—GoL.]
AT OLYGWYR Y TYST A'R DYDD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
AT OLYGWYR Y TYST A'R DYDD. FONEDDIGION,—Y mae eich gohebydd "Geliillyn- du," yn y TYST A'R DYDD diweddaf, wedi cymeryd arno i nodi allan "Wallau Ieithyddol Poblogflidd." sydd i'w canfod yn ami ar ei ddudalenau a byddai yu dda iawn, po yn bosibl, cael rhyw ohebydd arall i nodi allan wallau a wneir gan fan ohebwyr wrth ysgrifenu hanes cyfarfodydd blynyddol, &c. Y mae yn rhyfedd i feddwl y fath nifer o wallau ganfyddir yn ami mewn hanes cyfarfod dibwys—llawer yn ddiamheu yn nghylch gwybodaetli pob un o ddarllenwyr y TYST A'R DYDD. Mae eich gohebydd o Glandwr Taf, wrth ysgrifenu hanes cyfarfod blynyddol y lie, yr hwn a ymddangos- odd yn y diweddaf yn padael allan enw un a bregethodd ynddo, ac yn enwi y lleill, ac yn enwi rhai a ddyaodd y rhanau arweiniol yn mlaen, a gadael ereill allan, ac enwi un na wnaeth hyny o gwbl. Draehefn, y mae eich gohebydd o Gwm Rhondda, wrth groniclo hanes cyfarfod pregethu Carme), Treherbert, yn enwi dau wasanaethodd ynddo, a gadael y llall a bregethodd ynddo allan. Credwyf y dylai pob gohebydd ymdrechu fod yn gywir a hollol ddibartiaeth pan yn ysgrifenu. CHWAREU TEG.
" ANGEN GWLEIDYDDOL PRESENOL…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
ANGEN GWLEIDYDDOL PRESENOL CYMRU." At Olygioyr y Tyst a'r Bydd. FONEDDIGION,—Ymddangosodd ysgrif allnog yn ddiweddar ar y penawd uchod yn yr Amseroedd. Diau fod yr ysgrifenvdd wedi rhoddi datganiad i arg yhoeddiad dwfn oedd yn bodoli yn meddyliau lluaws mawr o Gymry, sef yr angenrheidrwydd am gael plaid yn y Senedd drwyadl Gymreig-dynion a'u cydym- deioilad ft Chymru ac a phethau Cymreig. Y mae llawer iawn o ganmol wedi bod ar yr aelodau Cymreig presenol, ond yn mha beth y rhagorant ar yr hen aelodau tawel a fuont am flynyddoedd yn ein cynrych- ioti ? Gwir eu bod gan mwyaf yn Rhyddfrydwyr, ac o gymaint a hyny y maent yn rhagori ar yr hen Geid- wadwyr fu g-ynt yn cynrychioIi Cymru; ond yr oedd Tawer o'r hen Geidwadwyr hyny yn fwy cenedlg-nrol na'n cynrychiolwyr presenol, ac yn fwy aeddgar i amddiffyn neillduolion y Cymry, a'u cynorthwyo i ym- ddyrchaf'u i safleoedd anrhydeddus. Nia yw ym- ddangos'ad dyn ar Iwyfan yr Eisteddfod nnwaith yn y flwyddyn yn profi fod ei gydymdeimlad S, phetbau Cymreig. fte eithrio Mr Henry Richard, pa un o'n Haelodau Seneddol sydd wedi profi eu hunain yn deilwng o'r aberthau a wnael er enill iddynt eu seddau ? Dynion y tuallan i'r Senedd sydd wedi enill i ni yr ychydis fanteision a estynwyd i ni yn ddiweddar, a'u dylanwad hwy sydd wedi dwyn Cymru i sylw. Nid ydyw fod dyn yn Rhyddfrydwr yn ddigonol, y mae eisien rhywbeth mwy na hyny, sef fod ei gydym- deimlad a neilIduolion y Cymry, a'i fod yn caru y werin Gymreig. Pe buasai genym ddynion o'r nodwedd hyn yn ein cynrychioli. ni fuasai raid i ni oddef cael ein cablu gan ddynion o nodwedd Mr Homersham Cox ac ereill. Y mae rhyw ysbryd gwasaidd wedi ein meddianu, neu ynte ni fuasem yn dyoddef mor hir gael ein camdrin. Pan y cawn rhyw fantais, daw y Saeson, a gorfaelant y cwbl wedi hyny. Cawn engraifft neillduol o hyn yn etholiad athrawon i Goleg Caerdydd. Rhoddwn y seddau anrhydeddusaf i Saeson teitlog, heb rithyn o g-ydymdeimlad a. ni, ae ufudihawn yn ddirwgnach i'w gorchymycion, a gweithiwn allan eu cynlluniau. Y mae yn bryd i ni agor ein llygaid, a mynu ein hawliau. Y mae yr Iwerddon wedi gwneyd. Yr ydym yn edmygu ysbryd cenedlgarol eu Haelodau Seneddol, er nad oes genym gydymdeimlad a Ilawer o'u cynlluniau. Y mae yn bryd i ninan ddeffro fel cenedl, a gofalu fod genym ddynion erbyn yr etholiad nesaf y bydd yn werth i ni ymladd er eu cael yn Aelodau Seneddol. LLENFER.
Cyfarfodydd3 &e. Cy
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Cyfarfodydd3 &e. Cy TABERNACL, ABERAFON.—Dydd Mercher, Medi 19eg, rhoddodd y Parch J. Foulkes, gweinidog yr eglwys uchod, wledd o do a theisen i'r gobeithln lluosog a berthyn i'r lie. Erbyn 4 o'r gloch, ym- gynullodd y plant yn dorf fawr yn y capel. Gwas- auaethwyd wrth y byrddau yn fedrus a serchog gan Mrs Foulkes, Mrs Williams, Mrs Owens, Misses Phillips, Roderick, Williams, Shipton. Wedi ym- ddigoni ar y wledd haelionus, ffurfiwyd y plant yn orymdaith, ac aethpwyd dan ganu trwy brif heolydd y dref i lanerch wyrddlas yn yrnyl y mor i redeg a. nei lio. Pan ddaeth yr hwyr i ledn ci babell, galwodd Mr Foulkes y plant at eu gilydd eto. Iihoddwyd cheers gwresog o gydnabyddiaeth id'o ef a'i briod serchog am eu haelioni. Canwyd can o fawl i Dad y tmgareddau, o dan arweiniad Mr Leyshon Edwards. Yna ymadawodd pawb, gan deimlo yn well yn mhob y-tyr o'r prydnawn dedwydd hwn.-Afan. CHWARELGOCH, BETHESDA.—Yr wythnos cyn y diweddaf, cynaliwyd gwyl do yr eglwys hon. Daoth llu o blant perthyrsol i Ysgol Sabbothol y lie yn nghyd, a mwynhawyd y danteithion rhagorol a ddarparwyd yn y wedd orou. Wedi y t6, aethpwyd i gae cyfttgos i'r capel perthynol i Mr W. Griffiths, Tyddynyclawdd, a threuliwyd ychydig amser yn dra difyrus mewn chwareunn diniwed, &c. Yn yr hwyr, cafwyd gwiedd i'r meddwl yn y cape). Yn absenoldeb y boneddwr hael, Mr W. J. Parry, Maesygroes, llywyddwvd gan y Parch H. W. Parry, y gweinidog. Cymerwyd rhan yn y cyfarfod gan Mri W. J. Thomas, Sling Tenorydd Infryn Euronwy Eryri; Misses C. Hughes, C. A. Edwards, G. Williams, a Mr H. Evans, Bethlehem Gobeithlu Bethlehem, o dan arweiniad Mr W. Williams (Eos Derwast) yn nghyda'r cor. Gwasanaethid fel cyfeilydd gan Miss Stephen, Tany- rnarian. Cafwyd cyfarfod da a hwylus, ac ar y diwedd diolchwyd yn gynes i'r cantorion am eu gwasanaeth .1 rhad, i'r pwyllgor am eu liafur yn trefnu y wledd, ac i'r boneddigesau fn mor ymdrechgar yn casglu tuag ati, a gweinvddu wrth y byrddau. BARGOED.—Nos Wener, Medi 21ain, cynaliwyd eyfarfod dirwestol yn ngbapel Annibynol y lie uchod, o dan lywyddiaeth Mr Griffiths, gweinidog y lie, yr hwn a. wnaeth sylwadan pwrpasol a rhagorol yn eiaraeth agoriadol. Dywedodd fod yn dda ganddo weled fod argyhoeddiad dwfn a difrifol o blaid sobrwydd ac yn erbyn y fasnach feddwol yn myned ar gynydd yn e;n gwlad yn y dyddian hyn. Fod arwyddion amlwg yn amlhau fod petbau mawrion ar gymeryd lie yn nghyfeiriad sobrwydd; mae ansawdd pob ymegniad a wneir o'i blaid yn dyweyd hyn, mae Hnosogrwydd y ffyrdd newyddion ac adnewyddol trwy ba rai yr ym- osodir ar y diodydd meddwol yn dyweyd hyn, mae fod dirwestwyr selog a deallns yn amlhan yn mhob cylch mewn cyredeithas trwy y wladwriaeth yn dyweyd hyn, ac y mae addfedrwydd y Llywodraeth i basio mesurau i gwtogi, ac hyd yn nod mewn rhan i ddiddymu y fasnach feddwo', yn siarad yn nchel, ac y mae gweddiaa taerion a ffyddiog miloedd trwy ein teyrnas yn y dyddiau hyn yn siarad yn amlwg. Yna galwodd y llywydd ar Mr J. Evans (loan ap Dewi), goruchwyliwr, George Inn," Bargoed, yn mlaen i draddodi darlith ar brif bwnc y dydd, Dirwest," i gvnulleidfa luosog. Nid wyf yn meddwl y bydd yn ormod i ddyweyd fod hon yn un o'r areithiau .goreu a draddodwyd yn Bargoed ar ddirwest. Yr oedd yn gryf a chadarn yn ei gwrthresymau yn erbyn yfeel y diodydd meddwol. Dyma y tro cyntaf i Mr Evans ddarlithio ar ddirweat yn Bargoed, ond deallaf iddo fod mewn amryw fanau >n darlithio ar ddirwest o'r blaen, ac y canmolid ef yn nchel yn y manau hyny. Gwyddwn o'r blaen ei fod yn fardd o'r iawn ryw, ac yn ddyn galluog o feddwl, ond y mae yn gystal areithiwr ag yw o ddim arall. Llwydd- iant iddo yn ei ymdrech i vmosod ar y gelyn meddw. dod, yw ein dymuniad. Gohebydd. PORTHDINORWIG.-Cynaliwyd cyfarfod blyn- yddol Moria, yn yr ardal, Medi 15fed a'r 16eg. Y gweinidogion ddaethant i wasanaelhu oeddynt y Parchn D. Roberts, Wrexham 0. Jones, Pwllheli; ac R. Roberts, Rhos. Cafwyd pregethan gafaelgar a hyawdl, a gwrandawiad nas gellid dymuno ei well gan gynulleidfaoedd lluosog iawn. Dygwyd yn mlaen y rhanau arweinioIgyda phriodoldeb mawr gan y Parchn W. Jones (M.C.), Bethania; E. J. Jones, M.A., Glasgoed'; D. Roberts, Wrexham a Mr R. Owen, Tyddyn Mawr, Llanrug. Gwyddis fod Pwyllgor y Jubili (Cyfundeb Arfon) wedi addaw i'r gynnlleidfa yn y lie hwn .£10, ar yr amod iddi wneyd .£100 clir er symud ymaith gyfran o ddyled y capel. Yn ystod y misoedd a aethant heibio, rhoddwyd nifer dda o lyfran casglu yn llaw aelodau o'r eglwys a'r gynulleidfa. Cynyrch y llyfrau hyn erbyn y Sabboth cyn y diweddaf oedd .£57 3s. 3c., a'r casgliud cyhoeddus ddydd y cyfarfod £26 7s. 8c., yn gwneyd cyfanswm o .£82 10a. 11c. Dywedi i fod 11 o'r llyfrau casglu heb ddychwelyd. Cynelir pasg bach yn mhen y mis er derbyn cynyrch y rhai hyny eto. Derbynied y rhai oil fu yn cynorthwyo ein diolchgarwch gwresocaf, a bydded bendithion lawer yn dilyn y cyfarfodydd hyfryd a g&lwjd.—Gohelydd. WERN, ABERAFON.-Cynaliodd yr eglwys hon ei chyfarfodydd blynyddol Sal a'r LInn, Medi 23ain a'r 24ain. Gweinyddwyd eleni gan y Parchn Edwards, Castellnedd Williams, Rhydybont; Thomas, Cymer; a'r Proffeswr Jones, Bala. Cawsom gyfarfodydd ardderchog a chynuIleidfaoedd luosog iawn, ac yr oedd saint Duw yn teimlo fod yr hen Efengyl yn ei bias megys yn y dyddiau gynt-" fel gwlithwlaw ar irwellt, a chawodydd ar laswellt." Nid oes rhaid i'r gweision hyn wrth lythyr cinmoliaeth. Bydded i'r gwirion- eddau a hauwyd gael argof priodol yn meddylian y gwrandawyr, fel y gallwn ddysgwyl ffrwyth toreithiog yn y dyfodol. Yr wythnos flaenorol, cawsom wythnos o gyfarfodydd gweddio i ofyn am i'r Arglwydd ddyfod gyda'i weision, a da genyf na fn ein dysgwyliad yn ofer. Cafwyd casgliadan da gogyfer a glanhau y capel, gan fod eisieu golchfa arno. Carwn yn fawr weled tt Ddnw yn cael y lie goreu ac harddaf yn y byd, gan ei fod yn gorcbymyn hyny yn ei Air-am i ni harddu lie ei gysegr yn mbobpeth do. a rhinweddol. Y maegolwg lewyrchus ar achos Mab Duw yn y lie o dan weinidog- aeth Mr Evans mae yno weithwyr da ac egniol, ac yn caru gweled gogoniant mynegol Duw yn myned i'r lan. Gobeithio y caiff hir ddyddiau i'n gwasanaetha yn yr Arglwyd.1, ac y byddwn fel pobl ei ofal yn bobl ei gysur, ae i barbau mewn gweddi drosto at Dduw i wneuthur ei fwa yn gryf, yw fy nymuniad.- Wernfab. WAUNAI5LWYDD.—Medi 23ain a'r 24ain, cynal- iwyd cyfarfodydd pregethu ar yr achlysur o agor capel haiarn newydd gan yr Annibynwyr Seisonig yn Gower-road. Pregethwyd yn y gwahanol gyfarfodydd gan y Parchn S. Higman, J. Matthews, J. P. Williams, T. Johns, D. Jones, E. Jenkins, ac R. A. Bertram. Cafwyd pregethau da, cynulleidtaoedd da, a chasgliadaa da. Llwyddiant mawr i'r cyfeillion yn eu ty newydd. BRONLLWYN, PENTY RCH.—Nos Lun a dydd Mawrth, Medi 24ain a'r 25ain, cynaliwyd cyfarfodydd jubili y lie uchod, pryd y gweinyddwyd gan y Parchn J- R. Davies, Mount Stuart; J. Thomas, Merthyr W. I. Morris, Pontypridd; O. R. Owen, Glandwr; J. Miles, Aberystwyth; E. Morgan, Bethesda; W. C. Davies, Llantrisant; a Mr Peter, Glandwr. Mae yr eglwys wedi ei chorffoli er y flwyddyn 1858, ac felly yn 25 oed. Hwn yw yr ail gapel iddi yn ystod yr amser. Dinystriwyd y capel cyntaf gan yr hyn a elwir dry rot, fel y gorfu arnom ei ail wneyd. Nid oes ond ychydig o'r rhai oedd yn cychwyn yr achos yn aros ar dir y byw, ac y mae y cyfryw yn dal yn tryddlawn gyda'r achos, or nid i gyd yma. Gwelodd yr eglwys amser da yn adeg y diwygiad yn 1859 ac 1 60, nid yn nnig yn