Y Tyst a'r Dydd

CARDIFF GRAMMAR SCHOOL. A BOARDING AND DAY SCHOOL. DUTIES will be resumed on MONDAY, JULY JLJ' 30th, 1883. For Terms, &c., apply to the Head Master, R. G. LJlVI, 13, Fitzalan Place, Cardiff.

ADRODDIAD YR UNDEB AM 1883. Mae'r Adroddiad bellach yn barod, ac an- fonir ef i ffwrdd yn ddioed. Dysgwyliwn y bydd yn nwylaw yr holl danysgrifwyr o hyn i ddiwedd yr wythnos. Mae'n hyfrydwch genym grybwyll fod Mr Parry, yr ysgrifenydd, wedi llwyddo i gael arch- ebion am yr holl gopiau cyn fod y sheet olaf allan o'r wasg, ac erbyn hyn mae lluaws o arch- ebion wedi dyfod i law a dfm un copi ar eu eyfer -yr oil wedi eu gwerthu. Nid oes dim at guro'r haiarn tra y byddo ya boeth. YR ABGEAFJPYDD.

YE WYTHNOS. Mae blynyddoedd lawer er pan welwyd yn Nghaerdydd ddim yn debyg i'r gorlifiad a gymerodd le yno nos Fercher, Hydref 17eg. Yr oedd dysgwyliad am i'r llanw fod yn eithriadol o uchel, gan fod y gwynt yn anarferol o gryf, eyflawnder o wlaw wedi disgyn am ddyddiau yn flaenorol, a'i bod hefyd yn spring tide. Yn gweled hyn oil, gwnaed pob darpariaeth a fernid yn angen- rheidiol i gyfarfod a'r amgylchiad, ond ni ddychymygodd neb y cawsid y fath olygfa pan ddaeth y llanw i fewn. Ymroliai y tonau fel mynyddau, gan ymluchio fel hyrddod rhyfel yn erbyn y mur cadarn oedd wedi ei godi ar draul fawr i wasanaethu fel gwrthglawdd. Yr oedd wedi dal llawer ystorm ac ymosodiad ffyrnig arno am lawer blwyddyn, ond nos Fercher dymchwelwyd ef ag un ergyd, a chyn nemawr fynydau yr oedd parthau isaf y dref, yn nghymydogaeth y dociau, wedi eu gorlifo Diangodd y preswylwyr oeddynt yn y tai i'r ystafelloedd uchaf, gan adael pobpeth yn y gwaelodion yn meddiant y dyfroedd. 0 linell y Great Western i'r mor gorchuddid yr holl wastad- edd gan ddwfr, a Grange Town, Uchaf ac Isaf, a ymddangosent fel ynysoedd yn nghanol y llyn. Ar y pryd yr oedd cyn- ulleidfa luosog yn yr Eglwys yn cynal cyfarfod diolchgarwch am y cynhauaf, a thra yr oedd y gwasanaeth yn myned yn mlaen, dyma ddyn yn rhuthro i fewn gan waeddi yn ffyrnigwyllt am ei blentyn oedd yn yr Eglwys, fod y m6r wedi tori i fewn, a bod yr holl le yn cael ei foddi. Tarawyd y gynulleidfa a dychryn, a bu cyffro y mae yn haws ei ddychymygu na'i ddarlunio. Ceisiai yr offeiriaid eu tawelu, nad oedd dim perygl, fod llawr yr eglwys yn uwch na'r heol, ond cyn i neb gael amser i ddianc yr oedd y llifeiriant wedi cymeryd meddiant o'r porth, a llawr yr Eglwys wedi ei orchuddio. Tra yr oedd rhai yn esgyn i ben y seddau, ereill a gymerasant eu safle yn y ganghell, ar fwrdd y cymun, ac yn yr areithfa. Yno y buont am oriau, hyd nes i'r dwfr ymgilio, ac i gerbydau ddyfod o'r dref i'w cludo ymaitb. Mae pob masnach- wr, fychan a mawr yn y rhan hono o'r dref, wedi cael colledion dirfawr, heb son am y niwed a wnaed i ddodrefn pob ty agos yn y gymydogaeth, i'r tai eu hunain, ac yn enwedig i furiau y gerddi. Fel yr oedd yn naturiol dysgwyl, mae yr amgylchiad wedi cynyrchu cydymdeimlad cyffredinol yn y dref, ac y mae ymgais ar droed i godi trysorfa i gynorthwyo y dyoddefwyr, yn neillduol y rhai a gawsant y colledion trymaf; ond byth y gtrneir i fyny golledion pawb, yn enwedig y dosbarth tlotaf. Y syndod yw, nad oes sicrwydd fod neb wedi colli ei fywyd, ond nis gall nad oes rbai wedi derbyn ysigiad i'w natur a arweinia yn y diwedd i'w hangeu. Nos Lun cyn y diweddaf, cyfarfu nifer luosog o gyfeillion Coleg Aberystwyth yn y dref hono, i gymeryd i ystyriaeth pa beth i'w wneyd yn ngwyneb y sefyllfa y mae y sefydliad wedi ei daflu iddo gan y Llywod- raeth trwy gymeryd y grant oddiarno a'i rhoddi i Goleg Bangor. Pasiwyd amryw benderfyniadau o blaid parhad y Coleg yn Aberystwytb, ac yn eu mysg un yn apelio at Gynghor y Coleg, yn ceisio ganddynt ei gynal yn mlaen hyd nes y ceid grant arall gan y Llywodraeth. Penodwyd dirprwyaeth i osod y mater ger bron y Cynghor, yr hwn oedd i gyfarfod dranoeth. Pan ddaeth yr adeg, cyflwynwyd y ddirprwyaeth gan Mr Love Jones-Parry, A.S. Ar ol i amryw siarad, atebodd y Cadeirydd, Arglwydd Aberdar. Aeth yn fras dros hanes yr ym- drech o blaid addysg uwchraddol yn Nghymru, a'r rhan a gymerodd efe ac ereill o aelodau y Cynghor ynddi. Er eu bod wedi gorfod myned yn erbyn buddianau union- gyrchol Coleg Aberystwyth, eu bod wedi eu rhwymo i hyny gan fuddianau y genedl yn gyffredinol. Ar yr un pryd, y gwnai efe eto bobpeth yn ei allu dros y Coleg, a phan y deuai y cwestiwn o grant iddo ger bron y Llywodraeth na fyddai ei oreu ef yn ol i geisio sicrhau hyny. Ail etholwyd ef yn Gadeirydd y Cynghor. Yn y prydnawn, cyfarfu Bwrdd y Llywodraethwyr (governors). Yn y eyfarfod hwnw, cynygiodd Mr D. Davies, A.S., Llandinam, ac eiliodd Mr L. Jones-Parry, A.S., fod Arglwydd Aberdar i fod yn Llywydd y Coleg. Pasiwyd ef yn unfrydol. Ar gynygiad diolchgarwch i Arglwydd Aberdar am ei wasanaeth blaen- orol, cododd Mr Gibson, Golygydd y Cambrian News, a gwnaeth sylwadau ar weithrediadau ei arglwyddiaeth mewn perthynas i'r Coleg a barodd gynhwrf mawr. Gwnaeth honiadau y rhai a wadai ei ar- glwyddiaeth fel anwiredd noeth. Pasiodd geiriau caledion rhwng Mr Gibson ac Arglwydd Aberdar; a therfynodd y cyfarfod mewn cryn derfysg. Ni chafwyd o'r blaen gyfarfod mor gyifrous yn nglyn a'r Coleg ZD hwn, a gresyn fod ei gefnogwyr yn cweryla a'u gilydd pan y mae mwyaf o angen am gydweithrediad o blaid y sefydliad. Nid yw Arglwydd Aberdar, ac ereill o aelodau y Cynghor a gydweithredent gydag ef, yn llai cyfeillion i Goleg Aberystwyth oblegid ddynt oddiar argyhoeddiad cydwybodol gymeradwyo i'r Llywodraeth sefydliad dau goleg—un yn y De, a'r Hall yn y Gogledd- am eu bod yn credu mai hyny fuasai oreu er lles y genedl yn gyffredinol. Parod ydynt, fel y dywedodd ei arglwyddiaeth, i gefnogi pob ymdrech i gael grant arall i Aberystwytb. Byddai cau y Coleg hwnw yn golled ac yn warth i Gymru. Goreu pa fwyaf o golegau fyddo yn ein gwlad, ac ni fyddai cael < £ 4,000 arall yn gosod Cymru ar yr un tir a'r Iwerddon ac Ysgotland.

ESTYNIAD Y BLEIDLAIS. MAE Cynadledd Leeds, at yr hon yr edrychid yn mlaen gyda'r fath bryder, yn awr wedi myned heibio, a'r cynulliad lluosog a dylanwadol hwnw o gynrychiolwyr mwy na phum' cant o gorfforaethau Rhydd- frydol wedi datgan eu barn mewn modd ddigamsynied ac y mae y penderfyniad y daethpwyd iddo yn rhwym o gymeradwyo ei hun i fwyafrif dirfawr Rhyddfrydwyr y deyrnas. Nid oes un ddadl nad oes diwygiad yn angenrheidiol yn rheolaeth amgylchiadau bwrdeisiol Llundain. Y mae y cydgasgliad dirfawr o yn agos i bum' miliwn o bobl sydd yno, a pha fodd i drefnu eu hachosion yn y modd doethaf, yn haeddu yr ystyriaeth fwyaf difrifol; a diau nad ydyw y modd y dygir petbau yn mlaen o dan hen arferion a deddfau o'r oesoedd gynt yn ateb i'w hangenion yn y dyddiau hyn. Mae rheolaeth sirol, a byrddau lleol trwy yr holl deyrnas, yn gwestiynau y teimla pawb ddylent gael sylw. Rhoddai eu sefydliad ymwared mawr i'r llywodraeth gyffredinol, a byddai yn foddlonrwydd i'r bobl i gael llaw mwy uniongyrchol yn nhrefniad eu holl amgylchiadau. Nid oedd y Gynadledd yn Leeds yn ddiystyr o'r pethau hyn, ac ni fynent eu hoedi ddiwrnod yn hwy nag yr oedd raid ond yr oedd y teimlad bron yn unfrydol y dylasai estyniad y bleidlais i'r siroedd, fel y mae yn awr yn y bwrdeisdrefi, gael y flaenoriaeth ar bobpeth arall. Mynai rhai adael i'r Weinyddiaeth i benderfynu pa beth oedd i dd'od yn gynta.f, a pha beth yn ail; ond barnai y rhan fwyat o lawer fod yn perthyn iddynt hwy ddatgan eu syniad ar y pwnc, a dwyn pob dylanwad teg a allent i weithio ar y Llywodraeth er cael ganddynt dderbyn yr hyn a gymeradwyent. Dyna oedd teimlad y Gynadledd, a dyna oedd teimlad y cyfarfod cyhoeddus, ac yr oedd Mr JOHN BRIGHT yn bollol gydolygu a hyny ac yn ddiau bydd y ffaith fod y fath gynulliad lluosog wedi cymeradwyo y fath gwrs yn rhwym o ddylanwadu ar y Weinyddiaeth, a bydd yn siomedigaeth ddirfawr oni bydd iddynt redeg ar y llinellau a osodwyd i lawr gan y Gynadledd. Nid ydym yn awgrymu mewn un modd fod y penderfyniad y deuwyd iddo wedi ei fwriadu i frawychu y Llywodraeth, ond yn awgrymu iddynt pa beth yw barn a theimlad y wlad ar y mater, ac y mae yn iawn i'n llywiawd- wyr gael gwybod hyny. Byddant hwy fel gwladweinwyr doeth yn llunio eu mesurau yn ol yr addfedrwydd a welant yn marn y wlad, ac os na allant wneyd yr oil a ddy- munent ar unwaith, nid oes ganddynt ond gwneyd yr hyn a allant, a gwneyd yn gyntaf yr byn y mae y wlad yn fwyaf parod iddo. Mae rboddi y bleidlais i'r siroedd fel i'r wlad yn hollol deg a rhesymol, ac y mae atal oddiwrth ddynion eu hawl i bleidleisio yn unig am eu bod yn y wlad y gwrthuni mwyaf. Er engraifft, mae un ochr i'r heol yn y dref, ond y mae yr oebr arall yri y wlad. Mae y tai yn hollol yr un fath, yr ardreth yr un, a'r un dosbarth o ddynion yn hollol yn byw ynddynt; ond y mae gan y bobl sydd ar un ochr i'r heol bleidlais am eu bod yn dygwydd bod oddifewn i derfynau y fwrdeisdref, ond ni fedd y bobl sydd yr ochr arall bleidlais yn unig am eu bod yn dygwydd bod y tuallan i'r terfynau. Y fath wrthuni. Mae gweithwyr Merthyr, ac Aberdar, a Chaerdydd, ac Abertawy yn meddu pleidlais oblegid eu bod o fewn