Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
3 erthygl ar y dudalen hon
-♦----PRIPYSGOL CYMRU A CHOLEG…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
-♦ PRIPYSGOL CYMRU A CHOLEG LLANBEDR. LLYTHYR ODDIWETH MR KATHBONE. 18, Prince's Gardens, Llundain, S.W. Mehefin 27ain, 1885. ANWYL MR HERBER EVANS,—Yr wyf wedi der- byn o bob parth oGyrnru benderfyniadau y daeth- pwyd iddynt gan wahanol gyrff Ymneillduol yn condemnio y penderfyniad a wnaed yn nghyfarfod diweddaf Cynghor Coleg Gogledd Cymru ar bwnc Addysg i Gymrn. Y mae y rhan fwyaf o'r pen- derfyniadau hyn wedi eu seilio ar drwyadl gam- ddirnadaeth o amcan a bwriad fy nghynygiad. Yr wyf yn antnrio anfon y geiriau hyn i chwi fel aelod o'r Cynghor, ac un o arweinwyr enwocaf yr Y mneillduwyr yn Ngogledd Cymru, ac fel 110 a gymerodd ran flaenllaw yn un o'r cyfarfodydd byn, sef Cymanfa Pwllheli; ac yr wyf yn gobeith- io na bydd i'm cyfeillion ei ystyried yn ddiffyg parch ynwyf tuag atynt hwy os gofynaf ar iddynt dderbyn y llythyr hwn fel atebiad iddynt hwythaa hefyd, gan y byddai agos yn anmhosibl i mi, heb ymyryd â'm dyledswydd a'm gwaith fel eich cyn- rychiolydd yn y Senedd, i ysgrifenu atebiad i bob un o'r lluosog lytbyrau a phenderfyniadau. Y mae yn wir ofidus genyf fod fy awgrymiad i gael cynadledd rydd er cefnogi addysg yn Nghymru yn cael ei gam-ddeall i'r fath raddau fel ag i achosi ei dynu yn ol. Fodd bynag, yr wyf yn meddwl mai dymunol yw egluro beth oedd gwir amean y penderfyniad. Oddeutu naw neu ddeng mlynedd yn ol, darfu i gadeirydd cyntaf Bwrdd Ysgol Liverpool encilio o'r swydd hono, er gofid i holl wir garedigion addysg, a sefydlodd gymdeitbas dan yr enw Cynghor Addysg Liver- pool, yn cynwys dynion o bob plaid, i ddiwygio ac i gefnogi diwygiadau yn ein cyfundrefn addysg- iadol, yn ogystal yn ein hysgolion enwadol ag yn ein Hysgolion Byrddol. Cymerwyd y meddyl- ddrych i fyny hyd yn nod yn fwy gwresog, a chaf- odd fwy o gefnogaeth gan y Rhyddfrydwyr a'r Ymneillduwyr na chan y Ceidwadwyr, ac y mae y cynghor wedi gweithredu yn hollol rydd oddiwrth sectyddiaeth neu deimlad pleidiol. Darfu i'w fesurau gynyrchu llawer o ddaioni drwy ychwan- egu presenoldeb yn ein hysgolion, ac mewn diwygio addysg ein hathrawon (pupil teachers), a gwylio dros eu hiechyd a'u buddianau. Y mae, mewn effaith, wedi sefydlu esgyn-risiau addysgawl eyflawn drwy ysgoloriaethau o'r ysgolion elfenol i'r ysgolion canolradd, ac o'r ysgolion canolradd i'r colegau. Yr oeddwn yn ddigon uchelgeisiol i obeithio y gallesid ar unwaith fendithio Cymru a'r fath sefydliad a tbybiais mai y ffordd oreu i wneyd hyn oedd drwy gyfarfod o ddynion o'r oil o golegau chartered Cymru, gan y gallasem felly gyfuno gwyr o bob plaid. Yn ychwanegol, tybiais y buasai cyngbor o'r fath o ddefnyddioldeb mawr yn yr adeg bresenol i ddwyn dynion o wahanol opiniynau at eu gilydd, a'u cael i siarad ar gwestiynau yn dwyn perthynas ag ysgolion canolraddol ac a materion yn nglyn a Pbrifysgol; ond, er hyny, na feddent fwy o hawl i'w phenderfynu na rhyw gymdeithas wirfoddol arall. Yr wyf yn cael fy meio am gynwys Llan- bedr gyda'r colegau chartered. Yr wyf yn dyweyd yn rhydd mai y siarter a'r gallu i roddi graddau sydd gan Llanbedv, yn bytrach na'i gymeriad fel coleg duwinyddol yn derbyn cymhorth gan y Llywodraeth, oedd genyf yn fy meddwl ar y dechreu. Ac wrth ystyried y cwestiwn yn y goleu hyn, tybiais mai camgymeriad fuasai ei gau allan o'r cynghor. I wneyd y cyfryw gynghor yn genedlaethol ac eang, rhaid i ni gymeryd gyda ni yr holl wyr goleuedig sydd yn gweithio o blaid 11 addysg. Fel y dangosais mewn llythyr arall, byddai gan y colegau anenwadol dri o gynrychiol- y It, wyr am bob un gan Llanbedr. Ni ddarfu i mi erioed siglo, ac nid wyf yn sigledig yn awr, yn fy marn y lhaid i'r Brifysgol Gymreig fod yn un hollol genedlaethol ac ansectarol. Gwnued y cynygiad i ychwanegu aelodau o golegau duwin- yddol yn hwyrach yn yr eisteddiad, ac ymddang- osai fel yn dwyn i fewn elfen dduwinyddol na feddyliwyd yn sicr gan y cynygiad blaenorol; ac ar yr olwg gyntaf, nid ymddangosai yn debygol y byddai prif athrawon colegau enwadol yn alluog i fod yn bresenol yn nghyfarfodydd cymdeithas o'r fath. Prin y mae yn angenrheidiol i mi ddyweyd nas gellid mewn cynygiad a wnaed gan Anghyd- ffurfwyr mewn Cynghor yn yr hwn y meddft Anghydffurfwyr fwyafrif mor fawr — fod yna un bwriad i gau allan gynrychiolwyr y colegau Anghydffurfiol rhag dadleu ar, neu gymeryd rhan ya ngwaith addysg, pryd bynag y teimlent awydd i wneuthur hyny, a pbarodrwydd i weithredu. Mewn cynadledd, a elwir felly yn briodol, amean yr hon oedd i ddadleu, ac yn enwedig i bender- fynu erbyn y dyfodol, egwyddorion ein cyfundrefn addysgawl, byddai cynrychiolwyr yr holl enwadau hyn nid yn unig yn ddefnyddiol ond yn anheb- gorol. Yr amean genyf fi mewn golwg oedd sef- ydlu eymdeithas wirfoddol, neu gynghor, i gefnogi addysg, yn hytrach na chynadledd yn ystyr bri- odol y gair, i ddadleu egwyddorion addysg. Oddi- wrth yr hyn sydd wedi cymeryd He, y mae yn debygol mai cynadledd gyffredinol a chynryehiol- iadol ar raddfa eang fuasai y ffordd oreu i roddi cychwyniad i'r fath gymdeithas. Yr wyf yn dwys ofidio fod fy nghynygiad wedi cael ei wneyd mewn ffurf fel ag i gynhyrfu cymaint o ddrwgdybiaeth a dychryn. I osod peth- au yn iawn, y mae amrywiol ffyrdd wedi cael eu hawgrymu yn y llythyrau a ysgrifenwyd a'r pen- derfyniadau a basiwyd ar y pwnc. Y cwbl a allaf fi ei ddyweyd ydyw hyn, fy mod yn dymuno i'r rhai hyny Vydd yn fwyaf eydnabyddus a'r teimlad Cymreig i awgrymu y cwrs hwnw a fyddai yn oreu i'w ddilyn yn y mater. Nid oedd genyf fi serch neillduol nac ymddiried arbenig yn fy nghynygiad fy bun, ac yr wyf yn hollol barod i ymuno mewn unrhyw gynllun a allai uno yn effeithiol bob dosbarth o Gymry yn yr amean sydd mor agos at ein calonau. Y mae wedi cael ei awgrymu y dylid galw yn nghyd gynadledd wedi ei helaethu mewn nifer drwy i'r colegau enwadol bob un ddewis unrhyw nifer o gynrychiolwyr a fynant i fyny hyd wyth yn nghyda chynrychiolwyr cyrS ereill sydd yn teimlo dyddordeb yn y fath faterion neu, gallai y cynygiad, dros yr amser presenol, gael ei dynu yn 01 a'r amcan gael ei gyrhaedd mewn rhyw amser dyfodol, drwy fiurfiad cymdeithas wirfodd- ol, yr hon y gellid ei chymhwyso i waith er parotoi moddion i gwblhau cyfundrefn ein haddysg yn Nghymru, a gallai y cyfryw un wahodd cynrych- iolwyr o'r gwahanol gyrfl: addysgol yn y Dywys- aeth i gydweithredu. Ni ddymunwn waegu y naill gynllun na'r llall ond yn hytrach dymun- wn gael fy arwain gan y rhai hyny sydd yn ddoethach a mwy profiadol na mi fy bun. Yr wyf yn credu eia bod oil yn dymuno parotoi y gyfundrefn addysgol fwyaf cyflawn i Gymru; ao yr wyf yn gobeithio fod pawb yn cytuno a mi yn mhwysigrwydd presenol yr amcan. Nid ydyw sefyllfa bresenol masnach a thrafoidaeth yn ein gwlad mor foddhaol, ac nid ydyw ei rhagolygon mor glir ac mor rhydd oddiwrth ainheuaeth" ac anhawsder, fel ag y gall unrhyw ran ohoni, ac yn neillduol Cymru, gael ei llethu yn yr yrfa gyda gwledydd ereill, neu gyda rhanau o'n gwlad e.in hunain, gan anmherffeithrwydd yn nghyfundrefn ein haddysg. Yr argyhoeddiad o hyn raid fod fy esgusawd "os wyf wedi ymddangos braidd yn ddi- amynedd yn fy nymuniad i wthio yn mlaen bob peth a allai byrwyddo cyflawniad, yn ei ffurfiaa mwyaf perffaith, gyfleusderau addysgawl i bob rhan o'r boblogaeth yn Nghymru. Os wyf, gan gadw yr amoan yna yn sefydlog a phryderas o flaen fy meddwl, wedi ymddangos yn llai teimlad- ol o beryglon tybiedig nag Anghydffurfwyr ereill, y mae byny oblegid fy mod yn teimlo yn gryf ar byn o bryd mai nyni ydyw y corff sydd yn meddu mwyaf o rym, yn enwedig yn Nghymru. 0 ftaen y grym hwnw, rhaid i bob anghydraddoldeb cref- yddol ddiflanu yn ebrwydd a. chan hyny yr wyf yn teimlo mai "mewn llonyddwch a gobaith y bydd ein cadernid." Yr eiddoch yn ffyddlawn, WILLIAM EATHBONE. [Yr ydym gyda'r paloJrwyddmwyaf yn cyhoeddi y llythyr uchod, ac nis gall neb lai nag edmygu yr ysbryd rhagorol a amlygir ynddo. Nid oes neb yo amheu gonestrwydd a chydwybodolrwydd Mr Rathbone, ac nad ydoedd yn gwir ddymuno gwasan- aethu adfiysg ae Ymneillduaeth yn Nghymru, ond nid a'i amcan yr oedd a fynom, ond ag ystyr natu,r~ iol ei cynygiad; ac nid oes dwy farn yn mysg Ym- ueilKluwyr am hyny; ac yn sicr nis gallwn oil fod' wedi ei garaddeall. Ond gwelwn na chynygir ei; wthio yn mlaen, a dysgwyiiwn bell.ach mewn unrhyw gynulliad a elwir y mynir iddo y dynion sydd yn, deall Cvmru, ac yn cydymdeimlo yn drwyadl ag; Y m oeilld uaeth,-GoL. ]
Advertising
Hysbysebu
Dyfynnu
Rhannu
SING WELL! SPEAK WELL!—Doughty> Voice Lozenge lias boon gratefully appreciated by thousands of clerical, musical, and otuer celebrities tor nearly 40 years. Jfc imparts to the voice clearness of sound and brilliancy of tone. JENNY LIND.—" 1 have much pleasure in conlirniinsr, «s lar as my expenuuee extends, the testimony already so general in favour of the Lozenges prepared by you" (.Miles Doughty), «<>d, Is, 2s (id, 5s, and Us—post free, 7d, Is id, &e. Ask your chemist for them.—1<\ NB WUKItV and SONS, X, King Edwavd- strcet, London, E.^JsEstablislied A.D. 1740.
MR GLADSTONE A THY YR ARGLWYDDI.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
peth y gwyddant fydd yn annerbyniol gan y bobl. Nid yw parch y wlad i'r Ty uchaf y peth y bu unwaith. Ni fyn llawer aflonyddu arno tra y cadwo o fewn terfynau ond os cynygia wrthsefyll penderfyniad Ty cynryeh- iolwyr y bobl, a hyny ar fater sydd yn perthyn mor agos iddynt ag estyniad yr etholfraint, rhaid iddynt fod yn barod i'r canlyniadau, ac y mae llawer ohonynt yn ddigon craff i'w weled, ac nid yn barod iddo. Mae Mr GLADSTONE wedi eu cynhyrfu yn aruthr, oblegid iddo wneyd rhywbeth tebyg i fygwth y canlyniadau arnynt os ai yn wrthdarawiad rhwng y ddau Dy. Cipiodd Syr STAFFORD NORTHCOTE hyny i fyny yn ei araeth ar yr ail-ddarlleniad, a dyna yr unig bwynt y gwnai rywbeth ohono, ac yr oedd ei gefnogwyr yn drystfawr yn eu cymeradwyaeth o'i gondemniad ar y sylw, fel rhai wedi cael ysglyfaeth lawer. Dadleu- ent na ddylasai Mr GLADSTONE gyfeirio at y Tý uchaf o gwbl, na thybied pa fodd y buasent yn ymddwyn a haerent fod cyfan- soddiad y Tý hwnw yn rhoddi iddo yr un awdurdod yn hollol a'r Ty isaf, ac nad oedd i gael ei gyfarwyddo pa fodd'i weithredu, llawer llai ei fygwth, oni cbymerai gwrs neillduol. Gwneir yr eithaf o hyn i gy- nhyrfu balchder yr Arglwyddi, a pheri iddynt daflu y mesur allan, pe na. byddai i ddim ond i ddangos eu hawl a'u hannibyn- iaeth. Ond nid oedd dim yn yr oil a ddy- wedodd Mr GLADSTONE, nad oedd yn bollol deg o dan yr amgylcbiadau. Yr oedd y mesur wedi bod ger bron '1:ý y Cyffredin yn hir, ac wedi ei ddadleu adran ar ol adran, ac wedi pasio gyda mwyafrif mawr. Nid oedd y Toriaid yn proffesu bod yn erbyn y mesur cyn belled ag yr oedd yn myned, ond y dylasai gynwys ychwaneg. Yr oedd ar- weinydd y blaid wrthwyuebol yn y Tý Uchaf wedi son am fwrw y mesur allan. Ni' phetrusai llawer ohonynt ddyweyd yn eglur mai hyny a wneid. Beth oedd yn fwy na- turiol gan hyny nag i Mr GLADSTONE, yn ei araeth olaf drosto, awgrymu beth fyddai y canlyniad os gwrtbodid ef. Dywedai nad oedd mesur o'r fatb bwysigrwydd wedi bod ger bron y Ty er y mesur i ddileu Deddfau yr Yd, nac yn wir er diwygiad Seneddol 1832 a dangosai mor anffodus a fyddai i'r ddau Dy fyned i wrthdarawiad, er, ycbwan- egai, nad oedd yn ofni y canlyniadau. Dyna esbonir yn fygythiad. Ei fod yn bygwth y wlad arnynt os ymgyndynu a tynant. Gall hyny gyffroi eu balchder hwy, ond eu doeth- ineb fyddai cymeryd gwers mewn pryd, oblegid bydd raid iddynt yn y diwedd gredu mai" Trech gwlad nag arglwydd," a threch yn ddiau na Thý o Arglwyddi. Gofynir yn ami, pa fodd y gweithreda Mr GLADSTONE, os gwrthoda yr Arglwyddi y mesur ? Anmhosibl yw ateb, ond y mae llawer o ddyfalu. Beruir gan lawer y gel- wir y Senedd yn nghyd yn yr Hydref, ac yr ail basir y mesur, ae yr aiifonir ef i fyny drachefn i'r Ty U chaf, ac os gwrthodir ef, yna apelir at y wlad, a'r cwestiwn pwysicaf wedi hyny i'w benderfynu fydd, pa un ai Ty y Cyffredin, ai Ty yr Arglwyddi, sydd i reoli y wlad, a bydd y Hoedd i lawr a Thy yr Arglwyddi i'w chlywed yn gryfach nag y Z3 clywid hi erioed, mor gryfed yn wir nes mewn effaith selio tynged y Tý hwnw. Os byddant ddoeth, hwy a ochelant hyn, ond os mynant wthio pethau i'r pwynt, yna rhaid iddynt gymeryd y canlyniadau. Mae y nifer fawr a bleidleisiodd dros fwrw yr Esgobion o Dý yr Arglwyddi, yn dysgu mwy 9. n nag un wers, ac y mae yn sicr o fod yn profi tod teimlad cryf yn y Senedd, a t"hu allan i'r Senedd, fod cyfnewidiad trwyadl yn otynol yn nghyfausoddiad y Ty uchaf; ac os deuant i wrthdarawiad a thý- cynrychiol- wyr y bobl ar bwnc pwvsig helaethiad yr etholfraint, cryf heir y teimlad hwnw i'r fath raddau fel nas gellir ei wrthsefyll.