Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
3 erthygl ar y dudalen hon
CWM RHONDDA.('
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CWM RHONDDA. (' Pla y Locustiaid.-Mae liawer o son y dyddiau hyn am y pla sydd yn aflonyddu yr ardaloedd cymydogaethol yma. Mae pobpeth yn cael ei ddyweyd am danynt gan y rhai nas gwelodd hwynt, ond nid ydynt na mwy na llai na myrdd- iynau dirif o caterpillars. Felly, pla y lindys ydynt, ac nid pla y locustiaid, fel y gelwir hwynt yn rhpi o'r papyrau dyddiol. Maent yn gor- chuddio yr holl fynyddoedd yma, yn enwedig y rhai sydd yn nghyfeiriad Maesteg a Chwmgarw o Cwm Rhondda. Dywed rhai y gellir eu rhawio, gan mor ami ydynt. Dyna chwyddiaith eto. Mae tua 50, efallai, yn mhobllathenargyfartaledd. Mae am bell fan heb ddim, ond maent yn amI iawn mewn lleoedd ereill. Maent yn argoeli gwneyd llawer o ddystryw, os na ddaw rhywbeth i'w difa cyn hir ac ofnir Ilawer gyda golwg ar y dwfr hefyd, rhag ofn y gallant wenwyno y reservoir. Gobeithio y cant eu difa cyn y deuant yn ieir boch (butterfly), onide bydd yn ddrwg arnom. Dywed rhai mai cawod o'r cyfryw ddaeth yma. Anhebyg iawn. Dangos maent drugaredd gauaf garw wrth ladd wyau dirifedi gwahanol ymlusgiaid sydd ar wyneb y ddaear. Gwelais lythyr oddiwrth rhywun o Loegr yn ceisio dangos mai larva yr antler moth (charaeas graninis) ydynt. Nage, pryfed y cabbage ydynt. Gyfar fod y Pentre.— Mae cyfarfod blynyddol Siloh wedi pasio-Mehefin 21ain, 22ain, a'r 23ain. Gwasanaethwyd gan y Parchn J. Thomas, D.D., Liverpool; R. S. Williams, Bethesda; a E. Richards, Tonypandy. Cafwyd cyfarfod da iawn; cynulleidfaoedd mawrion, ac yr oedd bendith Duw ar y cyfan. AB IOAN. ♦
CWMNEDD. ">
38" class="col-xs-12 no-padding">
38"
class="col-xs-4 article-panel-category">
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CWMNEDD. "> Adrodd Pwnc.—Er cynyrchu adfywiad, a pheri mwy 0 lafur yn eu plith, darfu i Ysgolion Sul Resolven a Glyn-nedd yn ddiwed Jar drefnu i dalu ymweliadau â'u gilydd er adrodd pynciau a meithrin canu cynnlleidtaol. Sul, Mehefin 22ain, bu Ysgol Glyn-nedd a'r cangenau ar ymweliad a Jerusalem yn adrodd Hebreaid ix. tlolwyd hwy yn y prydnawn gan y Parch D. Morgan, a'r hwyr gan y Parch D. G. Davies. Yr oedd y benod yn un bwrpasol iawn, ac wedi ei dysgu yn liwyr ac yr oedd yr adroddiad yn gywir a byglyw i bawb, heb gymaint o'r don arferol gyda phwnc, yr hyn feddyliwn oedd yn wellianfc nid bychan ar yr hen ddull. Wedi holi ac ateb a ellid yn ol yr amser at law, gadewid i bob un fod yn sicr yn ei feddwl ei bun ar fater yr esboniadaeth Ysgrythyrol, yr athrawiaeth, &c. Er cyrhaedd yr amean mawr o wella y cann cynnlleidfaol a sicihau digon o amrywiaeth, ac felly g, adw dyddordeb i fyny, yr oeddid wedi dethol nifer o donau pwrpasol o Lyfrau Stephen a Jones i'w canu yn ystod y cyfarfod- ydd. Arweinid yn y prydnawn gan Mr John Hopkins. Glyc-nedd, ac yn yr hwyr gan Mr William Thomas, Resolfen. A ctyfrif fod y rban fwyaf o'r tonau dewisedig yn newydd, y corau heb gwrdd o'r blaen, a'r arweinyddion heb aliu myned o un He i'r llall i gael practice, a hon yr attempt gyntaf, yr oedd y canu yn neillduol dda. Yr oedd y gynulleidfa orlawn yn galonog yn y canu, ac yn sicr cawsom ernes ft'rwyth toreithiog yn y dyfodol. Yn nghyfarfod yr hwyr, canodd Miss E. Protheroe, Merthyr, "The Beautiful Child," gan Si>)ourney a Leslie, yn doddedig iawn, ac er boddhad mawr i'r gynulleidfa luosog. Melus, moes eto. Chwareuid yr harmonium gan y bachgenyn medrus W. Herbert. Yr argraif a adawodd y cyfarfodydd ar ein meddyliau yw, y rhaid myned yn ol at y pynciau, holwyddoregu, &c., os ydym i lwyddo i fagu dynion hyddysg a chryfion yn yr Ysgrythyrau. Hyderwn y bydd i'r hyn gafwyd yn y cyfarfodydd hyn beri i bawb cysylltiedig a hwy ymegnio i gyrhaedd mwy a mwy trwy y symudiad daionus hwn yn y dyfodol. Dechreu- wyd y cyfarfodydd gan Mri li. Davies ac E. Rees. Masnach.—Mae gweithfaoedd y cyleh wedi bod yn bur araf y misoeda diwedoaf, ae heb fod yn llawer gv.ell hyd eto; ond da genym fod y Cardiff and Swaosea Coal Co., Limited, yn gyru yn mlaen gyda'r sincio, a'r pwll i lawr bellach tnit 400 Hath. Bernir fod yr arwyddion yu ffafriol, mor bell, i'r cwmni anturiaethus ac ymdrechgar. Hyderir, er eu mwyn hwy a'r gymydogaetb, y cant y glo fel yr amcanant. ERASTVS.
MADAGASCAR.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
MADAGASCAR. DERBYNIAIS y llythyr dyddorol a ganlyn oddiwrth y Parch T. Rowlands, Madagascar. Bydd yn dda gan luaws ei ddarllen, a gwybod fod efe a'i deulu pan ysgrifenodd hwn yn iach a llwyddianus, ac yn dymuno eu cofio yn garedig at ei holl gyfeillion yn Nghymru. Mehefin 14eg, 1884. B. WILLIAMS, Ambobimandroso, Ebrill 14eg, 1884. Blwvddyn bwysig yn hanes Madagascar oedd y ddi- weddaf. 0 fevçn y flwyddyn ddiweidaf y bu farw y Frenines Rauavalona II., sef y Frenines Gristionogol gyntaf yn yr ynys hon, a'r hon wrth bob hanes oedd yn Gristion trwyadl, acnid mewn enw yn nnig. Y mae hanes ei bywyd yn nghyda'r cynydd rhyfeddol a wnaed yn wladol a chrefyddol yn ystod ei theyrnasiad yn bur hysbys i'r rhan fwyaf o garedigion crefydd yn yr hen wlad, a diamheu genyf fod adolygiad Ilawn o'r oil wedi eich cyrhaedd yn y Qronicl Oenadol cyn hyn, fel mai nid rhyw ddyddorol iawn fyddai yr hanes pe yr ysgrif- enwn ef yn y fan hon. Bellach y mae wedi myned at ei gwobr, ni hyderwn, a bydd ei choffadwriaeth yn fendigedig yn Madagascar am lawer o flynyddau. Cyf- nod pwysig yn hanes y wlad hon yn mhob ystyr oedd pymtheg mlvnedd ei theyrnasiad. Hefyd, bydd yn dda gan bawb o garedigion crefydd, moesoldeb, a gwar- eiddiad glywed fod y Frenines ieuanc RanavaJona III. yn debyg o sangu yn ol traed ei rhagilaenydd, a chol- eddir g'obaith cryf y bydd i'r gwaith da sydd eisoes wedi ei ddechreu i fyned yn mlaen yn well nag erioed. Y mae eisoes arwyddion fod y Llywodraeth yn vm- wregysu nid yn unig i wneyd deddfau, ond hefyd i beri i'r bobl eu cadw, yr hyn yw y gorchwyl anhawddaf o lawer yn ngwleidiadaeth Madagascar hyd yn hyn. Ond cofier, er fod llawer yn ymddibynu- ar y Pen Coronog yma, y mae llawer mwy o allu er daioni neu ddrygioni yn llaw y Prif Weinidog; ae y mae yn anmhosibl dycbymygu y byddai haner y cynydd a wnaed yn ystod y teyrnasiad diweddaf wedi cymeryd lie oni bai am alia, a doethineb, ac uniondeb Rainiiaiarivony, y Prif Weinidog. Hefyd, y mae ynfendlth fawr, i'r whd ei fod efyn parhau wrth lyw y Llywodraeth yn y cyfnod pwysig a phoenus y mae y wlad yn myrjed trwyddo yn bresenol, gan nad oes un dyn yn Madagascar wedi cael cymaint o brofiad mewn gwleidydriiaeth ag ef; ac hefyd y mae ef yn nu o'r ychvdig Malagasy sydd yn m'ddu syniad nche) am uniondeb, gonestrwydd, a threfn. Blwyddyn bwysig yn hanes y wlad hon oedd y ddi- weddaf hefyd ar gyfrif cychwyniad y rhyfel rhwng y wlad a Ffrainc, yr hyn yn ddiau fydd yn ddechreuad cyfnod newydd eto, er gwell neu er gwaeth, yn hanes y bobl hyn. Y mae yr holl fanylion cysylltied;g a'r rhyfel yn fwy hysbys i chwi yn Mhrydain nag i ni yma, gan nad oes ond rhyw friwsion o newyddion yn ein cyrhaedd ni yn y rhan anhysbeil hon o'r wlad, heb. law yr hyn a welwn yn y papyrau Soisonig. Ar hyn o bryd y mae cadoediad, ae y mae y ddwy blaid wedi vmgyfarfod ger llaw Tamatave, er ceisio dyfod i delerau heddwcb. Ond hyd yn hyn nis gwydd- om pa fodd y mae petha,n yn sefyll, ao y mae yn an- mhosiblj dycbymyjru beth fydd v canlyniad, er y gobeithiwn y deuant i delerau heddwch, ac y ca y cleddyf ei ddychwel i'r wain heb dywallt rhagor o waed. try mae rhyw belydryn o obaith yn y ffaith mai Ffrainc (os gwir yr hyn a jrlywsom) a ddarfn godi y faner wen gyntaf. Eto ofnwn y gwaethaf, gan fod y Malagasy wedi penerfynu na roddant i tyny un droedfedd o'rynys i Ffrainc heb yn gyntaf ymladd hyd yr eithaf; ac o'r ochr arall, myn Ffrainc hawiio llyw- odraetb dros tua thrydydd ran o'r wlad, a dyna'r pwynt y mae Ffrainc wedi bod dynaf drosto o'r holl ofynion. Diamheu genyf fod cytiawnderodu yr Hova pan yn ffwrthod rhoddi ffordd yn y pwynt a nodwyd, beth bynag am rai o'r pethau ereill a ofynir ganddynt. Pe rhoddai Ffrainc ffordd ar y pwynt o lywodraeth, di- amheu genyf y rhoddai y Malagasy ffordd ar y gweddill ar unwaith, er jdflynt orfod goddef crvn dipyn o anghyfiawnder; ond ofnwyf os na wna Ffraine hyny y bydd yma frwydro caled yn ystod y flwvddyn hon, ac ni eha Pfralne fuddugoliaeth heb gryn aberth mewn bywydau ae arian. Ond fel y crybwyilais, pa fodd bynag y try pethan allan, bydd yn ddechrouad cyfnod newydd yn hanes y wlad. Os ca Ffrainc fuddugoliaeth, ceir yma yn fnan lawer o arferion Ffrengig, a llon'd y wlad o offeiriaid Pabyddol. Os o'r ochr arall y ceidw y Malagasy en hannibyniaetb,rhaididdy!,tgytnewidmewnHawero betliau ac er idijynt fod yn fwy eeidwadol eu hysbryd, bydd yu rhaid iddynt adael y wlad yn fwy agored i fasnach y byd. Oddiar pan daniodd y Ffrancod ar Mojanga y flwyddyn ddiwe Idaf, yr ydym wedib"w yn awn rhyfel. Yr ydym yn rhy bell o lan y mor i glywed swn magnelau y Francod, ond yr ydym yn nglianol swn parotoadau rhyfelgar y Malagasy. Y mae pob gwryw, hyd yn nod yr hogiau bychain o'n hvsgolion, yn gorfod dysgu y spear and shield excercise. Arfan pur gyntefig yw y rhai hyny. Nid yw y spear ond darn o haiarn miniog; tua phedair motifedd o hyd, wedi ei osod ar flaen pren tua dwy lath o hyd, ac y mae y darian yn fwy anwaraidd yr olwg ami byth, sef darn o toren rywbeth tebyg i blat lied fawr, a handle tut'ewn. Ond y mae llawer o'r bobl yn bur ddeheuig mevjn •defuyddio yr arfau cyntefi^ hyny ae Ulewn ymladdla Saw-law, yn enwedig mewn rbyw Jwybrau anhawdd, gwnaentyn ddiau dipyn a ddifrod hyd yn nod ar fiIwyr tfel y Ffrancod. Ond dichon y bydd rhywrai yn ymholi pa fodd y mae y cenadon wedi ymdaraw oddiar ddechreuad y rhyfel. Fel y clywsoch yh ddiau, gorfu i'r Jesuitiaid wneyd efiodtls o'r wlad ar ddechreuad y rhyfel. Ond am y gweddill o'i cenadon a marsiandwyr, sef deiliaid Lloegr, America, Norway, &c., ac e thrio Mr Sbaw, Tamatave, nid oes llawer o le i achwyn yn wir, y mae geoym lawer o achos i fod yn ddiolehgar, (Wrth reswm, clywsoch am y driniaeth gafodd Mr Shaw gan y Ffrancod). Y mae y rhan fwyaf ohonom wedi colli cryn lawer o nwyddau a fuont yn gaued ig am fisoedd yn Tamatave; hefyd y mae prisoedd bwydydd tramor wedi codi cryn lawer ac hefyd buom megys yn gau- edig yma am fisoedd, heb allu anfon na derbyn llytbyr. au; ond gyda rhyw eithriadau felly, nid ydym ni yn bersonol wedi teimlo fawr o effeithiau y rhyfel hyd yn byn. Hefyd, y mae y Malagasy yn ein hadnabod yn dda bellach, ac yn gwybod ein bodyn gyfeillion iddynt, fel nad oes dim perygl oddiwrtbynt. Fel y gellir yn naturiol ddysgwyl, y mae y gwaith ceuadol wedi dyoddef rhyw gymaint yn herwydd y parotoadau rhyfelgar yn fwy felly yn Imerina nag yma yn Betsileo. Nid yw y Betsileo yn teimlo rhyw Jawer o ddyddordeb mewn gwleidyddiaeth, ond fel bydd yr Hova yn creu excitement yn eu plith ar brydiau. Eto y mae pethau yn bur gynhvrfus weithian, yn enwedig pan fyddo cofrestriad milwrol yn myned yn mlaen. Ond yn nghanol y cwbl y mae y gwaith cenadol wedi ac yn parhau i fyned yn mlaen, yn enwedig yr ysgolion dyddiol. Y mae rhai miloedd o'r Betsileo o dan addysg. a cheir profion yn mhob arhaliad fod cynydd yn cael ei wneyd. Tua dwy flynedd yn ol cawsom ganiatad gan y Llyw. odraeth i osod safon o flaen yr holl ysorolheigion i ym- gyrhaedd ati, fel ag y byddai i bob un a gyrbaeddai y safon gael rhyddid i adael yr ysgol os dewisai. Nid yw y safon yn uchel (rhywbeth yn debyg i'r pedwer- ydd safon yn yr Ysgolion Hrytanaidd), ond y mae yn gymaint o addysg ag a fydd eisicll ar y Betsile) yn gyffredinol am beth amser, ac hefyd yn llawn cymaint ag a all haner ein bysaolfeistri presenol ei ddysgu. Yn ystod y ddwy flynedd daeth yn agos i gant i fyny a'r safon yn y dosbarth sydd dan fy ngofal i, ac yn yr arholiad nesaf yn niwedd Mai dysgwyliaf y cyr- haedda cryn nifer y safon etc. O'r blaen yr oedd yn rhaid i'r holl ysgolheigion aros yn yr ysgol am umser anmhenodol, a gair oddiwrth y Frenines yn unig a allai eu rhyddhau ond yn awr gwyddant fod eu rhyddhad yn ymddibynu yn hollol arnynt eu hunain, ac felly y maent yn dysgu yn fwy calonog ac yn rhoddi llai oofil nag o'r blaen. Ond or eu rhyddhau o fod yn ysgolheigion, ymdrechwn gadw golwg arnynt mor bell ag y mae yn bosibl, gan en bod yn byw yn nghanol profedigaethau ac yn bur chwanog i fyned yn 01 i ffyrdd eu rhieni, os na ehvnghorir hwynt yn barhaus. Ond o bob rhan o'r srwaith y Central School yma yn Ambohimandroso sydd yn rhoddi fwyaf o fwynhad. Dechreu y flwyddyn troisom allan ddeunaw o fechgyn (oil yn briod)., i fod yn ysgolfeistri, pregethwyr, &c., yn y pentrefi. Yr oedd y rhan fwyaf ohonynt yn meddu gwybodaeth elfenol gymedrol, a rhai ohonynt vn ysgol- heigion gwych mewn gwlad fel y Betsileo. Buont yn byw yn y bythynod yn ymyl ein preswylfod am ddwy flynedd, ac felly cawsom fantais dda i wybod eu cymer- ia 'au •a'u tymheran, ac yr oeddem wedi dyf )d i'w hoffi fel ein plant. Derbyniasom ddeunavj arall yn eu lie, yn nghyda phedwar o fechgyn o lwyth pagauaidd y Tanala, ac y mae y rhan fwyaf ohonynt yn debyar o wneyd yn dda. Y maent oil yn cael rice oddiwrth eu rhieni, ond y mae y Genadaeth yn gorfod eu dilladu a rhoddi Hyfrau.&c., iddynt. Y mae eglwysi Bwlch- yffridd a Treherbert, yn nghydag amryw o foneddigion a boneddigesau o Gymru, yn cofio am y rhan hon o'r gwaith bob blwyddyn, ae yn enwedig un boneddwr o Ysgotland perthynol i'r Eglwys Svfydledig, yr hwn sydd wedi anfon i ni srryn lawer o prints, calico, edau, nodwyddau, &c., i'r rhai y teimlwu y diolchgarwch mwyaf, nid am fod un fantais bersonol i ni oddiwrth- ynt, ond oblegid yr achos sydd o dan ein gofal, yr hyn sydd wedi ein hwylysu yn fawr drwy y rboddion hyn, a gallaf sicrhau y eyfranwyrna roddasant ddim yn ystod y blynyddau i well pwrpas. Er pan ddaeth fy nghydweithiwr Mr Taylor yma, gan gymeryd haner yr eglwysi, y gwaith mtddygol, &c., oddiar fy Haw, yr wyf wedi gallu talu mwy o sylw personol i'r ysgol ganolog nag o'r blaen, ac felly yn gallu dyag-u mwy o wybodaeth Feiblaidd, yr hyn sydd waith pur anhawdd, gan nad yw plant y Betsileo wedi eu magu ar fronau yr Ysgol Sul fel plant Cymru. Hefyd, cymer dipyn o amser eto eyn y daw y Malagasy i feddiant o'r un syniad am foesoldeb, nniondeb, a chrefydd ag a fedd pobl gyffredin Cymru. Nis gell r dysgwyl iddynt foi wedi cyrhaedd yris uchel eto, gan mai newy id adael Paganiaeth y maent. Ond y mae pethau yn myned yn mlaen, er yn raddol, ac yr wyf yn sier pe gallai darllenwyr y TYST weled ysgol Ambohimindrosoyn unig, y teimlent yn ddiolch- Har i Dad y trugareddau am ei ddaioni I bobl dlodion ac anwybodus y Betsileo. Bob DOB, yn union wedi machludiad haul, daw pawb sydd yn byw yn y bythyn- od i fewn i ddyledswydd ac mai gwynebau duon sydd ganddynt, a gwisg o galico a print, y mae yn olygfa brydferth—afolygfa y byddai yn dda gan lawer Cymro ei gweled. Darllenir penod a gweddir ganfun o'rbech- gyn, fel rheol, a chyd-genir hymn gyda'r harmonium— weithiau uno donau cynulleidfaol a glywir yn gyffredin yn Nghymru, ac weithiau un o donau Sankey y geir- iauoll, wrth ncswm, yn Malagasy. Gellir cymhwyso geiriau yr apostol at ein sefyllfa yma yn bresenol- Nid ydym yn bwrw ddarfod i ni gael gafael,ond yr ydym yn cyrchu at y nod." Wrth edrych dros yr uchod, gwelaf ei bod yn lith bur faith, a phur fain o ran mater ond efallai, Mri Gol., y bydd yn dda gan rywrai ei ddarllen fel y mae, pe bai ddim mwy na phrawf ein bod yn fyw, er fod magnelau y Ffiancod yn chwyrnu o gylch yr ynys. Ae fel y byddai fy niweddar atbraw, yr hybarch Ap Vychan, yn arfer gwneyd esgusawd dros bregethwr wedi methu cael hwyl—" jtsTid yw yn bosibl i bregethwr daro deu- ddeg bob amser; yn ami iawn nis gall daro mwy nag un efallai y gwna daro deuddeg y tro nesaf "-felly dywedaf finau, er i'r hwyl ysgrifenu fethn taro mwy nag un y tro hwn, gadewch i ni obeithio allu taro ychwaneg y tro nesaf. AllwyllZyleillion oil, cofiwch am danom ac am waith v Meistr mawr sydd wedi eiymddiried i'n gofal, fel y byddo i Air yr Arglwydd redeg a chael gogonedd megys gyda chwitbau." Y mae Mrs Rowlands yn uno a mi mewn cofion gwresox atoch oll.-Ydwyf, &c., T. ROWLANDS.