Y Tyst a'r Dydd

CYMANFA GERDDOROL LLANBEDR A'R AMGYLCHOEDD. t' Cynaliwyd y Gymanfa flynyddol hon yn Soar, Llanbedr, dydd Mercher diweddaf, o dan arwein- iad y Parch W. Emlyn Jones, Treforris. Cyflawn- odd Mr Jones ei waith, fel arfer, yn ardderchog. Am 11 y boreu cafwyd rehearsal, fel y byddai i'r cantorion a'r arweinydd ddyfod i adnabod eu gilydd. Am 2, yn absenoldeb y Parch D. Williams, Rhydybont (yr hwn oedd i fdd yn llywydd y Gymanfa), cymerwyd y gadair gan y Parch T. Thomas, Llanfair, yr hwn a ddechreuodd y cyfarfod drwy ddarllen a gweddio, yna wedi ychydig o eiriau pwrpasol, galwodd ar yr arwein- ;ydd i gymeryd gafael yn ei waith. Dechreuwyd ar y rhaglen trwy ganu y t6nau Cemmaes, Leoni, :ac Alan. Yna cafwyd Janerchiad ar "Ganu a'r DealJ," gan Mr J. Thomas, College-street. Yn nesaf canwyd Elwy (D, Jenkins), a Llanddowror, a chafwyd anerchiad gan y Parch J. Thomas, Soar, ar Ganu a'r Ysbryd," ac yna canwyd Ai difater genyt ein colli ni" (Telyn yr Ysgol Sul, gan Dr Parry). Gorphenwyd y cyfarfod trwy weddi gan y Parch T. Thomas. Am 6, cymerwyd llywyddiaeth y cyfarfod gan y Parch J. Thomas. Wedi iddo ddarllen rban o Air yr Arglwydd ac anerch gorsedd gras, cymerodd Emlyn Jones yr arweinyddiaeth yn ei law dracbefn, a chanwyd y tonau Nashville, Tref- deyrn, ac Alexander (Ieuan Gwyllt). Yna cafwyd anerchiad gan Mr J. Williams, Cellan Court, ar Ddyledswydd ein cynulleidfaoedd i roddi pob cefnogaeth i:ganiadaeth gysegredig." Wedi byny canwyd "Eto mae lie" (Swn y Jubili), yna anerchiad gan Mr J. Evans, Mark Lane, ar Ganu fel moddion argyhoeddiad." Ar ol hyn canwyd Dusseldorf a'r anthem Yr Arglwydd sy'n teyrn- asu" (J. Thomas). Anerchiad gan y Parch T. Thomas ar "Ddygiad yr elfen gerddorol i mewn i'r cysegr." Yn nesaf, canwyd Huddersfield. Diweddwyd y cyfarfod trwy weddi gan y Parch J. Penry (W.J. Tystiolaeth yr arweinydd oedd ffluf f Gymanfa eleni yn rhagori llawer yn ei chanu sar y Gymanfa llynedd. Yr joedd dadganiad rhai •o'r tonau yn effeithiol iawn, yn enwedig felly Dusseldorf, Nashville, "Eto mae lie," Alexander, a Llanddowror. Canwyd yr olaf yn fendigedig. Yr oedd yr arweinydd a'r canturion wedi eu codi i hwyl neillduol, nes oeddynt wedi myn'd i ddyblu a threblu ar yr hen don ragorol hon. Cafwyd sylwadau rhagorol gan yr arweinydd ar Y pwysigrwydd i roddi y flaenoriaeth i ganu y cysegr ar bob canu arall." Gobeithio mai ar gynydd yr ii yr undeb mewn rhif ac mewn ffydd- londeb. UN O'R UNDEB.

CAETHWASIAETH. PA beth yw'r och'neidiau a'r mynych rurJdfanau A glvwaf yn dyfod o draw ar eu hynt P Pa beth yw'r oernadau a'r chwerw gwynfanau Sy'n cael eu cyhoeddi gan dafod y gwynt ? Pa beth sydd mewn poenau ? Beth sydd mewn cyf- yngder? Beth sydd mewn caledi ? Pa beth sydd mewn poen ? Ai'r ddaear sy'n gruddfan, neu'r lleuad, neu Orion P Neu Plaiadts hyfryd wedi colli ei hoen P Ah! gwrided y nefoedd, a chryned y ddaear, A syned yr haul ar ei yrfa trwy'r nen Arafed y daran yn 'statell y Dawdod, A chuddied y lleuad mewn galar ei phen. Gwyllt adyn utiernol, yn nghnawd meibion dynion, Sy'n gosod ei allu aormesol mewn grym, I guro ei gyd-ddyn a'r fflangell yn greulon-- Yn swn oer ruddfanau ysgydwa hi'n chwim. O dacw'r antrenfil annuwiol, dideimlad, Yn tori a'r fflinaell fan rycliau drwy'r croen Maiuria'i gefn gwawr-ddu dan effaith y curiad, A'r gwaed ffrydia allan drwy haenau o boen Y caeth sydd yn gruddfan mewn ingol arteithiau, A'r giaswellt oblygant dan lafnau o waed Y caeth-feistr creulawn rydd ffrwyn i'w wyllt nwydan, Yn swn ei regfeydd cryna'r glaswellt dan draed. Mewn dwfn anwybodaeth mae'r wyryf brydweddol, A deddfau moesoldeb oddiwrthi yn nghudd, Yn brwydro a'r treisiwr anniwair, gormesol, Pan gwrthod ymblygu i'w nwyd chwantus bydd. 0 orthrwm 0 ormes 0 greulawn gaethwasiaeth Pa palon o deimlad na lefa ar Dduw Am symud holl fleiddiaid anniwair pob talaeth, Sy'n hoff o gaethwasiaeth, o randir y byw P Fan draw dacw dad mewn rhewllyd hualan Ar fainc ddu'r arwerthfa, yn glwyfus a thrist; Ei wraig a'i blant hawddgar ger llaw yn eu rhwyman, Ond ni feiddiai sibrwd un gair yn eu clust: Mae'r corff yn ddolnrus, mae'r galon yn gwaedn, Mae'r teimlad yn ddrylliau mewn ingoedd o wae Y caeth-feistr bletha ei ddwylaw, dan regu, A chanmol y caeth-dad fel gweithiwr y mae. Fe werthwyd y tad i blanhigfa bellenig:, Heb obaith byth weled ei wraig a'i hoff bJant- Gwasgprir y teulu gan feistr gormesig, Ymffrostiai'n garedig ei fod ef yn sant,- Trugaredd, tosturi, a wnaethum a'r teulu Wrth chwalu'r aelodau," medd ef trwy y wlad, Tangnefedd a heddwch fydd 'nawr yn teyrnasu Lie byddai grwgDactlfW) dd wrth fyw gyda'r tad." Y wraig sydd mewn llesgedd, a'i thymp bron i esgor, Mewn lludded gorwedda dan iEangell o grwyn Y fam dyner galon a gurir am agor Ei bron, er rhoi Haeth idd ei phlentyn bach, mwyn. Ergydion y fflangell ar gyrff rioeth y gwragedd Mewn nwyd o gyuddaredd a welwyd cyn hyn, Yn treiddio fel ellyn trwy'u cyrff diymgeleJd, A'r gwaed a tfrwdlifai fel ffynon o fryn. 0 erchyll gaethwasiaeth, dy law sydd yn greulon, Afonydd o waed a dywelltaist i'r llawr Tydi amddifadaist y caeth o'i gysuroti- Am ryddid meidrolion y caeth ni wyr fawr. Ti chwelaist deuluoedd, ti rwygai<t galonau, Yn garpiog ti wnaethost filiynau trwy'r byd Yn greulawn gweinyddaist dy anfoesawl gosbau (Ar rai haeddant glod) heb atal dy lid. Gaethwasiaeth caethwasiaeth pa le mae eyfiawn- derr Cyfodi dy dd wrn yu ei erbvn o draw, der Ni fyni ddim edrych yn mhydew cyfyngder Y caethion, sy'n gruddfan o dan dy erch law Dy drais sydd yn sathru ar iawnder y dynion, Cyliawnder ni fyni yn rhan iddynt hwy; Eu hiechyd, eu bywyd, a'r oil o'u cysuron A chweli fel tanchwa, erch ffrwydriad wyllt uwy. Y dynion a wesgir dan ormes dy deyrnas Y'nt ddynion o deimlad, cyneddfau, a serch- Maent fodau rhesymol, yn deutu o urddas, A'u trin yn anaddas sydd greulawn ae erch Eneidiau sydd ganddynt gvdoesa a'r Dawdod Am ftith drag'wyddoldeb tu arall i'r Hen Hwy fyddant yn chwyddo y fiwl-weis i'r Drindod Neu'n wyio'n oes ocsoedd yn ngolwg nef wen. Ti yraist y plentyn i'r farchnai i'w werthu Pan ydoedd yn llechu ar fynwes ei fam, Ti dd)gaist ef ymaith cyn dydd ei ddiddyfnu 0 olwg y llygaid a'i gwyliai rhag cam Ti deflaist y bychan i gaeth-gell fasnachol Y Hong yn y porthiadd-nderuol ei gwaith- Heb fwyd, oedd, heb ddillad, mewn awyr difaol, Heb swn ond gruddfanau y caethion ar daith. Ti borthaist y gwerthwyr a brasder y gwledydd, Newynaist y caetli-ddyn a werthwyd mor rhad Ti besiaist y prynwr a llafur caled-ddydd Y caeth, druan, yrwyd mewn ffrydiau o waed Ti gwympaist aneirif o fodau rhesymol I fe id anamserol gan drvmder y gwaith O greulawn drueni, mewn carchar gormesol, Am allu desgrifio, rhy wan ydyw iaith. 0 gaethion truenus, yn faich gwneir eu heinioes, Mae un dydd mal blwyddyn ar lawer i bryd- Mae'r llafur a'r lludded goifodir hwy aros Yn difa eu hysbryd a'u nerth oil yn nghyd Mae'r ysbryd yn gollwng, mae'r corff yn Uewygu, A'r trnain yn farw, ac eto vn fyw Y fflanaell ni theimlant; 0 dyma galedi- Am ryddid i'r caethion erfyniwn ar Dduw. Pa beth am gaethwasiaeth, a'i hyll egwyddorion P Pa beth am y fasnach sy'n felldith i'r byd ? Pa beth am y dynion fu'n noddwyr mor ffyddlon I greulon ormesdeyrn difaol cyhyd ? Fe syrthia caethwasiaeth, ei masnach a gwympir, A'i thrais amddiffynwyr a chwelir fel mwg- Cant fedi o ffrwyth eu creulondeb pan wysir Eu henaid i wyddfod y Duw gosba'r drwg. OSSTAN LLAMBED. 4

CAERLLEON A'R CYFFINIAU Bu Ysgol Sabbothol yr Annibynwyr Cymreig, Albion Park, Caer, ar eu trip blynyddol i fyny yr afon," fel y dywedir, yr wythnos o'r blaen ya ymbleseru. Pan ar ei ffordd i'r ysgol yn agos i Llangollen, ar y 19eg cynfisol, rhedai bacbgen naw mlwydd oed gyda'i gyfoedion gan geisio dal aderyn, syrthiodd y bycban ar draws offeryn amaethyddol a elwir og, danedd yr hwn a aethant i'w lygaid, ei ben, a rhanau ereill o'i gorff, yr hyn a achosodd farwolaeth y bacbgen mewn poenau dirdynol. Agorwyd adeilad newydd, gwerth < £ 2,500, at wasanaeth Ysgol Sabbothol Cynulleidfaolwyr Seisonig Chester-street, Wrexham, ar y 24ain cynfisol. Yr un dydd cyfarfyddodd Thomas O'Brien a'i farwolaeth yn Buckley, trwy gael ei wasgu rhwng cerbydau y rheilffordd. Tua 5 o'r gloch prydnawn Mercher y 25ain cyn- fisol, pan yn ei wely yn Winsford, sir Gaer, yfodd un Enoch Salter haner peint o whisci, a chwart o gwrw. Cododd wedi hyny, ac aeth i dafarody, He y parhaodd i yfed hyd 8 o'r glocb, aeth adref a gorweddodd i lawr, ac yn mhen pedair awr yr oedd yn farw. Ceisiodd David Jones, Fflint, wneyd i ffwrdd &'i fywyd, ar y 26ain cynfisol, trwy daflu ei hunan i'r afon Dyfrdwy, ond rhwystrwyd ef gan un o'r enw Wilkinson. Wrth ddychwelyd o Lundain, yr un dydd, bu Cadben Crofts farw yn y tren yn agos i Connah's Quay, lie y cartrefai. Nid oedd dim. yn neillduol i gyfrif am hyn, ond cwynai cyn cychwyn o'r Brifddinas nad oedd yn hollol iach. Hefyd, yn Llandudno, claddwyd hen wr o'r enw John Edwards, 97 mlwydd oed, yr hwn yr oedd iddo 8 o blant, 47 o wyrion, 62 o orwyrion, a dau o or-orwyrion, amryw o ba rai a gyrchaeant o Liverpool a manau ereill i'r angladd. Anafwyd plentyn o'r enw C. E. Holt yn dost ya Wrexham, y 27ain cynfisol, trwy i gerbyd gwag ddymchwelyd arno. Yr u.n dydd boddodd Thomas Burgess tra yn ymdrochi yn yr vafon Dyfrdwy yn nghymydogaeth Llangollen. Dedfrydwyd John Henry Dixon a Thomas Hawkins, yn chwarter Sessiwn Birkenhead, i chwe* mis o garchariad am ladrata eiddo cwmni y rheil- ffordd, a Robert Lanceley i ddeuddeg mis am lad- rata bicycle. A'r un dydd cyhuddid Ellen Jones, 34 mlwydd oed, merch i westy yn Wem, sir Amwythig, o flaen yr ynadon yn Broxton, o geisio twyllo cwmni y rheilffordd. Yn Mai diweddaf, teithiai o Liverpool i Malpas, a dywedai iddi golli tri box yn ngorsaf Caer, a cheisiodd gan y cwmni dalu iddi X20 12s. am danynt. Cafwyd allan fod y boxes yn eithaf dyogel yn Liverpool yn ngofal pobl y ty lie y bu y ddynes yn aros, gan nad oedd wedi talu am ei llety yno. Traddodwyd hi i'r Chwarter Sessiwn yn Ngbaer, a'r cyntaf cyfisol rhyddhawyd hi yma gan y rheithwyr. Addefai ei bod wedi dyweyd anwiredd, a chynghorodd yr ynad llywyddol iddi gadw at y gwir yn y dyfodol. Sul, y 29ain cynfisol, cynaliodd Eglwys Gynull- eidfaol Seisonig Handbridge, Caer, ei chyfarfod blynyddol ar ran yr Ysgol Sabbothol, pryd y pregethwyd foreu a hwyr yn alluog gan ein cyd- wladwr talentog Mr C. R: Jones, Y.H., Llan- fyllin. Boddodd plentyn bach dwy flwydd oed, o'r enw John Vickers, yn y ddinas hon drwy syrthio i'r camlas tua naw o'r gloch nos Wener, y 27ain cyn- fisol, a chondemniai y crwner y fam yn fawr am ei hesgeulusdra yn gadael y bychan allan ar y fath awr o'r nos. Dydd Mawrth, y cyntaf o'r mis hwn, bu bach- gen o'r enw James Bolton farw yn nghlafdy y ddinas hon oddiwrth effeithiau gwres mawr y dydd blaenorol. GOHEBTDD. f