Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
. CWM RHONDDA.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CWM RHONDDA. Gorymdaith yr Ysgolion Sabbothol. — Yr oedd dydd Llun, Awst 4ydd, yn ddiwrnod hir ddys- gwyliedig gan drigolion rhanbarth uchaf y Cwm, fel diwrnod ag y bwriadai holl Ysgolion Sabboth- ol Treorci yn unol wneyd un gorymdaith fawredd- og, yr hyn hefyd a fwriadant ei wneyd yn flyn- yddol. Gwawriodd y boreu, gwenodd yr haul mawr naturiol ar yr orymdaith hardd a gobeith- iol. Am 2 o'r gloch, cychwynodd Ysgol Bethania, yn rhifo 765, yn cael ei blaenori gan y faner fwyaf hardd a welais erioed, ac ni phetrusaf ddy- wedyd mai dyma'r harddaf a fedd y Cwm. Ar y naill wyneb yr oedd iddi y painting mwyaf godid- og o'r Bugail da yn anog porthi'r wyn," ac ar y wyneb arall ddarlun prydferth iawn o'r Samari- tan trugarog. Yn canlyn Bethania yr oedd yr ysgolion canlynol: Tabernacl (106), Noddfa (761), Horeb (219), Bethlehem (314), Calfaria (93), Hermon (221). Yr oil yn gwneyd 2,479. Gorymdeithiwyd mor bell ag Incline D. Morgan, heibio y Rhondda News Agency i Heol y Park, ac o flaen palas y boneddwr caredig a chymwynas- gar Mr W. Jenkins, Ystradfechan, prif swyddog glofeydd mawrion yr Ocean. Yna dychwelwyd ar hyd y rhan uchaf o heol y Bute trwy restr yr afon, ac yna wrth ddychwelyd yr oedd pob ysgol yn myned i'w chapel ei hun. Cafodd pawb o ddeiliaid ysgol Bethania eu te yn rhad ac am ddim. Wedi i'r holl ysgolion gael eu gwala a'u y 1:1 gweddill o'r te a'r bara brith (ac yn wir yr oedd y gwragedd a'r merched ieuainc yn debyg iawn i Esau gynt yn gwybod pa fodd i wneyd blasus- fwyd o'r fath a garem), aethwyd can belled a'r cae yn ymyl Ystradfechan House, yr hwn yn gar- edig a ganiatawyd i ni gan Mr Jenkins. Yr oedd yr ieuenetyd yn mwynhau eu bunain yn rhagorol iawn mewn gwahanol chwareuon difyrus. Am haner awr wedi saith cafwyd cyfarfod cyhoeddus o dan lywyddiaeth Mr Jenkins. Wedi canu yr hen don adnabyddus G waed y groes," &c., cyf- archodd y Cadeirydd y dorf, gan ddywedyd, ei bod yn wir ddrwg ganddo nad oedd wedi gweled yr orymdaith, ond ei fod wedi cael ar ddeall eifod yn un hardd anarferol, a dymunai bob llwyddiant i'r Ysgol Sabbothol. Yn nesaf, catwyd anerchiad gan Mr D. Johns, Bethania, ar "Addysgiant y Plant." Wedi hyny cynygiodd Mr Thos. Jacob y penderfyniad canlynol Fod y cyfarfod hwn, yn yr hwn y mae yn ymgynulledig holl Ysgolion Sabbothol Treorci, perthynol i bob enwad cref- yddol yn y lie, y rhai a rifant yn nghyd tua 3,000 o aelodau, yn wyneb yr ymgais bresenol yn y dylfryn hwn i gynhyrfu y boblogaeth yn erbyn y Gyfraith er Cau y Tafarndai ar y Sabboth, yn dy- muno cydnabod y daioni mawr y mae y gyfraith hon wedi bod yn foddion i'w ddwyn oddiamgylch eisoes trwy leihau meddwdod ar y Sabbotb, ac hefyd ein bod yn dymuno ar i'r gyfraith gael eu gwneyd yn fwy-effeithiol eto trwy ddileu adran y teithwyr a threfnu mesurau or mwyn rhwystro sefydliad clybiau yfed." Eiliwyd gan Mr R. W. Park, a phasiwyd yn hollol unfrydol. Cynygiwyd gan Mr W. Phillips, grocer, ac eiliwyd gan Mr Evan Uees, a phasiwyd yn unfrydol eto, Fod copi o'r penderfyniad blaenorol wedi ei arwyddo gan y Llywydd, yn cael ei ddanfon i'r Prif Wein- idog, yr Ysgrifenydd Cartrefol, yr aelodau dros y sir, yn nghyda Mr J. Roberts, A.S." Wedi y diolchgarwch arferol i'r Cadeirydd, terfynwyd yr wyl fawr hon. Hyderwn y gwelir y canoedd plant bychain sydd o dan ofal y gwahanol Ysgolion Sabbothol yn y dyfodol yn gewri cedyrn o dan arch Duw nes eu dwyn yn ddyogel i dir eu gwlad.
UNDEB YR ANNIBYNWYR CYMREIG-.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
m"IlYS yn y cyfnod Puritanaidd, declireuad Method- istiaetb, a sefydliad Eglwys Bydd Ysgotland. Yr oeld y fath gynhyrfhrlaumor an^hydnaws ag ysbryd y lluaws, ac yn dyfod i wrthdarawiad mor fynyih a rhyw gredo, neu (idetod, neu arferion llygredig, nes y teimlai yr awdurdodan goruchel nas gellid eu goddefynhwy teb berygla y Sefydliad, telly barnwyd yn ddoeth i'w bwrw hwyut a'lan. Can nad y !yw y p'eMhu byn yn yr Eglwys yn bresenol mor fyw i waith ac mor anghy- tunus a'u gilvdd yn gweled y ffordd yn glir i ollwng y gafael o'r gwaddoliadau, a dyfod allan i awyr iach rhyddtd crefyddol, na'r Sefydliad yn ddigon cryf dda- r istwng pu gwrthryiol, rhaid mai dryllio y llestr fydd y diwedd. Hyd hyny bydd cydweithrediad yn an- mhosibl. If. MAE Y Seftdliad YN cynyhchu thiklad 0 UCIIAFIAETH YN Y. RHAI FYDDO 0 FSWN Y CYLCH. Mae y Llywodraeth wrtli estyn ei nawdd i'r Eglwys yn meddu y fantais o osod i lawr ei thelerau ei hun. Ac mae y telerau yn llawer- uwch nag y medr Ym- neillduwyr cydwybodol fforddio eu derbyn. Ond mae y weinidogaeth yn gyfocth gwerthfawr, ac anrhydedd nid bychan, yn enwedig i rai nad oedd defnydd enwog- rwydd a dylauwad yn eu grasusau. Wrth feddwl am waeledd Ilawer o'r defnyddiau sydd gan y Sefydliad i weithredu arnynt, ac edrycb ar eu pwysigrwydd wedi dyfod i gyffyi ddiad ag ef, teimlwn fod ei allu traws- ffurfiol bron yn ddidorfyn. Pan yn barnu medr un- rbyw gelfyddydwr oddiwrth ei waith, cymerir i ystyr- iaeth bob amspr nodwedd y defnyddiau oedd ganddo i weithio arnynt; canys nis gall neb wneyd ilestr i barch o ddefnyddian heb gyladdasdtr yn>!dynt i hyny. Ond mae y Sefydliad Gwladol o Grefydd yn eithria i i bob gallu. Nid oes reb na dim yn naedru gwneyd.sofren heb aur ond efe. Nid oedd eisieu fawr o allu i ddyr- chafu y diweddar Esgob Thirlwall i anrhydedd, na Deon Stanley i euwogrwydd, nac i gyfodi Robertson o Brighton, i fod yn bregethwr blaenaf ei oes, am fod y peth ynddynt. Ond codi un na wyddai ei rieni pa fodd yr eniilai fywioliaeth, nea oedd wedi profi ei hun yn fethiant hollol me n cylch ara'l, ac hwyrach wedi colli ei gymeriad rnoesol, i fwy o barch fel gwr o dalent, dys £ a duwioldeb, na neb yn ei ardal, sydd gamp yn gofyn gallu gwyrthiol bron i'w gyflawni. Er cymaint yr orchest, medr nawdd y Sefydliad yn ddviraffeith ei ddwyn i ben. Rhydd drwydded i'r sawl a'i meddiano gwael neu wycb, i balals y boneddwr, a chastell y pen- defig, a rhinwedd yn ei gyflawniadau crefyddol tuhwllt i amgyif'ed. Wrth gael y fath sylw a phareh eithriadol mae yn naturiol iddynt feddwl eu bod yn rhagorach na neb Rhodder moethau mwy a gwahanol i blentyn nac i blant yn gyffredin, a bydd yn sicr o feddwl ei fod yn well na'i gyfoedion, yn gallaeh a doethach na phawb, er mai efe fel rheol fydd y gwaelaf yn y wlad. Cyffelyb ydyw gyda deiliaid y Sefydliad Gwbdol o G efydd, lle'arit oddiar binacl anrhydedd tybiedig ar Ymneill- duwyr, Rhyngom ni a chwithau y sicrhawyd gagen- dor mawr." Os dygwydd iddynt fod yn bresenol mewn cytarfod cymysar o wahanol enwadau, rbaid eu gesod ar y blaen, onide ffromaut yn aruthr. Nid am eu bod yn gymbwysach nag- ereill i'r safle hono, nac mor gymhwys fe ddichon a rhai, ond yn unig oherwydd eu perthynas &'r Selydliad. Ni chvdnabyddant awilurdod na bawl neb arall i ddysgu crefydd, ond ystyriant yindrechion pawb yn hollol anghyfreithlon, a gal* ant y gweithwyr yn S'smaticinid, am nad ydynt wedi eu hinfon i'w gwaith gan yr Esgob, nac yn ei gario yn mlaen yn ol braint a defod yr olyniaeth. Pan yn cyfeirio at y gwahanol alluoedd sydd yn cyflawni gwaith ysbrydol yn y byd, ni byddant bob amser yn gosod ffigiwr i gymychioli Ymneillduaeth yn y cyfrif gwell gan- ddynt briodoli y gwaith da na fed rant hawlio iddynteu hunain, i dlvfalwch yr heddgeidwaid a gofal ynadon heddwch, na'i gysylltu ag enw Ymneillduaeth. Hona mai hi vdyw y wir Ealwys o olyniaeth apostolaidd, er fod tvwyllwch nas gellir ei chwalu o gwrapis rhai o fodrwyau y gadwen, ac mae gan ei swyddogion y mae hawl ddwyfol i ddyssru crefydd a gwein\odu ei hordin- hadau. Fel yr oedd yr Eglwys luddewitr i Israel, hyny meddant hwy, ydyw yr Eglwys Sefydledig i'n gwlad ninau. Qua ks y cyfrifant bawb ereill yn an- turio yn rhyfygus a dideimlad i gymeryd gofal cleifion y mae swyddogion y Sefydliad yn unig wedi eu trwy- ddedu i'w meddyginiaethu. Mae coleddu syniadau uwchraddol am danynt eu hiinnin yn hanfodol iddynt bwy mewn trefn i sicrhau rhywtath o gysondeb rhwng gwahanol agwe idion y flydd a broffesant. Rhaid cael olyniaeth apostolaidd i osod grym mewn Esgobydd- iaeth, urddau esgobol yn angenrheidiol i rinweddoli y sacramentau, a'r sacrament yn hanfodol i gyflwyniad gras a benditbion ysbrydol. Ond rh:.id fod camgy- merlad yn rhywle, oblegid iiid oes arwyddioil gras ar Itwer sydd yn defnyddio y sacramentau Ac mor bell ag- y mae bywyd y cyfryw yn myned, profa nad oes unrhyw rinwedd neillduol yn ngweinyddiadau urdd yr olyniaeth. Hefyd, ni phasiodd yr awdurdod sefydlodd y grefydd Iuddewig erioed un dileddf goddefiad i gan. iatau crefydd arall i Israel, ond felly y gwnaed yn Lloegr. Er fod camgymeiiadau o'r fath yn arwydd o oferedd a gwag,ler y Sefydliad, y mae nawdd y Llyw- odraeth yn dyrchafu ei swyddogion, a thrwy hyny yn troi yn rhwystr i gydweithrediad Cristionogol, am nad yw y ffrwyth hwnw yn tyfu ond yn unig ar dir cyd- raddoldeb crefyddol. III. MAE CYDYMDEIMLAD Y SEFYDLIAD A'R DOS BARTHIADAU FYDDO YN D iRBYN NAWDD NEILL- DUOL Y LLYVVODRAETH YN ANFANTAIS I QYD- WBITHJIKDIAD. Mown trefn i sicrhau cydweithrediad Crlstionoyol, rhaid bod yn rhydd oddiwrth unrhyw gydymdeimlad a dim fyddo yn wrth-Gristionogol, onide bydd gogwydd- ia<1 felly yn parlysu pob ymdrech o uti tu, ac yn cyf~ reithloni amheuaeth mewn ereill am gy > irdeb y cyf. ryw. A dylid bod yn barod i vmgymeryd a phob gwaith y byddo e^wyddorion Cristiono^aeth yn galw am ei gyflawni. Ond y mae hyn yn golygu y gall cyfnewid- iadau mawrion fod yn angtnrheidiol mewn byd ac eglwys, neu ynte i Gristionogaeth gael ei yorchfygu. Ond y mao gorcbfygu hono yn anmhosibl. Ni Iwydiia uri offeryn a lunier i'w herbyn. Y mae weii myned allan, yn gorchfygu, ac i orchfygu. Rhaid y bydd i'w buddugoliaethau achlysuro llawer o gyfnewidiadau. A chyfyd galluoedd cryfion i'w ywrthwynebu er mwyn dyogelu eu buddianau. A cheir yr eglwys yn ei chy- sylltiad awladol yn mhlith y cyfryw. Y mae aelodau yr Eglwys Wladol megys yn I eddfol yn erbyn cyfnew- idiadan, a'r rhan fwyaf ohonynt yn rhestru eu hunain yn mhlith y Toaaid er ceisio eu hatal. Y rheswm am byny ydyw ofn, os cyiner cyfnewidiad le, y bydd iddynt hwy golli y nawdd y buont am dymher maith yn ei twynhau. Ac mewn trefn i ddyogelu eu hunain, gwnant eu goreu i atal pob diwygiad yn yr eglwys a'r wladwriaeth. Mae yn wir iddynt fod ar adegau achlysurol yn pleidio mesurau diwyg'adol, yn cynllunio er helaethu terfynau ihyddid, ae yn symud ymaith rnolU bychain o (eichian gorthrwm oddiar y werin. Ond gorfodaeth oedd yn llywodraethu arnynt yn mhob amgylchiad o'r fath, a phob adeg y gwelwyd hwy yn gweithredu yn y cyfeiriad hwn, ni chaniataent i neb gweithredu yn y eyfeiriad hwn, ni chaniataentineb ond yr hyn a d iyg'd drwy orthrech oddiarnynt. Gofid- us yw metldwl fod crefydd sydd yn ei natur yn bleidiol i ryddid, diwygiad, a chynvdd, yr hon ddylai fod ar y blaen yn arwain y byd i fuddugoliaeth mewn daioni, rhinwedd, a brdwdgarwch, i'w chael yn mhlith yr atal- feydd cryfaf ar ffordd dygiad y cyfryw oddiamgylcb. A bu y duedd hon yn aelodau yr Eglwys i bleidio nawddogaeth, yn achlysur i'w troi ar lawer adeg yn ormeswyr cymdeithasol, am y rheswm nas gellir parhau nawddogaeth a breintiau neillduol y Llywodraeth i ychydig bersonau, heb wneyd cam a'r lluaws drwy yr un moddion. Pan oedd y wlad mewn c>fyngdcr ac eisieu, oherwydd drudaniaeth angenrheidiau bywyd, yn ymdrechu diddymu Deddfan yr Yd, yr oeid llu mawr o swyddogion uchaf yr Eglwys yn erbyn rhoi bara rhad i'r bobl. Yn y frwydr fawr d, os ryddid y caethion, yr oeddynt hwy yn erbyn. Pan y ceisid cyfyngu terfynau y fasnach feddwol, drwy symud temtasiynau o ffordd y gwan, cawn fod y rhan fwyaf ohonynt yn gwrthwynebu y cvfnewidiad hwn eto. Yn gyffelyb yr ymddan osant yn nglyn a. phob diwygiad swi tdol, meddylio], a chref- yddol, am noddi yr ychydig yn erbyn y lluaws. Yn hytrach na bod yn gyfrwng i dd wyn dyn on i fwy o undeb a'u gilydd, bu y Sefydliad Gwladol o grefydd yn gymhortli i hollti cymdeithas mejys yn ei haner, a gwnaeth ei oreu i gadw y pleidiau ;<r wahan. Buy fath yrnddygiad yn foddion i ddarostwng crefydd ei hun i'r Jlaid, a'i nvneyd yn wrthddrych dygasedd llu- aws mawr o bobl fuasent yn medru ei hanwylo pe caw- sent weled ei heffe'thiao- yn eu gogoniant priodol. Diangenrhaid ydyw dyweyd fod cydweithrediad yn an- mhosibl dan y fath amgylchiadau. Nid yw yn beth anghyffredin mown byd llygredig, i weled dynion ar eu hegni yn cadw meddiant o freintiau neillduol fyddo ganddynt, pa fodtl bynag y daethant i'w rhan ar y cyntaf. Mae y b ofedigaeth i ddymuno eu parhad mor gref, fel y byddai raid iddynt fod yn angylion i be dio teimlo eu dylanwad; o'r ta arall, rhaid i'r lluaws fod yn well na saint cyn y peidiant geisio iddynt eu hunain y rhan a ddygwydd o'r da. Dengys hyn nas gellir cael y pleidiau yn nn heb dynu i lawr y ffin a'u gwahancdd. IV. MAK COLEDDU syniad\u GWAHANOL AM YSBRYDOLRWYDD MTWN C&B.FtDD YN ANFANrAIS I GYDWEITHREDIAD. Cyfundrefn o allu rnoesol ae ysbrydol ydyw Crist- ionogaeth, wedi ei bwriadu i adnewyddu cymdeithas drwy y gwirionedd, dwyn hwnw mewn modd eglur i gyffyrddiaj a'r deall, nrs enill y galon i jaru ei Hawdwr a rhoi ufudd-dod iddo. Ysbrydol yJyw ei holl eHenau hanlodol yn eu natur, eu dylanwad, ac achosion eu llwyd iiant, ond mae y Sefydliad i'r gwrth" yneb, yn dibynu yn benat' ar nerth ani-snyddol; yn methu ym- ddiried yn mhresenoldeb yr ysbryd i'w arwain a'i lyw- odraetho, nac yn serch ei aelodau i'w gynd a'i ledaenu. Rhaid cael braich y L'ywodraeth Wladol i bwyso arni cyn y gall deirnlo yn ddyogel, ac yn y fan hon mae yn cychwyn i dir cyfeiliorni na fodr e:eiU ei ganlyo, ac na ddaw yr eglwys ei hun al an ohono heb ei gwanbau yn ddirfawr, oblegid dysga y Beibl mai drwy gymhellion ysbrydol y mae yr eglwys i gael ei chynal a'i liedaenu, a gall gwrthod credu a chydsynio a hyn fod yn dde- chreuad gofidiau lawer. Os rboddir heibio ddysgeid- iaeth Crist mewn un cyfeiriad, nine perygl y bydd yn rhaid ildio mewn pwyntinu ereill drachefn. Gall dechreu rhyddhau y sylfemi b irotoi at ddy mehweliad yr holl adeilad. Trwy ddihynu yn hir ar waddoliadau, fel dyn yn defnyddio ffynbaglau, eir i deimlo yn fuan nas gellir gwneyd hebddynt, a dyma y syniadau glywir yn fynych gan gyfeillion y Sefydliad, nas gallant gynal eu sefydliadau, na gwneyd darpariadaunewyddion cyf- ateboi i angenion yr oes, ond mewn dibyniaeth ar y gallu gwladol. Rbaid cydnabod mai hwy sydd yn gwybod oreu am nerth crefydd yn y Sefydliad ond mewn difrif a ydyw yn bosibl ei bod "wedi disgyn i'r ajwedd a grybwyllir, yn credu nas gall yr Ysbryd Glan, nerth cymhelliadol carir.d Crist yn y ga on, syn- iad clir am ddyledswydd a rhwymedigaeth, yn nghanol y fath gyflawnder o gyfoeth, a gwybodaeth am angen- ion y wlad, a'r fath barch proffesedig i'r Sefydliad, ddim darparu yr hyn sydd angenrheidiol heb ymyriad y galiu gwladol. 03 ydyw hyn yn wiricnedd, nid oes angen prawf cryfach o'i fethiant, a'r anghyfiawncler a achoswyd drwyddo. Y mae yn sefyll yn hunan-gon- demniol yn Jlys barn ei gyfeillion anwylaf. Y cam nesaf yn y perygl ydyw gorphwys ac ymdawelu yn gwbt yt) yr hyn fedr cyfoeth wneyd, gan yr ymddengys y gallu gwladol mor angenrheidiol, mae yn hawdd i un fyned i feddwl nad oes dim yn hanfodol ond efe, a myned i edrych ar grefydd yn fwy fel defod barchus, nag fel moddion i argyhoeddi a dychwelyd eneidiau at Dduw. A theimlir hyn yn rhwystr effeithiol ar ffordd cydweithrediad Cristionogol. Geilw y pethau a gry- bwyllwyd a lief uchel arnom oil i wneyd ein goreu i dynu i lawr y muriau sydd yn gwahanu. Ac y mae genym bob Cilondid i ddal yn mlaen yn y gwaith, ac y mae arwyddion llwyddiant yn cryfhau yn feunyddiol. Effaith amlwg holl gynhyrfiadau gwladol ac eglwysig yr haner can' mlynedd diweddaf ydyw lefelu cym- deithas, ac mae y brwydrau mawrion enillwyd, yn tueddu yn fwy i wroli y gorchfygwyr na'r Rorchfygediz. Am hyny, ere lwn yn yr un egwyddorion, cadwn yr arfau yn loewon, ac ymostyngwn yn unig i'r un aw- dardod. Clywais y bydd llongau tramor pan ynagosau i borthladdoedd ein gwlad ni, yn gostwng eu fflagiau er cydnabod anrhydedd y Goron. Mae y faner wedi ei chyhw.'ar.u genym ninau, ac yn ysgrifenedig arni, rhyddid, cydraadoldeb, a brawdgarweh crefyddol,' ac wrth ei chario yn mlaen heb ywostwng i neb ond Crist ei hun, bydd y cwbl yn fuan wedi eu sylweddoli.