Y Tyst a'r Dydd

UtilDEB YR ANNIBYNWYR CTMEEIG. CYFARFODYDD BLYNYDDOL YN ABERYSTWYTH. (PARHAD O'R RHIFYN DIWEDDAF.) BOREU MAWRTB, AKAETH Y CADEIRYDD. Fel y darfu i ni grybwyll yr wythnos ddi- weddaf CRISTIONOGAETH oedd y mater ddewis- odd y Parch Owen Thomas i draethu arno. Bu yn ffodus iawn yn newisiad ei destyn, a rhodd- odd fwynhad cyffredinol yn y dull deheuig y traethodd arno, a gwyddom y bydd yn dda gan ein darllenwyr i gael y crynodeb canlynol ohono byd nes y caffont ef yn gyflawn yn yr Adroddiad:— ANWYL FRODYR A PHARCHUS GYFEILLION OLL. -Nid peth hawdd ydyw dyfod i benderfyniad pa beth i ddywedyd yn y fath le a hwn, ac ar y fath achlysur pwysig, gan fod cymaint o ddyweyd ac o ysgrifenu ar bob peth o'r bron yn y dyddiau rhyfedd hyn. Yr ydym wedi cael anerchiadau galluog a gwerthfawr iawn ar wahanol faterion o Gadair yr Undeb er y dechreuad. Darllenwyd hefyd lawer o bapyrau rhagorol na rai sydd yn gaffaeliad gwertbfawr i gyfoethogi ein llenydd- iaeth. Yr ydym wedi cael anerchiadau- ar Satan -Crist fel Pvegethwr-Aunibyniaeth Gynulleid- faol-Nei-th yr Eglwys Yr Ysorythyrau-Per- sonoliaeth yr Ysbryd Glan — Duwinyddiaeth yr Enwad — Protestaniaeth a Phwlpud yr Oes — Y Weinidogaeth-Duwinyddiaeth geiriau Crist—Y Tan Cymreig Yr Eglwys a'r Oes—Ysbryd y Weinidogaeth-fel: l'hwngl pob peth y mae rhan fawr o'r maes wedi ei fedi cyn i mi gael cyfle i fwrw fy nghryman byeban i mewn iddo. Purion peth oedd dibenu gyda Satan yn y cyfarfod cyntaf ac fe gafodd y fath drinfa gan yr anfarwol Hiraethog, fel na feiddiodd ddangos ei wyneb yn yr un o'r cyfarfodydd byth wedi hyn, a gobeithio y cedwir ef o'r tu allan i'r cyleh tray byddo eymal 0;1' Undeb wrth eu gilydd. Wel, y mae wyth o'r brodyr anwyl a galluog afuyn llywyddu ynnghyf- arfodydd yr Undeb wedi buno yn yr Iesu, ac wedi derbyn gvvobr eu llatur caled, a chael eu gwahodd 1 fyned i mewn i lawenydd eu Harglwydd. Dytna finau megys ar fin y bedd yn cael y fraint o geisio anerch y gynulleidfa barchus hon, y tro cyntaf erioed, a'r tro diweddaf am byth. Wrth daflu golwg dros y naill beth a'r Hall, bum mewn cryn betrusder am amser pa beth a ddywedwn ar y fath amgylchiad, ond yn teimlo fod yn rhaid i mi ddy- weyd rhywbeth, gan i mi fod mor wana chydsynio a dewisiad y cyfeillion anwyl a'm gosododd yn y swyddogaeth anrhydeddus hon. Y gair sydd wedi troi yn fy meddwl er's misoedd bellacb ydyw CRISTIONOGAETH. Dichon y tybia rhywrai nad ydyw gair fel hyn yn deilwng o Gadair yr Undeb yn y flwyddyn 1885, gau ei fod bellach yn hen. Y mae ef yn hen, ond nid yn beneiddio dim, y mae yn parbau yn newydd, ac nid yw byth yn anamserol, a bydd yn newydd pan losgo y byd. Nid wyf am gynyg dyweyd dim ar y mater hwn mewn modd athron- yddol a cbywrain pe bawn yn gallu. Gadawaf hyny i'r rhai sydd yn gailu ac yn hom atbronyddu pob peth o'r bron yn yr oes ymchwilnrar hon. Ond fy amean yw edrych am ychydig ar Gristionogaeth yn ei gwaith. Gristionogaeth bur wyf yn feddwl. Nid- yr enw beb y sylwedd, nid y rhith heb y grym. Nid Gristionogaeth wedi ei gwisgo mewn bratiaa, a'i rhwymo mewn ffurfiau, a'i chadwyno a deddfau, a.llyfetheiriau am ei thraed, a'i mygu mewn Mynacbdai. Ond Oristionogaeth allan ar y maes gyda'i gwaith, fel y dudguddir hi yn y Test- ament Newydd, fel y deallwyd hi gan yr apostol- ion, ac fel y cofleidiwyd hi gan ardderchog lu y merthyron. Wrth Gristionogaeth yr ydym yn d-jall y gyfundraeth grefyddol hono a sefydlwyd gan Grist, ac a brotfesir gan y rhai a elwir yn Gristionogion. Gelwir y gyfundraeth hon yn Gristionogaeth, i'w gwahaniaethu oddiwrth bob trefniant arall a elwir yn grefyddol. Y mae am- rywiol nodweddion yn perthyn i Gristionogaeth, na pberthynant i'r un trefniant arall a. elwir yo grefydd—megy3 Dwyfoliaeth. Y mae Cristionog- aeth yn Ddwyfol. Yr unig grefydd Ddwyfol syd<i yn y byd ydyw Cristionogaeth. Bu Iuddewaeth felly byd nes y gorphenodd ei gwaitb. Ond nid oedd ar y goreu ond cysgod daionns bethau i ddyfod, a phan ddaeth cyflawnder yr amser apwyntiedig gan Dduw oddiamgylch i'r Sylwedd ei hun i ymddlngos, yr oedd y cysgod yo diflanu. 0 ganlyniad, nid oes yr un grefydd Ddwyfol mewn grym yn awr yn mhlith dynion ar yr holl ddaear ond Cristionogaeth. Y mae y prof- ion o'i Dwyfoldeb yn gedyrn fel y graig, ac wedi- sefyll beb eu syflyd yn wyneb pob ymosodiad a fu arni o bob cyfeiriad trwy yr oesoedd. Os ydyw y Beibl o Dduw, y mae Cristionogaeth hefyd o Dduw. Yr un rhesymau a brofant wirionedd y naill a'r llall. Ac os nad ydyw o Dduw, o ba le y daethhi ? Ond ei sylfaen dragywyddoI bi ydyw yr anfeidrol Dduw ei hun. Efe yw y graig-craig Israel-craig ein hiechydwriaeth-ac nid oes graig megys ein Duw ni. Gall y rhai a ymddiriedant yo yr Arglwydd herio neb i ddangos ei debyg, a gofya yn byf, Pwy sydd debyg i'n Duw ni ?" "Canys nid fel ein craig ni y mae eu craig hwynt, a bydd- ed ein gelynion yn farnwyr." Sylfaen dywodlyd sydd i holl gau grefyddau y byd, ac felly yn rhwym o syrthio i'r llawr yn adfeilion anobeithiol ryw ddydd. Sefydlwyd y grefydd Gristionogolyo y byd gan Iesu Grist, am hyny gelwir hi crefydd Crist, neu y grefydd Gristionogol. Y mae yn amlwg fod y fath berson a Iesu o Nazareth wedi bod yn ngwlad Judea er's dros ddennaw cant o flyn- yddau yn ol. Nid oes neb wedi cynyg gwadu hyny. Addefa yr Inddewon eu hunain fod y fath un wedi bod yn mhlith eu hynafiaid cyn dinystrio Jerusalem gan y Rhufeiniaid. Y mae yn amlwg hefyd mai yr Iesu hwnw ydyw Gwaredwr pechaduriaid. Efe yw y Mes- siah y dywedodd Daniel am dano, Y gwna Efe i'r aberth a'r bwyd-offrwm beidio," ac ynddo Ef yn unig y cyflawnwyd yr holl broftwydoliaefchau am y Messiah. Yr oedd yn rhaid i Fessiah y Beibl fod yn fab Dafydd, ac yn Fab Duw, yn fab Mair, ac yn Fab y Goruchaf- y bachgen a anwyd i fod yn Dduw cadarn, tad trapy- wyddoldeb, tywysog tangnefedd, ei enw i fod yn "Immanuel." Yr oedd yn rhaid i'r hwn y dywedodd y proffwydi am dano fod yn wir Dduw yn gystal ag yn wir ddyn. Ond a oedd Iesu o Nazareth felly ? Oedd, meddai Pedr, a loan a Paul, a'r canwriad a'i croeshoel iodd Ef. Yr oedd y gwjr hyny yn ei adnabod Ef yn well na neb sydd yn tyw yn awr, ac wedi cael pob man- tais i fod gydag Ef yn bersonol, i glywed ei eiriau, a gweled ei weithredoedd nerthol, y rhai nas eallai neb ond Duw eu gwneuthnr. Yn awr os ydyw lesa Grist yn Dduw, rhaid fod Cristionogaeth yn Ddwylol. Ond os nad ydyw Efyn Ddnw, y mae y byd heb Waredwr, a Christionogaeth yn dwyll. Nodwedd arall sydd yn perthyn i Gristionogaeth bur, yw symledd. Nid rhyw gyfres o ffurfiau, a defodau, a phaderau, a sacramentan ydyw hi. Nid rhyw nifer o deitlau, a swyddau, ag urddau, a graddau ydyw. Nid ydym yn cael yn y Test- ament Newydd y fath bethau a Phabau, Cardinaliaid, Arglwyddi, Esgobion, ac Archesgobion, Archddeoniaid, Offeiriaid, Canoniaid, Ficeriaid, Curadiaid, Prependar- iaid a Chlochyddion, &c. Nid oes dim son am y fath bethau gan yr ysgrifenwyr ysbrydoledig o gwbl, ac nid ydynt yn perthyn i Gristionogaeth bur, ond teitlau ag urddau o ddyfais ddynol ydynt oil. Nid enwadaeth ydyw chwaith. Mae yn wir fod gwahanol gynulleidfa- oedd o Gristionogion yn y byd i'w hadnabod wrth wa- hanol enwau, a chyn belled ag y byddont yn dilyn Crist ac yn glynu wrth egwyddorion syml y Testament Newydd, teilyngant yr enw Cristionogion. Pob parch i enwadaeth, a gall enwaclaeth lod yn fanteisiol i led- aeniad egwyddorion Cristionogaeth, a gallant ar adegau fod yn anfantais hefyd. Ond gall Cristionogaeth bur fodoli, byw, cynyddu, lledu, So llwyddo, heb yr enwllU wrth ba rai yr adnabyddir y gwahanol sectau a'i pro- ffesaut. Syml hollol ydyw y grefydd Gristionogol, s,3 mewn symlrwydd calon y mae cyflawni ei holl ddyled- swyddau, megys i Grist. Y mae Cristionogaeth bur yn dal Crist croeshoeliedig fel unig Geidwad, a phechadur coliedig ar gyfer eu giiydd, heb ddim rhyngddyot. Criat a dim ond Crist ydyw unig obaith y coliedig am ei gadw. Efe yn unig ddaeth i'r byd i gadw. Canys Mab y dyn a ddaeth i aeisio ac i gadw yr hyn a goll- asid (Luc xix. 10). Baieh mawr y «einidogaeth Gristionogol ydyw cael dynion i gredu yn Nghrist fel yr unig Geidwad. Ei gair cyntaf hi ydy-v, EJifllr: hewch, a chredweh yr E engyl." Daeth loan i'r byd I barotoi i'r Arglwydd bobl barod, gan brejetha edifeir- wch, ac yn fuan ar ei ol Ef daeth yr leBu, gan ddywed- yd, Edifarhewch, a chredwch yr Efengyl." "Yrhwn sydd yn credu ynddo Ef, ni ddemnir eithr yrhwn nid yw yn credu a ddamniwyd eisoes, oherwydd na cbredod yn enw nniganedig Fab Duw" (loan iii 18). Yr hwn sydd yn credu yn y Mab, y mae ganddo fywyd tragy- wyddol a'r hwn sydd heb gredu, ni wel fvwyd, eithr y mae digofaint Dllw yn aros arno ef. Prif neges Crist- ionogaeth yn y byd ydyw cadw eneidian dynion, gogoneddn enw Duw, trwy achub tyrfa na ddichon ne» eu rhifo o bob cenedl, a llwythao, a phobloedd, ac ieith- oedd, -to. Y mae yo. wir eu bod yn cynyrchu llawer 0

gael i gynwys yr boll ddiolchiadau, oddieithr yr un i bobl y lie, a byddai i'r cadeirydd ateb dros bawb yn ddigon. Gwerthfawr fuasai cael gair gan wytb neu ddeg o frodyr o wahanol gyrau y wlad yn piynegi am rag- olygon cwestiwn y Dadgysylltiad yn eu bar- daloedd hwy. Dichon fod mwy o rwystrau mewn rbai manau nag a wyr llawer obonom. Yr oedd y ddau fater ar y.rbai y darllenwyd papyrau foreu a pbrydnawn Mawrth yn rbai amserol iawn. Nid wyf yn cofio i mi erioed wrando gwell papyr i agor ymddyddan arno nag eiddo Mr Probert ar "Berthynas Ath- rawiaeth yr Efengyl a Moesoldeb "—byr, clir, a pbwrpasol; ac yr oedd yr areithiau a ddilynodd yn rbagorol. Yr oedd yn y lie amryw yn barod i siarad pe buasai lie. Yr oedd papyr Mr Griffith, Bethel, yn y pryd- nawn o nodwedd mwy ymarferol, ac yr oedd m-in ar rai o'r ymadroddion. Mae beichiau dyledion yn peri i ddynion ymostwng at gynlluni'au i'w syrnud nas gall eu cydwybod. au eu cymeradwyo, a da fyddai pe gellid cael rhyw foddion a ataliai eglwysi i fyned i ddyledion mawrion. Mae dau neu dri o leoedd yn awr yn rbwym o suddo oni ddaw ymwared o ryw Ie, ac nid oes obaith ym- wared heb help eithriadol, a thrwy foddion eithriadol befyd. Gwnaeth y cyfarfodydd eleni les mawr i bawb oedd ynddynt, ac y mae yn sicr genyf fod y bobl oddiallan yn synied yn uwch am yr Enwad mewn canlyniad iddynt Mae pob cyfarfod yn rhoddi prawf ycbwanegol o helaethrwydd adnoddau yr Enwad, a gwel- wyd byny yn llawn mor amlwg eleni ag ei gwelwyd mewn unrhyw gyfarfod o'r blaen. Mae talent a dawn yr Enwad yn mhell o gael ei ddihvsbyddu, ac y mae yr Arglwydd yn gofalu am godi rhywrai yn lie y rhai a gymerir ytnaith. Nid wyf yn tybied fod y cyfarfodydd yn berffaith, ond nid oes ynof duedd beno i acbwyn ar ddim, ac yr wyf yn gobeitbio y bydd i'w heffeithiau daionus barbau yn bir. LLADMERYDD.