Y Tyst a'r Dydd

genYtn ynein cyfarfodydd, llais tyner a tboddedig nwn barodd i ni golli llawer deigryn. Gwr awr yn Israel oedd efe. Trenliodd ei fywyd i sanaethu ei Dduw, ei Enwad, a'i genedl, a'i a <iac er^s e*lafm' yn gofgolofnau byw i'r oesau „ Bydd enw Dr Rees fel pregethwr, dyn- jj areithiwr, ac awdwr, yn byw ar dudalenau ytn • eth e'n &w^ad am oesau lawer. Tan- L Arian~enw anwyl genym ydyw hwn eto. Yr tovf nwn yn un o gedyrn y pwlpud. Ysgydwai y rfeydd mawrion dan ddylanwad ei athrylith. Yn cedd a P^Ur ^enor» ac yn aruchel o swynol fel &vn ^ro °*a^ y clywsom yn arwain y Lla i-a mewn mawl oedd yn y Tabernacl, Th Q Pan yr oedd yno gyda'i gyfaill Doctor °ed°ufS' yn cynal cyfarfod, a chyfarfod a hir gofir hwn. Yn yr oedfa ganu yn y prydnawn, pan P'lagiai Tanymarian y geiriau tI Ni-bydd *fvl • n* ^ydd diwedd byth ar swn ydelynaur," y ^orf fawr yn bidl, ac yn eu rnysg gwelsom genVi 0 er nac* oec^ -VI1 deall yr un gair a Erh We(^' lwyr orchfygu gan y gerddoriaeth. "yn heddyw y mae y pum' wyr hyn yn ngwlad aUr delynau, lie na bydd diwedd ar eu can. t> Tna galwodd y Cadeirydd ar y Parch LI. B. 0"ert8, Caernarfon, i draddodi Anerchiad ar NODWEDDION EGLWYS FYW. eglwys y g°lygir yn gyffredin cynulleicifa o gvj ,mewn cyfamod gweledig a'u gilydd, yn proffesu ac v yr Arglwydd Iesu Grist fel eu Hiachawdwr, ymgynull i'r un lie i'w addoli." Dysgwylir i'r »ei]uaU P r"ia' we<^ eu &ei" oddiuehod wedi ym- j'00 oddiwrth y byd a'i arferion llygredig yn ar- yQ ea hunain yn gyhoeddus yn ddilynwyr i Grist; ac £ f precbn rhodio yn wastadol yn ol ei orchymynion aelod ^yny, dynion drygionus ymwthio i fod yn a{K>s+r yn awr' me £ 's as y gwnaent yn nyddiau yr bers ac y mae yn eithaf posibl i eglwys, fel i fod °n Un.' £ °'> amcas uchel ei bodolaetb, er iddi i0n UQwaith yn dwyn mawr self ac yn dangos arwydd- eSiw^° ac y^ym beb ofni fod ambell i jj JJW awr, fel eglwys Ephesus gynt, wedi ym- Sofi c^ar^ac^ cyntaf," a buddiol fyddai i'r cyfryw Bvt "a le y syrthiodd, ac edifarhau, a gwneyd y cha^T106™ cyntaf. Gall eglwys enill edmygedd a ya ^oliaeth ereill oddiallan iddi, a bod wedi y cwbl ^ddifad o'r bywyd ysbrydol hwnw sydd yn gymer- ei Jytlyw lluosogrwydd yr aelodau, *Uapfi° na l'hwysgfawredd ymddangosiadol y gwas- 'WvHrf' Sf.Vmeradwy gan Dduw pan fyddo ysbrydol- at^°liadol yr Eglwys wedi ei golli. Un o nod- ffji« i>°,n amIycaf yr eglwys fyw—yr eglwys gyraeradwy a Dduw—ydyw :— 1. Oymundeb gwastadol <1 Christ. Dengys y ffug- Yrau a ddefnyddir yn yr Ysgrythyr i osod, allan y ymuodeb ysbrydol hwn, ei fod yn un agos a phwysig laWn. Os yw perthynas y gonglfaen a'r adeilad, y 8n gr?-D a'r PreD' a"os a phwysig, felly hefyd y v»k ,r a^an bwysigrwydd ac agosrwydd y berthynas c rydol sydd rhwng Crist a'i Eglwys. Efe y w Pen bvw hi1" yw ei syifs^n, ac Efe yw ei deb Rhaid cadw y corff yn naturiol mewn cymun- T1fi'a8tf.do1 a? elfenau bywyd, cyn y gellir dyogelu j>r p1?'1 a'i fywiogrwydd felly y mae yn anhebgorol fej JSlwys i fod mewn cymund^b gwastadol a Christ jjv ei bywyd ysbrydoh, Mae adnoddau r u y Gwaredwr yn ddigon ar gyfer ei holl angenion, diff °S weithiau yn ymollwng i glauarineb a dehWyt^^ra yw e' besgeulusdra i gadw i fyny gymnn- Vm ^Wastadol kg ef. Galarusyw meddwl y gall eglwys bvdrt i r ^at,b ddifaterwch a llygredieraeth nes y Hw We^ co^l' pob olion o fywyd ysbrydol bron yn mvn^keb ddim ond "enw ei bod yn fyw"—wedi rWL f'd yn rby lygredig i gymdeithasu a'r pur, ac yn oey arw i ddal cymuodeb k'r Hwn sydd yn byw yn gr i?es°edd. Y gair a ddefnyddir yn ami yn yr Ys- Qu}-?r i os°d allan gymnndeb y saint a Duw ac a j) l8Ji yw rhodio." A rhodiodd Enoch gyda ei »'f Gryda Duw y rhodiodd Noah." Rhodio yn rh ,raith Ef—rhodio yn ngoleuni yr Arglwydd—a 080dI0,yn yr Ysbryd Glan a ddefnyddir yn fynych i gjwv?lan.y cymundeb gwastadol sydd rhwng yr Ar- ar a'i bobl. Gan hyny, y mae yr Eglwys i edrych Son Uuw fel un ag y gall gymdeithasu ag Ef yn ber- ijjj yn on sydd yn gallu gwrando ei chri ac estyn iaei.yir,Reledd ei ras, Gallwn gredn yn mhersonol- yn flngel, ond nia gallwn rodio gydag ef. Yr ydym ondcre.du yn mharhad bodolaeth seintiau ymadawedig, rh0cj?ls gallwn rodio mwyach gyda hwynt. Ond y mae 9,c *° 8yda Duw, a chymdeithasu a Christ yn bosib), \yjP,ca,el ei orchymyn. Dylai fod gan yr Eglwys ym- wj^ueth o bresenoldeb Duw gyda hi yn wastadol— Jjf^byddiaeth o'i ffafr—ei meddylfryd yn aros gydas (JdvHa' dymnniadan am ei gymhorth, ei arweiniad, a'i (Jyg anwch yn esgyn i fyny bob amser ato Ef—a QalfW ^yddiog am gyflawniad ei addewidion iddi. & T)|U°2ir yr Eaflwysi ddal y cymundeb gwastadol hwn Kail j *rwy ffydd. Ffydd yw y cyfrwng trwy ba un y Swrft f/0^1 ar brydferthwch yr Arglwydd, a sylweddoli g0c, drychau ysbrydol.. Trwy hyn y gall weled UQfj,"Iant yr Arglwydd, a thrwy hyn hi" a newi lir i'r yr yvT ddelw o ogoniant i ogoniant, megys gan Ysbryd ttier f'wydd." Pan fyddo y gelyn wedi rnethu cy- ei nL d}nas gaerog trwy ruthr, ei ymgais nesaf fydd i°j archae; ac er mwyn i'r gwarchaead fod yii effeith- tfv'nn^n^3 d°ri pob cysylltiad rhyngddi a phob »dnod? cynaliaeth oddiallan gofala rhag fod dim aaau newydd yn dyfod i mewn ac wedi llwyddo i wneyd hyny, Did yw ei gorchfygiad yn ddim ond pwnc o amser. Felly hefyd, os gall y gelyn berswadio yr Eglwys i fod yn ddifater gyda'r gwaith o ddal cymun- deb &'r byd ysbrydol, y mae ei gorchfygiad yn sior. Nid yw adnoddau yr Eglwys ei hunyn ddigonol i'w dyogelu. Rhaid iddi gadw trafnidiaeth §,'r byd ys- brydol yn barhaus cyn y gall wrthsefyll piceHaa tan- llyd y fall. Nid yw i ddibynu arni am burdeb mewn athrawiaeth Dae mewn moes, os na fydd Ysbryd Crist yn pteswylio o'i mewn. Nid ydyw yn ddyogel rhag terfysgoedd mewnol ac ymosodiadau allanol heb hyn. Ac o'r ochr arall, y mae ei dyogelwch yn sicr tra y parha hi i ddal eymdeithas a'i Gwaredwr-" a phyrth uffern nis gorchfygant hi." Dyogelodd presenoldeb yr Arglwydd genedl Israel yn yr anialwch am ddeugain mlyne id, ae wedi hyny yn Nghanaan, tra y parhausant hwy i ddal eymundeb Ag Ef, ac y mae dyogelweh yr Egtwys eto i gael ei s:crhau ar yr nn amodau. A'r Arglwydd a grea ar bob trigfa o fynydd Seion, ac ar ei gymanfaoedd, gwmwl a mw» y dydd, a llewyrch tan filamllyd y nos canys ar yr holl ogoniant y bydd am- ddiffyn." Gall breninoedd y ddaear ymosod, a'r pen- aethiaid ymgynghori yrr nghyd yn ei herbyn, ond ni lwyddant i'w gorchfygu. Mae dal cymundeb gwastadol a Christ yn angenrheidiol i roddi fadeiladaeth a chysur ysbrydol i'r Eglwys. Nis gall eneidiau y saint gael eu diwallu a gwir faith os na fyddant mewn cymundeb cyson a'r Hwn ag y mae holl gyflawnder y Duwdod yn preswylio ydddo. Gall yr aelodau fod yn meddu da y byd hwn" mewn helaethrwydd, a gall fod gan yr Eglwys goffrau llawnion i gario yr achos yn miae" dichon fod yr addoldy yn eang, glanwaith, a phryd- ferth, a'r gynulleidfa yn lluosog a defosiynol; gall fod y canu yn rhagorol, a'r weinidogaeth yn gymeradwy; gall yr aelodau gadw eu cydgynulliad yn tfyddlon, a dichon nad yw yn anhawdd ganddynt siarad am gref- ydd yn y cyfeillachau ond os na fyddaDt yn derbyn o ddylanwadau yr Ysbryd, ac yn cymdeithasu llawer a Christ, nis gellir galw hono yn eglwys fyw. Nid oes yn yr eglwys hono, er ei holl ragoriaethau, ond tlodi a newyn ysbrydol. Ac, o'r tu arall, gall yr addoldy fod yn ddiaddurn, yr aelodau yn ycbydig o nifer a chy- ffredin en hamgylchiadau; ond os byddant mewn cymundeb a Christ, bydd eneiniad Dwyfol ar yr holl wasanaeth, a gogoniant yr Arglwydd yn addurno y cwbl. Nid dynioD, ac nid doniau sydd yn cael y lie amlycaf yn yr eglwys fyw, ond Gwr y ty ei hunan, a gwyn fyd nabyddai y Dwyfol yn ymddangos yn aml- ach yn y dyddiau hyn, fel ag i dafiu y dynol yn llwyr. ach o'r golwg oblegid y mae yr archollion a wnaed ar ein heneidian gan beehod mor ddyfnion fel nas gall dim eu gwella ond y Meddyg mawr ei hunaD. Mae yr egin yn rhy weiniaid a thyner i ddwylaw anghelfydd y dynol i allu gofalu yn briodol am danynt; rhaid cael y Gwinllanydd mawr ei hun at y gwaith. Trwy gym- deithasu ag Ef yn unig y gellir dysgwyl cynydd yn ngrasusau yr Eglwys; ac y mae mor bwysig i eglwys gynyddu mewn gras ag yw iddi srynyddu mewn rhifedi; yn wir, y mae yn anhraetbol bwysicach fod yr Eglwys yn bur nag yw iddi fod yn lluosog. Trwy hyn y ( dyogela, nid yn unig ei hadeiladaeth, ond ei chysur hefyd yn nghyflawniad dyledswyddau crefydd, a thrwy hyn y daw ei chyfarfodydd yn gyfryw ag y byddo yn hyfrydwch ganddi i ymddyddan am danynt ar ol iddynt fyned heibio. Cafodd y ddau ddysgybl ar y ffordd tuag Emmaus gyfeillach mor ragorol gyda'r Iesu fel yr oedd yn fwynhad ganddynt ei galw i gof, a hys bysu ereill am dani. "Odd oedd ein calon ni yn lJosgi ynom tra yr ydoedd Efe yn ymddyddan a, ni ar y ffordd, a tbra yr ydoedd Efe yn agoryd i ni yr Ys- grythyrau P Mae llwyddiant cenadaeth yr Eglwys yn y byd hefyd yn dibyou ar ei chymundeb agos a Christ. Nis gall gario dylanwad iachusol a dyrchafol ar ereill yn annibynol ar gymundeb gwastadoi a, tiynon- eU ei bywyd. Presenoldeb amlwg Fsbryd Crist yn yr Eglwys sydd yn rhoddi effeithiolrwydd i'r cyfryngau a'r manteision crefyddol ddichon fod yn ei meidiant. Nis gall cynghorion athrawon, esiamplau duwiolion, na gweinidogaeth goethedig achub neb heb dderbyn o'i gynorthwyon Ef. Tyfa y plant i fyny yn annuwiol, try y gw:vr ieuainc yn anffyddwyr, ymollynga y canol oed i ddifaterwch, a chlauar neb, a chrina yr henafgwy* gan wywdra ysbrydol, os na fydd cymundeb agos rhwng yr Eglwys a Christ. Ar gyfodiad y golofn dan a'r cwmwl niwl yn unig yr oedd cenedl Israel i gychwyn I tbeithiau yn yr anialweli ac arweiniad Dow raid gael eto cyn yr enilla yr Eglwys fuddugoliaeth lwyr ar ei gelynion. Mae yr Eglwys yn rhy analluog i ddeffro cydwybod gysglyd yr anystyriol, i droi y cablwr yn weddiwr; ac y mae Satan yn rhy gryf a chyfrwys, a phechodau a chalon galeciwch yr oes yn ormod iddi i allu en gorchfygn, heb gael y Maeslywydd mawr ei bun i'w harwain. Yr oedd presenoldeb Gehazi, gwas y proffwyd, a gosodiad ffon y proffwyd ar wyneb y bach- geD, mib y Sunainees, yn annigo.-ol er ei adferu i fywyd, hyd nes y daeth meistr y gwas, a pherchenog y ffon yno ei hunan. Nid ydyw cael y gweision, a hel- aethrwydd manteision crefyddol yn ddigon, rhaid cael presenoldeb Meistr y gweision cyn y symudir neb o farwolaeth i fywyd. Ymdrechodd y dysgyblion gynt eu,goreu er bwrw allan yr ysbryd mud a byddar o'r bachgen a boenid ganddo, ond yr oedd yr ysbryd cyn- dyn hwnwyn ddigon trech na hwynt oil, hyd nes y daeth yr Iesu yno ei hunan. Felly eto, nis gall yr Eglwys anfon ei llewyrch i dywyd-leoedd y ddaear, os na fydd mewn cymundeb agos a Haul y cyfiawnder, fel ag i'w galluogi i dderbyn o'i oleuni Ef. Mae yr oiwg arni y pryd hwnw fel y wawr, yn deg fel y lleuad, yn bur fel yr haul, yn ofnadwy fel llu banerog." 2. Trefnusrwydd a sel yn nghyflawniad ei holl ddi/ledswyddau. Mae graddau heiaeth o drefnusrvvydd yn hanfodol cyu y gall yr Eglwya gyflawni ei dyled- swyddau lluosog ac amrywiol yn effeithiol. Ni ddylai foddloni ar allu eu cyflawni rywfodd, ond dylai ymdrechu eu cyflawni yn y modd mwyaf trefnus, di- dramgwydd, ae effeithiol. Clywais am bump o ddiaconiaid mewn eglwys yn gosod yr un eisteddle i bump o wahanol bersonau; yn sicr nis gellir beio yr eglwys hono am fod yn rhy drt-fnyddol, ac yn sicr hefyd nid gwaith hawdd oedd tawelu yr ystorm ar ol iddi unwaith gael ei chodi ond daethpwyd i benderfyniad o'r diwedd mai ga r y diacon hynaf oedd i sefyll. Tuedd naturiol pob bywyd yw cymeryd rhyw ffurf briodol a gweddus iddo ei hun, felly hefyd y dyiai yr eglwys ymdrechu rhoddi ffurf briodol a threfnus i'r bywyd ysbrydol sydd ynddi. Ymdrecha eglwys fyw i gael trefnusrwydd yn nygiad yrumlaen holl amgylch- iadau allanol yr achos-ymdreeha i gael yr aelodau yn ffyddlon i'w chyfarfodydd, ac i fod, hyd y gallont, yn brydlon, gweddus, a defosiynol yn yr addoliad cy- hoeddus. Nid ydyw yn anghofio talu ymweliad a'r amddifaid a'r gwragedd gweddwon yn eu hadfyd—nid yw yn ddiystyr o angenion y tlodion a'r cystuddiol, nac yn esgeuluso llefara gair yn ei bryd wrth yr afreolus. Tuedd bywyd ysbrydol, fel bywyd naturiol yw gwrthweithio pob llygredig-aeth, ac y mae moesau llygredig mewn unrhyw aelod yn beth nas gall yr eglwys fyw ei oddef. Nodweddir eglwys fyw hefyd, nid yn unig gan drefnusrwydd, ond gan sel ap^erddol yn nghyflawniad ei hoil ddyledswydau crefyddol. Pe buasai raid dewis rhjw un o'r pethau hyn, dichon fod sel heb drefnusrwydd yn well na threfnnsrwydd heb sal, ond y maent mewn undeb p ydferth a'u gilydd yn nghymeriad yr eglwys fyw. Mae gwir sal yn angerdd- oli ei holl drefniadau. Sonir yn y llythyr at eglwys y Laodiceaid am dri chyflwr gwahanol y gall eglwys fod ynddo yn ei pherthynas a chrefydd—oer, chuar, a brwd. Brwdfrydigrwydd selog yw nodwedd cymeriad eglwys fyw. Gwir y gall eglwys ddangos mwy o ryw fath o sel nag o wybodaeth weithiau, fel yr luddewon yn dwyn mawr sel dros eu crefydd, eithr nid yn ol gwybodaeth," a gwelwyd Saul o Tarsus "yn ol sel yn erlid yr eglwys," ond tystiai ef ei hun mai mewn anwybod y bl1 hyny. Nid penboechni, ond sel yn ol gwybodaeth a nodwedda gymeriad eglwys fyw. Rhaid i'r achos fod yn dda cyn y gall sel yr eglwys fod yn dda, a dylid bod yn frwdfrydig dros bobpeth da, a hyny yn wastadol. Nid ymfoddloni ar fod yn selog gyda rhai pethan da, a bod yn oer a chlauar gyda phethau da. ereill. Nid ydym yn golygu fod pobpeth da yn gyd- werth a'u gilydd, a dylai yr eglwys reoli ei brwd- fry fe !d yn ol pwysigrwydd y gwrthddrychau. Gofa'ai y Phatiseaid yn selog iawn am y degwm-yr oeddynt yn dicrymu y mintys, a'r anis, a'r cwmin," ond yn gadael heibio y pethau trymach o'r gyfraitb, barn a thrugaredd, a ffydd." Mae yr eglwys fyw yn fwy selog dros bethau hanfodol crefydd nag yw dros ei mympwyoa ei hun, ac wrth ymddwyn felly yr enilla gysur iddi ei hun, ac y llwydda i gario dylanwad daionus ar y byd. Mae clauarineb yn nychu pob mwynhad, ac yn llwyr analluogi yr Eglwys i fuddugoliaetbu ar bechod. Buasai mwy la ver o'r byd wedi ei enill at Grist pe cadwasai yr Eglwys ei brwdfrydedd dechreuol, a dylai ei pharch i orchymyn yr Arglwydd a'r ystyriaeth o angenion y byd ei deffro eto i ddangos sel angerddol yn ngwasanaeth ei Gwaredwr. 3. Undeb a chydweithrediad yn mhlith ei holl aelodau. Nid oes dim yn fwy niweidiol i fywyd ysbrydol, na dim yn fwy effeithiol i ladd gweithgarweh eglwvs nag ymbleidio, ymryson, a chyndyn ddadleu yn mhlith ei haelodan. Mae fel y cancr, yn ysu ac yn andwyo pobpeth. "Ond os cnoi a thraflyncu eich gilydd yr ydych, gwyliweh na ddifether chwi gan eich gilydd." Dyweiir fod ysbryd gwenwynllyd yn dia. niweidiol i iechyd y corff, ac y mae yn dra sier hefyd fod diffyg undeb a chydweithrediad yn mhiith yr aelodau yn gwneyd i'r eglwys hono syrthio i sefyllfa draenus o isel o ran bywyd ysbrydol. Nodweddir ci holl gynulliadau a'i chyflawniadau crefyddol gan nychdod a gwywiant; ac o'r ochr arall, pan fyddo gan yr aelodan ymddiriedaeth yn eu gilydd, bydd hoenus- rwydd iechyd ysbrydol yn addurno cymeriad yr eglwys hono. Mae undeb a chydweithrediad mewn eglwys fel y gwlithwlaw tyner ar laswellt, a gwenan haul gwanwyn yn bywhau ac yn sirioli pobpeth. Mae oerni a drygin- oedd yr bydref yn crino ac yn lluchio dail y goedwig ymaith, ac yn peri i fywyd a phrydferthwch ymguddio o'r golwg felly hefyd y mae aughydfod ac ymbleidio yn andwyol i degwch a llwyddiant ysbrydol yr Eglwys. Mae rhif a nerth ei geiynion, a mawredd y gwairh sydd ganddi i'w gyflawni, yn bawlio undeb a chydweithrediad oddiar law ei holl aelodau ond prin y gailwn gredu fob pob eglwys wedi cael hyd yn hyn y cydweithrediad dyladwy oddiwrth y rhai a broffesant berthynas a hi. A yw yr Eglwys yn cael cydweithrediad mwyafrif ei haelodau yn y cyfeillachau a'r cyfarfodydd gweddio ganol yr wythnos f A yw yr Eglwys i'w chanfod yn yr Ysgol Sabbothol ? A yw cynifer ag a allesid ddys«;wyl o'r aelodau yn dyfod yn nghyd ar foren y Sabbotf) ? Ac nid bob amser y gall yr Eglwys ymffrostio nad oes ganddi esgeulnswyr hyd yn nod yn oedfa'r nos A ddylai y pethau hyn fod felly ? Paham na ddylid dysgyblu am anffyddlondeb a gwag-rodiana ar y Sabboth yn gystal ag am feddwi ? Mae anffyddlondeb dybryd yn nodweddu y rhai a broffesant Grist, nid yn eu cyflawniadau ysbrydol yn unig, ond mewn cynorth- wyo gydag amgylchiadau allanol yr achos. Mae lie i ofni mai ar ysgwyddau yr ychydig y mae pwys yr achos yn gorphwys, a gellir tybiel oddiwrth ymddygiad ambell i aelod nad yw yn gofalu dim pa un ai yn ol neu yn mlaen yr a achos crefydd yn yr eglwys y mae efeyn aelod ohoni. Clywais am swyddog mewn eglwys gymharol wan, er ei fod yn perchenogi canoedd a bunan, nad oedd ei ysbryd cybyddlyd yn caniatau idda