Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
Y GOLOFN WLEIDYDDOL. I -
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Y GOLOFN WLEIDYDDOL. I GAN GWLEIDYDDWR. Gweitlired gyntaf y Ty Cyjfredin—Mynegiad y "Weinyddiaeth — Burn Mr Gladstone am y Cymry Twyll y Blaid Wyddelig—Ffydd- londeb Mr JDilhvyn. PAN gyfarfu y Senedd nos Lun diweddaf, ar ol i aelodau y Weinyddiaeth fyned drwy y flurf o gymeryd y llw, GWEITHEED G-YNTAF Y TY CYFFREDIN oedd cau Bradlaugh allan. Nid yw efe wedi cael cmiatad if gymeryd ei sedd o gwbl er cael ei ethol bedair gwaith dros Northampton oddiar 1880. Yr oedd wedi bod yn ddystaw er's tro, ond pan gy merodd cyfnewidiad le yn y Wein- yddiaeth, penderfynodd i wneyd cynyg arall am ei sedd. Ysgrifenodd lythyr i'r perwyl at Mr Peel, Llefarydd y ry. Rhaid cydnabod ei fod yn ymddwyn yn berrfaith foneddigaidd tuag at y Ty yn yr ho-1 ymdrafodaeth Bin HC anheg hon. Dvsgwylid y byddai yn y Ty nos Lun, ac y p.y nj §iai gymeryd ei Iw fel y lleill> ae o ganl\rn- lad yr oedd yno dyrfa fawr o aelodau. Pan iyddo aelod newydd eael ei ethol, ac yr a yn Balaei at y L'efarydd i gymeryd y llw, yr arfer. iad ydyw iddo gerdded at y bwrdd rhwng dau aeioi araIL Y rheswm am yr arfferiad ydyw fod y ddau aeiod yn dystion mai y person sydd yn cymeryd ei lw yw yr hwn a ethoiwyd-tystio i hunaniaeth yr aelod newydd. W' rth gwrs, rnaid i'r ddau dyst fod yn aduabod yr aelod. Yr wyf yn cofio yn dda yr helynt fti pan aeth V^ ~eneav 1 r -Py> ac nad oedd yn y TV neb yn foddion arddel perthynas ag ef„ Safai"c flaen y v/i ac eci?'3relii y Llefarydd yu hurt am nad oeda yno neb i gyflwyno y Doctor iddo yn ol y reni gyffredm, ond hi chafodd Kenealy, druan, aras yn hir yn y sefyllfa annymunol hone, canys aeth Mr John Bright yn mlaen, ac yn ol ei favmrydigrwydd arterol ymgeleddodd y truan, a dywedodd ei fod ef o barch i'r etholaeth a'i danfonasai yno yn ei gyflwyno i'r Llefarydd. Hyny a fu. Calodd Kenealy y llw, a chyrner- odd ei sedd, ac ni ddychwelwyd ef ar ol hyny. Pe buasai y Llefarydd blaenorol yn gadael i Bradlaugh wneyd yr un fath, ni chlywid cymamt o son am dano yntau. Fodd bynag, fel araIl y bu, «c y rnae y Llefarydd presenol Woai ei rwymo gan ei fiaenorydd, a chan yr ar. beDigrwydd y mae yr achos wedi ei gael yn y j UQ' ae^ Bradlaugh at y bwrdd ar ol swyddogion y Llywodraeth—gallasai fyned o'u Diaen pe dewisasai—ond y mae yn dra gochel- gar i beidvo gwneyd dim i gyffroi y Ty yn ei erbyn Cyflwynwyd ef gan Mri LabJuiere, ei gyaaelori, a Bart, un o gynrychiolwvr y gweith- wyr. In bur fuan cododd Syr Michael Hicks. Beach, no fel arweinydd y Ty cynygiodd y pen- derfymad a basiwyd yn ilaenorol, i'r perwyl fod Biadluugh i gael eigadw allan. Cynygiodd Mr Hopwood welliant i'r perwyl fod eisieu symud yn ddioed i wneyd i ffwrdd a r llwon, a gadael i aelodau wneyd mynegiad yn unig. Yr oedd y gwelhunt yn un eang iawn, ac heb fod yn gyf- eiriedig at Bradlaugh. Siaradodd Mr Gladstone yo gryMawn dros y gwelliant, ond iddo gael ei newid i'r ffurf o roddi ymwared uniongyrchol i'r achos arbemg dan sylw ar y pryd. Aeth yn ir 1 a° V* ,oedd 44 0 fwyafrif yn erbyn y g^elhant, ac felly cauwyd Bradlaugh allan. Gnnaed y mwyafnf l fyny o Doriaid, Parnell- iaid, fie ychydíg iawn ° Whigs. Aeth corff mawr y Phyddfrydwyr dros y gwelliant. Gan nau pa mor atgas bynag y gall Bradlaugh fod g m iawer, rhaid cydnabod ei fod yn frenin mewn moesgarivch a boneddigeiddrwydd at yr hyn yw llawer o'r rhai a'i gwrthwynebant; ac u 81 n' nid ydjnt cyfeiliornus nag eiddo ereill yn y Ty, ond.ei fod ef yn onest- c i i w hysbysu. Y mae parhad yr yrnddveiad ato,ai p. ^ymdeimlad mewn manau na chaw- 0 r fata Pe gadewsid Uonydd iddo.
MYNEG-TAD Y WEINYDDIAETH.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
MYNEG-TAD Y WEINYDDIAETH. Gwnaeth Irdalydd Salisbury yn Nky yr Ar- glwydd,, a Syr Michael ITi l; Beach yi Nky y Cynredu,, fyneglild 0 lwriacl y Weinyddiaeth am yr yeJiydig dymhor y byddant mewn swydd-o leiaf, am y gweddill o r Senedd bresenol. Mewn materia tramor nid oes bwriad i newid dim ar wladlyWifteth eu blaenoriaid. Tra yr oedd y Toriaid allan o swydd, crochlefent fod y Wein- yddiaeth yn eu harwain i warth a dinystr yn nglyn a'r Aipht, Soudan, a Ilwsia, ond yn awl', pan mewn awdurdod eu hunain, nid om dim jrh weU na chario yn talaeti ar yr un ilinellau y gwaith da a. ddeehreuwyd gan Mr Gladstone a'i gefricgfryr. Dywed Syr Michael na fwriedir dwyn mesurau ger bron sydd yn cynwys llawer o fater dadl, ac am hyny teflir dros y bwrdd amryw fesurau, ac yn eu plith Meaur" Addyf.g Ganolraac101 i Gymru. Bwriada y Weinydd- "iaeth gario pethau yn ihlaen mor llyfn ag y byddo tnodd, ac hyd yrna y maent yn hynod o lwyddianus. Derfydd am y Crimes Act i'r Iwerddon. Goddefir i hono drengu o farwol* aeth naturiol beliach, a chymer hyny le yn mhen ychydig o wyfehnosatu Ohwarddai y Rhyddfrydwyr yn gellweirlis, ac ainhell i dro yn aftywodraethusj pan y dywedai Syr Michael, yn ei ddiniweidrwydd, nad Oedd deddfwriaeth eitbriadol fel y VrVMes Act yn eu llinell hwy fel plaid—fod yn well ganddynt hwy, ac mai hyny yw eu harferiad hwy-lywodraethu y wlad drwy y ddeddf gyffredin. Dyma ry bobl bedd yn bloeddio yn 1880 -fed y Weinyddiaeth yn gadael yr lwei-ddon i ddinystr, am nad adnew- yddai y deddfau eithriadol oeddynt y flwyddyn hono yn terfynu eu tymhor. Mae yr Iwerddon ar hyn o bryd yn weddol lonydd, ac yn bur rhydd oddiwrth droseddau anfad. Disgynodd Mr Gladstone gyda nerth ar Syr Michael druati, o berthynas i sefyllfa yr Iwerddon. Traddod- odd araeth atdderehog, a siaradodd am amser maith. Ni ymddangosodd erioed yn fwy urdd- asol, mawrfrydig, a gogoneddus, na'r tro hwn, ac yr oedd mewn ysbryd rhagorol. Add&Wai roddi pob chwareu teg i'r W einyddiaeth tra yn rhodio ar y llwybr a dorwyd allan ganddynt. Y gwir yw, ni bu Mr Gladstone ei-ided yn gymaint o ailu yn y Ty Cyffredih ag ydyw yh awri, Mae aelodaii y Weinyddiaeth fel wyn-, a Randolph Churchill wedi colli ei holl atdyniad, a hyny am nad all gablu rnegys cynt. Ofnir nad oes ynddo allu i lewyrchu inewn iinrhyw lincll arall. Mewn tynu i lawr, ac nid mewn adeiladu, y mae ei gryfder. Cyll ei holl swyn yp awr. Mae mewn swydd, ac y mae y genfa yn ei andwyo. Gladstone sydd yn teyrnasu yn y Ty Cyffredin, ac yn ol ei ewyllys ef yn unig y symudir. Y gwaethaf ydyw mai y Toriaid sydd yn cael eu talu, a rhoddir pensions iddynt am y gweddill o'u hoes, a hyny am fod mewn swydd dros ychydig fisoedd. BARN ME GLADSTONE AM Y CYSiBY. Cyn cael mynegiad y Weinyddiaeth o berth- ynas i'r mesurau a fwriedir eu dwyn yn mlaen, dywedodd Mr Gladstone ei fod yn teimlo yn awyddus iawn am i ddau gael eu pasio, sef y Crofters Bill i Ysgotland, a Mesur Addysg Ganolraddol i Gymru. Pan ya cyfeirio at y mesur olaf, dywedai fod y Cymry yn ddiarebol am eu hamynedd yn mhob peth, a'r canlyniad yw, mai ychydig o sylw a roddwyd unrhyw bryd i'w hawliau gan y Senedd. Nid oedd yn awgrymu fod y naill ljwodraeth yn fwy euog na'r Hall yn hyn. Dyma dystiolaeth ddylai gael sylw yn ein gwlad. Dylid edrych i mewn 1 w hystyr. Mae yn deyrnged i ni fel cenedl, ac ar yr un pryd dengys mai y taeraf a'i pia hi yn y Senedd, fel yn mhob lie arall. Dylai ein haelodau Seneddol edrych y dystiolaeth hon yn ei gwyneb, a gofyn iddynt eu hunain, ai nad ydynt wedi bod yn rhy amyneddgar p Mae yn mlwg wrth y dystiolaeth fod y naill Weinydd- iaeth ar ol y Hall wedi cynieryd mantais ar ein teyrngarwch i esgeuluso ein, hawliau. Dengys hefyd fod Mr Gladstone yn gyfaill calon i'n gwiad. Yr oedd ef wedi penderfynu i'r Mesur Addysg gael ci hasio yn ddeddf eleni, pe cawsai. fod mewn swydd. Gresyn fod y mesur i gael ei daflu dros y bwrdd. Ond nid yw yn golled i gyd. Gellir dysgwyl gwell mesur yn y Senedd newydd. Mae yn yr un presenol elfeuau Tori- aidd iawn. Gwelais yn rhywle fod Mr Osborne Morgan yn ymflrostio roai efe oedd ei dad ef gan mwyaf. Uylasai gywilyddio, yn hytrach nag ymffrostio perthynas mor agos ag ef. Buasai yn hawdd maddeu i Mr Mundella, gwr dyeithr i Gymru, am dano, nag i Gymro fel Osborne Morgan. Nid yw hyn yn golygu fod y mesur yn hollol amddifad o elfenau da. Pell o hyny. Ni fuasai yr Eglwyswyr a'r Toriaid yn gwrthdystio mor ffyrnig yn ei erbyn pe fn hollol amddifad o egwyddorion Ehyddfrydig- Y mae yn fesur pur dda ond ei lanhau oddjwrtp ryw ddarbodiclii. Nid oes gobaitn am ei gêl gan y Senedd bresenol bellach. TWYLL Y BLA.ID WYDDELIG. Mae Parnell a'i ganlynwyr mewn perffaith dde, gyd-ddealltwriaeth a'r Toriaid. Parhant i eis- tedd yn yr un man, sef ar yr Oehr Wrth^ryne^pb end ^»>f;ed^ yh Uiiig a wnant yno yn awr. Tra y bu Mr Gladstone mewn swydd, ni oddefid l ddira bnsio heb ei wrthwynebu. Cytunent Toriaid i wrthwynebu a rhwystro pob symud- iad Yr oeddid yn deall en cysondeb ary tir ett bod yn^rbyn pob ilyWodraetu, ond erbyn hya gwelir mai nid hyny 'sydd yn eii cynhyrf^; Ti-wy eu kelp hfry, ate eSgeiilusdra nii^r Blaid ei Run, y taEwyd Mr Gladstone allan, ab yh ystod yr holl wythnos hon pan y dygid materion perthynol i'r Iwerddon—yn enwedjR y bleidlais arianol i gytial Castell Dtiblinplft oedd yr un,Parnelliad a gcdodd gymaint a bys bach i Wrthwynebu. Pe y lleill mewn swydd, treuliasid noswcithiau i ddadleu y votes a bas- iwyd mewn ychydig o fynydau yr wythnos hon. Nid oes dadl nad yw Parnell a'i gwmni mewn cynghrair ar Toriaid. Tybed fod Parnell yn dysgwyl cael mwy i'r Iwerddon gan y Toriaid na chan y Bhyddfrydwyr? Nac ydyw yn ddiau, ond y gWrthgyferbyniol hollol, a' hyhy yw y rheswm ei fod ef a'i blaid yn cefnOgi y Toriaid. Dengys hyn eu twyll. Bwriada Mr Chamberlain a Syr Charles Dilke fyned i'r Iwerddon yn fuan i wneyd ymchwiiiad drostynt eu hunain i sefyllfa ac ftngenioii y wlader mwyn dwyti alliin fesilr o lywodraeth leol cyfaddaS 1 amgyichiadau y wlad. Nis gallai dim fod yn fWy canihol^dwy nag ytnddygiad y ddau fon- fedowr byn, a galleSid dySg^yl iddynt gael f gefnogaeth wresocaf gan y Parhelliaia. Yjl ll ti hyny, gwneir pob peth i greu rhagfarn yn ét1 herbyn, ac i'w drygu. Eir mor bell ag awgryniu y dylid eu symttd," a g\vyr pawb beth a olyga hyny yn yr Iwerddon. Dyma dal i'r ddan ddyn sydd yn brif gyfeillitfn y wiad anffpdu^ horio, a hyny gan wladgarwyr profl,eseldig wlad hono. Mae eu twyll yn "dechreu dyfod i'r golwg, a chollant y cydymdeimlad a arferent gael y tuyma i'r Sianel, a gwel pobl yr Iwerdd- on drwyddynt yn raddol. Mae agitation yn hanf'odol i barhad Parnell a'i blaid, fel y mae agitation yn banfodol yn gyfiredin i bobl sydd â amcanion personol, a hunan-elw i'w sicrhau. Amcftaa Gweinyddiaeth Ryddfrydig basio itiesurau er bhdd i'r twerddon, ond mae pob mesur felly yn symud yr achos o'r agitation, ae o ganlyniad yn gwneyd galwedigaeth y terfysg- wyr" n llai angenrheidiol. llyn a w61 Parnell, .Y 11 y ac am hyny gwna ymgais i gadw y Toriaid mewn swydd; y rhai a barhant yr anghyfiawn- der, ac a roddant felly achos iddo ef gyuhyrfu. Pa bryd y daw dynion i weled drwy tlwyll champions hunan-etholedig fel byn sydd yn prO- ffesu ymladd dros ryddid y bobl y mae eU buddianau personol hwy eu hunain yn dibynu ar gadw y bobl hyny yn eu caethiwed* an tywyllwchP "Caffed amynedd ei pherffaith waith" FFYDDLONDEB UR DILLWYN. Dyma un o'r aelodau ffyddlonaf yn y Ty Cyffredin. Gwna efe yr hyn na wneir gan ereill, a hyny heb golli ei barch. Nid oes neb yn gwylied votes arianol yn ffyddlonach nag ef, ac yrndrecha eu cadw i lawr. Un o'r votes yr wythnos hon oedd 93,000 am adgyweiriadau i un o bleserlongau y Frenines. Costiodd bon yn wreiddiol £ 200,000, ac yn ddiweddar gwar- iwyd E56,000 i'w hadgyweirio, ac yn awr gofynir £ 3,000 eto i'w gosod mewn trim,^ar yyfer priodaf merch y Frenines. Mae gan ei Mawrhydi bedair 0 bleser-longa.u heblaw hon. Anam* iawn y gwneir defnycld ohoni-unwaith nell ddwy mewn deng mlynedd. Cynygiodd Mr Labouchere i adael y £ 3,000 allan am nad oedd eisieu y Hong. Cefnogwyd ef gan Mr DillwyO, ac yr oedd efe yn un o'r ychydig a bleidleisiodd yn erbyn gwario yr arian mor cldlbris. Nid wyf yn cofio i mi weled enw yr un aelod arall a Gymru. Gresyn na fyddai ein boll aelodau m°r ffyddion, ac o'r un stamp ag ef. Pe buasai yo ieuengach, a thipyn yn rhwyddach siaradwr, gwnaethai arweinydd i Blaid Gymreig, yr hon a