Y Drych

It." AWSTRALIA A'I BRODORION. GAN TOM AP DA VIES, CHURCH HILL, 0. LLITH IV. Creda brodorion Queensland eu bod yn alluog i lywodraethu neu reoleiddio sym- udiadau y planedau, ac mai yr achos fod diffyg ar yr haul neu'r doer yw, fod rhai o'r llwythau gwrthryfelgar yn cuddio gwyn- ebau y cyfryw oleuadau a darn o risgl, i'r dyben o ddychrynu y Ileill; ond y maent yn ofidus ac anesmwyth iawn tra y par- hao'r diffyg-gwyliant ef yn fanwl tra yr aroso, gan gnoi dwrneidiau o laswellt, ac ocheneidio ac oernadu mewn modd dy- chrynllyd. Credant y gallant reoleiddio y gwlaw (Durgun) i beri iddo ddisgyn, ac i beri iddo beidio, yn ol eu hewyllys. Eu cred am fwa'r cyfamod, neu fwa'r Drindod (terebere) ydyw, mai y cymylau gydd yn chwydu pysgod i'r llynoedd (yam- rama) & gwreiddiau'r bryniau (kooringa) neu rywbeth er daioni iddynt hwy yn y ddau gyfeiriad, lie byddo dau ben y bwa yn ymddangos fel yn cyffwrdd a'r ddaear. Maent yn ofnus iawn o'r t-iranau (tegoora) a'r mellt (timulba), er na welais i lawer o niwed yn cael ei achosi ganddynt. Ni wvddant pa fodd y daethant i fodolaeth, nac ychwaith fod iddynt fodolaeth gwa- hanol i'r eiddo cwn; ond mewn amgylch- jaci o farwolaeth, sylwais'fod ynddynt ryw ddychryn dwys. Credai rhai y delent yn ddynion gwynion'ar ol marw. Syniad er- aill yw (sef y rhai a gredant mai ysbryd- oedd dynion fuont feirw yw y lloer a'r planedau), fod rhyw fath o sefyllfa ddy- fodol, ac fod yn. bosibl dyfod yn ol o honi i'r un bresenol, ac fod y;bryd dyn ag oedd yn lieliwr da yma yn gallu hawlio ei ddy- chweliad, ac y gall weithdo ei ffordd yn ol yn liawdd. Y mae ser syrthiedig yn ar- wyddo fod perygl yn ;v cyfeiriad liwnw. Y mae yn eu plith draddodiad hynod am ryw ddylif mawr; yr un mae'n debyg ag y sonia Moses am dano yn y Beibl. Dywed- ent wrthyf i'w cyn-dadau, filoedd o flyn- yddau yn ol, weled y byd yn cael ei foddi. Daeth dyn gwyn dysglaer o'r awyr, a gor- chymynodd i bump o honynt, sef tair o ferched a dau ddyn, i gilio i ben mynydd 11 mawr a elwir Blbiringda, yr hwn sydd ger Haw Cape Cleveland, ac iddynt gymeryd gyda hwynt ddau o bob rhywogaeth o ani- feiliaid, ymlusgiaid ac adar, ac wedi iddynt wneyd hyny, dechreu wlawio, a rhuthrodd y mor allan o'i wely, ond ataliai y gwr gwyn bawb rhag ffoi i'r mynydd, a bodd- odd pawb ond y pump uchod; enwau y rhai oeddynt Woggin, Boolray, Goodijoo, Munwool a Murgai. Mesurent amser wrth y lloer a thymorau gwlyb a sych. Nid oes geiriau yn eu hiaith i ddynodi rhif. Er engraifft, pe gofynech iddynt pa sawl diwrnod sydd mewn wythnos, yr unig ffordd y gallent eich ateb fyddai, trwy ddal i fyny saith o'u bysedd, ac felly yn mlaen hyd 28; gelwir hyny yn lloer. Dwy loer a phedwar bys yn cael eu dal i fyny yw 60, &c. Maent yn cael tan trwy rath- iad (friction), rhathiant ddau bren o'r un natur yn nghyd; y pren ffigys du a arferir yn fwyaf cyffredin, am mai hwnw yw yr hawddaf: Gosodant un darn ar y llawr, a'u traed arno, a rhwbiant y darn arall yn groes ar hwnw fel pe baent yn llifio, ac yn mhen ychydig daw gwreichion, y rhai a gyneuant y borfa sych fyddo ganddynt hwy yno i'w dal. Mae y ddefod o wneyd y bechgyn yn wyr priod yn cymeryd lie bob pump neu chwech mlynedd. Gorfodir y bechgyn i ymneillduO am gryn bellder oddiwrth y llwvtli am naw lloer yn mlaen llaw. Ni chaniateir iddynt weled nac edrych ar ddynes yn ystod y cyfnod hwnw, ac ys- tyrid pob un a allai ddal y prawf yn ym- geisydd teilwng am wraig. Yna, pan fyddo y nawfed lloer yn llawn, dygir y bechgyn i'r gwersyll (camp), a gosodir cortynau o risgl y pren (stringy bark) mor dyn am eu II breichiau nes atal cylchrediad y gwaed i'r dwylaw. .^liwydua eu bretchiau yn ddy- chrynllyd, yr hyn a'u gesyd mewn poenau dirfawr, a gadewir hwynt yn y cyfryw boebau am noson gyfan. Bydd eu llefau yn dorcalonus tuhwnt i ddesgrifiad, oer- nadant nes byddo'r clogwyni cyfagos yn diaspedain; adar y nos a giliant o'r fangre; y cathod gwylltian brodorol a'r kangaroo rats a redant i'w tyllau, a neidia y kanga- roos ymaith i chwilio am le tawelach i or- wedd. Lleda y gwyr ieuainc eu dwylaw ar y llawr, a dodant eu sodlau arnynt trwy y nos, rhag i'w bysedd grebachu, ac felly gael eu hanffurfio. Yn y bore arweinir hwy allan i bresenoldeb eu perthynasau- eu mamau, eu chwiorydd a'u cariadau, ac ar ol dadrwymo eu breichiau, cymer eu mamau gerig llymion a thorant ddau neu dri o archollion bychain yn eu breichiau chwyddedig, nes y byddo eu gwaed yn rhedeg. Gwneir hyny, mae'n debyg, er atal y llosgfa (inflamation), yna mae y bechgyn yn rhydd i fyned a dewis eu car- iadau, ac y maent yn briod o'r awr hono allan; a diweddir y wledd (?) briodasol hon mewn math o gyngerdd mawreddog o ganu a dawnsio, a neidio, yr hon a alwant caro- bore (neu carobri). Nid ystyriaf fod cnawd dynol yn rhan o'u hymborth, eto, bwytant ef weithiau, Bwytant gnawd bechgyn a merched ieuainc a fuasent wedi eu lladd mewn rhyfel a fuasai yn dygwydd weith- iau rhyngddynt â llwythau eraill; ond ni fwytant gyrff eu gelynion. Torent gyrff eu gelynion yn ddarnau, a sychent hwynt yn ngwres yr haul, yna dosbarthent y darn- au yn eu plith, ac wedi gwneyd felly cred- ent fod nerth a dewrder eu gelynion yn cael ei ychwanegu at yr eiddynt hwy, yr hyn a'u galluogai i fod yn fwy ffodus wrth ryfela, hela a physgota. Ond fel rheol, y maent yn llosgi cyrff y meirw (mallalla mulgo) a chariant y lludw oddiamgylch am wyth neu naw mis, yna taflant ef i bwll o ddwfr, ac yfant yr oil o hono os gallant. Nid yw o bwys i'r darllenydd wybod y rheswm i mi fod mor hir yn mhlith y fath bobl. Digon yw dweyd, i mi eu cael yn garedig iawn, am y rheswm fy mod inau felly iddynt hwy, a rhagorent yn mhell ar lawer o bobl wareiddiedig America mewn diweirdeb a gwir gyfeillgarwch.

CANIADAETH GYIWLLEID- FAOL. GAN HEN FLAENOR. Y mae llawer wedi ei wneyd yn ddiwedd- ar tuag at ddiwygio a pherffeithio caniad- aeth gynulleidfaol. Y mae Ieuan Gwyllt, yn Nghymru, yn nygiad allan y Lyfr tonau Cynulleidfaol," yn nghyd ag E. Stephen, wedi gwneyd ysgogiad yn yr iawn gyfeiriad, i raddau pell, yn ddiameu- wedi dwyn allan donau cyfaddas i fod yn rhai cynulleidfaol, ac wedi llafurio gyda'r cymanfaoedd cerddorol, er cael y cynull- eidfaoedd i'w canu mewn dullwedd priod- ol ac addas i'r addoliad. Hefyd yn y wlad hon, y mae Undeb Cerddorol Wisconsin wedi gwneyd llawer o ddaioni yn yr un cyfeiriad, yn nygiad allan" Delyn yr Un- deb," sef casgliad chwaCtlius o donau cyn- ulleidfaol a chorawl, yn nghyd ag anthem- au, a darnau gosodedig. Hefyd, yn yllafur parhaus gyda'r cymanfaoedd cerddorol.— Y mae "Telyn yr Undeb" yn llyfr destlus o faint a rhwymiad, ac wedi ei ddethol yn ofalus, gan yr enwogion E. Samuel, a J. P. Jones, Racine, Wis., y rhai ydynt gerddor- ion adnabyddus mewn chwaeth a gwybod- aeth gerddorol. Teilynga, yn ddiameu, gefnogaeth pob cerddor Cymreig drwy yr Undeb. Dymunol fyddai gweled mwy o lafur.yn y cyfeiriad hwn yn America. Tuag at gael y canu cynulleidfaol yn addas a phriodol i'r addoliad, mae yn ofyn- ol, nid yn unig i'r dechreuwr canu fod yn ofalus i ddewis tonau priodol, ond y mae hefyd yn llawn mor angenrheidiol i'r preg- ethwr a'r blaenor, a phawb sydd a wnelont a rhoi hyirnau allan i'w can'l yn yr addoliad nvlinpHjInn f{1'1 "n ,11«wn :")11' cvheloffT rhag rhoddi hymnau anmhriodol i'w caI}U yn y gynulleidfa. Fe ddylid bod yn llawil InoT wyliadwrus gyda'r naill fel y llall. Y mae tQnau addas ar y geiriau yn beth gwrthun,yn ddiameu. ac yn beth sydd wedi cael gwneyd sylw o hono gan amryw o'n dynion mawr; ond yr ydym 'yn meddwl mai ychydig iawn, os dim sylw cyffredinol, sydd wedi ei dalu erioed yn ein plith fel cenedl ar y priodoldeb o fod yn ofalus i roddi hymnau addas i fod yn rhai cynulleidfaol. Yr ydym yn ystyried mai mawl weddai fod prif destyn ein hymnau cynulleidfaol. ac yn wir, a ddylai fod yn brif destyn canu ynmhob man, a than bob amgylchiad; ond fel arall, rhaid addef, y mae. Prif destyn- au ein canu, hyd yn nod y cynulleidfaol, ydynt hunan-geisiol i raddiu cywilyddus. Yn lie bod y galon yn ymdiyrchafu mewn mawl a diolch, rhyw destynau tuchanol erfyniadol diddiwedd sydd 3n cael eu rhoddi i'r gynulleidfa. Caniatawnyn rhwydd fod ly erfyniadau yn briodol hyd yn nod mewn cynulliad cyffredinol, ond aid yn ddiddi- wedd, fel ag y mae yn h-esenol. Ond beiddiwn ddweyd fod dy'od a hymnau profiadol i'r addoliad eyhoeddus yn beth pell iawn o fod yn briodol-yn gwneyd, fe allai, i gorff y gynulleidfa diweyd celwydd dan ganu yn nghysegr y ] vi) Goruchap! ie, a hyny o dan yr enw ,'i folianu. Pa beth ond digywilydd-dra jer bron Duw ydyw myned ato yn mhob dull a modd i grefu am gymwynas oddiarei law yn ddi- ddiwedd mewn gweddi ac mbil, ac ar ol y cwbl, pan yn cymeryd arnom ganu ei fawl, pa beth a glywir weeyn ond yr un hen stori? Y mae genym ffyrdd eraill i osod ein he.,fyniadau a'n irofladau, &c., o'i flaen, llawn mwy cyson t phriodol. Fel y dywedasom, yr ydrm yn dal mai prif destynau canu, yn enwdig cynulleid- faol, a weddai fod yn fawl diolch; ac mai i hyn yn benaf y mae y dalat o ganu wedi ei chyfranu i ddyn. Dysgvn fod yn gy- son, ac nid yn ddigywilyddger bron Duw. ,,y Rhoddwn iddo ei ogonian a'i fawl yn y "gynulleidfa fawr." Adorgwn ein dull o addoli, rhag ofn ein bod ti fwy digywil- ydd, anfoesgar, ac anghysor pan yn siarad neu yn ymwneyd a Duw new;n unrhyw fodd, nag a fyddwn pan yrrrfyn cymwyn- as oddiar law ein hucliradi neu bendefig daearol. Ni chwenychem <11 hunain gael ein blino gan fegeriaid didiolch yn ddi- ddiwedd. Mae yn llawn tyd, yn ddiam- eu, roddi heibio y dull beprllyd ptesenol o addoli. Dymunem fod yn offeriol i symbylu pregethwyr a blaenoriaid crefyddol, a phawb a deimlant ddyddoreb mewn add- oli yn gywir y gwir Dduw, gymeryd hyn yn sobr at eu hystyriaeth. < Tuag at ddwyn hyn oddiamgylch, bydd- ai yn ofynol cael casgliad 0 hymnau cynull- eidfaol allan yn Ilyfr i'w osod ar ein pwl- pudau; ac fe fyddai yn angenrheidiol, fe allai, cael rhyw fardd, neu feirdd, i gyfan- soddi hymnau newyddion; oblegid ychyd- ig sydd genym mewn cyferbyniad o rai cynulleidfaol yn ein llyfrau. Y mae yn- ddynt ychydig o salmau llawn 0 fawl a gorfoledd; ond fel y mae ryfeddaf, pur an- aml y ca yr un o honynt eu rhoddi allan i'w canu, mewn rhai manau, o'r hyn lleiaf. Hyderwn y daw rhyw rai 0 safle 0 ddy- lanwad gyda chrefydd yn ei gwahanol ran- au i wneyd sylw ar hyn drwy golofnau y DRYCH, naill ai yn gefnogol i'r ysgrif hon neu ynte yn wrthwynebol. Os ydym yn camgymeryd, dymunem gael ein goleuo; ,,y ond cofier am gadw o fewn terfynau bon. eddigeiddrwydd. HEN FLAENOR.

PABYDDIAETH. GAN Y-PARCH. J. E. JONES, OAK HILL, O. Eglur yw, gan fod Pabyddiaeth mor niweidiol yn y byd, y dylid ymdrechu ei dyfetha. Pe gofynid pa fodd y gellir gwneyd hyny, gellid ateb mai nid yr un fath ag y mae'r Pabyddion wedi ceisio dyfetha Protestaniaeth, trwy ddyfetha per- sonau. Na, ein harfau ni nid ydynt gnawdol. Nid yw Brenin Seion wedi bwriadu helaethu ei deyrnas trwy arfau daearol. Dangosodd hyny pan orchymyn* odd i Petr roddi ei gleddyf yn y wain ar ol tori clust gwas yr archoffeiriad. Gwelir hyny yn ymddygiadau y Cristionogion cyntefig. Pob parch i Bismarck am ei sel a'i ymdrech yn ceisio diwreiddio sefydliad- I au gormesol Pabyddiaeth yn Genua D}r nnrt gellid meddwl fod ei ddull yn gwneyd hytlY yn xliy debyg i eiddo'r Ptbylldion, wrth ymosod ar Brotestaniaeth, ac Ybyddai yn dda iduG gymeryd cyngor Dr. Jones, Utica, yn ei lythyr diweddar ^to» Y mae ffordd Gladstone yn sicr 0 fod yn rhagori. Y mae yn dda genyf ddeall fod un o'r mesurau mwyaf dinystriol i Babyddiaeth wedi ei fabwysiadu yn y wlad hon yn ddi- weddar, sef cychwyn newyddiadur o'r enw, The National Protestant. Yr wyf wedi gweled y rhifyn cyntaf, ae os yw y rhai dilynol i fod mor alluog a hwn, (a thebyg yw y bydd apt yn alluocach,) y tnae y papyr hwn i wneyd galanasdra yn rhengoedd y gelyn, a hyderir y claw Protes- taniaid o bob enwad allan fel un gwr i'w gefnogi. Dylai pawb ei dderbyn ag sydd yn gallu fforddio i wneyd hyny, ac y mae yn hynod 0 rad. Dyma un ffordd i filwrio yn erbyn Pabyddiaeth. Y mae hi i gael ei gorchfygu trwy foddion moesol, trwy gynal a gwasgaru cyfryngau gwybodaeth fuddiol, yn enwedig gwybodaeth ysgryth- yrol. Y pethau hyn laddant y Babaeth— y rhai hyn a ofnir ganddi fwyaf. Y mae cymaint ofn goleuni arni ag sydd ar dduw y byd hwn, yr hwn sydd yn dallu meddyl- iau y rhai digred. A ganlyn yw tystiolaeth cynadledd 0 esgobion i'r Pab Julius III, yn 1553, wedi i'r Diwygiad ddechreu tori allan. Wedi gwneyd addefiadau go ryfedd yn barod, dywedasant: "Ond yr ydym wedi cadw'r cyngor pwysicaf allwn ni roddi i'ch uchelder hyd yn ddiweddaf. Y mae yn riiaid i chwi fod yn effro a clieisio rhwystro, hyd y mae ynocli chwi, yr efeng- yl i gael ei darllen (yn enwedig yn iaith y bobl), trwy'r holl ddinasoedd sydd dan eich awdurdod. Bydded i'r ychydig gant o honi yn yr offeren wasanaethu; ac na chaniataer i neb ddarllen dim yn ychwan- eg; canys cyhyd ag oedd dynion yn fodd- haol ar yr ychydig hyny, yr oedd pethau yn myned yn mlaen yn ol eich ewyllys, ond aethant yn waeth-waeth o'r pryd y darllenasant ychwaneg. Hwn (y Beibl) tu hwnt i bob rhai eraill, yw y llyfr sydd wedi cyfodi'r ystormydd a'r tymestloedd hyn, sydd bron wedi ein gyru ni i ddinystr Ac mewn gwirionedd, pwy bynag a chwil- io yr Ysgrythyrau, ac yna a ystyrio yr hyn a wneir yn gyffredin yn ein heglwys ni, a ga allan fod gwahaniaeth dirfawr rhyng- ddynt, ac fod ein hathrawiaeth ni yn an- hebyg iawn; ie, ac mewn llawer 0 bethau yn hollol groes iddynt." Gan hyny def- nyddier y Beibl mewn gwahanol ddulliau i ymosod ar y Babaeth. Egwyddorer y plant yn dda yn ngair Duw. Gallwn ddysgu gwers oddiwrth ein gwrthwyneb- wyr yn hyn. Y mae eu prif ymdrech hwy gyda'r plant, ac wedi sicrhau'r plant, y mae y dynion mewn oed ganddynt. Awn ninau a gwnawn yr un modd. Ymdrech- wn blanu egwyddorion crefydd bur yn y plant, ac ni bydd ant mor debyg o gymeryd eu harwain gan bob awel dysgeidiaeth.— Dylid hefyd cyfranu er anfon cenadon i wahanol wledydd Pabyddol, yn nghyd a chynal y rhai sydd wedi myned yn barod. Y mae ymdrechion neillduol yn cael eu gwneyd y dyddiau hyn i efengyleiddio'r gwledydd hyny lie mae'r Babaeth yn teyrnasu yn benaf, megys Spaen, Awstria, Mexico, &c.; ac y maent yn llwyddianus. Y mae llwyddiant anarferol wedi bod yn Mexico yn ddiweddar-lluoedd o'r offeir- iaid wedi troi yn Brotestaniaid. Wel, fe ddylai y glewion hyn sydd ar y maes gael pob cefnogaeth oddiwrthym a allwn roddi iddynt, fel yr oedd y bechgyn dewrion oeddynt yn y front yn sefyll rhyngom ni a'n gelynion, yn amser y gwrthryfel mawr, yn sirioli ac ymwroli wrth gael profion o'n cydymdeimlad a'n cymorth ni, y rhai oedd gartref! Ymddygwn yn gyffelyb tuag at y milwyr hyn, sydd yn agor magnelau y nefoedd ar gestyll anuwioldeb. Ond wrth ymdrechu diwygio gwledydd eraill, na fydded i ni anghofio ein gwlad ein hunain; wrth geisio dymchwel Pabyddiaeth mewn manau eraill, nid ydym i esgeuluso cartref. Na, cartref yn gyntaf ac yn benaf.— Dyma'r dull fabwysiadodd y Gwaredwr i enill y byd—"Gan ddechreu yn Jerusalem." Gallwn ddwyn yr holl ddylanwad sydd yn perthyn i ni i weithredu ar y Pabydd- ion sydd gyda ni gartref, nid yn unig dylanwad ein cyfraniadau a'n gweddiau, eithr hefyd dylanwad ein geiriau a'n bur—actio allan bregeth Crist ar y mynydd o flaen ein cymydogion Pabyddol, ac wrth wneyd hyn, gallant weled rhagoriaeth ein crefydd ni ar yr eiddynt hwy, ac mewn canlyniad ymwrthod a'r naill a chofleidio'r llall. Byddai mwy 0 rym yn yr ymdrechion Protestaniaid i ymosod ar eu gwrthwyneb- wyr pe byddai mwy 0 undeb yn bodoli rliwng y gwahanol enwadau efengylaidd. "Mewn undeb mae nerth." Y mae fod byddin yn wasgaredig yn rhoddi mantais i'r gelyn ymosod ami. Y mae'r Pabydd- ion wedi defnyddio'r fantais hon ar Brotes- taniaid. Mewn cyfarfod Beiblau yn Lloegr unwaith, daeth offeiriad Pabaidd i'r esgyn- lawr, a dywedodd—"Yn awr, foneddigion yma, lie yr ydych chwi yn ein cymell ni i gymeryd y Beibl, ac ymuno a chwi—a phwy yr ymunwn ni? Yma, lie yr ydych yn Esgobaethwyr, Trefnyddion, Bedydd- wyr, Cynulleidfawyr, Crynwyr, pob un yn hawlio bod yn oreu. Beth wnawn ni? Ond atebodd Gwyddel oedd yn bresenol hwnw yn eithaf priodol, gan ddywedyd, "Yr wyf fi yn ateb y gwr boneddig, os ymuna ef ag unrliyw un 0 lionom, byddyn llawer iawn gwell na bod yn y man lie y mae ef yn awr." Y mae yn llawenydd i bawb sydd yn awyddus am gael y byd i'w le, weled cyn- ifer o ymdrechion yn cael eu gwneyd y blynyddoedd hyn, i ddwyn y gwahanol bleidiau crefyddol yn nes at eu gilydd, a'r ymdrechion hyn mor llwyddianus. Ond byddai yr oil a allai y dynion goreu a gallu- ocaf wneyd er diddymu y Babaeth yn an- nigonol heb eu Duw gyda hwy. Arwydd- air Israel yn awr fel cynt wrth, fyned i ym- ladd a'r gelyn ddylai fod—"Cleddyf yr Arglwydd a Gideon." Er fod genym arfau nad oes modd cael eu rhagorach-rhai o drefniad Duw ei hun ydynt-eto maent yn aneffeithiol yn anibynol arno ef; eithr dim ond cael gallu dwyfol gyda hwy, gwnant rymusder, ac maent yn alluog trwy Dduw i fwrw i lawr y cestyll cadarnaf, hyd yn nod castell y Babaeth ei hun. Gan hyny awn allan i gyfarfod a'r gelyn hwn fel yr aeth Dafydd allan i gyfarfod a'r Cawr 0 Gath, a'n hymddibyniad ar Dduw, a thynged hwnw fydd ei dynged yntau, a buan y gwelir y bwystfil yn tynu ei draed ato, ac y clywir yr angel yn bloeddio, "Syrthiodd, syrthiodd Babilon." "Daw'r bwystfil a'i brophwyd i lawr, Eu gorsedd a fwrir i'r llyn, A syrthia y Babilon fawr, Bydd miloedd yn moli am hyn."

—Hysbysir fod y Seneddwr Sharon 0 Nevada yn perchenogi gwerth $7,000,000 0 eiddo tirol yn San Francisco.

3± WBEX^r WUlf S'PA 'P&l'l. ESTABLISHED 1851. Issued Every Thursday Morning. T. J. GRIFFITHS, Proprietor, UTICA. N. Y.

IIIIIUU.. —" Tada," ebe bachgen pert wrth ei dad un diwrnod, "beth ydyw y rheswm fod eich dwylaw mor wynion?" "Am fy mod yn eu cadw yn fy mhocedi," oedd yr ateb. "Wel, rhoddwch eich trwyn yno hefyd," oedd ateb y pertyn. —Byddai fy ngwallt i cyn hardded a gwallt mama pe bae yn gadael i mi gymer- yd cymaint gofal o hono ag a gymer hi o'i gwallt. Nid yw mama byth yn cysgu yn ei gwallt, ond bob amser yn ei roddi o'r naill du gyda'i dillad pan yn myned i'w gwely.