Y Drych

PATAGONIA. ADBODDIAD Y PABCHN. M. D. JONES A D. BEBS, O'U HYMWELIAD A'B WLADFA. LLYTHYR IV. YB INDIAID.—Mae yr Indiaid yn oael eu oodi i fyny fel bwg&n gan rai yn erbyn y He. Nid ydym yn amen nad ydynt yn elfen 0 ddychryn mewn sefydliadau eraill, megys Bahia, Blanca, a'r sefydliadau i fyny y Rio Negro, &:1. Yr ydym eisoes wedi oyfeirio at yr achosion ° hyn; sef y oreulonderanl a ddangosir tnag at yr Indiaid; ond y mae'r Gwladfawyr ar bob achlysur, a hyny o'r oyohwyn, wedi ymddwyn yn dirion a ohar. eiig tnag atynt; a thrwy hyny wedi llwyddo i enill eu hymddiried Uwyraf; a ni a hyder. wn na fydd iddynt wneyd dim i dori yr ym. ddiried hono. Nid oes ar y Gwladfawyr ddim o ofn yr Indiaid; ond y mae'r Hisbaen- iaid yn dyohrynu wrth feddwl am danynt. Daw minteioedd byohain o honynt i'r Wlad- fa, bron bob wythnos, i fasnaohu; ao yn ys- tod ein orwydriadau yn y wlad oyfarfuasom ag amryw o Antsioadd-rhai yn myned i'r Wladfa, ao eraill yn myned oddiyno, ond ar eu teithiau yr oeddynt. Ni welsom ddim yn eu hymddygiad tuag atom a barai i ni yn y graddau lleiaf eu hofni. Mae y Uwyth Indiaid a elwir yn Tehuelohiaid, yn ddyn- ion mawrion, Uuniaidd, a golwg rhadlon arnynt; ond y mae'r Indiaid a elwir yn Ohilenos yn llai o faintioli, a'r olwg arnynt ddim mor rhadlon a'r lleill. Dygir masnaoh helaeth yn mlaen rhyngddynt a'r Wladfa, mewn ply', orwyn, ponohos, &o., &o. Dy- wedir fod en hawydd am wirodydd yn angerddol; a theimlwn resyndod fod y Gwladfawyr yn gwerthu gwirod iddynt. Dywedwyd wrthym fod rhan o'r llwyth Te- huelohiaid yn llwyr ymwrthodwyr-na ohy- ffyrddant byth a gwirod o unrhyw fath; gwyn fyd na oheid yr holl Indiaid i wneyd yr un peth. Siorhawyd ni nad yw nifer yr Indiaid yn yr oil o Batagonia ond byohan iawn, a bod eu nifer yn lleihau bob blwyddyn. Oredwn nad oes ond difodiant llwyr o'u blaen, os na lwyddir i gael ganddynt roi i fyny eu bywyd orwydrol, a sefydlu o honynt mewn rhyw fan neillduol, arwain bywyd gwaraidd, ao ymroi i fagu anifeiliaid a thrin y tir. Dyna yn ddiau yw eu hunig waredigaeth. Gwyn fyd na fedrai y Gwladfawyr eu darbwyllo i wneyd hyny. LLYWODBAXTH Y WLADFA. Gwyr pawb sydd wedi talu yohydig o sylw i'r Wladfa fod y Fintai gyntaf aeth i ddyffryn y Gamwy wedi myned yno yn unpl a ehytundeb blaenorol wnaed a Ilywodraeth Buenos Ayres. Rhoddedd y Uywodraeth rodd (grant) o anifeiliaid, bwyd am flwydd- yn, gwenith had, Ao., iddynt. Yr oedd hyn yn dangos fod Baenos Ayres yn dal bawl yn Patagonia, a bod blaenoriaidjl y muHad Gwladfaol yn oydnabed hymy. Yr oedd hwnyna yn ddealldwriaeth glir ar y oynt- of, fol mai'r oll oodd. yn deg iddynt d^$s gwyl, ac mai yr oil a ddysgwylient osild eael maateisioa tiriogaethol Uywodraeth Baenos Ayres; ao wedi y d&lont yn nifer neillduol, eu bod i gael en oydnabod yn Dalaeth yn y Weriniaetb. Dynø. oedd, a dyna ydyw uehel- gaia y Gwladfawyr. Am y blynyddoedd oyntaf, drwy fod y sefydliad yn mhell 0 Buenos Ayres, a ohyf- leusderau oludiad yao ao ya 01 yn brinien iawn, ymyrodd y Uywodraeth ddim 0 gwbl yn eu llywodraatkiad; ond gadawodd hyny yn hollol iddynt hwy ea hunain, a ohydna- byddodd y Uywodraeth yn Baenos Ayres awyddegion y Wladfa ar wahanol aohlysur- on. Yn ystod y blynyddoedd diweddaf, with ganfod y sefydliad yn y Gamwy yn Unosogi, a Uongau yn"myned yao \'YII fwy ami a rheolaidd, penododd y Uywodraeth yn Buenos Ayres awyddogion i fyned yno i'w ohynryohioli. Ao aid oedd hyny ond peth hollol resymol, a pheth oeddyntj hwy 8U hunain yn ddysgwyl am dano. Yn bur fnan aeth rhai o'r Gwladfawyr i (deimlo y dylid oael gan y Uywodraeth yn Buenos layres, wneyd rhywbeth Illyn, ffarflol i'w oydnabod hwy fel tiriogaeth, a obyhoeddi hyny, ao anfon awdurdod iddynt i ethol;eu oyngor a dewis eu awyddogion, &< Baraafleraill, gan fod y llywodraeth wedi eu oydnabod|eisoes, mewn gwahanol ffyrdd, nad^oedd ganddynt ddim i'w waeyd ond myned; yn mlaen yn hollol fel yr oeddynt wedi gwneyd hyd yn hyn. Fodd bynag, daeth y Gwladfawyr i gyd-ddealldwriaeth, a gwnaethant apelat y Llywodraeth am eu oydnabod fel Tiriogaeth, a dewisasant y Bonwyr Lewis Jones a D. Lloyd Jones i ddod i fyny gydajni i Buenos Ayres, a gosod yr aohos ger bronzy Uywodr- aeth. Yr oedd amgylohiadau y Bonwr Lewis Jones y fath fel nas] medrai ddyfod; ond daeth y Boawr D. Lloyd (Jones gyda ni i Baenos Ayres, a gosodasom y mater ger bron y swyddogion. Pasiodd ^y weinyddiaeth bresenol, a hyny yn box ddiweddar, gyfraith yn dal perthynas a'r Tiriogaethau; a'gelwir hi yn' 'gyfraith y Ohaoo." .t A phan yn gosod y mater ger bron y Prif Weinidog iDr. IfI- goyen, anfonodd ei ysgrifenydd i gyrohu oopi o'r gyfraith hono, a darllenodd hi, yr | hon sydd yn darparu fod y Diriogaeth yn ] dewis ei ohyngor a'i hynad heddweh; a bod ] y oyngor hwn i arolygu addysg, ""flyrdd, a j phob gweithiau oyhoeddus, &c., perthynoj i'r lie; ao wedi ei darllen, gofynodd, A yw y gyfraith yna yn oyfarfodwoh eisiau ohwi yn ( y Oamwy ? Atebasom arlunwaith ei bod y peth oeddym am gael. Dywedodd yntau y oawsai y gyfraith hono ?ei ohymwyso at Wladfa y Gamwy; ao y byddai^pobjpeth yn nglyn a hyny yn orphenol yn mhen yohydig ddyddiau. Yr oeddem ni ein dau yn hwylio dranoeth am yr Hon Wiad, yn yr agerlong Kepler, 0 dan lywyddiaeth^y Oadhen John- son; ond wedi i ni ymadaelimeddyliodd y Bonwr D. Lloyd Jones y byddai yn ddymun- ol iawn pe gellid oaellrhai oyfnewidiadau yn nghyfraith y Ohaoo, e* mwyn iddi.igyfarfod yn well ag amgylohiadau neillduol Gwladfa y Gamwy; ao ysgrifenodd i'r perwyl hwnw at y Prif Weinidog, yn nodify oyfnewidiad- au, yn nghyda'i resymau drostynt. Wrth gwrs fe gymer fwy o ameer i ddwyn oyfnew- idiadau i mewn i gyfraith nag £ a gymerai i osod y gyfraith fel yr oedd, mewn grym, Nid oes yr un petrosderl araein meddyliau na oha y Gwladfawyr gan y llywodraeth bob peth sydd yn deg a rhesymol, gan eu bod yn awyddus i roi pob oynorthwy i ddad- blygu adnoddau y Wladfa. Gall holl gyf- eillion y mudiad deimlo yn burjdawel ar y pen hwn. yM3MDIAzTHIDDTPOWL I'B WLADFA. Yn gymaint ag i'r oynauaf 'y flwyddyn o'r blaen fethu, prinhaodd hyny? y gwaith yn fawr, yn gystal a tbod ynjfgolled anferthol i'r sefydliad mewnlarian, ao oblegid y rhes- ymau yna, nid ydym yn gallu anog pobl i fyned yno hyd nes y olywir am lwyddiant y oynauaf y flwyddyn hon. Osjibydd y oyn- auaf y peth y dysgwyliwn iddo^fod, bydd yno Ie y flwyddyn nesaf i ganoedd o weith- wyr, a ohyflogau da iddynt FamEeWigwaith. Mae son yn mysg y Gwladfawyrjam sefydlu mewn lleoedd newyddion; nidjfam] nad oes digon o dir ar lan y Gamwy, ond er mwyn oael rhagor nag un lie i dderbynlymfudwyr A phe Uwyddid i gaellleoedd eraill t sefydlu ynddynt yn ogystal a'r nn presenol, yna pan ddygwyddai fodjyn fethiant? mewn un Ile, 0 bosibl na fyddai felly mewn lleoedd eraill; ond yn awr mae'r iymfudiaeth yn dibynu ar an lie yn unig, a phan y metho rhywbeth yno, nid oes ganddynt un lie arall i syrthio yn el amo. Gyda golwg art dir Dyffryn y Oamwy, dywedodd y BonwrlJohn^M. Tho. mas-un o'r Dirprwywyr tirol, y byddai o bedwar ugain i gantj o^ffermydd i'w eael wedi i bawb sydd yno ar hyn o bryd gael eu tyddynod. Aa Did yw *yngdarfodg ar \hyny chwaith, oblegid yohydig yn uwoh{na'r Dyft- ryn hwn y Mae Dyffryn] arallS.8 elwir yn Ddyffryn y ddau Gnwo. Mae tua deg mill. dir at hugain o hyd. ondinid^yw ond 01111 iawn. Yn uwch i fyny na hwnw y mae dyffryn arall a elwir yn Ddyffryn y Banau; mae hwa eto tua deg milldir arhugainohyd, ao o ddwy i bedair o led; nid y w y|nafll na'r llall mor liydaa a'r un aydd wedi ei fedd- ianti. Yn uwch i fyny draohefn y mae Dytf- ryn yr Ailor; bu rhai o'r Gwladfawyr yn hwnw, a thystiamt ei fod yn lIe rhagoroL Cofler mai'r Oamwy sydd yn rhedeg drwy yr holl ddyffrycoedd hyn, a'r tebygolrwydd ydyw fod dyffrynoedd fel yea yn rhedeg i fyny hyd at yr Andes. I fyny yn y wlad, oeir nentydd byohain yma a thraw, ya rhedeg drwy ddyffryn oedd cnlion rhwng uwch beithiau; rbai 0 honyat wedi rhedeg am gryn bellder, yn syohu i fyny; ao eraiU ya ymarllwys i lycoedd. Gwelsom rai lle- oedd o'r natar yna yn ystod ein teithiau, yr oeddynt yn lleoedd hynod brydferth a dy- munol. Gallesid yn hawdd adeiladu/actor- its ar eu glenydd bron yn mhob man. Yr unig anhawsder ya nglyn a'r Heoedd hyn yn awr ydyw, eu pallder o'r Wladfa, a diffyg oymundeb. Gwelsom hefyd uehel. diroedd porfaog-Ileoedd rhagorol i fagu anifeiliaid. Mae llawer o diroedd Patagonia yn ym- ddangos yn sychlyd a diSrwyth, ae ar yr ua pryd ya alluog i gynal Iloava o anifeiliaid. Mae y nifer mawr o guanaood sydd i'w gwel- ed, a'r estrysod, yn profi fod galluoedd eya- aliol yn ei daear mwy nag a dybid wrth yr olwg gyntaf arni. Mae Lady Florence Diohy yn ei theithiau diweddar yno ya ;sylwi ar hyn. Ar fonoyn yn ymylJ piith Isyholyd rhifai yr 0 guaooood yn bum^mil, a rhifal gyr arall dros saith miL Yr oedd yn syn I ninau yn mha le yr oeddjllawerj o anifeil- iaid y Wladfa yn gallu cael cynaliaeth, wrth edryoh mor lwm oedd llawer man yr oedd- ynt yn ei bori. Mae yn ddiameu fod llawer man sydd wedi oael ei gondemnio yno fel anialwoh gwag a tir diffrwyth, ao ynddo gymwysder fel porfa anifeiliaid, tn hwnt I amgyffred pawb, ond y rhai sydd yn adna- bod y wlad. Gwelsom ni rai manau oaregog, ao yn ymddangoaiadol yn syohlyd ao ang- hyfaddas i gynal anifeiliaid, ond yr oedd guanaood ao estrysod yn y manau hyny, a phrofa hyny y gall defaid fyw yno. Y dir- ge! woh oedd, yn mha Ie yr oedd y oreadur- iaid yn oael dwfr, ao eto rhaid en bod yn ei gael yn rhywle. Mae'r Gwladfawyr hyd yn hyn wedi oyf- pngu eu hunain i'r Dyffryn; ac yn dibynn 5ron yn hollol ar godi gwenith; ond y mae rhai o honynt yn deohreu meddwl erbyn tlyn am gymeryd darnau mawrion o dir y paith, i fagu auifeiliaid; a diau y try hyn yn elfen o gyfoeth mawr i'r lIe lryw ddiwr- lod. Cofier mai dim ond 17eg o flynydd- sedd sydd er pan diriodd y Fintai gyntaf yn y wlad; ac nad ydynt etc o angenrheid- rwydd yn gwybod ond y peth nesaf i ddim aim adnoddau y lie. Mae awydd angerddol mewn llawer 0 honynt am gael gwybod beth sydd yn y Wlad; felly y maent wedi pen. derfynu y bydd raintai neu ddwy yn myned allan bob blwyddyn rhag Raw i arohwilio; ao y mae ganldynt brofiad blynyddol o'r 118 erbyn hyn, a rhai o honynt wedi teithio llawer iawn, ao yn bur gyfarwydd a ohaledi ao anhawsderau bywyd ar y paith, fel ygall- ant fyned allan i'r wlad, a theithio yn mheU a hyny yn gyflym iawn,,heb fod yn agored i ond yohydig iawn 0 beryglon, mown eyd- mariaeth i flynyddoedd oyntaf eu bywyd gwladfaoL Mae y Gwladfawyr wedi bod yn y deohreu yn dyoddef yn fawr wrth deithio'r wlad, o herwydd nad oeddynt yn gwybod am fanau i gael dwfr. Deallant yn awr eu bod wedi dyoddef yn unig o herwydd eu hanwybod- aeth o'r wlad. Hefyd, wrth gloddio'r dyff- ryn am ddwfr, dwfr hOt oeddynt yn gaeL Wrth dori pydewau y maent yn awr yn dod ar draws dwfr hallt, a diohon ond cloddio drachefll ryw yohydigo latheni olr neiUdu y deuant ar draws dwtrl croew OJ- mwys at wasanaeth dynion.1ac anifeiliaid. Mae pydewau yn bresenol yn ,ymyl pob am- aethdy bron drwy'r Wladfa, ond y rhai sydd mor agos i'r afon fel ag i wneyd hono yn fwy oyfleus na phydewau. Diohon y deuir ar draws rhyw gynUuu yn y dyfodol i gael dwfr ar hyd y paith, fel ag iiwneyd pobrham o'r wlad yn addaø i fagu anifeiUaid. Am ran fawr o'r flwyddyn, mae gwlawogydd yn aros mewn Ilynau ar hyd y wlad Ar adegan tally, y mae yn auhawdd iawn oael gan 11 anifeiUaid ddyfod at y tai. Mae llawer o anifeiliaid yn oolli ao yn myned yn wylltion o'r aohos yma. Nid yw llwyddiant y Wladfa, hyd yn hyn, ond graddol iawn; diohon a chymeryd pob peth i ystyriaeth mai dyna oedd oreu; ond credwn yn ddiamheuol nad yw y Uwyddiant sydd wedi bod, ond megys gwawr^yn tori, mewn oydmariaeth i'r hyn a fydd yn mhen yohydig iawn 0 flynyddoedd. }fae'r for- daith yn un o'r rhai mwyaf dymnnol y gellir meddwl am dani; pris y oludiadjyw t8 10s. i Buenos Ayres, plant haner pris:Jbydd y Uywodraeth yn gofalu am enjeynaliaeth yn Buenos Ayres, ao am en oludiad oddiyno i'r Wladfa. Yr hiasawdd yn3 ddymunol, a thyddyn o 240 o erwau 0 dirld,atyn i bob tenlu wedi myned yno, am ddim ao am byth. Ao i bobl sydd yn teimlolynjawyddus am ymfudo, ao yn penderfynn gweithio J. endll

EliGLYNION GAN TREBOR MAI. I —TB Tomoelwa. Abertha'r Iloog buarth a'r ilawr-ar sinks Wna'.r ysmoclwr dryg-aawr; AO 01 tyg-tab cytog-fawr, BftK 'i enau lei stomal fawr. II.—CUBAN. I garlad, cyfrwng gorau,—dywedydd T didwyll serchladau, Yw ousan I ddyddan ddau, Unlg flwBlg gweftnau. III, -Y' YODI&WY BBIODASOL. XOd 1 law gwralg, delw gron,—addollr Gan ddeillaid serch ffyddlon; Ydyw'r bardd fodrwy hon, Ddlogela ddwy galon. IV UWOH BEN CBYD. Dyma wersyllla gwlr serch-gorolan A gftr leuano wen-lerch; Bonlol yw gwrando anarch Oarlad mam uwch cryd el merch. V.-y gmtinkh. Hardduln bron, arwyddo'n brl—cynwynol Wna'n oenlnen lnl; Dellen nod ein cenedl nl, Adawyd gas elntDewl. TI.-Y GWYXT. Y gwjnt uchel anelwig-bywydol Wlbledydd troelledlg; Gyda rtawysg yogydwalr wig A'l ddwy aden guddledlg.

NODIADAU IEITHYDDOL. QAN PBOFT. JOHN BHYS, M. A. jJM Credwytmai Bid anfnddiol nao anny^^| orol fyddai yohydig nodiadan yn awr ao^^H y man a* faterion ieithyddol, yn enwedaM rhai yn gysylltiedig a'* iaith Gymraeg. tQM a ddechreuaf gyda'r gair "Welsh." Tardda] o'r gair Sacsonaidd voaelh strange, dyeithr. Cymharer y gait wal-nvi, strange But. Dyma yr enw a roddodd y Sacaociaid, ar en dyfod- iad i Brydain, ar y brodorion gorohfygedig. Felly gellir tybio i'r euw "Welsh" ddyfod i fodolaeth yn mlynyddoedd cyntaf y oyfaod Sacsonaidd. Nid "Welsh" oedd ei ffurf ar y deohreu, ond "Wales," nen "Waelhas;" a dyna oedd enw y bobl. Erbyn hyn enw y wlad ydyw "Wales;" a flarflwyd ohono enw ar y brodorion, Hef "Welsh." Pa bryd y oymerodd hyn Ie, nis gwn. 03 gwyr neb o ddarllenwyr y Genedl, traothed ei len. Yn mhellaoh, tardda y gair toaelh o'r gwreiddyn Sanskrit mlah, mud. Arweinia hyn at nod- iad pellaoh. Mae yn ffaith fod oenedloedd yn bedyddio on hunain ag enwau parohus, ond yn rhoddi enwau isel a diystyrllyd ar en oymydogion. Oymerer yr Almaeriiaid fel esiampl. Galwantenhunainyn JOeutsoh, ystyr yr hyn ydyw "oenedloedd," y bobl. Erbyn hyn trigolion Holland yn unig sydd yn arddel yr enw Deulach nen Dutch, ond ar y oyntaf oymhwysid ef at yr oil o'r German- laid. Hwynt-hwy oeddynt y bobl, a dyeithri. aid oedd pawb erailL Galwant Italy yn Wtisohland, "gwlad y dyeithriaid. Oym- harer Wallaohia, Walloon, Valois. O'r oohr Mfdl, enw a roddodd y Keltiaid ar y llwyth- anTentonaidd ydyw German, gair (medd Morris yn ei "English Aooidenoe") yn dyfod o'r Keltig gairma, "to shriek," oroohlefain. Tybia eraiil mai y oywir darddiad ydyw y Ffrengig querre, rhyfeL Byddai y naill a'r llall yn eithaf natnriol. Llwythau rhyfel- gar oedd y Germaniaid yn yr hen oesoedd (ao ydynt etoo ran hyny). Iaith anhyblyg ao anhyfryd i glust y dyeithr oedd, ao yw y Germanaeg. Ond y tarddiad mwyaf tebyg. ol ydyw o'r Keltig gairma, "gwaeddwyd;" gan mai dyma fyddai yn anmharohus am danynt. Ystyrid gallu mewn rhyfel yn all. thydedd,yn hytrach na'r gwrthwyneb.yn yr oes y mae yn debyg i'r enw German ddyfod I fodolaeth. Oymerodd y Slaves^ eu henw o'r gair alavo, "gair" nen "olod. Mae yr enw Aryan (a gymhwysir at y tylwyth llu- osog hwnw o ddynolryw sydd yn poblogi Ewrop bron i gyd, a rhanan helaeth 0 Asia ao India, ao a elwir weithian yn Indo-Eu- ropeans, lado-Germanio, ond yn fynyohaf, Aryans) yn golygn "anrhydeddns." Y gwreiddyn yw Y Sanskirt or i'r hwn y mae mwy nag nn ystyr, Yn mhlith amryw, un ystyr, y pwysicaf, efallai, ydyw "aredig," trintlr. Gwelir y gwreiddyn hwn yn y Groeg aros, aredig. arairon, Lladin, aratrum, Oymneg, aradr, ar, &o. [mewn rhai ysgrif- enwyr oeir arad, ac aid aradr, yr hyn, gell- id meddwl, sydd yn gyfelliornad. Gaa bwy y defnyddir arad, a pha bryd? Traethed rhyw ysgolor Oymreig ei len]. Mae hyn yn gyson a'r ffaith mai amaethyddiaeth ydyw gorohwyl oyntaf dyn yn ei esgyniad o tar. bareidd dra i wareidd-dra. Frofe y ffaith fod y gwreiddyn ar i'w gael yn yr boll jaith- oedd hyn, yn nghyda nifer mawr iawn o en. graifftiau eyffelyb, fod y bobl sydd yn eu llefuu wedi disgyn o un tylwyth oyntefig,yn yr hwn yr oedd un iaith yn unig; ond fel y Uoosogai ac y symudai ar hyd wyneb y ddaear, fod faith pob llwyth yn cael ei ne- wid, "fee ya dyfod yn wabaool i'r eiddo rhanan era\ll o'r tylwyth eyntefig. Ond rhagor af byn rhyw dro eto, efaH&i.—Ni a drown eiik sylw yn awif at "DIO ABEBDABON." Mae braidd yn anghredadwy fod y "Die" hwa, na'r ua Die arall, yn gallu siarad ped- air iaith ar ddeg. Nid yohydig 0 beth ydyw dysgu iafth yn ddigoa parSaith i'w siarad. Mae miloe !d yn y deyrnas hon yn deall as yn galla darllen Lladia a Groeg, ond gellid eyfrif ar ein bysedd nifer y rhai allant eu siarad fel y siaradwn ni Gymraeg, yn enwed- ig y Groeg. Mae y Ffranoaeg, y German- aeg, ar Italaeg, yn llawer iawn haws i'w dys. gu. Yn wir, byddai yn well genyf ddysga y tair hyn (a rhoddi yr Yspaenaeg yn y bwjdel, os mynweh) na'r Lisdia ei hun, neu'r Groeg ei hun. A "pha fodd y medr" y Dio "hwn ddysgeidiaeth?" Ni ohafodd fanteision ooleg, nid oedd ganddo lyfrau priodol, na'r hamdden gofynol i'w haatudio. Digon posibl fod ganddo "grap" ar nifer Ued helaeth o ieithoedd, ond gormod yw dyweyd ei fod yn gallu aiarad yn rhwydd bedair iaith ar ddeg, ao yn gallu darllen pymtheg ar-hugain. Oredwn mai dyna y gwir sydd yn gorwedd dan y cruglwyth o myths ag sydd wedi oasglu oddeutu Dio, druan. Tebygol ei fod wedi astudio cryn dipyn ar y Groeg a'r Lladin, ao efallai yr Hebraeg. Os medrai ieithoedd o gwbl, mae yn naturiol meddwl mai y rhai hyn fedrai oreu, ao mai hwy ddysgodd gyntaf. Gyda goIwg ar ieithoedd eraill, nis gall fod un sierwydd, ar bwys hyny 0 dystiolaeth sydd mewn oof 0 ohadw. Mewn perthynas i challenge Mr. Humphrey, gwelais rai blyn- yddoedd yn ol y "Geiriadur Hebraeg, Groeg, a Ohymraeg," yn llyfrgellJOathedral Llanelwy. A waeir ymchwillad i hvn gan rywun mown oyraedd i'r He? Gyda golwg

—KYN AIR LLALL 0 OHIO. GAN BUYS T. WILLIAMS. Cyn ymadael 0 honwyf a'r Ridge, daeth- rm i gyffyrddiad a'r oerddor adnabyddus, Mr. Evan T. Davies, tad ac arweinydd "Ooar yr Aelwyd," yr hwn a fu am dro trwy Gym- ru, er's yohydig flynyddoedd yn ol. Wedi eael ymgom fer, daeth Mr. Davies i'm heb- rwng hyd Niles, lie yr ymadawais ag ef, ao y oymereis y tren i fyned yn mlaen i Warren. Yna daethym trwy gyfarwyddyd i gyffyrdd- iad a Mr. Samuel Morgan, hen arweinydd csrddorol cor Pan-f-wern, Dowlais. Wedi siorhau fy satchel, aethym allan i chwilio am y Oymry, a bum yn llwyddianus iawn yn hyny yn y felin. Y mae y dref hon wedi ei hadeiladu ar lan afon yr Alleghany, a ohyn- wysa tua phum mil o drigolion. Nid oes ond yohydig Gymry yma mewn oydmariaeth. Prif atdyniad y Oymry i'r lie ydyw y felin haiarn, yr hon sydd yn gweithio yn bur gyson ar hyn 0 bryd. Y mae dwy reil- ffordd yn rhedeg trwy y dref, ao y mae si ar led fod un arall i gael ei gwneyd eto rhwng yma a Cleveland. Wyth o'r gloch boren dydd Sadwrn, oym- erasom y tren eto dros linell y New York, Pennsylvania & Ohio B. B., am haner can milldir, ao erbyn haner awr wedi deg o'r glooh oawsom ein hunain yn ninas enwog a phcblogaidd Cleveland. Wedi dyfod allan o'r dIpot, i'r ystryd, aethym ar fy union i ohwiUo am breswylfod y "bardd tanllyd" a byd-adnabyddua Rhys Etna Jones, yr hwn a gefais yn ymyl Garden St. Wedi oymer- yd o ddanteithion darparedig JIrs. Janes, a ohymwyso yohydig arnaf fy hun, aethym i ystordy eang Mri. Taylor & Kilpatrick, a ohefais y bardd yn nghanol y llineiniau a'r gwlaneni yn ddiwyd wrthi yn oeisio diwallu angenion ei gwimeriaid. Yma hefyd daeth. ym i gyffyrddiad a'm hen gjfaill W. B. Wil- liams, gynt 0 Ystrad Rhondda. Yr oedd yn dda iawn genyf gael fy nghyfeillion mor hapus a ohyiurui eu hamgylohiadau. Bellaoh, rhoddwn dro allan weled ychyd- ig ar y ddinas, a ehwilio a gawn ni Gymzy yn rhywle yma. Er i ti, ddarUenydd, gael rhyw ddryohfeddwl am y ddinas hon, rhaid dt bysbysn ei bod yn sefyll ar bymtheg ar hugain 0 fllldiroedd ysgwar, ae y mae iddi dros ddeuddeg cant 0 ystrydoedd. Eto i gyd nid yw ond dinas gydmarol ieuane mewn eydmariaeth; er ya tuag ugain tmlyn- edd yn ol aid oedd poblogaeth Cleveland ond tua 37,000, tra y mae yn bresenol yn oynwya dros ddau can mil o drigolion. Yn ol y oyfrif, aethtrwy y ddinas hon 4,884]o ym- ftdwyr a'u oyfeiriad tua'r Gorllewin, y mis diweddaf, a sefydlodd 584 o ymfudwyr yn y ddinas hon. Yn mhlith y lleoedd hyny sydd o ddyddordeb i ddyeithriaid i ymwel- ed a hwynt, y mae y Court Home, gerllaw y Public Square, y City Hall, ar Superior a ohongl Wood St., a'r Monumental Park. rhwog Superior ao Ontario St, yn nghyd a'r Viaduct ger gwaelod Superior St. Adeil- adwyd y bont hono yu y flwyddyn 1878, a ohostiodd$2,150,000. Y mae yn oyraedd yn groes dros afon a dyifryn y Cciyahoga, neu ddwy fill, pedwar oant a phedwar ugain o droedfeidi. Gerllaw yma arllwysa afon y Cuyahoga i'r Lake Erie, a ehawn amryw fill- diroedd gerllaw ei genau wedi ei wneyd yn borthladdoedd. Y mae edrych ar y llongau gyda glanau y llyn hwn, yn peri i ni goflo am bciihladdoedd Abertawe a Chaerdydd— rholia v tonau yn union fel tonau y mor mawr ei nun, ao nid yw y gwahaniaeth gym- aint, ond yn unig fod dwfr y mor yn hallt, a dwfr Lake Erie yn ddwfr oroew. Gadawn y llyn etc, a ohymerwn daith i fyny am ehwe milldir trwy yr Euclid Ave. nue; yr ydym yn awr yn tramwy trwy yr ystryd a ystyrir yr harddaf ar holl gyfandir mawr America. Trwy yr yatryd hon y olud- wyd gweddillion marwol y diweddar Arlyw- ydd Garfield, i dy ei hir gartref. Wedi eyraedd o honom i fyny hyd at y Lake View Cemetery, troisou i fewn, ao aethom yn mlaen nea oael ein hhnain yn sangu ar yr ysmotyn mwyaf oysegredig yn mynwent yr Amerioaniaid ar yr holl gyfan- dir. Yr ydym ya awr yn oael y fraint o syllu ar yr aroh o fewn pa nn y gorwedd gweddillion marwol James A. Garfield. Yn gwylio ei fedd y mae nifer o filwyr yn bar- haus. To fewn i'r vault y mae banerAmeri. oa,gydag ymyl ddu, yn hongian dros y mur, ao ami yma a thraw flodeu addurnedig, o baroh a choffadwriaeth i'r ymadawedig. Yn uwoh i fyny yohydig yn y gladdfa, y mae yr elorgerbyd a'i cludodd wadi ei siorhau raewn ty gwydr, er maatais i'r ymwelwyr gael gol- wg arno. Taa dengain llath yn uwoh i fyny, y mae'r ysmotyn tir sydd wedi ei fwr- iadu i adeiladn cofgolofn arno; nid oes yno yn bresenol ond darn byohan 0 haiarn gyda'r enw "J. A. Garfield" arno, fel i arddangos y fan. Wrth sylwi o amgyloh y gwahanol Ie oedd hyn, y mae yn amlwg i'r llygad fod rhywbeth mwy na'r oyffredin i'w ganfod yma, oanya y mae'r ddaear oddeutu y vault, yr elorgerbyd, a'r arwyddfan,yn goch gan ol- ion traed ymwelwyr. Tra yr ydym yu sef- yll yn ymyl yr jgwrJEan yma, yr ydym ya oodi ein golwg i fyny, ae yn medru oanfod ugeiniau o filldiroedd o wlad wastad on hamgyloh yn mhob oyfetriad. Nid oes na mynydd no bryn o un maint i'w g&nfod 0 gwbl-dim ond gwlad gymedrol wastad i gy,d. Rhaid yw dyohwelyd oddi yma eto, a ohyfeirio ein oamran am y rhan hyny o'r ddinas a elwir yn Lake Shore. Yma daeth- ym i gyfarfyddiad a Mr. Benjamin Davies a'i deulu oaredig, gynt o Troed-y-rhiw, Merthyr. Er na ddygwyddodd i mi ddyfod i gyffyrddiad a Mr. Davies erioed o'r blaen, dangosodd baroh mawr 1 mi, ao arweiniodd fi trwy y felin, ao heiblo i'r rhan fwyaf o'r Oymry sydd yn byw yn y rhan hon o'r ddinas. Y mae'r rhan yma o'r ddinas a'r gweithfeydd yn Ued ddifywyd ar hyn 0 bryd. Ataliwyd un o'r melinau yn gyfangwbl er ys yohydig wythnosau yn oJ, fel y mae oryn nifer o'r trigolion allan o waith. 0 Lake Shore, oymerasom y street cars, ao aethom i fyny i Newburgh. Y mae tuag wyth milldir rhwng y ddau Ie, er en bod yn yr un ddinas. Yma y Mae grym y Cymry sydd yn y ddinas, a buom yn llwyddianus iawn, trwy gyfarwyddyd Mr. David F. Lew. is (goruohwyliwr Ueol y DBYOB) i gael gafael yn y rhan luosooaf 0 honynt, a ohael mwy na dyblu nifer derbynwyr y DBYOH yn y lie, er bod yma nifer lluoBog o'r blaen. Y mae yma lawer o weithfeydd eang yn y parthau hyn, megys wire mills and factories; melinau dur a haiarn, &o., a ohyfiogant fil- oedd lawer o weithwyr at on gwasanaeth. Yn herwydd y ddamwain fawr a ddygwyddodd yma trwy ffrwydriad un o'r berwedyddioa, er's yohydig wythnosau yn ol, y mae un o'r melinau yn sefyll yn bresenol, ao felly y mae'r lleill yn bur lawn o weithwyr am iod y gweithwyr hyny yn gwthio eu hunain i fewn i bob lie y gallont. Sibrydir y bydd- ant yn ail gyehwyn y felin sydd yn sefyll tua mis Ohwefror nesaf. Aohwya yn fawr y mae gweithwyr yma eto, fel mewn ardaloedd y bum ynddynt, o herwydd y Rolled fawr a gawsant trwy y strike yr haf diweddaf. Y Mae gan y Oymry dri chapel Cymreig yn y rhan yma o'r ddinas. Y mae capel yr Annibynwyr yma yn un o'r gorenonawelaia yn y wlad. Rhifa yr eghry. tua 170 o aelod- au, o dan ofal y Parch. W. P. Edwards. Nos Sul oefais y pleser o weled pedwar o'r new- ydd yn oael eu derbyn i'r eglwys trwy dde- heulaw oymdeithas, a dan o'r newydd yn sefyll ar ol yn y gyfeillaeh. Er nad yw maa naoh yn ei gwahanol gangenau yn gwisgo agwedd fywiog iawn, da genym hyBbysu fod aohoa orefydd yn bur uehel yma v dyddiau hyn. Ni ehlywais aelodau yn siarad yn uwoh ae yn fwy parohus am ea gweinidog erioed na phobl Newburgh am Mr. Edwards. Y mae Mr. Edwards a'i biiod aerohog yn at. eb y lie hwn yn rhagorol, debygem ni, ao y mae y llwyddiant mawr sydd yn ei ddylyn trwy y blynyddoedd, yn profi mai "y dyn iawn yn yr iawn Ie" yw efe yma. Oymro araH parohus iawn gan y trigolion yw y lienor adnabyddus Mr. John D. Lewis, un 0 dderbynwyr ffyddlonaf y DByoB. Y mae yn perthyn i Cleveland 13 o wahanol firebrigades, y rhai a ystyrir gyda'r rhai gor- eu yn yr boll fyd. Y mae Mr. Lewis yn perthyn i gwmnf Newburgh o'r rhai hyn, ao yn nool a1 gtfte-tk'i ddymuniad, aethym i'w gweled yn myned trwy eu drill, am wyth o'r gleoh nos Fawrth. Tra yno yn aros y gor- ohymyn i ddyfod ar aden y fellten, yn syd- yn dvma'r alarm yn cael ei roddi, ao ar yr un oilied dyms.'r dorau yn agoiyd, a'r eeffylau argarlam i'w Ueoedd priodol; a ohya pen naw eiliad, ie, oyn pen naw eiliad, yr oeddy owmni yn barod i gyehwyn at eu gwafth. Ni welais y fath beth erioed o'r blaen yn cael ei wneyd gyda'r fath gyflymdra. Y mae deu- ddeg o bersonau yn perthyn i'r owmni, a ohanddynt ohweoh o gefiylau; y mae pob path wedi ei wneyd ganddynt yn y fath fodd fel y medrant ddwyn y oeffylau allan o'r yø- tablau, a'n gwisgo, a phob nn neidio i'w Ie priodol ar y peiriant, neu'r oerbyd, yn yr yehydig eiliadau a nodais. Aethant trwy yr ettrcise ddwy walth yma y noson hon. An- hawdd yw oredu peth fel hyn, ond os yn ameu, tyred a gwel, a gelli gael siorwydd i ti dy hun. Nos Feroker oefais wahoddiad i fyned gyda'r Parch. W. P. Edwards, a Mr. D. F. Lewis ao eraill, i bxiodas euraidd Mr. David a Raohael Davies o'r He hwn. Yr oedd tua 30 o honom wedi ymgynull ynnghyd i bres- wylfod meroh y parpriodasoL Oawsom gryn ddifyrwoh wrth weled y prigdfab (70 mI. oed) yn sefyll o flaen allor Hymen, ao yn myned trwy y seremoni briodasol ° flaen y Patch. W. P. Edwards, yn agwydd y fath nifer o dystion. Wedi gorphen a'r priodi, eisteddodd pawb i fwynhau o'r danteithfwyd blasus darparedig ar gyfer y briodas, ao yna oafwyd eyfarfod dyddorol am tua awr a han- er, o adrodd a ohanu, &o. Gan fod arall yn bwriadu cyhoeddi baues y briodas, nid at i fanylu yn y llith hon. Bellaoh, er oymaint fn ein Uwyddiant yn y lie, ao er mor serchog a charedig y oawsom y trigolion, rhaid yw oanu ffarwel i ohwi oil ar hyn 0 bryd, gyda ohyflwyno fy niolehgar- woh gwresooaf i bawb, ao yn neillduol Mr. a Mis. Lewis, Newburgh, a Mr. a Mrs. Etna Jones, Cleveland. Y maeheddyw ynun o'r dyddiau rhyfedd- af a welais yn fy mywyd—yn ystorm ofnad- wy o eira a gwynt oer, a'r hinfynegydd wedi goatwng amryw raddau islaw zero. Nid wyf yn oofio i mi fod allan ar y fath ddiwrn- od erioed o'r blaen. Dioloh am le i gysodi. Hyd y tro nesaf, eich oyfeill, Bays T. WILLIAMS.