Y Drych

Twrta TTN MUOTESOTA. I OAN Y rABOH. O OBIFFXTII (OIBAIiDTTS). pOTypT.TtD orHBBIG BLUE EABTH, oIIO.lIB DA A PHOBL DDIWYD, DDRALLGAII-BUT I B,JUEN- XWOD SIOBHAU IBOHYD A HAPUSBWYDD !—PA *ATH DDYKION DDYLAI BYMUD I'B GOBLLEWIN. UTIOA., N. Y., Ionawr 1, 1883.—Yn mis Hydref diweddaf Ðawsom y pleser o dreulio mis yn sefydliad Oymreig Bine Earth Co., Minnesota. Ar y ffordd yno, yn Chicago, dywedai oyfaill wrthym y Oiem y bobl yn hynod letygar a oharedsg; ac felly y oawsom hwy; ie, hyd yn nod yn veil n&'D, dysgwyl- iad. Mae sefydliad Blue Earth oddeuta tair milldir ai hugain o hyd, a deuddeg o led, yn ymestyn o'r dwyrait i'r gorllewin. Yn ol a ddeallwn mae y soil yn dra. thagorol, a chodir yno gnydau toreithiog o wenith. Ao y mae yn rhaid fod i'r tiroedd yno ragor- iaeth neilldtiol, canya y mae y bobl yn ym. ddangos yn siriol, gloew a llwyddiaDnB, er oymaiat y difrod a wnaeth y grasshoppers ar gynyrch y tir flyiayddsa yn ol. Yn grefyddol, y Metfcodistiaid Caiacaidd a bia y He, ao y mae canddynt siith o gapel- ydd. Oeir yno hefyd ddan gapel gau y? Aan^bynwyr; ao er nad oes gan y Bedydd- wyr Oymreig un capel, mae yno amryw o denluoedd ao nnigolion Bedyddiedig, y rhai ydynt yn bobl gyfrifol ao yn ddinasyddion anrhydeddas. Da otidd genyrfl welad yr hen Gymraeg mewn cymaint bri yno. Dygir y plant i fvny yn y Gymraeg bron yn ddi- eithriad. Yn wir, dyma y sefydliad mwyaf Oymreig a welsom eto yn America. Ni fydd yr hen Gymraeg farw mor faan ag y mae llaver yn meddwl a dymuno. Mae y bobl yn ddiwyd, goneat, Be ym- 4reohgar i fyw B, thalu eu ffordd, debygem; ao jatyrtan hyny yn anrhydedd i'n oenedl yn y petliao pwyaig hyny. Dylai personau fyddont am symud i'z gorilewin fod o'r iawn slatel.,p Ni wna diogwyr ao hamddenwyr mo'r tro-UTtwy ohwys dy wyneb y bwytei ihra" yn sicr yno. Gwelir fod y mwyafrif o'r sefydlwyr mewn gwahauol fanau o dan yr argraff nad, oes dim i w gael heb weithio. Da iawn. Maa y menywod a tphawb yn oredn peth felly. Gwelsom fenywod yn (Joed Mawr (sefydliad byohan gerllaw), allan ar y meusydd yn ohwalu tail, a rhai o hon- JIlt yn gwneyd hyny yn effeithiolach na'r dynion! Ar foretl oer iawn gwelsom wdEidog y Badyddwyr Germanaidd a'i wraig yn gwneyd yr hyn a nodwyd, a'r wraig yn gwneyd yn llawer gwell ma'r gwr, yr oedd yB ;hawdd gwel'd. Yn ngogledd Iowa galwasom mewn ty yn hwyr y dydd, ao wrth toddi oyfrif o'r tenia dywedai y wraig fod geneth iddynt, nnarddeg oed, allan yn aredig, a'i bod eisoes wedi aredig triugain erw y fall hwn- Wrth fyaed ymaith aethym heibio i'r^tnaes lie yr oedd y gwr yn hnskio oorn (yr oedd yn awr yn dywyll nos); ao o'r pellder gwaeddwn a koU egni fy llais pa gyfeiriad a gymerwn at dy Mr. "Ewoh ar eioh union ffordd yna," ebe yntau. Nid oeddwn yn deall ei gyfarwyddyd, ond ymaith a mi heb ail ofyn, a obyrhaedaais y ty ya ddiogel. Nid yw y rhyw fenywaidd yn Blue Earth yn gweithio allan i'r an graddau a'r engreifft- iau a nodais, Ni welais yr an ferch yno yn chwalu tail nao yn aredig, ond yr oedd yn beth cyffradin gwsled merched isuatnn a gwragedd allan yw y mensydd yn hnskio corn. Gall merched glandeg y Dwyrain synu at beth fel hyn, ao edryoh ar y fath beth fel slavery a darostycgiad i'w rhyw; ond methwn i wel'd hyny, ao nid yw y merched ienaco yn Minnesota yn tybie.l felly; oanys ant yn mlaen a'n gwaith gan adseinio yr amgylohoedd a'u lleisiaa llawea. Yn wir, oymerent hyny fel recreation; ao y mae bod allan yn y mensydd felly ar ambell ddiwrnod yn yr Hydref braf yn iechyd mawr iddynt. A rhaid fod hyn yn gywir, oanys y maent yn edryoh yn fwy o lawer felly, na merched ieuaino y Dwyrain yma ydynt yn treulio y rhan fwyaf o'u hamser yn y gadair siglo ao yn ohwaren y Piano. Daethym i adnabyddiaeth neilldaol ag amryw bersonan; ao y mae eu hymddydd- anion a'u oaredigrwydd yn fyw:ar fy nghof. Oofiwyf yn hoffas am fwynderau y gweinid- ogion a blaenoriaid yr eglwysi. Oysgasom un noson yn nhy "Sienoyn Ddwywaith." Bwriada efe ymweled am y tro diweddaf a'i hen gyfeillion yn y dwyrain yr haf nesaf. Mae yr hen frawd yn edryoh yn dda ao yn bedwar ugain oed, ao y mae mor ddigrif ag erioed. Svlwem ar ffurf ei ben, a thybiem ynom ein hun nad oedd yn rhyfedd ei fod yn ffraoth a doniol. Maddener os yw ein'ooffad o "wyr y dwr" yn fwy neillduol; buont yn hynod o garedig i ni, ao yr oedd yn dda iawn genym fod yn eu plith am dro. Maent yn hynod selog dros eu hoff enwad, ao nid oes neb yno yn gweled bai arnynt. Dylem grybwyll am Mr. Roland E. Priohard (brawd i'r Paroh. D. E. Priohard, Rome, N. Y.). Wesley yw ef, ond yn tueddu atom ni, y Bedyddwyr. Mae yn fardd go dda. Gweithio gyda y nodwydd y byddai yn y Dwyrain, ond yn awr y mae yn gwneyd hyny a ffarmio hefyd. Yr oedd arnaf eisiau, y dyddiau hyny, ychwaneg o gynesrwydd dilladol, a phrynais i mi ddef- nydd drawers trwohus, oynes, a rhoddais y defaydd i Mr. Priohard i'w bwytho. Pan yn agor y pecyn i wisgo y dilledyn, rhyw ddau gant ojfllldiroedd yn nes adref, gwelwn bapyryn wedi ei binio wrth ei wasg, ao er fy syndod a'm boddhad gwelwn fod Mr. Priohard wedi bod yn barddoni i'r drawers fel hyn: Dyma drdns mawr 1 Giraldus, Gall neldlo lddo yn eltha hwylus, 0 ddefnydd clos er el gysgodl, A'i gadw yn glyd er gwynt ac oernl; Gall fentro aros yn Minnesota, Gyda el drdns, neu yn Dakota, A. chym'ryd tatth, os y dewlaa, I eltbafoedd North Canada. Nis gwn a ydyw yn iawn i mi grybwyll pethau ytybiwn y gallai amryw o'r trigolion yno wella ynddynt. Mentraf wneyd rhai awgrymion: Plann yohwaneg o goed; dar- parn gwell oysgod i'r anifeiliaid erbyn y ganaf; peidio llosgi gweilt y gwenith; peidio gadael y reapers, &o., allan i rydts; myned i'r gogledd am "hadyd" corn, ao i'r gogledd am "hadyd" gweoith; oadw y grawn goreu yn hadyd;" "plagio" yr hen lanciata, o'r rhai y mae gormod o'r haaer yn y eefydliad. Tr eiddooh—QiBALDus.

YSBRYD ANNIBYNOL Y BOBL. YSGBIF IV .-GAN SYLLOG, EAOINE, WIS. Yn ei wedd grefyddol y oeisir edrych ar y pwnc yn y llythyr hwn. Y peth y maey byd yn mhob oes yn berwi yn ei ohyloh ydyw orefydd. Y mae sel dynion dros, a'u hym- lyniad wrth eu hopiniynan crefyddol, beth bynag a fyddont, yn wresocaoh ao yn gryf. aeh nag y gweithredant mewn unrhyw aohos arall. Maent yn fwy peevish yn eu oredo nag mown dim; yn fwy hyf ao anffaeledig o gwmpas yr "allor a'r demi" nag ydynt yn y farohnadfa neu y gyfrinfa; yn fwy rhydd a beiddgar gyda'r Hen Lyfr nag ydynt gyda ahynyroh meddyliau dynion. Perthynas dynion a chrefydd ydyw yr un bwysioaf y gallant fod ynddi. Y mae o uatar tlwoh, ao o ganlyniadau mwy difrifol na'r un oysylltiad arall. Ao y mae gwynad oddiwrtb, neu drosedd o osodiadau moesol yn dwyn oan. lyniadau oyfatebol. Y mae tueddfryd neu anianawd oenedl yn oael ei gario ganddi i bob oysylltiad; felly y maa ysbrydiaeth lly- wodraethol pobl y wlad hon yn effeithio ar- nynt yn eu perthynas a ohrefydd. Fod paroh ao ymlyaiad dwfn a gwirioneddol gan Iloedd yn y wlad yma i orohymynion ao or. diahadau orefydd, sydd ddiamheuol, heb fod yn ail, hyd yn nod i "Brydain glodfor. edig," a ohymeryd pob peth i ystyriaeth. Fod hefyd ymdreohion olodfawr i ddyroh- afu y bobl mewn ystyr foesol a ohrefyddol, sydd yr un mor ddilys. Ond ymddengys i ni fod ysbryd aanibyaol y bobl yn rhwystr 1 ddylaawadau erefyddol weithredu amynt fel y dymunid. Tra mae ysbryd o'r fath yn fanteisiol, o'i ddefayddio yn briodol, yn gymaint a bod yn ddyledawydd ar greadur rhesymol i farnu drosto ei "hun," a "ohwil- io beunydd i edryoh a yw y pethau hyn felly," y mae, o'r tu arall, yn beryglus a niweidiol os defnyddir y oyfryw dueddfryd i ddewis nsu wrthod unrhyw athrawiaeth yn ol fel y byddo yn taraw eu barn a'u cbwaeth hwy, yn hytr&oh nag ymostwng i awdurdod ysbrydoliastli anffaeledig, ao fel "plant byobain," yn "derbyn yr impiadig air." Y oamddefnydd hwn o'r "ysbryd sydd mewn dyn," a gyfrif am fod oymaint o afiachusrwydd a llaoder mewn barn so ym- ovferiad mewu pethau a "berthyn i deyrnas Dduw" yn ffynu ar bob Haw; a gellir ofai nad yw y genedl Gymreig yn Ian oddiwrth "ysbryd y oyfeiliolni" mewn Ilawer o olyg. iadan. Gogwydda yr ysbryd dan sylw i In. aws o gyfeiriadau. Dengys ei hun yn y Ue cyntaf yn yr hyfdra rhyfygus a amlvgir tuag at Air Duw.-Y mae iluaws yn trafod y Beibl, nid fel "plant uf- udd-dod" i gymeryd eu "dysgu ganddo," ond fel beirniaid i eistedd mewn barn ar ei ddadguddeidigaethau — nid i "dderbyn ei dystiolaeth," ond i roddi eu tystiolaeth arno —nid gyda "pharohedig ofn," gan "grynu wrth y gair," ond gyda rhagfarn yn gym- ysgedig ag ofn gwasaidd; gan ameu ei aw- durdod a'i ysbrydoliaeth, ao ar yr un pryd yn dyohrynu fel Ffelix. Dadl y doethion hyn ydyw, nad oes un ddysgeidiaeth i gael ei derbyn heb ei chwitio-nad oes unrhyw gyfundrefa o wirioneddau i'w oredn, heb yn gyntaf gymeryd oorsen Wn mesur "wrth fes. ur dyn." Y mae dynion o ogwyddiadau am- hens, pan yn dyfod at faea y gwirionedd yn ei brofi yn ormod ofatch i'w dirnadaeth; ao am nas gallant ei weled yn dyfod o fewn posibilrwydd rlieswm i'w amgyffrsd, gwrth. odaut ef fel ffiloreg ffol a thwyilodrus. Hyn yn bsnaf a gyfrit am y syniadau amheus ao anffyddol a goleddir gan filoedd yn y wlad hon am weledigaethan a dadguddiedigaethan yr Arglwydd. Gwneir defnydd o ryddid i haeru y gollir deongli meddyliau yr Aafeid- rol fel y mynir, pryd, mewn gwirionedd nad ydyw ond psnrhyddid direol, ao annibyn- iaeth y meddwl yn myned yn rhyfyg eith- afol. Hefyd yn Uacrwydd parth cadwraeth y BOO. both.-Y fath amrywiaeth syniadau a goledd- ir parthed awdurdod a ohysegredigrwydd y Sabboth! Mor yohydig, yn gymharol, ydyw nifer y rhai a'i oeidw yn ol natur ao amoan ei neillduad! Tybiaath Iluaws ydyw, mai rhywbeth wedi ei roddi at eu gwasanaeth hwy fel tegan i ohwareu ag ef fel y mynont ydyw. Yn y wlad boa y mae y dydd sant- aidd nid yn unig yn cael ei dori, ond fel y dywedodd yr anfarwollOaledfryn unwaith, yn cael ei larpio a'ipathru dan draed. Y mae y dosbarth lluosog hwn yn gyfryw nad oes i'r pedwerydd gorchymyn yr ofn Ileiaf yn eu calon, nao unrhyw atalfa ar eu bywyd. Dyma y dosbarth mwyaf Jteel a llygredig eu moesau. Maent allan ynjhollol o gyloh dy. Ian wad "y daionus bethau." Yr unig obaith am danynt ydyw y gobaith am "YI asen wyllt"-mai yn eu mis y delir hwy. Ond y mae dosbarth arall o ddynion i'w cael ydynt yn|meddu graddau helaeth o barch i orch. ymynion moesol, ond ydynt ar yr un pryd yn ddiflfygiol mewn syniadau oywir am "hawliau y Sabboth." Dadleuant dros, a chariant allan, yr^egwyddor o ryddid dros ei therfynau. Horkartlifod rhoddiad y Sabboth yn oanistsu iddynt ei 3?eulio fel dydd o ad- loniant—i boithi nwydau aniamol, BO i denT syohed am bieserau. Ao y mae lie i ofm fod nifer fawr o'n cenedl yn llao a ohyfeilioraus eu tybiau ar y mater hwn. Y raae yn chwith- ig braidd fod neb a feithriawyd yn yr Ysgol Sakbbotbol, ao a faout ya .eistedd dan wein. idogaeth yr efsngyl, yn meiddio drwy gyf- rwng y wasg i w&du egwyddor foesol y Sab- both a'i ystwytho a'i ystnmiojat drugaredd amgylchsadau yn unig. Y mae'n wir mai i ryddid y mae yr efengylfyn galw ei deiiiaid; ond y mae gwahaniaeth rhwng rhyddid ao afreolasth; ae os ydyw y "Jerusalem hono uohod yn rhydd," nid yw 4 yn ddiddeddf a diawdurdod. Y gwiriosedd yw y mae eg- wyddorion anghyfnewidiol deddf y Goruoh- af yn gyfryw nas gall ysbryd canedl, nao amgylohiadau gwlad na ffasiwn y bobl, wyro oddiwzthynt. Gyda hyn eto, y mae ysbryd y bobl yn amlwg yn^eu^hymddygiadaa, ao yn dywedyd yn eu hiaith—"Ni'n dygir ni dan awdurdod gan ddim." A ydyw defosivm a pharch i addoliad a gwas- anaeth crefydd yr hyn y dy lent fod?—Un o ym- ffrostion y genedl Amerioanaidd ydyw, fod ei ohariotor ya, syml—yn rhydd oddiwrth bob rhodres a gwasoidd-dra-mad oes dim rhialtwoh na ohoegwyohedd^yn ei llysoedd, nao anghydraddoldeb|yn^ ei ehymdelthas, nao nwchanMth yn mysg ei phobl-fod pawb ar dir gwaatad-yn yr un safl«|gyffredinol. A Y mae hyn yn burion, er "ymffrostio ynddi- au aid yw fuddiol." Ond pan ddeuir i bres- eaoldeb yr Ofaadwy—pan^esgynir i "oror ei santeiddrwydd," y mae y mater yn newid. Y mae gan y ty ei gyfraith neillduol ei hun -yn hollol yr un i bob oenedl a gwlad;ao fe ddylai pob un a esgyno i "fynydd yr Ar- glwydd, ao a saif yn ei le santaidd Ef," ddiosg megys ei ddillad oyffredin, a gwisgo gwisgoedd y cysegr; a santaiddrwydd a weddaii'rty. Gwyddys tod eithafion oyf. eilioruus yn oael rhedeg iddynt gyda hyn; dnd aid ffarfioldeb defodol,a rhodres Phari- seaidd ydyw perygl mynyohwyr lleoedd o addoliad ar gyfandir yr Amerig. Y mae gwa- haniaeth er hyny rhwng Sag ymddangosiad -pIyga pan fel brwynen, a bod yn wyneb- drist—ag ymddaagosiad gweddiidd, syml a difrifol. Gofynir nid yn anfynyoh—Ai nid yw ein pobl ieuaino yn rhuthro i'n cysegr- leoodd, fel pe byddentyn myned i ohwareu usj-i, neu i leoedd o ddifyrwoh eyffredin- mewn dull hyf, gwamal a difeddwl? Nid ydynt yn dwyn nemawr o arwyddion on bod yn cario gyda hwynt argyhoeddial o'r hyn sydd yn "ddefod yn Jacob, ao yn gyfraith yn Israel." Y mae rhyw fath o gydraddoldeb rhwng dyn a'r lleoedd godidocaf y gall fyned iddynt yn y byd; ond pan sanger ar fynydd Sioa, yr ydys ar "ddaear santaidd"—o fewn oysegrfan y dylid edrych i fyny at yr addol- iad a'r gwasanaeth. Y mae egwyddor y "tabernaol a holl lestri y gwasanaeth wedi eu taenellu a gwaed/ yn aros eto, ao i fod yn weledigar holl "Israel Duw" pan ymgyn- ullant o fewn pabell y oyfarfod. Mynegir gan wyr ydynt yn meddu pob mantais i wybod fod nodwedd ailanol yr addoliad yn mysg y Oymry yn y wlad hon, yn bell o fod yn meddu y symlrwydd, y difrifwoh, y def- osiwn, a'r esgudrwydd, a weddai i rai ydynt wedi eu dysgu mor helaeth ao mor foreu yn egwyddorion, ymadroddion a gwasanaeth Daw: fod y plant a'r ieuenotyd yn ddireol- aetk—"y gwyryfon a'r llanciau yn siaradus a chellweirus; ao nad yw eu hathrawon a'n "gwyr buebeddol" yn meddu nemawr o ddylanwad er gwell ar y cyfryw. Nis gall pethau yn yr agwedd yma ergoeli yn ffafrioj ar gyflwr a ohymeriad crefyddol ein oenedl; ao ofnir naa gall dim llai nag "ysbryd barn, ao ysbryd llosgfa" ddifayr aflwydd hwn sydd vn difwyno gwinllan Arglwydd y Iluoedd. Bhaid gadael yr ysbryd yn ei berthynas a'r wsmidogaeth hyd ertbygl arall..—Sxiioo.

ATHBYLITH. GAN Y CWILSYN PJENDDU. Gwnawn sylwi ya awr ar amrywiaethau y cof, a'u dylanwad ar athrylith. Y eof a geidw ganfyddiadau, neu a wel drefn a ohysylltiadau gwahanol ganfyddiadau. Oeidw drefn a ohysylltiadau yn ogystal a'r oanfyddiadau eu hunain. Pe amgen, ni ohadwam ddim ond oanfyddiadau syml—ty, heb allu cofio fod ffenestr a drws iddo, &0. Oeidw hefyd, nid yn unig y rhanau, ond en dull a'u trefn yn en oysylltiadau. Os gwel- wn ran o beiriant, dwg y cof yr holl. beiriant i'r meddwl. Perffeithrwydd oof yw bod yn eglul. ddangos pethau yn en ffurf priodol, a'u trefnu, a hyny ya rhwydd a pharod yn ol yr alwad. Parod yw oof rhai at ddal gwaith rhestOm, aaegya ymddangoaiadanyn natur, oysylltiad aohos ao effaith, ffurf a ohyfansoddiad y oorff natariol; eraill am ddal haneaiaeth, rhesi o ddygwyddiadau, lie, trefn, as amser; eraill am goflo barddon- iaeth, y oyfan a'i ranau; eto rhai yn neilldu- ol am gofio hanesiaeth mewn barddoniaeth; eraiil, syniadau moesol; ao eraiU tDUB and humors y bardd, 1;0. 0 hyn, mewn rhan, y cyfyd amrywiaethau athrylith. Sylwn eto ar amrywiaethau bam, a'i dy. lanwad ar athrylith. Dylyna barn ddyoh- ymyg yn wastai, ao mewn Uawer ffordd y mae yn ei hoipn a'i rheoli. Nid yr un peth yw bam am wirionedd a barn am brydferth- weh; gelwir yr olaf yn ohwaath. Wrth gym-

fB IAITH GYMRAEG. AUtAN 0 "PIGION ENGLYNION Ff NOfWLAD.1' Drwy lawer croes cafodd oeal,—a myrdd 0'1 melb YIl el pboenl; Zr hyn oil, 'd oes arnt hi Na henalnt na phenwynl.—Cltoydfardd. Ialth bur tel gwllth y boraulaith hudol 0 blethedlg flodau; A'l awen gelr yn eu gwau Yn goron ar el gelrlau.—Dyfed. :z,4 Ialtli gref fel gw&r y da.rall.-neu rywlog Fol yr awel eg wan; Ialth b6r ar gyfer y g&n,— Archangel gSr elchymg&n. —Dewi Wyn 0 Essylit. laith oedd araith I ddewrlon,-wroniald Drwy enwog ymdrechion; • 1 ff an eu heirf bloeddlent yn hon- "Trowch I'rg&dt t'rewellergydion I" —Ahm. Tra rhed dwr—tra rhua taran.-tra gwawl- Tra gwelir yr huan, A lloer mewn mantell arlan,- Bhywlog lwydd l'r Gymraeg IAn. —Joseph Jones (Caradog). Bendlth ar lalth fy mabandod.-lalth fwyn, Ialth fy holl gydnabod; Maoln laith dda, mae'n taith i dd'od I'r neloedd ar 'y nhatod.—Trebor Mai. 01 mor gu y Gymraeg wen,-Ialth rymus, Ialth weddus, ialth addien, laith ddwys, gu, laith ddysgywen, Ialth l'n byd eltha' yn ben. -Ieu- Glan Qtirionydd. •Neu "Mil o Englynlon" ao "All Fil o tenglyn- ion"—detholedig gan Elflonydd. frit 88 cents yr un. r

HYNAFIAETHAU CYMREIG. MI- GAN T PABOB. DB. CEFNI PABBY. Dyma yn canlyn fyr grybwyllion am rai o enwogion Mon, y rhai oeddynt hynod mewn llenyddiaetb, duwinyddlaeth, a gwyddon- iaeth, a phob oampau oelfydd a dyagedig, o'r ddeuddegfed ganrif, hyd yrlail ganrif ar bymtheg, fel na ohywilyddio gwehelyth Die Sion Dafydd arddel ei berthynas a'i genedl, ao na ymgegwro unrhyw Gymro Ianoiaidd, yn ddirmygfawr a tharhausfaleb, ya nghylob anwybodaeth a dinodedd oenedl y Oymry. Mellir Brydydd, o Drefeilir, oedd brif fardd, ao arwyddfardd dihafal, yn blodeuo yn 1150. Mae rhai o'i gyfansoddiadau ar gael a ohadw, yn y "Welsh Arohaiology." Gwalohmai ap Meilir, oadd ua o feirdd enwooaf y deuddeg- fed ganrif. Blodeuai yn 1180, a oheir darn- au o'i waith ar glawr heddyw. Einion ap Gwalohmai a'i frawd, Meilir ap Gwalobmai, oeddynt feirdd enwog iawn, a rhyfelwyr dewr a phybyr. Blodeuent yn 1200. Ednyf- od Fychan oedd bendefig urddasol, yn rhyf- elwr grymns, ao yn hyfedr yn mbob oangen < o ddysg a gwybod. Efe osdd Arglwydd Trefgarnedd, a Phlas Penmynydd, ya Mon. Yr oedd yn ei fiodau yn 1230. Goronwy Gyvnog a flodeuai yn 1360. Mae ammi o'i Awdlau ar gael eto. Goroowy Dda ap Tud- ur ap Heilir, oedd fardd godidog a dwned- ydd dysgedig. Yr oedd unwaith yn pees- wylio yn yr Arddreiniog. Blodeuai yn 1370. Gruffydd Grug, oyfoeswr a ohydymgaisydd Dafydd ap Grvilym, oaid un o feirdd en- wocaf yr oesoedd. Yr oedd ei etifeddiaeth YA Aberffraw, Mon. Blodeuai yn 1375. Robia Ddu o Fon, neu Bobin ap Bledrydd, yr hwn a adwasmid fel Robin Ddu y Dewin, osdd fardd a dewin enwog. Priodoia ohwedl- oniaeth wyrthiau lawer, a gweithredoedd rhyfedd iddo, ya nghyd a phroffwydoliaeth- au dirif. "Arwron, llanciau 'Ryrl, A'u gwyn gyll, a'i henlll hi." Preswyliai yn Llwydiarth Esgob, Mon, a blodeuai o gyloh 1376. Syr Dafydd Trefor oedd bendefig urddasol, bardd llithrig, ao oSeiriad dysgedig. Ei fywoliaeth oedd Llanalltgo, a Llaneugrad, yn Mon. Blodeu- ai yn 1500. Lewis Mon oedd brif fardd ao ieithydd dysgedig. Preswyliai unwaith yn Frigan, Rhosfawr. Mathafarneithaf, yn Mon. Blodeuai yn 1510. Dafydd Alaw oedd fardd, hynafiaethydd ao athraw cerddorol o fri mawr. Dywedir y gallai ddadganu penill- ion ar y pedwar mesur ar hagain yn lleisiol, a'u ohwareu ar y delyn, y orwth, a'r ohwib- anogl, mor gerddber ag y swynai nadroedd, adar ao yagyarnogoa, nes eu dofi. Yr oedd yn benoerdd y orwth a'r fagin. Preawyliai Aberalaw ger Bodedeyrn, Mon. Blodeuai yn nghylch 1510, ao yr ydoedd yn gyfaill mawr i Sion Brwynog. Sion ap Hy wel, ap Llewelyn, ap Ithel, a adwaenid yn mhlith y bairdd dan yr enw Sion Brwynog. oedd ber- ohenog Brwjnog, yn mhlwyf Llanfwrog, Mon. Yr oedd yn fardd gorohestol, ao yn un o'r oynghaneddwyr oywiraf a mwyaf per- seiniol, fel y dengys y Tawddgyroh cadwyn- odl hwn o'i eiddo i Harri VIII., i'r hwn hef- yd, ydoedd yn fath o fardd llllowryfol, yn ethryb ei ftyddlondeb iFreniaoliaeth Lloegr: "Dldraws weled el droaolloa, Dyro holion daear hell; Duw a'i gwnsled o'i ganolion Dy waedollon, da y dell; Dod ar bolion anffyddollon, Dyag yegollon dasg os gwell; Dal heb dolion Ffralnc hudollon, Dremunollon, draw mewn ell." Blodeuai ar yr an adeg a Dafydd Alaw, yn 1510. Arthur Bulkeley, neu Bwclai, o deulu Baron Hill, oedd isithydd mawr, duw- inydd galluog, 800 ysgolhaig anarferol. Dyrohafwyd ef i Esgobaeth Bangor yn 1511. Walthen Glynn, Esgob Bangor, a anwyd yn y Glyn, Hen Eglwys, Mon. Blodeuai yn 1555, Roland Menrig, o detsla Bodorgan, oedd ysgolhaig addfad, lienor gwych, a nnw- inydd Protestanaidd da. Dyrohafwyd ef i li'sgobaetb. Bangor o gyloh 1561. Henri Parri oedd Barson Rhoscolyn a Llanfaohr- aeth, Mon, ao yn lienor rhagorol. Efe yd- oedd awdwr "Egluryn Ffraethineb," ceu draethawd ar Beitheg. Yr oedd hefyd yn fardd o grya fri. Blodeuai yn 1590. Doc- tor Sion Dafydd Bhys oedd fardd oampus, dwnedydd rhagorol, a meddyg llwyddianus. .Ganwyd ef yn mhlwyf Llanfaethlu, Mon, ao yr oedd ei dad yn glochydd yn yr eglwys hono. Trwy garedigrwydd teuluoedd y Gareg Lwyd, a Llynon, oafodd dderbyniad i Goleg Eglwys Orist, Bhydyohain, o'r hwn y gwnaethpwyd ef ya Gymrawd. Trwy haelioni Syr Edward Stradiing, Margam, Morgaawg, oynaliwyd ef yn efrydydd, ya Mhrifysgbl Sienne, yr Eidal. Oyhoeddodd Ieithiadur Oymreig, ya yr hwa y ceid llaw- er o'r Eidalaeg. Mae Gramadeg Dr. Sion Dafydd Bhys yn parhau mewn bri, hyd y dydd hwn. O'r Bhysiaid hyn y disgynodd Sion ap Bhys, tad ieithydd enwog, Robert John Price, neu Gweirydd ap Bhys. Gsllir oasglu oddiwrth y cryfcwyllion a geir yn ei ragymadrodd i'w Bamadsg, iddo fod yn byw mewn He o'r eaw Oiuahir, ar fin llyn y Fan, neu Lyn Owm y Llwoh, wrth droed Foel Arthur, Eryri, ArfOD. Canai Twm o'r Nant yn ddoniol i'r llanerch uchod, ar gyfrif y dybiaeth hon: "Lie bu Blon dewfon, ab Dafydd,—ab Bhys, Farhaus ysgrifenydd; Wual ramadeg rym wawdydd, Wera hwyr deg er's llawer dydd. Swn y Hyn sy'n fy lioni-mewn awen, O'm newyn a'm oernl; Mae'n gynea, yma, gonli, Fin y dwfr, er dy fwyn dL Tsgrlfenaf ar lelnl,—yn maenol Mynydd Banwchdent: Llyn Owm Llwcb, trwch trechl, v Oat y dawn I'th coflo dL" Blodeuai Dr. bion Dafydd Bhys o gyloh 1508. Oawn ysgrifenu yohydig nodion ar rai oymeriadau eraiil o fri ao enwogrwydd, o'r hen Fonwysion, yn ein h«a«hyglau dyl- ynol. Oefnz.

..I HYN A'R LLALL 0 OHIO. GAN BBYS T. WILLIAMS, Aa Daith, Bhag. 22.—Yr ystorm a aeth heibio, ao heddyw gorohuddir gwyneb y ddaear gan drwoh mawr o eira. Dyma finau yn oyohwyn drwyddo am orsaf y rheilffordd yn Newbuigh, ao yn oymeryd y gerbydres dros linell y Cleveland & Pittsburgh B. B., hyd y dref feohan a elwir Hudson. Yno yr oeddem yn newid, ao yn oymeryd y 0. M. V. & Delaware B. B. yn mlaen i Cuyahoga Falls. Y pellder o Cleveland i'r Falls yw 36 o filidiroedd, ao y mae tua thair milldir oddi yma i Talmadge. Er fod tref Hudson yn oynwys agos dwy fil o drigolion, a Ouyahoga Falls yn oynwys tua dwy fil a haaer, y maeut yn hollol rydd oddiwrth ein oenedl ni; ond cawnlawer o Gymry sydd yn byw allan yn y wlad o amgyloh yn masnachu yn y dref olaf. Yno hefyd y mae y Jlythyrdy lie mae oryn lawer o'r trigolion yn y wlad o amgyloh yn oael eu IlytbLyrau. Wedi oyraedd o honom gerllaw Talmadge, cefais afael yn fy hen gyfeillion William Evans a David Morgan a'i briod hawddgar a obaredig, y rhai a dda^thant i'r lie yma o Treherbeit, er ys tua thair blynedd yn 01 Blin calon oadd genyf weled Dafydd wedi oyfarfod a'r fath ddamwain tra wrth ei waith yn y lofa. Gwn y bydd yn dda gan gyfeillion gael ar ddeall fod gobaith am adferiad i un o'i lyg&id. Yn ngwyneb y fath anSawd, yr oedd yn dda iawn geuyf ei weled mor galon- og, ac yn siarad mor uohel a pharohus am el gymydogion yn yr ardal, yn ngwyneb y par- odrwydd a'r oaredigrwydd mawr a ddangos- asant iddo yn ei gyfyngder. Am Bill Evans, digon yw dweyd ei fod megys yn y dyddiau gynt, yn llawn bywyd a hwyl oanu "hen al- awon Oymru." Dydd Llun oyehwynais o Tallmadge i Thomastown, pellder o tua saith milldir, ao yno daethym i gyffyrddiad a'r cerddor adna- byddus Mr. James Owens yn oadw co-opera- tive store y gweithwyr. Ymddengys i mi fod y wlad hon yn oytuno yn dda a Mr. Owens, y mae gwahaniaeth dirfawr rhyngddo yn awr a phan oedd yn Treherbert er ys tua deuddeg mlynedd yn oL Gan nad oedd yn adeg gyfleus i mi wneyd llawer o waith yn y lie hwn, trefnais a Mr. D. M. Morris, ein goruohwyliwr lleol, a chyfeiriais fy ngham- rau yn mlaen trwy Middleburry am ddinas Akron. Gwlad amaethyddol gymedrol was- tad ydyw yr holl ardaloedd yr ymwelsom a hwynt y ffordd yma, ond fel yr ydym yn agosau at y ddinas yr ydym yn oael ein hun yn disgyn i ddyffryn byehan trwy ba un y rhed afoa feohan y Cuyahoga. Y mae yn y ddinas hon dros ugain mil o drigolion, ond yohydig iawn yw nifer y Cymry sydd yma. Nid oes yma yr un math o adeilad gan y Oymry i gyrohu iddo i addoli, end yn mhlith fienedloedd eraiil ao yn yr iaith Saesoneg. Ymddibyna y trigolion am en bywoliaeth ar y gw&hanol factories sydd yn y Ue. Gwneir yma bob math o offerynau amaethyddol at wasaoaeth y ffermwr. Y mae yma amryw o potteries mawrion, lie gwneir pob math o bibellau a llestri, & Hefyd y mae yma un felin haiam yn oyfiogi tua phedwar oant o weithwyr, a gweithia yn bur dda ar hyn o bryd. Cynwysa y ddinas lawer iawn o fas. nachdai eang a hardd, a golenir yr ystryd- oedd y nos gyda goleuni trydanol, pa rai sydd wedi eu hengian fyny yn yr awyrgyleh tua cant a deg ar hugaia o droedfe-ddi uwoh- law'r tai. Yn Cleveland, y mia'r pawliau hyny sydd yn dal lampau y goleuni trydan- ol ar y brif ysgwar tvia thri chan troedfedd, ao felly tua 170 troedfedd yn uwoh na rhai Akron. Goleua yr un sydd ar ysgwar Akron am dair milldir o amgyloh, ac y mae o was- anaeth dirfawr i'r ddinas, 0 Akron cymerasom y tren dros linell yr Atlantic & Great Western Railroad i lawr i Dennison, neu fel yr adnabyddir ef gan lawer, Sherman. Yn y lie hwn daethym i gyffyrddiad a'm hen gyfeillion, Mr. Thomas Gethin a'i briod, gynt o Treherbert, ac hef- yd a'r oyfeillgar a'r serohog William Davies (Eilianydd), goruohwyliwr Ileol y DBTOH. Gyda'u cyfarwyddiadau hwy gweithiasom ardaloedd Dennison, Sherman, a Hame- town yn dra llwyr, a llwyddasom llawn eye. tal a'n dysgwyliad. Wrth ddyohwelyd o Hametown un nosoa,*yr- oeddem yn medra oanfod goleuni ttydaaol Akron yn eglur, er fod y pellder rhyngom jag ef .tua deng mill- dir; dengys hyn pà mor wastad ydyw arwyn- ebedd y ddaear y ffordd yma. Megys y dy- wedais o'r biaen am y lleoedd hyny yr ym- \velais a hwynt, felly y mae. ffordd yma eto, gwlad amaethyddol gymedrol wastad yw y cwbl braidd wyf wedi weled yn Ohio. Yn y oylohoeddjhyn ymddibyna y rhan fwyaf o'r trigolion ;am eu bywoiiaeth ar y glofeydd. Er mai y tymor yma o'r flwyddyn yw yr amser goreu Maent yn gael, aohwyn y maent eleni, "na welwyd mo honi yn waeth erioed." Er eu bod yn gweithio agos bob dydd, eto aid ydynt yn oael ond prin haner yr hyn ddylent gael..o gars i gludo y gio, ao felly nid yw yr enillion ond bychain mewn eyd- mariaeth. Pe oaent ddigon o waith, a digon o gars i glado eu glo, enillai y glowr yma o ddau i dri dolar y dydd, ao y mae labrwr ya cael tua deg dolar yr wythnos, os bydd yn gweithio ynlllawn. Yr oeddwn wedi trefnu unwaith i ymwel- ed a MassiUon, Pigeon Run, ao un nen ddau Ie oyn dyohwelyd; ond y mae'r Nadol- olig wrth y drws, a'r cyntaf i mi yn y wlad hon, ao yr wyf wedi dyfod i'r penderfyaiad i ddyohwelyd adref j'w dreulio yn nghwmni fy hoff deulu yn SohuylkiH Oo., Pa., felly maddened y rhai^hyny oedd yn fy nysgwyl am na chyrhaeddais atynt. Wedi bod ym- aith fel yna am saith wythnos, a derbyn y croesaw a'r oaredigrwydd mwyaf oddiar law fy Iluaws oyfeillion, eto i gyd yr wyf yn barod i ganu gyda'r bardd— "Nad oes un man yn debyg i gartref." Er cymaint oedd eioh oymellion yn Youngstown i mi roddi fy jnhresenoldeb yn eioh Eisteddfod, ao er cymaint o Eistedd- fodwr wyf wedi bod, y mae'r oysylltiadaa teuiuaidd yn llawer oryfaeh na'i owbl, ao yr wyf yn rhwym o'ch gadael un ao oU, a dyoh- welyd dan gann- "Mae genyf wrai £ mewn aelwyd Ian, A phump o gywion mwynioo, man, Yn medi'u'r gan i gyd." Oyn tesfynu, dymunaf gyflwyno fy nioloh- garwoh gwresooaf i bawb yr ymwelais a chwi yn ystod y daith, am eioh serohawg- rwydd a'oh oaredigrwydd i mi. Gyda dy- muno "Nadolig llawen a blwyddyn nowydd dda" i ohwi oil, gorphenaf, eioh oyfaill, RHYS T. WILLIAMS.