Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
3 erthygl ar y dudalen hon
TREM YN OL.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
TREM YN OL. GWAITH A CHYFLOG. Y tnt (- gan w ath a chvUv lawer iawn i'w wneyd nid yu unig a bwydo a dillada'r byd, ond a dysgu'r byd befyd. Y mae gwahaniaeth mawr rhwng y gwaitb wneid er's tua haner can' mlynedd yu ol a'r p-weith a wneir beddyw; byny yw, swm y gwaita. Y mse gwabaaiaeth mawr hefyd rhwng y cyil)g a delid y pryd hwnw a'r cyflog a de!ir hed yw. Y mae mwy o waith yn cael ei wneyd heddyw, er, ofallai, mewn 11 li o oriau. Y mae y gweithiwr heddyw yn gorfod symud yn gyflymacb, yn g Jrfod bod yn fwy eSro, yn go fod bod ya fwy deheuig ac yn fwy deallus, gyda'i orchwyl, neu ynte bydd ar ol yn y rhedegfa a rbaid id Jo edrvch ati yn y dyfod 1 hefyd, neu yate gwna eceill y gwa:th I Y mae cyd-gystadlenaeth gWdith yn galed Y mae y byd wedi cytiymu ae y mae yn rhai i i'r dyn dtilyn ar garhm, neu ynte fod ar (1. Y mae y pe rianau a'r gwel iaitau yu eyfrif am byo, i raddau mawr. Oes y peiriant yw yr oes hon. Olywals yr hen bobl yn Sill liawer am gotii'n foreu, ac am ddiiyn yn hwyr gyda'r gweith cadi i ddyrnu cyn dydd! dyrnu wrth cleu canwyll frwya Y glowyr yn myaed at eu gwaith tua dau o'r gloch yn y boreu unwaith bob wythrjos, ac yn ymdrybaeidu wrthi yn after ac yn afreolaidd felly, ond heb wneyd rhyw orchestic mawr yn y diwedd, dim ond prin cadw'r byd i fyn'd hyd nes i ni dd'od yma Cyflogau isel oeddynt ya Lynel- isel iawn. Ychydig o arian oedd yn cerdded— ycbydig itwn ac ychydig o gost oedd i fyw—ie, ycbydig iawn ac ychydig o wa th oedd yn cael ei wneyd Yr ydym yn cofio am ddau hen lowr yn cadw am yr hwyaf u'r gwaitb, a'r un fuasii'n cadw hwyaf oedd i gael y lie un yu gorfod rhoi i fewn o'r diwedd, ac yn gofyn i'r Ilall-I Wel, Dcii, b'le ar y ddaear w,, t ti'n cael bwyd ? Yn y drar wy' i ya ei gael,' medde hwnw, wa i ar y ddaear ble mae'r wraig yn ei gael.' Os buasai bwyd yn ntar y ford, a pbar o ddillad gwaith ty yn nrar y chest of drawers, ychydig iawn oedd yr hen bobl yn bidi) am ragor ond y mae pethau wedi newii yn fawr yn awr. Rhaid gwneyd mwy o waith yn awr, ond mewn llai o amser; rhaid cael llai o oriau, ond mwy o kyfl)g. Os bydd llai o fwyd yn un drar, rhaid ciel mwy o diilUd yn y drar aral). Os bydd dya yn eaill mwy yn awr, mae lie i ofni ei fod yn gailu arbed Ilai; n'r hyn aIlwn vi arbed yn unigo sydd genytn n;, wedi'r cyfau; nid faint ydym yn eoill, ond faint a aafiwri. Yr oedd yr ori-ui yn rhy hir, a'r tal yn rhy fyr o lawer, er's llawer dydd; a bu I parliament y gweithiwr' yn e'stedd, ganoedd o weithiau, yn nhywyl'wch eitbaf dyfnder bro a chysgod angeu, i geisi) dwyn y byd i well trefn 1 Son am y I deff- road coned laethol,yr oeddhwn wedi dechreu yn nyfnder y ddaear cyn geni y rhai sy'n soa mwyaf am dano heddyw. Dyca Jle'r oedd parliament goleu, a chynghotfa deg, yn y tywy'lwch tm y ddaear Dyna Ue'r oedd ysgol y nos ar y parting dwbwl. Yr ydym yn ofni fod hoao wedl ei cholli yn nghinol y brys! Dyna lle'r oedd tiafod egwyddorion a phersonau—i lawr yn y dyfnder, o dan siil bodolaeth y wlidl Y colliers oeid yn myn'd ddyfna' o neb, ac y mae genym ddiolch iddynt am oleuo a thwymo'r tir. Yno delii'r taf- arnwr a'r diacon ar y bwrdd, gan gymharu eu rb1g .rial'than a'a diffygion fel dau factor yn yr arial Yno delai'r gweinidog a'r siopwr i'r dafol a phwytil a mesurid eu gwendidau a'u gonest- r,vydd a pha un a oedd y bobl yn cael gwerth eu harian o'r siop aco'r pwlpud. Y mae effeitbiiu y cyfarEodydd hyn i'w gweled heddyw yn yr undebau a'r cyngreiriau, a'r cynlluniau, a'r gwelliantau, ae efalldi yn y diffygion hefyd; obleg d y mae lie i ofni fod cynhyrfu llawer yn peri i gymdeithas fyned o un eithafiin i'r Hall wrth chwilio am fan cmolog; oblegid chwilio am fan canol y mRe y dynion goreu o hyd, ond fod y lluaws yn fyn- yeh yn rhy graff, acyn gwfcbio pethau yn rhy bell; ond mae'r dynion g)reu o hyd yn ceisio cerdded cand Ilwybr barn. Yn y cynulliadau hyn y me^il diwygwyr y byd! Yn yr YSJolion bya y megii Radicals, ie, a dynion rhesyaiol hefyd, oblegid y mae p >b Radical iawn yn ddyn e thaf rheeymol,—na wnai gam a neb os gall, ac ni oddef gam a'i hunaa chwfiitb,-dyda beth yw Radical iaetb. Rhaid cael chwareu tag. Y mae yna ddosbartbiadau o weithwyr ar hyd y wild, nad ydynt nemawr bytb yn cael y breintiau byo, am nad ydynt yn ewrdd â'll giiydd; ac mewn iluosog- rwydd cynghorwyr yg mae dycgelwcb, onide,—y dyoE11wch mwyat yn y diwedd, tfallii. Gallwa ddyweyd am y ffermwyr nad ydynt wedi gwneyd eu rlian erioed i wella a diwygio'r wlad y tnaent yn rhy wasgarog, yn by w yn rhy unigol; gan byny, braidd yn rhy ofnns. Nid ydynt yo cwrdd â'u gilydd ond yn y ffair neu y farchnad ac ond odii nad yn mharlwr y Red Lion, y cwrddant y pryd hwnw gan byny, y iment yn ormod o lewod yn y ffair, ac ya ortpod o wyn gartref! Dylent ddiolch am y cyDhytfi >dau a • eu rban i'r bobl sy'n bwyta'a caws a'u 'menyn o Qaen y ta.n, ac o dan y ddaear, ac yn cymeryd whiff i drin eu cyflyrau ar ol gorphen. Dyna hen ysgolion Cymru oedd y capel, a'r gwaitb, a'r dyrfa, a byny cyn i ni erioed gael ein rhan o fanteision addysg yr ynys a help arianol y Llywcdraeth o dan yr hon yr ydym yn byw mor deyrnaj;ol. Hen bregethwyr, ben ddi coniaid, hen lowyr, hen weithwyr tfin, hen labrwyr, a hen slaviaid felly fu yn dysaru Cymru cyn dydd; ac y mae dynion dysgedijj beddyw yn dechreu ymffrostio ein bod wedi deffro Deff ro'n wir pwy fu'n galw cyn dydl ? Yr oedd yna bump Prifysgol yn Lloe<r—Ebyd- vehain, C;tergrawat, Da. him, Ltandain, a Victoria; yr oedd yna bedair yn yr Alban- Edinburgh, Glasgow, Aberdeen, a Sb. Andrews; yr oedd un yn yr Iwerddon-pin nad oedd dim ond University'r pwll glo, pen y gwaitb, a llawr y capel yn Nghymru Yr oedd yna ugeiriau o ysgoUon uwcbraddol a gwaddoledig yn rbanau ereill y deyrnas, pan nai oedd geaym ni ond ychydig iawn, a'r rhai hyny yn nwylaw rhai heb fod yn cydymdeimlo dim a chorff y genedl. Clywais gerddor enwog a beirniad cydwybodol yn dyweyd yn ddifrifol, unwaith, mewn row mewn e steddfol-'Gwae fi mod i wedi 'ngeni'n Gymro.' Gallwn ninau ddyweyd, neu gallasem ddyweyd lawer pryd—'Gwae ni ein bod wedi ein geni'n Ymneillduwyr Y mae mater cyd- wybod ein tadau wedi costio ein genedigaetb- fraint i ni yn y gorphenol; yr oedd y mantois- ion a'r arian i gyd yn aros, •megysyr oeid yn y decbreuarl j' ond, diolch, nid I folly y mae hi yr awr hon,' ac nid I felly y mae hi'n oes oesoedd Gallwn aralleirio hen ernyn Yn Nbymru-cofiaf hyny bytb- Bendithion gollais rif y gwlith- Mi gollais fwy na choron, do Ond buddugoliaeth ein gwlad ni Enillodd fwy yn ol i fi- Mae pethau'n d'od i dro I Y mae genym heddyw yn Nghymru y gyfun- drefn addysgol fwyaf cyfav, fwyaf perffaith, a mwyaf urddasol yn y Deyrnas Gyfunol. Y mae ffyn ein hysgol a graddfa'n' haddysg1 yn fwy cyson, a mwy cyfan, a mwy graddol na;, mewn un rhan o'r deyrnas y mae addysg rydd ar y gwaelod, addysg ganol-rydd yn y canol, ac addysg y Brify&gol ar y top; a phwrs y wlad yn helpa hono hefyd Pwy ddywed byth fod Cymru'n dlawd, A'r ysgol yn ddi-stop A ifyn i helpu bachgeu tlawd 0 r gwaelod hyd y top! -O'r I Geninen' am Orphenhaf.
BYWYDAU DYNOL YN OL DEG SWLLT…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
BYWYDAU DYNOL YN OL DEG SWLLT YR UN. Deg swllt! Ymddengys yn br's isel am fywyd nmhyw ddyn neu ddynes, onid ydyw ? A tu rhywun rywdro mor feiddgar a pbrisio bywyd dynol ar raddfa mor rad ? Gadewch i ni droi i edrych i dudalenau haoes. Yn y flwyddyn 1802, anrhegodd y Seuedd Bryd- einig Dr Edward Jenner a 10,000p., ac yn 1807, a 20,000p. yn ychwaneg, fel anrheg am ei ddargan- fyddiad o fufrechiad. Pan oedd yr ail fesur o dan ystyriaetb, dywedodd y Morlywydd Berkeley fod digon o dystiolaeth i'w gael er dangos fod bufrech- iad wedi achub 40,000 o fywydau yn Mhrydain Fawr yn unig; ac Wlt brisio y bywydau yma fel yn wetth deg swllt yr un, fod hawl gan y doctor i 20,000p. Diolch i Dr Jenner, yr ydym wedi cael y lhw drechaf ar y frech wen am fwy na chanrif. Ond a ydyw yr un fath â-l afiechydon ereill P Prawf ystadegaeth fod dim llai na'r bumed ran o'n pobl yn dyoddef yn barhaus oddiwrth ddiffyg treuliad. Eirychir arno er's cenedlaethau gan feidygon gyda theioolad anobeitbiol. Fel hyn yr ysgrifenai meddyg eDwog at gyfaill meddygol ychydig amser yn ol: Byddai yn well genyf weled claf yn dyfod i'm hystafell ymgynghori gyda phob math o nfiecbyd na'r un a boenir gan y saith cythraul o ddiffyg treuliad. Eto, am y math hwn o afiechyd yr ysgrifena mi!oedd o bobl atom fel hyn :—1 N s gallaf ddatgan pa mor ddiolchear yr ydwyf am y daioni a wnaeth Mother Seigel's Syrup i mi. Ns gwn pa le y buaswn oni bai am dauo. Hya sydd oddiwrth adroddiad a wnaeth Mrs D. Bunyan, o 35, Moness- street, Abb,)tt-road, Poplar, E., ar yr 8fed o Ebrill, 1904. Mrs Bunyan a ychwanega: Arferwn ddy- oddef yn ofnadwy oddiwrth ddiffyg treuliad. Yr oedd fy archwaeth yn wae't ac yr oedd peea bron bob amser yn fy mrest, a gwnai ymboith ef bob amser yn waeth. Weithiau cawn y fath gur ffyrnig yn fy mhen, fel yr oeddwn yn benysgafn, a bron yn ddall. At mboBibl i mi oedd bwyta unrhyw beth, pa mor ysgafn bynig y byddai, heb iido fy ngwneyd i deimlo yn orlawn a gwasgedig. Yr oedd pob yni fel pe wedi fy ngadael, a pban nad oeddwn mewn poen, gallwn syrtbio i gysgu ar unrhyw foment. Parhaodd hyn am fisoedd, hyd nes yr oeddwn yn hollol orweddijg. Yr oeddwn wedi rhoddi-p awf ar lawer o foddion, heb un liesad, cyn i mi fe Idwl am Mother Seigel's Syrup. Pan o'r diwedd y gwnaethum hyny, dyna ddech- reuad fy ngwellhad a diwedd fy ngofi 1. Dar- fyddodd y boen megys trwy swyn, ac yr oaddwn yn gweila yn ddyddiol. Yn mhen cddautu wyth- nos, yr oeddwn d'aabefn o gwmpis, yn teimlo yn fwy eiriaa a cbryfach nag erioed. Mae fy iechyd yn awr yn rhagorol. Yn ei ffordd ei hun, gall Mjther Siigel's Syrup hawlio yn dog ei fod ya gwneyd gwasmaeth mor wedhfawr i ddynoliaeth a darginfyddiad Dr Jenner. Mie yn hyrwyddo ieshyd, ac iechyd yw sylfaen cyfoeth.
Family Notices
Hysbysiadau Teulu
Dyfynnu
Rhannu
GENI, PRIODI, A MARW. MARWOLAETHAU. GOWER.—Dydd Sul, Gorphenhaf olain, bu farw y chwaer dda a duwiol Mrs Gower, Ebbw Vale, yu Tall's Well, He yr oedd wedi myned gyda'i phriod, i geisio adferyd ei hiechyd, yr hivii oedd wedi golli er's llawer blwyddyn, Merch oedd Mrs Gower, i'r diweddar Barch T. Jeffreys, Saron, Kbbw Vale. Ganwyd hi yn Penycae 61 mlynedd yn ol. Treuliodd ei holl fywyd yma, ac eithrio ychydig flynyddoedd yn Stocikton-on-Tees. Bu yn ffyddlon iawn gyda phob mudiad daionus yn Saron, tra y parhaodd ei h;echyd, nid oedd ei He byth yn wag yn y capel. Yn ystod ei chystudd caled, dyoddefodd yn dawel, ac ar ddiwodd y daith rhoddodd ei harfau i lawr, a'i ffydd yn gryf- ach nag erioed vn yr lesu wasauaethodd mor ffydd- lon. Gellir dyweyd am dani ei bod yn un o heddychol ffyddloniaid Israel. Y dydd Mawrth canlynol, daeth tvrfa luosog yn nghyd i dalu iddi ygymwynas olaf. Gwasanaethwyd yn yr angladd gan ei gweinidog, y Parch T. T Llilor, yn cael ei gynorth wyo gan y Parchu K Price (M,O.), Pennel: L. M. Roberts, M.A., Brynhyfryd a T. Grey Jones, Ebenezer. üafodd gluddedigaeth tywysoges. Y mie oydymdeimlad mawr yn clel ei ddangos tuag at Mr Gower, yn ei ddydd blin A'n gweidi yw ar i'r Duw y mae wedi ei wasanaethu mor ffyddlou ar hyd y blynyddoedd, fod gydag ef yn awr y brofedigaeth. Heddwch i lwch ein hanwyl chwaer. THOMAS.—Ymadawodd y chwaer ieuanc Mrs M. A. Thomas, Hill Park, Dinas Cross, sir Beufro, P, r fuchedd hon, Awst 3ydd, a hi eto ond 35 mlwydd oed. Dyoddefodd gystudd caled itwn am dros flwyddyD o amser. Merch ydoedd i Gadben liichards, a chwaer i Airs Tudor, Ebbw Vale. Gwyr y canoedd ymwelwyr a. thy Cadben Richards ar hyd y blynydd- oedd, pa mor anwyl a charedig oedd ein hanwyl chwaer Nid oedd ei charedicach yn yr holl wlad. Y dydd LInn canlynol daeth tyrfa fawr yn hghyd i'w hebrwng i fedd ei mam yn Macpeiah, Dinas. Nid oodd i'w weled yn yr angladd ond arwyddion o alar cyffredinol. Gweinyddwyd yn y ty gan y Parchn G. Morgans, Tyhen, a J. Evans, Gedeon, ac ar lan y bedd° gan y Pa>chn Morlais Davies, Abergwaun, a J. W. Maurice, Tabor, Dinas. Gwelsom yn bresenol yn yr angladd yn mhlith ereill, y Parch T. Tudor, Ebbw Vale (brawd-yn-nghyfraith), a'r Parch W. Maidus (ewythr), Hwlffordd. Y mae y cydym- deimlad llwyraf a'r Cadbeit Richards, yr hwn sydd wedi ei adael yn un g yn ei hen ddyddiau. Yr Arglwydd fyddo gydag ef. ROWLANDS.- Yn ddiweddar bu farw yn ei chartref, yr hen chwaer enwog Miss Sus-m Rowlands, Penal, Meirionydd, yr hon a fu yn un o golofuau yr achos Annibynol yu y lie dros ei hoes faith. Yr oedd yn fodryb, chwaer ei dad, i'r diweddar Barch R. Rowland", Barrett's Grove, Llundain, a bu hi a Mrs Williams, ei chwaer, yn gynorth wyol iawn iddo i gael addysg p-m yn cyfadd»su ei hunan i waith y weinid- ogaeth. Yr oedd ty Susan Rowlands yn Ilety a char- tref i weinidogion yr Efengyl. Mynych y lletyai yr hen do o weinidogion dan ei chronglwyd. Meddai y parch dyfnaf i'r Efengyl, a bu yn ynidrechol iawn i gadw yr achos yn flodeuog yn Mheual. Mae yr hen deulu wedi blaenu i wlad well, bron i gyd, ac y maent wedi gadael adwy lydan ar eu hoi yn y cylch. Bu Mr John Lewis, Llundain, yn nodedig o dyner a gofalus am ei fodryb yn ei henaint mawr. Claddwyd hi gan ei gweinidog, Mr Evans, yn myiwent Eglwys Loegr, yn y lie, pryd y daeth torf gref yn nghyd i ddangos eu parch iddi ac i goffadwriaeth fendigedig I heia deulu y Felinganol.' Hedd iVgweddillion.