Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
4 erthygl ar y dudalen hon
[No title]
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Cynelir Cyfarfodydd Hydrefol Undeb Gynull- eidfa.)t L'.oegr a Chymru yr wytbqog hon yn nhref Caerdydd,
CONGL YR ADOLYGYDD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CONGL YR ADOLYGYDD. .Nonconformity in Wales-gan y Parch H. Eifed Lewis. Un yw hon o dair-ar-ddeg o gyfio'au bychain fwriedir gyhoeddi gan Gy- nghor Ceredlaslhol yr Eglwysi Rhyddion, yn dwyn y teltl—'Eras of Nonconformity.' Gol- ygydd y gyfres yw y Parch C. Sylvester Home, a chynwysa rhestr yr ysgrifeawyr enwau tra adnabyddus. Bwriedir iddi ddelio a phob cangen o Y mneillduaeth Prydain. Yr 0 'dd pob priodoideb mewn ymddiried y gwaith o ysgrifenu y liyfryn ar Ymneillduaeth Cymru i Elfed. Y mae ei enw yn adnabyddus drwy Loegr yn ogystal a Chymru, y mae yn feistr ar y ddwy iaith, cydnabyddir ei safle felllenor gan bob enwad yn ein mysg, ac y mae wedi ym- gydnabyddu yn helaeth a. llenyddiaeth y pwnc. Gwr gofalus ydyw, yn edrych ar gwestiwn 0 bob safbwynt, a'i faru yn bwyllog a chlir. Adrodda ystori cychwyniad a chynydd Ym- neillduaeth yn ein gwlad o blyg i blyg yn ddy- ddorol a didramgwydd, Methasom roi y liyfryn o'n llaw cynei orphen, er ein bod wedi ei agor ar ddiwrnod tra anghyfleus. Wrth gwrs, yr oedd ganddo i hwylio ei lestr drwy leoedd tra pheryglus-Ileoedd a brofasant yn ddinystr i rai ond Uwyddodd ef i wneyd hyny heb fod yn anheg tuag at unrhyw blaid. Rhydd amryw o benodau i haner olaf yr ail ganrif ar byrntheg a blynyddoedd cyntaf y ddeunawfed, a gesyd o'u blaen hanes y galluoedd Ymneili- duol oedd ar waith y pryd hwnw. A dyma rai 0' ig-aSlgliadau Wales can never repay its debt to the Nonconformist sufferers and evan- gelists of the latter half of the seventeenth century. Both they and the thousands of disciples they gathered around them passed through cleansing fires to a clearer conception of their heritage and their opportunity their worldly losses and religious endeavours made them better Nonconformists and more zealous patriots. Several of them, to add to their scant]' living, were founders of academies for the training of young men, which connect the "Vales of that day with the Wales of to-day and its nascent University. Brynllywarch in Glamorganshire, and Llwynllwyd in Brecon- shire-to name no more-were prophetic of more than their teachers or disciples knew.' Eto ar o! cyfeirio at ddadleuonycyfnod, dywed That this spirit chilled the effort to seek and save the lost is probably too true but, at the worst, controversy is no sign of inactivity. Dead churches do not quarrel so earnestly.' Ac eto wrth son am barhad dylanwad yr hen eglwysi Ymneillduol dywed:—'Any one who is acquainted to-day with the state of each We'sh County, denominationally, can perceive where the older Dissenters were doing their work faithfully, and were able to hold their possessions when the Great Revival came. He can also perceive where they bad partly or wholly failed, by the hold which Methodism gained in those districts. Broadly speaking, they retained South Wales, whereas North Wales was possessed by the fresh workers. To-day we can all of us thank God for both, and give to each its due without grudging, belittling neither old nor new Diau y darllenir y liyfryn hwn gan filoedd lawer o Ymneillduwyr Lloegr, a rhydd iddynt olwg dra chywir ar ein hanes, er, o angenrheidrwydd, yn fyr. Buasai yn dda genym pe buasai yr awdwr wedi rhoi ychydig o dudalenau i egluro ymdrechion y Bedyddwyr a'r Annibynwyr mewn amseroedd diweddar i ddarparu addysg ar gyfer y weinid- ogaeth, gan ei fod yn gwneyd hyny a'r Meth- odistiaid. Ar y cyfwng presenol yn hanes ein cenedl, pan yr ydym yn ymlada un o'r brwydrau anhawddaf a phwysicaf, da fuisai i'n pobl ddarllen y liyfryn hwu. Ei bris yw Is 6c. Gweddi Fawr yr Tesu (loan xvii.) —gan y Parch lorwerth Jones (lorwerth Ddu), Beth- ania, Maesteg. Cyfrot o bregethau yw hon gan un o weinidogio:! mwyaf adnabyddus y Bed- yddwyr ar yr ail-benod-ar-bymtheg o Efengyl loan. Darllenasom hi gyda llawer o bleser. Dengys gyfuniad dymunol o'r esboniwr a'r pregethwr. Medr yr awdwr aros uwchben geiriau unigol, eu troi a'u trosi. a'u cymharu ag ereill o ystyron tebyg, nes tynu allan weddau maoylaf eu hystyr; a gall hefyd roi eneiniad ysbryd a hwyl y pregethwr ar y cwbl, fel ag i'w wneyd yn ddymunol iawn i'w ddarllen. Os yw y pregethwr weithiau yn fwy amlwg na'r esboniwr, nid yw hyny ond yr hyn allesid ddys- gwyl, gan mai nid esboniad, ond cyfrol o breg- ethau ydyw y gwaith, a'r oil ohonynt wedi eu traddodi o'r pwipud, debygera. Drwy'r cwbl ceidw ei olwg ar egluro cynllun y Weddi hon, a dwyn allan ohoni y cyfoeth o feddyliau a gyn- wysa. Mae gwastadrwydd mawr yn nheilyng- dod y pregethau, ond teimlwn hefyd fod rhai yn codi uwchlaw y lleill, er engraifft, Bywyd Tragywyddol,' a Mab y Golledigaeth.' Gwyn fyd y gynulleidfa gafodd yr hyfrydwch o wrandaw y pregethau i gyd, a gynwysant syn- iadau mor ddyrchafedig am drefn gras, a'r Gwrthrych Mawr sydd yn ganolbwynt iddi. Gallwn yn hawdd iawn ddyfalu am danynt yn mwynbau gwleddoedd breision. Nid yw Mr Jones yn amcauu at gywreinrwydd a newydd- deb mawr mewn cynlluniau, fel y gwna rhai, ond dyry bob tro ddysglaid o ymborth iachus a blasus, a da! yn dda am ei fwyta. Cynwysa y gyfrol ddarlun da o'r awdwr, ac ugain o breg- ethau. Ei chyhoeddwr yw Mr W. Williams, Llangollen, ac y mae wedi ei throi allan yn gampus. Ei phris yw 2s 6e, i'w chael gan yr awdwr.
MARWOLAETH A CHLADD; EDIGAETH…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
MARWOLAETH A CHLADD- EDIGAETH Y PAROH J. TAIHIRION DAVIES, EFAIL ISAF. Fel yr hysbyswyd yn y rhifyn diweddaf o'r TYST, bu farw vr hybarch foneddwr uchod nos Wener, Medi 16eg, yn 79 mlwydd oed. Gan- wyd Mr Davies yn Nhreforis. Ordeiniwyd ef yn 1851 yn weinidog ar eglwysi Taihirion ac Efail Isaf, ac yn 1858 ymgymerodd yn ychwan- egol a bugeiliaeth eglwys Bronllwyn, Pentyrch. Rhoddodd fugeiliaeth eglwys Taihirion i fyny tuag un mlynedd ar ddeg yn ol, ac eiddo Bronllwyn ddeng rnlynedd yn ol, gan gyfyngu ei lafur i'r Efail Isaf, ar yr hon eglwys y bu yn weinidog am 53 o flynyddau felly yr oedd Mr Davies yn un o weinidogion hynaf yr Annibyn- wyr yn Nghymru. Safai Mr Davies yn arweinydd amlwg yn yr Enwad. Yr oedd dylanwad mawr ganddo yn yr eglwysi, yn enwedig yn Morganwg, He yr adnabyddid ef fel Esgob y Fro.' Bu yn gad- eirydd Cyfarfod Chwarterol Dwyrain Mor- ganwg. ae etholwyd ef gyda'r Parch Owen Jones. Mountain Asb, i bregethu pregethau yr Undeb Cynulleidfaol Cymreig yn 1890. Hysbys ydyw y gaflasai fod yn un o gadeirwyr yr Undeb, ond oherwydd ryw reswm neu gilydd gwrthodai ganiatau i'w enw dd'od ger bron. Bu yn un o Gyfarwyddwyr Cymdeithas Gen- ado! Llundain am lawer blwyddyn, ac yn aelod o Bwyllgor Coleg Coffadwriaethol Aberhonddu. Cymerai Mr Davies ddyddordeb mawr mewn addysg, a thrwy ei oGferynoliaeth ef yn benaf y sefydiwyd Ysgol Frytanaidd Llantwit Fardre. Bu hefyd am flynyddoedd yn aelod o Fwrdd Y sgol Pentyrch. Cerid Mr Davies yn ddwfn gan ei braidd. Ar ei ddychweiiad o'i ymweliad ag America yn 1880, anrhegodd ei dair eglwys ef âg anerchiad goreuredig, wedi ei barotoi gan gurad Llall- trisant y pryd hwnw-y Parch M. Francis-yr hwn wedi hyny a dd;;eth yn ficer Ynyshir. Ar derfyn deugain mlynedd ei weinidogaeth, anrhegodd ei dair eglwys ef a'i ddarlun o waith Ab Caledfryn, yn nghyda phwrs o aur. A phan gyrhaeddodd ei haner canfed o'i weinidogaeth, anrhegwyd ef eto gan ei eglwys yn Efail Isaf â rhoddion fel mynegiad o'i serch ymlynol tuag ato. Yn ddiweddar yn ei fywyd ymbriododd Mr Davi, s a Miss Walters, merch Mr David Walters, Fardre Farm, Llantwit Fardre, a gadawa ar ei ol weddw a dwy ferch. Y GLADDEDIGAETH. Claddwyd yr hyn oedd farwol o'r Hybarch John Taihirion Davies prydnawn ddydd lau, Medi 2211, 1904, yn nghladdfa y Tabernacl, Efail Isaf. Adlewyrch oedd ei fywyd 0 fywy d lesu cu Mae heddyw yn ei fynweg Y]i U)JAilth y iief9i lu,
ADFYWIADAU DIWEDDAR. -
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
anfynych y byddaf yn gwneyd tipyn yn gyhoeddus yn yr iaith fain. Ond yr oedd arnaf bryder arall, a phryder mwy, sef y moddwl o fyn'd o leoedd tawel a digynhwrf, fel y mae ar hyn o bryd yn eglwysi Cymreig y Rhondda, i le cynes a brwd fel y Trinity. Un peth o ddau oedd i fod, y Trinity i gael ei oeri genyf fi, Leu myfi i gael fy nhwymoych- ydig gan y Trinity, ac o drugaredd y diw- eddaf gymerodd le. Cefais Sabbath ag y bydd i mi gofio yn hir am datio. Pan yn nesau at y capel foreu Sal, clywn weJdio a chanu a gwaeddi, os nad molianu yn wir. Teimlais fy nhraed yn y fan ar y graig, a deaHais fod yno dy i Dduw a phorth i'r nef- oedd. I Wrtli ddechreu y gwasanaeth, dyma gawod o Amenau yn disgyn ar fy nghlustiau, nes bron a fy syfrdanu, ac yn y fath wres, d'oeid pregethu, a phregethu hyd yn nod mewn Saesoneg gan un nac sydd yn arfer llawer a hi ond gwaith pur hawdd. Aethum i'r Ysgol y prydnawn, ac fel y dywedwyd yr oedd yno 562 o nifer. Oddentu 240 o blant yn y festri, a'r bobl mewn oedyn y capel, ac mewn ystafell yr ochr arall i'r heol yr oedd dosbarth o fechgyn ieuaiuc o dan ofal Mr David Richards, un o'r blaenoriaid, ac un o arweinwyr yr achos o'r cychwyu. Yr oedd nifer y dosbarth hwn yn 54. Y dosbarth mwyaf a welais i erioed mewn Ysgol Sul, ac er clod i'r athraw gallaf ddyweyd ei fod yn cael ei gario yn mlaen yn hynod o ddyddorol. Yn yr hwyr darfu i Mr Richards a minau fyned i gyfarfod y bobl ieuainc, am 5.30, set haner awr cyn yr oedfa gyhoeddus, ac yn sicr dyma un o'r lleoedd rhyfeddaf y bum i ynddo erioed. Yr oedd yno rhyw 15 o ddynion ieuainc a phob un yn cymeryd rhan yp y cyfarfod. Rhywfath o weddi fer oedd gan- ddynt, ond yn hynod wresog, ac yn berwi drosodd gan deimlad. Yr oedd yno bethau rhyfedd yn cael eu gofyn, ac yn cael en gofyn mewn dull rhyfedd: '0 Lord,' meddai un, save Jack Howard. Do save Jack, 0 Lord. I beg Thee to save poor Jack to night.' Un o'r hen gymdeithion annuwiol oedd Jack. Nid oedd efe with gwrs yn y cyf arfod hwn, na dim sicrwydd chwaith y byddai efe yn y cyf- arfod eyhoeddus. H wyrach y buasai rhai o'u brawddegau yn disgyn yn arw ar glust ambell i Gymro cref yddol diwylliedig a choeth ei feddwl; ond pan y cofier fod y gweddiwyr ychydig o fisoedd yn ol, neu lai na hyny, yn ymdroi yn nghylch- oedd iselaf ac aflanaf Cwm Rhondda, yr :oedd yn hawdd maddeu iddynt. Wedi haner awr o'r cyfarfod gweddi rhyfeddaf y bum i ynddo erioed, awd i'r," cape]; ac yr oedd hwnw cyn yr amser wedi ei orlenwi y mynedfeydd, y cadeiriau, a'r holl gornelau wedi eu pacio. Cafodd yr adnod hono ei gwirio yn hollal, "Llawer a ymgasglasant yn nghyd hyd na anent, hyd yn nod y lleoedd yn nghylch y drws." Nid oedd cymaint o amenau ag yn y boreu ond yr oedd y gynulleidfa yn wahanol. Ond cawd gwrandawiad hynod o astud, a dystawrwydd meddylgar o'r dechreu i'r diwedd. 'Ar ol canu cafwyd society," a chawd y fraint o weled un o'r newydd yn aros yn oj, a phwy oedd yr un hwnw ond Jack Howard, ac wedi ei weled dyma un brawd yn myn'd i weddi i ddiolch i Dduw am ei achub, ac ar weddi dywedai I thank Thee, 0 Lord, for saving Jack Howard. Thou didst answered our prayer to-night, not by letter but by tele- gram." Ac yr oedd gweled Jack yn ei ddagrau yn olygfa nad anghofir yn fuan.