Y Tyst

Y DIWEDDAR ANEURIN FARDD. ER fod Mr Aneurin Jones (Aneurin Fardd) wedi ymadael a'r wlad lion i America, ac nad myjnych yr ymwelai a. ni, er's llawer o flynyddoedd, bydd yn chwitli gan lutws o'i hen gydoabyddion feddwl ei bod erbyn hyn yn gorwedd yn nystawrwydd ei fedd yn yr America bell. Gwyddwn rywbeth am dano drwy ei weithiau llenyddol, yn cnwedig ei lythyrau o dro i dro yn y lJrych Yr oeddwn wedi casglu oddiwrth ei lythyrau, ei fod yn ddyn lied bigog, oblegid byddai bron bob IJmser yn ysgrifenu mewn ton lym-feirniadol, a llawer o'i frawddegau yn llymfin fel y cledd. Gallesid meddwl, yn wir, ei bod yn fath o Islimael' yn mysg y beirdd a'r llen- orion Cymreig—ei law ef yn erbyn pawb, a Haw pawb yn ei erbyn yntau. Nid ymddangosai fel yrf ei elfen, oni byddai mewn dadl â rhywunneu gilydd. Cafodd brodyr barddol o America a Chymru deimlo pwys oi fflangell o bryd i bryd. Yr oedd bron bob amser yndebyg i'r Gwyddel, a ddefnyddiai ei bastwn agin the Government' Camgymeiiad mawr, er hyny, fuasai barnu Aneurin oddiwrth ei lythyrau, fel y gwnaeth llawer. Tucefn i'r llytliyrau dadleugar ac ergydiol, yr oedd dyn caredig a thyne.* ei galon, fel y gwyr y neb a'i hadwaenodd. Yr oedd mwy o ddireidi ysmala nag o chwerwder a gwenwyn yn ei holl ohebiaethau ys- «raffellog. Mwynhai weled rhai pobl yr ymrysonai I hwynt yn colli eu tymherau, ac yn malu cwyn yn ei erbyn. Nid wyf yn dyweyd hyn i geisio ei gyf- iawnbau am ei eiriau brathlym, ond mae lie i gymedroli llawer ar y syniad a golcddai rhai am y dyn oddiwrth ei lythyrau. Ni fu geiiiau n mor llymich rhyngddo a neb nag a'r Prif fardd Dyfed, a diau na ddiangodd Aneurin yn groec-gyfan o ddwy law dadleuol y bardd o Gaerdydd ond nid oedd yr un ohonynt fawr ddicaoh ar y terfyn, ond yn liytrach wedi mwynhau yr ymgipris-yn debyg i Wyddel, yr hwn, pan heriwyd ef i ymladd, a dynodd ei got at y gwaith, gan ddyweyd y derbyniai yr her, I Ju,t to show that there is no bad feehn' between tiS'! Yn union wedi'r dadl, aeth Dyfed drosodd i'r America, galwodd i weled Aneurin Fardd, yr hwn oedd ar y pryd yn ge dwad Pnrciau Brooklyn, lie y cafodd y croesaw mwyaf, a i ddreifio amgylch- ogylch y Fare godidog, wen yn ngwen a'u gilydd. Cefais inau y pleser o'i gyfarfod ef, gyda'i gyfaill mynwesol a mwyn, Mr Matthews (Brenin y TE), ar fy ymweliad ag America yn 1895. Anmhosibl fnasai cael cwmni iiivy dyddan. Deallais wrth Aneurin fod ganddo awJl ar Dded« yddwcli' ya nghystadleuaeth Cad-iir Llan- elli y flwyddvn hono, er ei fod ar y pryd, mi gredaf, yn uilaen yn ei 70's. Proffesai cldirinyg at y seremoui gadeinol, a dywedai ddarfod iddo anfon jlythyr dan sel i'w agor ped euillasai, i dderbyn y wobr, ond gwrthod y sereuaorji. Yr oedd ganddo gred yn ngwerth ei awdl, a gwnsii yn ysgafn iawn o bwysuu y Gadair a gollodd. Dywedai mewn llythyr i'r Drych na cheid digon o feirdd i symud cadair yr Eisteddfod G^nedlaethol gyn hir, ond, efallai, yn Seranton Tipyn o goegni oedd hyn i'r iiifer lluosog o feib yr awen' sydd yo mysg Cymry Ilet-igar y dref hono. Yn yst,(i fy ymweliad ag ef, adroddai gyda uiwynhad ystori yn dangos yr argvaff annymuuol oedd ar feddyliau llawer o'i gydwladwyr yn America am dano oddiwrth ei lythyrau cwerylgar. Yr oadd ef jn bresenol mewn Eisteddfod yn Scranton, ai yn eisteddar y llwyfan Yn y gynulleidfit yr oedd gwraig bur ymofyngar, ac ebai hI with ei chyfnesaf, Pwy ydi'r dyn acw, fybed?' 'Dyna Aneurin Fardd,' oedd yr ateb. 'Chodia i fawl' ebll'r wraig, dydi hwna ddim yn Aneuriu Fardd, btth bynag mae hwna'n wr bynlnddig!' Yr oedd Anenrin Fardd yn ddyn gwir alluog yn ei ffordd. Yr oedd yn deall holl gyfriuachau cynghan- edd a mesur Biidd niaeth Gymieig. oud yn tuedda i fod yn orfanwl gyda pbdh.,u dibwys, ac yn an- ffaeledig gyda phethau amheus. Yr oodd hefyd yn dra chyfarwydd a. haues a hynaliaethau Cymru, ond yma eto yr oedd yn rhy bandant gyda rhyw bethau ansicr, ac yn amheus weithiau lie y byddai cydsyn. iad cyffredinol gyda golwg ar ffeithiau Ymddengys mai un o'i betbau olaf oedd cei-io gwueyd allan mai person dychymygol oedd 'Mary Jones a'i Baibl'! Hawddach gellyf gredu mai hoffder y d n o ddadleu wedi ei gario i eithafion barai iddo gymeryd y fath safle, ac nid ei argyboeddiad. Cyfansoddodd lawer o farddoniaeth, ac Did wyf yn meddwl iddo gyhoeddi y degwm o'i awdlau a'i yfansoddiadau cynghaneddol. Diau mai ei orchest leoyddol fwyaf fu ei Ragdraith i Dafol y Beirdd,'dj ddiedig—'Gelligroes, Awst 13eg, 1852.' G elir yn ftmlwg fod geiriau y Gyinr^eg yn dra hysbys iddo, oud yr oedd yn ddiffygiol mewn arddull loew a syml ac ystwyth. Dyma fel y dechreua ei Ritgoraith :'— I Tra ein denir i sylwi yn feunyddiol, gyda syn- dod boddlongar, ar ddiwygiadau celfawl, gresyn fyddai i ni ddibrisio y '^elfyddyd fawr,' yr hon a gyrhaeddodd uwchafiaeth cymeriad yn ei rhanau gwyddorol, gan wrtbod egwyddorion sylfaenol ar wirionedd, a phrofadwy drwy ymchwiliadau man- ylaf y beiruiaid mwyaf treiddgar, a chymeryd ein dirwain i olrhain cynlluniau ffug-sylfaenol a diansawdd.' Yr oedd yr eoglynion a gyfansoddodd ar farwol- aeth ei briod ychydig flynjddoedd yn ol yn un o'r darnau tyneraf a ddarlieuais erioed, yn enwedig rai liinellau. Yr oedd yn gyfaill mynwesol i'r anfarwol Islwyn, ao ymffrostiai yn gyfreithlon iddo fod yn athraw harddol i'r gwr hwnw. Yr oedd hefyl yn hen gyfaill i'r diweddar Llawdden, a chlywais fod Llawdden i w gynrychioli yn Eistedd- fod Gaerdydd, ped enillasai Aneurin yno ar Awdl i W. E. Gladstone ond nid oedd neb yo deilwng. Mor gyflym yr ehed amser Dyma Aneurin Fardd erbyn hyn wedi dilyn Islwyn a Llawdden i'r tawel- weh dison y tu hwnt i'r lion Pedrog.

CASTELLNEDD A'R CYLCH. Cyfarfod Pregethu Soar.-Cynaliodd yr eglwys hon ei chyfarfodydd pregethu blynyddol Sul a L'un, Medi 18fed a'r 19ig, pan y cafwyd gwasan- aeth y Parch T. Lloyd Jones, B.A., B.D., Pen- eader, a'r Parch Peter Davies, Pant-teg, sir Gaertyrddin. Cafwyd oedfaon pwliihog a chyn- ulbadau lluosog, ac yr oedd Mr E Jwards yn Ilyw- yddu gyda'i ddeheurwydd arferol. Hyderwn y bydd ffrwyth da a thoreithiog yn canlyn yr hau fu ar y gwirionedd. Wesleyaid Cymreig y Fynachlog.—Nid oes achos Cymreig atall ond hwn gao y Wesleyaid yn-y cyicb, ao nid yw hwn yn y dref, eithr y tnallau, ger llaw Mynachlog Nedd, yn ymyl Sciwen. Cynaliwyd eyfarfod prpgetbu yn Ebenezer (W) ar yr un dyddiau a chyfarfjd S )Rr, pryd y traeth- wyd yn hyawdl gan y Pirchn T.J. Pritchard Hen y Hughes, Abertawe a Llewelyn Morgan, Fynachlog. Ymweliad PregctJivyr Fnw— Yn dd-wwHar caf-di y dref hou ymwe.itd gan y Pareb J. M. Gibbon, Liundain, drwy iddo bregetbu mewn modd meistrolgar yn nghapei Gnoll-road. Hefyd, bu y Parch J,)bn Hughep, M.A., Lerpwl, yn preg- etbu am dair noson yn neuadd newydd y Futward Movement. Tdjddyaordd i wraudo y naill a'r Hall o'r gwyr nei thol hyn. Yr olwg gyntaf gawsira a. Mr Gibbon oedd yn nghapei Bethapn, Treorci, pan y cynelid yr Uadeb yno yn 1880. Gweinidog yn Nlnelech ydoeld ar y pryd, a tharawodd ni yr adeg hono fel gwr hynod ac athrylithgar. Fel y mae wedi driDijo oddiar hynj I Bydd croesiw mawr iddo yn N^bastellnedd oddiar pan y trfldd- ododd yr anerchiad hychtjofiadwy yo y Gw yn Hill ar y Mesur Aidysg. Brldol' o Gwmafon yw y Puch J whn H ghes, M.A., n ha>wd i y gall Cwm- afon, a pbob CWill arall drwy Gymru, fod yn falch obono. D amheu ei fod yn un o bregethwyr mwyaf meddvlgar a gtlluos; a fedd y CorlI Meth- odistaidd. Cjfus genym am dano pau ydoedd yn Hji moD, Dowla s, yn dyfod i ath( li yr ys^ol lie y j bnom yn rhagburotoi ar Infer y Coltg. Y mae yn un o Ddail thwyr Davids ei enwad. F diweddar Barch T Dennis Jones.—Daeth y newydd at.,m braiid yn anny3gvvyliadwy am farwolaeth y gwr da a detnyd iol hwn. Y r oedd I iddo fercb yn y dref yn athrawps gynoi thwyol yn yr Ysgol Ganolraddol, ac newydd ddechreu ar ei dyledswyddau fel y cyfryw pit y dorbynndd y I new) dd trist ei boi yn arndd fad o dad. Y mae eici cydymdeimlad dyfnaf a hi yn ei phrofedi^aeth, ac a'i mam a'r gweddill o'r teulu, yn eu dydd blin, Dalia; swyddan pwysig yn nglyo a'i Eawad, ac nid hawdd fydd llanw y bylchau wn ed gan ei symudiad. Y I Tyst' am Geiniog.-M,twr hyderwn yr effsithia goetynziad pris y TTST -i goini,g yr wythDos i beri fod ei ddprbynwyr yn liuosogi yn y cylcboedd hyn. Mae yn I esynmeddwl fjd cymaint yn boliol anhysbys o biif ddygwyddiaaau a symudiadau yr Eawad, oherwjdde i banheyrn- garweh i'w lenyddiaetb. Eiddunwn bob llwydd. iant i'r anturiaeth. GOHEBYDD.

LLANYBRI. CYFARFOD OBDEINIO. Dydd L'ur, Medi 19eg, decbreuviyl y CyfRfod. dd am 2 a 6.30 o'r gtccb, yn Bethtsa. p yd y preg- etbwyd ) gynulleidfaoedd mawrion gan Proffeswr Rees, M.A., Cdeg Abeihonddu, a'r Parch J. II. Rfe, A.T.S., Pembre. Yr un nosor, am 7 o'r glocb, ya yr Hen Gape!, o dan lywyddiaeth y Parcb D. Thomas, Cipel Newydd. Decbreuwyd gan y Parch W. Hughes (B), LUnybii, a pbregethwyd gan y Pirchn D. R. Divies, Rbydyceisiai i, a Watcyn Wyn, Amanford. Boreu ddydd Mawrtb, am 10 o'r gloch, dechreo. wyd yr oedfa gan y llywydd, y Parch D. Thomas, Liainybri, a pbregelhodd y Parch J. Rogers, Pem- bre, ac uberwydd i'r Puch T. Johns, Capel AIF, Llanelli, tetbu cyrba,?di mewn pryd, cyuaerwyd ei le yn garedig gan Proffeswr T. Hees, M.A., Aberhonddu. Erbyn y prydnawD, yr oedd y fath dorf yn Llan- ybri na weiwyd ei bath o'r blaen yn y cylch hwp. Daeth dros gant a hane; o bobl Pembre drosodd, er dangts eu parch a'a hedmytedd o Mr G iffiths. Gan fod y dyrflt mor fawr gorfu wyd cynal y Cytarfod Oideinio yn yr awyr eg rdd. Dechreuwyd gan y Parch E. Jones, Can-. Pregetbwyd ar Natur Elwys y Testament Newydd,' gan Proffeswr Res, M.A. Yna cymerodd y Parch D. Girllwyn WJliams, Bethlehem, St Clears, at y gorchwyl o boli'r gofyn- itdau, a cbafwyd atebi n clir, pwrpasol, a boddhaol dros ben, gan Mr D. T. G iffitbs. Gifynwyd yr arwyddioa gan y Parch D. Ttiomas, Lltnybri, ac yr oedd pawb yn codi eu dwylaw ya galonog, i groesawu'r gweinidog neydd i'r cylcn. Siaradodd y Parch T. Johns, Llanelli, gin ddwyn tystijlaeth ucbel i gymeriad y gweinidog ieuanc, ftl un cym- hwys i waitb masr a phwysig y "Wemido«a-tb. Yna offrymodd Mr Johns yr Uldd-Weddi yn dyner ac yn at-ie'ga-r iawr. Dywedr d i Proffeswr Rees, M A., nad oedd angen iddo ef i d iyweyd yr un gai,, ot legid yr oedd ei bresenoldeb yn pr(,fi ei gymeradwyaetb, Dywed- odd fod Mr Gnffitbs ya fyfyriwr do, acya un a boffil yn fawr gan yr Athrawon yn y Culez, ac hefyd gan ei gyd-fytyrwyr, a chan yr Eglwys yn Aberhonddu. Daeth gorchwyl plesertis iawn arill yn mlien, s?f i Mr John Davies, ciicon benaf Sion Pembre, i gyflwyno anrheg o werth tna 16p o'r jlyfriu diweidaraf i'r Gweinidog iiuanc. Cyfarchai Mr