Y Tyst

-==-= ADEN ILL Y GEMAU COLL. CENADWRI BLWTDDYN- NEWYDD. [GAN GWYLFA ROBERTS.] EDSYCH yn mlaen gyda llawenydd a gobaith wneir, fel rheol, at ddechreu blwyddyn, am ei tod yn d'od ag ail-gynyg. Ar ol methiant a chodymau yr hen flwyddyn, da gan ddyn a chenedl gael cyfle i ail-ddechreu, a threio o Eewydd. Er hyny, prin iawn oedd awydd am gefnu ar 1904, oblegid blwyddyn eitbriadol o dda a fu hi; blwyddyn ragorol yn ei hin a'i hacsawdd naturiol, IJawn o heulwen ac o hoen arogl yr yd a'r ffrwythau Wedi bod yn cerdded y w lad yn, don her, chwyddedig ond i'r sant a'r afraalon, bu 1904 yn flwyddyn fwy bendigedig fyth. Ni cbaed ei chystal yn Nghymru er's dros 40 "IIYnedd a'r cynghor goreu ellir roi i Gymru ar ddechreu y flwyddyn newydd yw, Cadw yn 1905 yr hyn gefaist yn 1904. Oefaist y gemau colledig yn 01; na ddyro hwy o'th law tnwyaeh. Mewn blynyddau diweddar, y mae Cymru Wedi cael tri pheLh o bwys Deffroad LIen- Yddol, Dyrchafiad Gwleidyddol, a Chwyl- d'oad Addysgol. Maent oil uwchlaw pris. Urwy y Deffroad Llenyddol hwn mae meddwl eln cenedi wedi cael graen newydd, a chyffroad 0 Has g'Ñyr neb yn mha le y terfyna ei ddylan- Wad eto. Drwy y mudiad gwleidyddol sydd yn ein mysg er's blynyddau bellach, y mae'r genedl yn ymysgwyd o'i chadwyni, ac yn d'od i deimlo ei neith; mae yn magu ei keneddwyr ei hun, ac nid ysweiniaid an- Nghymreig mohonynt, ond plant y werin, a ^baiiad at iaith y werin ynddynt; cydna- ojddiaeth drwyadl a dyheadau y werin gan- ^c'Vnt, a chydymdeimlad a'i clui. Drwy y hwyldrÖad addysgol, y mae tyrau'r athro- feycid wedi d'od i gymeryd lie hen dyrau adfail ein cestyli. Eithr cafodd Cymru fwy *?a'i Deffroad Llenyddol, a'i Dyrchafiad gwleidyddol, a'i Chwyldroad Addysgol yn cafodd yr hyn deifl ogoniant newydd i'w llenyddiaeth yr hyn ddyogela ei budd- ngoliaeth sicr yn ei brwydrau gwladol; a'r hyn rydd ystyr newydd i'w diwylliant colegol i -cafodd Dduw yn ol cafodn. yr arch adref, a chafodd y gogoniant eto i dywvnu ar rod- %dd y genedl. Trist oedd gweled ein gwlad yn suddo tnewn ystyr ysbrydol o flwyddyn i flwyddyn. y I Ar lwyddiant materol yn unig yr oedd pris uim ond ambell i enaid alhrist hwnt ac yma °edd yn sylweddoli gwerth yr ysbrydol ac ? n. mwyaf llawer o bobl oedd ofn bod yn y wafrif; a rhag bod yn hwnw, aberthid egwyddor a chydwybod, a pho-b hawl ddynol a Dwyfol. Yr oedd bywyd wedi ei farcio gan ffydd fawr yn beth eithriadol; bod yn y trlwyafrif o hyd, nid oedd waeth yn y byd j, fvvyaftif ydoedd, dyna ddyhead penaf f!° kobi. Ond cawsom ein harwain yn ol e cenedl at y pethau anghofiedig yn 1904, a & ynu wrthynt yn awr yw'r peth goreu allwn j^neyd byth. Beth gawsom yn y Diwygiad J n* !• Cawsom fel cenedl olwg newydd ^rw'yadl ar Grist a'n rhwymedigaeth iddo. ^awsom afael newydd yn ngholofnau sorsedd gras. 3. Cawsom sicrwydd newydd fod yr hen Efengyl eto yn meddu ei holl rym cynhenid. Dyma'r pethau sydd i'w dyogelu mwyach. Dyma'r enillion sydd i'w trysori; ac er pob poth, ni ddylai Cymru golli y tri pheth hyn. Y mae'r genedl oil wedi cael golwg newydd cgoneddus ar yr Iesu. Mewn ymddyddan a chyfaill o weinidog meddylgar yn ddiweddar, clywais ef yn cyferbynu y ddau Ddiwygiad mawr—eiddo ';)9 a 1904. Dy wedai fod llinell glir o wahaniaeth rhyngddynt. Preg- ethu oedd un o iiedweddion mawr y blaenaf; ond yn hwn nid oes le o gwbl i'r bregeth. Gweddiwyr mwyaf cedyrn yr eglwysi oedd ar eu gliniau fwyaf yn y blaenaf, ac yn tynu y nef i Iawr; ond pobl ieuainc yn dechreu tori drwyddi sydd amlycaf yn y Diwygiad hwn. lesu Grist oedd yn cael mwyaf o le yn '59 ond yr Ysbryd Glan yw y Person Dwyfol sydd yn llon'd Diwygiad 1904. Nis gwn pa mor fanwl y dylid bod wrth wahaniaetha lei hyn. Sicr yw fod Cymru wedi cael golwg newydd ar lesu eto hefyd. Mae emynau y Diwygiad presenol yn orlawn o Grist, fel y gw Y1' holl ddarllenwyr y TVST a chredaf y geliir dyweyd yn ddios fod y Groes wedi d'od yn amlycach i'r genedl gyfan. Augerddol- deb newydd yn nghariad pobl at yr lesu fydd un o ffrwythau yr ymweliad Dwyfol hwn. Syniad newydd, gwell, a dyfnach, a chywirach am yr hyn a olygir wrth wasanaethu yr Iesu; teimlad newydd ardderchog o'n rhwymedig- aeth iddo; ac ystyr newydd bur i'r gair dysgybl.' Gellir dyweyd yn mron y bydd Crist yn Grist newydd i'n cenedl ni ar ol hyn. Yr oedd y deugain mlynedd diweddaf wedi magu to o grefyddwyr nad oeddynt erioed wedi gwel'd y Ceidwad yn iawn. Onid dyna yw natur y gyffes a wneid ar bob Haw ? Crist traddodiad, a llyfr, a phregeth yn unig oedd gan gorff mawr ein haelodau crefyddol o'r blaen ond y mae wedi dyfoti yn Berson agos, anwyl, a real erbyn hyn—yn Grist profiad personol. Croes bell, yn y niwl yn rhywie, oedd Oroes y Prynwr o'r blaen dim dirnad- aeth gywir am dani, ac, yn wir, dim awydd mawr i dreio d'od o hyd i'w hystyr aruthrol yebwaith ond bellach, mae'r Groes wedi ymddangos—mae'r niwl wedi cUrio oddiar gopa Calfaii, ac y mae'r breichiau fu ar led drcsom, y dvvylaw fu dan y dur erom, yr arlais bigwyd gan y ddreinen wedi d'od i'r golwg, a'r weledigaeth wedi siglo calon, a chyftVoi cydwybod, a gwneyd argraff annile- adwy ar Gymru. Neges 1905 fydd cadw yr olyga yn fyw yn y meddwl. Dyogelu yr argraffiadau a wnaed, a dyfnhau y teimlad gynyrchwyd gan y weledigaeth sanctaidd Hon. Pea Oalfaria, Nac aed hwnw byth o'm cof.' Y mae'r genedl wedi cael gafael newydd yn ngorsedd gras hefyd. Pwy oedd y gwr arweiniodd cin cenedl ni at orsedd gras gyntaf erioed ? Mae lludw a llwydrew canrif- oedd yn cuddio ei enw ond dyna'r cymwyn- aswr mwyaf gafodd Cymru eto; ac y mae dagrau diolchgar ein gwlad wedi bod o oes i oes yn lieithio grisiau yr orsedd, ac am genedlaethau lawer y mae ei Haw grynedig I wedi bod yn cydio yn ngholofnau'r orsedd- fainc hon. Fuasai Cymru erioed wedi d'od yn wlad y Cymanfaoedd a'r Diwygiadau oni bai hyn hyd yn nod pan oedd gan ein cenedl namyn paderau y mynach i'w murmur wrth yr orsedd, daliodd ei gafael ynddi; eithr yn y blynyddau diweddaf, yr oedd fel yn colli ei gafael yn raddol. Darfod yn nychlyd yr oedd ysbryd. gweddi rhwng ein bryniau yr hen weddiwyr yu marw o un i un, a'r plant heb ddysgu'r iaith sanctaidd yn mha un y siaradai eu tadau a Duw. Gorsedd dirioc, gorsedd anwyl, gorsedd afrad- loniaid ffol; Gorsedd lie dysgwyliai Cariad am y rhai sy'n d'od yn ol.' Ond yr oedd y dysgwyl fel pe'n myn'd yn fwy ofer o hyd Uwch yn disgyn ac yn aros ar ei cholofnau heirdd gan mor anfynych y deuai pechadur gonest i roi ei law arnynt, ac yr oedd dyfodol y genedl yn edrych yn fygythiol iawn. Ond yn y Diwygiad hwn, y mae Cymru wedi d'od yn ol at yr orsedd, ac wedi gwel'd ei phinacl gwyn eto, ac wedi ail-ymaflyd ynddi, a dechreu siarad a Duw. Llawenhawn yn ddirfawr am mai un o neilldnolion yr Adfywiad ysbrydol hwn yw, fod miloedd oedd o'r blaen yn fudion wedi dysgu parablu, a bod argoelion diffuant y caiff ein heglvvysi do o weddiwyr tanllyd a chryfion unwaith eto. Nis gwyddom am ddim mwy ei bwys i'w ddyweyd wrth Gymru ar ddechrou blwyddyn na hyn,Dal dy afael yn dYll yn ngorsedd gras mwy; paid a llacio gyda chymaint a bys, ond ymafl a'th holl egni, a chadw dy lygaid yn ddidor ar binaclau yr Orsedd. Melus yw clywed rhai fa mor hyawdl yn y ffair a'r chwareufaes, ac yn y gyfeddach, yn d'od yn eu termau bratiog 0 a'a symledd dihoced, i gyfarch Duw. Dy- wedir pob mathau o bethau ond nid yw o un pwys. Mae iaith sathredig y byd yn cael ei sancteiddio yn rhyfedd, fel na faidd neb feiru- iadu. Eithr gwerth mawr y duedd weddigar hon yw d'od a'r Eglwys yn ol i'w lie; cael hyd yn nod y aint ar eu gliniau oedd yn gamp. Pob cam ar i fyny a rydd ein gwlad, dyna'r ffordd. Y mae'r genedl wedi cael sicrwydd newydd hefyd fod yr Efengyl heb golli ei grym cyn- henid. Ond mai hi yw gallu Duw er iachawdwriaeth' o hyd. Yn haner cyntaf y ganrif ddiweddaf, yr oedd Cymru o hyd yn gallu ddyweyd, Yr Arglwydd a wnaeth i ni bethau mawrion, a'r Efengyl yn unig oedd gynt yn cyfleu y syniaa o nerth i'r Cymro gair da am ddylanwadau yr Ysbryd cedd y gair 'Pwerau.' Gwelwyd cenedl yn mron yn cael ei geni mewn un dydd yn nghyfnodau mawrion yr hen Ddiwygiadau. Pregethid yr Efengyl yn rymus iawn yn yr haner olaf o'r ganrif, ond nid oedd yn ym- ddangos i'r Cymro yn gymaint o allu a chynt pethau a fu oedd y I Pwerau.' Gwaeth na dim, yr oedd cyfnod o ymosod mawr ar y Ffydd wedi d'od; daethai anghrediniaeth y gwyddonwyr yn beth cydnabyddedig gan y wlad ac yr oedd y dybiaeth ddystaw yn myn'd ar gynydd, nad oedd crefydd ein tadau wedi'r oil mo'r peth i gwrdd ag angenion yr oes hon fod eu honiadau yn eithafol. Nid oedd lluaws o bobl ddarllengar em heglwysi yn rhydd oddiwrfeh amheuon, ac yr oedd ein