Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

2 erthygl ar y dudalen hon

0 FRYN I FRYN.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

0 FRYN I FRYN. RHODDEa i Gymra Don Gyn- Ty'nywern. ulleidfaol dda o dan yr enw hwn, a gofaler ei bod yn Uawn i'w hymylon o ledneisrwydd, a siriol ^b, a ieuenctid. B'le mae Dr Joseph rarry ? Ie, Ty'nywern daw ag adgof ac f^faeth, a deigryn gydag ef; ac yn yr oil, a hrwy yr oil, ceir heulweu a haf—yn Ty'jay- Yn ea dydd, fcaag yma y cyrchai dYOïon mawrion a thrymion, ac ar yr aelwyd on y clywid Hiraethog yn adrodd ei englvn- a Chaledfryn yn myn'd dros ei deithiau 1 Gymanfa ac Eisteddfod; a -Thanycnarian yn canu ei alawon hoff; a W. N.' yn orfyw Syda'i chwedleuon a'i hanesion; ac yma yr e'ai afchrawon ienainc ysgolion dyddiol am Synghor a gwOn a'r wecldw welw gyda'i thy- .ld plant am nerth yn ol y dydd a'r tramp- ed diartref am eu pryd bwyd, a gweddill yn L l°gell, a gorphwysfa dros noson arw—i y nywern. Pa sawl gweinidog gwan ga'dd j}fed o'i faich, a myfyriwr diamddiffyn ga'dd lflj*igon a thros ben i'w yrfa athrofaol; a ^ytnrawd anhapus a gaed yn rhydd o'i /■Pain a'i dd'rysni yn Ty'nywern 1 Hawyr a°h ai breuddwyd yw hyn oil ? Tua dwy flYnedd yn ol, safem ar Ian bedd chwaer oed. a da yn Mynwent Aberdar, a fchra y j,Aioddid ei harch yn y bedd, disgyuai cawod o ^Uwlaw dros y lie, a chanai bronfraith ar uchel yn yr ymyl. Yn ddiweddarach eiyQj safem wrth yr un bedd, yu angladd ^Wn 0ec^ dywysog 0 ddyn, a phan fr e* gorffyntau i'r pridd, cofiem am gan y °Ufraith 5 oad er eiu siom, yr oedd y gan- °Ufraith 5 ond er eiu siom, yr oedd y gan- fes wedi myn'd, ond gwelem fod yr ywen ]k par°s; ac i ni, yr oedd y g&n yn aros ryd. "Wrth fyn'd a dychwelyd o'r Groes- u11 y dydd o'r blaen, edrychemyn bruddaidd ^y^y0 y Taf, rhwng y Nantgarw a hlefforest gwelem fod Ty'nywern yn aros i'e, ond; na ddyweder ychwaneg mae cy^ywern i ni yn bersonoliaefch—meddylia, 0ll ^deimla, wyla, gwena; cana a bardd- iotj' Pregekha a i arlithia rhydd allan rodd- a arian ac yn aur; yn Uyfrau ac yn fan a't V 0 elusenau a thyna teith wyr yr heol y c en het iddo wrth basio. Os ydyw we'^ rayn'd, erys y goeien ir, ac y ao{) r g^11 yn nghly w a chof y genedl. Mwy- tr '^e'renw hwn i fod yn enw hanesyddol, erJs pwlpad ac awen a chrefydd Oymru. a o.w "wy rodres, ac ymwthiadau beilch, o' D, ""Ioldeb milwrol, a'r cyffelyb, yr aeth yn 1- ^anesyddol; ond drwy f'ywyd syml, §>aalle^au gostyngeiddrwydd, haelioni, a ^ofel^180^ genedl a Duw. Teitl un o'n r^ag°r°l diweddaraf ydyw Y Dyn >' ac ni baasem yn dianrhydeddu Mr bnas Wtth ei alw yn ddyn dystaw, ac ni datjQ 1 Grist yn anfoddlon i ni i son am sef yll, y geiriau a ddefayddir am dano Ef, Ni waedda, ac ni phair glywed Ei Ief ^yffn worsen ysig nis tyr, a Ilia yn dy8fn nis difiydd.' Nodweddion y dyn mawr vv yw ei fod yn hunan-ddysgybledig ac yn hunanfeddianol; ei fod yn cario gydag ef i bob man arwedd o arucheledd ac awdardod; ei fod yn ymyl pawb a chyda pawb, ond eto yn byw yn bell; ei fod yn hy*naws ac hyfwyn a charedig gyda thynerwch yr awel, a chyda medr mam. Dvwedodd un—( A country shafc has none of these is in a bad state. It is a forest that has no roots.' Mae'r dynion dys- taw hyn, y dynion nad oes udgann o'u blaen yn perthyn iddynt, y dynion sydd yn dewis bod o'r golwg eu hnnain, mae y rhai hyn yn wreiddiau i gymdeithas. Un o'r cyfryvv ydoedd Mr Thomas yn y Groes Wen a'r cylch, ac yn ei Euwad i gyd, gwreiddiai yn ddwfn gyda gafaelion sicr, a thyfai yn uchel, yn gangeuog iawu, ac-yn rhyfedd o ffrwyth- lawn. -Elai Mr Thomas i gynadleidau, ac eisteddai mewn pwyllgorau, a chymerai ei le mewn cyfarfodydd cyhoeddas ond o'i gym- haru a lluaws, The silent man' ydoedd ond er hyny, teimlasai pawb ei fod yn angen- rhaid, ac yn awdurdod, ac yn gaffaeliad an- mhrisiadwy, a'r fath gyfaredd sanctaidd a "dylanwad cyrhaeddbell, a gwerth ymarferol a geid yn y Dyn dystaw hwn, 'ie, yn y dyn dystaw hwn. Pe aethem i'r Beibl i geisio ein deffiuiad o Mr Thomas, aethem i benod cariad yn 1 Cor., a defnyddiasem y tri gair— 'Ffydd, Gobaith, a Ohariad,' am y ceid rhyw gymaint o Paul a Phedr ac loan yn y gwr hyglod o Ty'nywern; a theimlem fod loan mor gryf ynddo, fel y cedwid Paul a Plwdr o'r gülwg i Iriaws i) sylwedyddion arwynebol. Gwr yn gariad i gyd ydoedd Mr Thomas. Adroddir am addoldy Mahometanaidd yn Nghaercysteriyn, yr hwn sydd yn llawn o berarog], ac fe gyfrifir am hyny yn herwydd fod y ceryg a'r brics wedi eu dodi mewn cymysgwch o musk fil o flynyddoedd yn ol wrth ei adeiladn. Lie bynag. yr elai Mr Thomas elai perarogl hyfryd gydag ef, ac yr oe id hyny yn codi o'r ffaifch fod ei holl alia- oedd a'i weifchredoedd yn eneiuiedig gan gariad Ychydig o'i sefyllfa a'i gysyUtiadau cyhoeddus a aeth drwy y byd mor ddidramgwydd ag eft Yr oedd pawb o bob enwad a phlaid, ac o bob cred, a chrefft, a galwedigaeth yn ei garu, ac yn gyfeillgar ag ef, ac yn ddedwydd yn ei gyfeillach. Cymerai hyny le, nid am mai dyn meddal, yn bwhwman ac yn cymeryd ei gylcharwain, ydoedd. Gwyddai pawb a'i hadwaenai ei fod yn ddyn o argyhoeddiadau cryfion a diollwng; ei fod ya oleuedig a phenderfynol yn ei holl symudiadau ei fod yn selog, a brwdfrydig, a phendant yn ei Enwad, yn ei wleidyddiaeth, ac yn ei gref- ydd ac am hyny, yn ogystal ag er hyny, perchid ef; a mwy, yr ydoedd y bywyd aml- weddog hwn o'i eiddo wedi ei gyd-dymheru mor rhagorol a chariad. Yr oedd y ddwy dystiolaeth a gaed iddo ddydd ei angladd gan Syr Alfred Thomas, AS., a Dr W. T. Edwards, Oaerdydd, yn ddigamsyoiol ar hyn. Perthynai llydanrwydd mawr i'w gariad, a gwelid hyny ddydd ei angladd yn y cynrych- ioliad o bersonau o wahanol ddosbarthiadau a gaed yn nghyd. Yr oedd y weriniaeth a'r bendefigaeth yn bresenol, ac yr oedd y naiU yr un mor barod a'r llall i roi blodal1 ar ei fedd ac nid oeddem yn rhyfeddu at hyn, gan fod Mr Thomas mor ewyllysgar a phrofiadol gyda helpu y dyn tlawd ag ydoedd gvda chydweithreda a'r dyn cyfoethog. Tuag wythnos cyn ei gysfcudd angeuol, gwelid ef ar heol Caerdydd yn ILvythog o barseli, yn cynorthwyo mam i saith o blant ar ei ffordd 1 11 orsaf, yr hon oedd newydd gladdu ei phdod. Nid ydym yn awr ya cofio cyfarfol a'i weU am ei obaith (hopsfulmss). Pell ydoedd o gymeryd yr olwg waethaf ar beihau, ac yn enwedig felly ar achos Iesu Grist. Amheus geaym ddarfod i neb ei glywed yn cwyno, ac yn ofni, ac yn amheu. Iddo ef, nid oedd anhawsderau yn bod; ac os buasent yn bod, rhai i'w syroad o'r ffordd drwy waith achan fuasent, neu i'w troi yn fendithion ar y ffordd. Y nodwedd hou yn ei ysbryd a'i cadwai yn ieuanc hyd y diwedd. Er yn agos i'w 77 oed, eto yr ydoedd yn byw heddyw, ac yn credu yn heddyw, ac yn mwynhau heddyw. Ni chawsom yr an lleygwr yn rhagori arno ef i fyn'd yn ol i ddyddiau Caledfryri, Hir- aethog, a chyn hyny yn wir; ond er ei fod mor g/farwydd a'r hea bregethwJr ac a'r hen weinidogion fu yn y Groes Wen, eto nid oedd C, ei galon yn gynesach at yr un ohonynt nag ydoeld, pan fu farw, at ei weinidog presenol, ydoeld, pan fa farw, at ei weinidog presenol, Mr Tawelfryn Thomas. Gvyn eu byd y taognefeddwyr ac un o'r I tangnefeddwyr a'r peacemakers' ydoedd Mr Thomas, Ty'n- ywero. Mae hyn oil wedi eu dodi at eu gilydd genym yu ein cyfle cyntaf wedi gadael ei glad ledigaeth, a siomedig y lfln am nas galiasem ddyweyd yn well am ddyn mor dda. Mae'n rhy fuan eto i wueyd hyny am ei fywyd yn ei hanes, ac am linellau gwahan- iaethol ei gymeriad naturiol a chrefyddol, ac am ei ddefnyddioldeb cyhoeddus. Myn'd yn fwy-fwy wnaiff eiii cariad ato, a'n barn am dano; a chyda thynerwch y meddyliwn am Mrs Grawys Jones, a Dr Thomas, Caerphili, ei ddau blentyn.

Y GOLOFN WLEIDYDDOL.