Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
Y GOLOFN WLEIDYDDOL. -----
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Y GOLOFN WLEIDYDDOL. CAN GWLEIDYDDWR. CAFWYD seibiant dros y Cadoediad c1 y 111 h 0 r byr yn y Gwleidyddol. Senedd. Math o gad- oediad gwleidyddol yd- oecld. Ond prin y gellir dyweyd fod y prif areithwyr wedi cael llonydd i orphwys mynyd awr. A chyda llaw, tueddir fi i ofyn ai nid buddiol fyddai casglu a chyhoeddi yn llyfryn y prif areithiau a draddodwyd, ac a draddodir, er addysg i'r oes a ddel, ac er mwyn pawb ohonom ? Yr ydys wedi bod yn sefyll mewn syndod uwchben y fath doraeth o wybodaeth amrywiol a llenyddiaeth ardderchog. Prin y buasai neb yn barod i gydnabod y posibilrwydd o'r hyn sydd heddyw yn ffaith. Dichon na cheir cyhoeddwr digon anturiaethus i ymgymeryd a'r cyfrifoldeb. A dyna sydd yn hynod a dyddorol i'r Rhyddfrydwr aiddgar a theyrngarol ydyw y ffaith fod yn agos yr oil o'r cynyrch godidocaf yn eiddo i'r blaid y perthyna y Rhyddfrydwr ei hun iddi. Gelyn i'r Toriaid fyddai y neb a feddyliai am gyhoeddi areithiau Toriaidd ar y Gyllideb a Thy yr Arglwyddi, gyda'r eithriad o eiddo Mr Balfour. Nid oes neb arall wedi gwneyd enw mawr iddo ei hun. Anffawd i'r blaid Doriaidd oedd i iechyd ei harweinydd dori i lawr ychydig cyn ysgariad y Senedd, ond hysbysir ei fod wedi cael adferiad. Hyn yn achos o lawenydd i'r rhan fwyaf. Dirgelwch i lawer ydyw fod iechyd aelodau y Cyfriw- gynghor ac ereill wedi gallu dal o dan y fath faich eithriadol. Hyn yn arbenig wir am Mr Asquith, Mr Lloyd George, Mr Winston Churchill, Mr Ure, yr Arglwydd Ddadleuydd, a Syr Edward Grey. Cewri y wlad ydyw y dynion hyn. Maddeuir i ddynion a ymfalchiant ynddynt. Y mae sel ac eiddigedd yn y byd gwleidyddol yn gystal ag yn y byd crefyddol. NID oes raid ei henwi. Plaid Bwganod. Hysbys ydyw ei gwaith a'i hanes. Ni bu erioed mor epiliog ag ydyw eleni. Dyna Germani i ddechreu. Yn ol proffwydoliaeth y bwgan, ychydig o amser sydd yn ol i ni, drueiniaid diymadferth Pa beth a ddaw ohonom ? Onid yw lleferydd Tariff Reform yn ein clustiau, a braidd nad yw pawb ohonom wedi ein byddaru. Beth yw Tariff Reform? Pwy a wyr? Nid myfi a wyr. Nid Balfour, medd efe ei hun. Hyd yma ni ddaeth y dehonglydd i'r golwg. Y mae yr enw, oherwydd ei natur dwyllodrus, yn dramgwydd mawr, er pob ymgais i wneyd ei enw yn bersain. Bwgan ydyw efe. Bwgan arall ydyw Ym- reolaeth Wyddelig. Ceisir adfer hwn er mwyn dychrynu y bobl. Gorchwyl digon hawdd ydyw hyny. Cadach coch i darw ydyw Ymreolaeth Wyddelig i'r Toriaid a Rhyddfrydwyr ofnus. Yn araeth ar- weiniol y Prifweinidog, yn mhlith mater- ion pwysig ereill, crybwyllodd Home Rule. Neidiodd Balfour ato. Tybiodd fod y bwgan iawn yn ei law. Ond dygodd ym- chwiliad i'r achos y cyn-Brifweinidog i'w le, gan sylweddoli yn fwy yr hyn a olygai anerchiad Mr Asquith. Cafodd y Gwyddel fesur go dda o Ymreolaeth, fel nad yw yn gyfyng arno yn awr megys yn y blyn- yddoedd o 1880 hyd I890.Cafodd _hefyd fesur tir pur dda yn ddiweddar. Gall efe aros am dipyn cyn codi ei lef yn uchel. Teilwng ydyw i ereill gael yr hyn a geisir ac aaddewir iddynt yn Manifesto y Prif- weinidog. Dysgwylir cefnogaeth drwyadl yr aelodau Gwyddelig i gario y Gyllideb ac i ryddhau gorthrwm Ty yr Arglwyddi. Ofnir yr offeiriad Pabyddol yn ei ymyriad a chwestiwn mawr Addsyg. Gobeithir er hyny na lwydda yr un offeryn a lunier i'r amcan o ddwyn addysg y genedl o dan iau y Babaeth. Yr ydym yn ei chanol Poethder y yn awr. Cymer en- Frwydr. webiad nifer pur fawr o'r bwrdeisdrefi le tua chanol mis Ionawr, a diau yr effeithia can- lynaid y bleidlais yn y bwrdeisdrefi ar bleidleisiau yr etholaethau sirol. Mawr fydd y pryder a'r cywreinrwydd yn nglyn a, r etholaethau. Pel y mae yr adeg yn neshau, felly y mae y pryder yn cryfhau. Llundain ydyw y broblem. Dyma brif anhawsder y blaid, y cynydd a ddylai fod yn y Brifddinas yn nglyn a phob diwygiad. Prin y dysgwylir y fath fuddug- oliaeth y tro hwn a'r hon a gafwyd yn 1906. Ond ni raid digaloni mewn un modd. Dywedir y gellir fforddio colli tua 60 seddau, neu ychwaneg, ac eto dal y Brif- ddinas yn ei lie. Dylid cofio fod natur y diwygiad mawr a geisir yn gofyn i ni gael mwyafrif, os posibl, mwy nag o'r blaen. Y mae Toriaeth mor ffyrnig yn y rhyfel hwn, fel na cheir dim un o'r gwelliantau a ddylid eu cael heb i ni allu dangos grym ein byddin wleidvddol. Da gan bawb sydd yn caru yr achos ddeall fod y frwydr eisoes yn myned yn boethach bob dydd, acarwyddion cynyddolo unoliaeth a brwd- frydedd y blaid Ryddfrydig. Yn y South Wales Daily News yr wythnos ddiweddaf ymddangosodd llythyr Arglwydd Rendel at Gymru. Galwad ar y genedl i'r frwydr ydyw y llythyr. Dyma bendefig sydd yn meddu hawl arbenig i anfon Manifesto i'n Tywysogaeth. Efe, naw mlynedd ar hugain yn ol, waredodd Gymru o gaeth- iwed Toriaeth. Buddugoliaeth Maldwyn yn 1880 oedd prif fuddugoliaeth yr ethol- iad hwnw. Dyeithr-ddyn, heb nawdd na chysgod, dorodd hualau Toriaidd holl bendefigion Maldwyn, a daeth y carchar- orion yn rhydd. Dyma foneddwr sydd wedi cyfranu miloedd at Brifysgol Cymru. Gwrandawer ar ei lais.
POB OCHR I'R HEOL.
Rhestrau Manwl, Canlyniadau a Chanllawiau
Dyfynnu
Rhannu
POB OCHR I'R HEOL. (I) Deallwn fod y Parch J. T. Parry, Cil- cenin a Dihewyd, wedi derbyn galwad o eglwys Soar, Maesteg, ac yn ei hateb yn gadarnhaol. Dymunwn iddo Iwyddiant mawr; y mae yn weithiwr egniol a dyfal dros ben. Y Parch Marlais Davies, gwein- idog Horeb, Llandeilo, yntau wedi derbyn galwad o Soar, Blaenogwy, hefyd, ac yn ei hateb yn gadarnhaol. Yr un dymuniadau iddo yntau. (2) Mae blynyddoedd bellach wedi pasio er pan gladdwyd y Prifathraw Thomas Lewis o Goleg Bangor yn mhellafoedd Port Said. Cyfranodd nifer o frodyr, hen fyfyrwyr iddo ac ereill, tuag at gael maen teilwng ar ei fedd, canys gwr eithriadol oedd efe yn ddios. Yr oedd yn fawr ei allu, a'i wybodaeth, a'i wylder. Cerid ef, a mawr berchid ac edmygid ef gan ei ddysgyblion :oll, a rhwydd ganddynt oedd cyfranu ychydig at addurno llecyn ei hun olaf. Y mae Mrs Lewis, ei weddw hawddgar, wedi cael darlun o'r beddfaen i bob un o'r tanysgrifwyr. ac y mae wedi ei anfoti iddynt. Beddfaen hardd a tharaw- iadoi iawn yw, wedi ei amgylchu gan feddau estroniaid, a chroesau yn siarad ieithoedd estronol. Saesoneg sydd ar fedd y Prifathraw. Bu farw, fel y. gwyddis. ar fwrdd yr Orient, pan yn dditn ond 54 mlwydd oed. Y mae hefyd un darn o adnod mewn Cymraeg ar waelod y bedd- gerfiad—' Felly y rhydd Ere hun i'w anwylj'd.' (3) Mae Mr R. H. Jones, un o ddiacon- laid yr eglwys weithgar yn discard, wedi cyhoeddi ei ail lyfr o delynegion. Y Drws Agored yw ei deitl, ac y mae yn Ilyfr dymunol a gwir brydferth, wedi ei droi allan o Swyddfa'r Brython, Lerpwl. Swllt yw ei bris y mae mewn Ilian, a deu- ddeg darlun ynddo y papyr a'r argraff yn bobpeth a chwenychir. Am y caneuon eu hunain, dangosant fod yr awdwr yn ym- berffeithio fwy-fwy o hyd; a chredwn fod yma arwyddion cynydd ar ol y llyfr- Drwy Gil y Drws.' Mae'r moeswersi, nid mewn penillion ar ddiwedd y caneuon, ond yn rhedeg drwy'r cyfansoddiad bellach. Mae dillynder iaith, a cheinder ymadrodd, a meddwl newydd, tlws, yn amlwg yn y llyfr. # (4) Mae'r cyhoeddiad chwarterol am Ionawr allan—y Nationalist. Tipyn yn hir i aros yw tri mis ac y mae mis braidd yn faith, yn enwedig pan fo cyhoeddiad dy- ddorol yn cael ei ddysgwyl. Yr un nod- weddion ag arfer sydd yn y cylchgrawn hwn. Ar y tndalenau cyntaf, ffrewyllu tipyn a dodi'r byd yn ei le mae'r Golygydd. Yna daw ysgrifau go feithion yn cyuwys cryn amrywiaeth. Ceir darlun da o'r Priiathraw T. C. Edwards, D.D., o'r Bala, gYllt, ac ysgrif arno gan Syr Marchant Williams. Ac yna ysgrif ddesgrifiadol iawn gan Mr Edward Thomas, lienor o fri. ^r.an' yw un o'r gwroniaid a gonheir. Prill y gellir cyfiawnhau dodi cymaint o ofod y cylchgrawn i lith fel y Shoie Dwellers,' er fod tynerwch a medr yn y chwedl. Mae'r darnau am y tri chelf- yddydwr yn hyfryd, a'r benod am Gymry yn Rhyfel y Rhosynau,' hefyd, &c. » (5) Gallesid meddwl yn nlwedd mis Rhagfyr fod Canmlwyddiant Gladstone yn tynu sylw mwy yn mhob gwlad yn rwrop nag yn y wlad a'i magodd. Ychydig frwd- frydedd oedd yn Lloegr, ond daeth cenedl- oedd bychain y Cyfandir i addurno bedd a cherflun y gwladweinydd mawr. Ar ol i Ymreolaeth gael ei rhoi i'r Iwerddon— dyna pryd yr egyr y wlad hon ei llygaid i wel'd dyn mor fawr oedd William Ewart Gladstone gwr oedd yn mhell o flaen ei oes; gwr ymladdodd ar ei ben ei hun yn mron am fesur a deddf sydd ar y wyneb yn edrych mor rhesymol. Diau y ceir eto Ryddfrydwyr a warafunant i'r Gwyddel gael y tegwch hwn a roed i bobl Deheudir Affrica; ond y mae dydd Gladstone yn ymyl; ac yn mhen deng mlynedd eto, efallai bydd y byd yn rhyfeddu iddo ef ei hun fod mor ddwl a sefyll ar fifordd deddf mor gyfiawn. Ond dyna hanes pob diwygiad mawr. # ? (6) Nadolig go laith a marwaidd gaed dros yr holl wlad, mae'n ymddangos. Nid oedd yr hin yn ddigon oer i fod yn natur- iol a thymhorol. Ychydig o swn tlodi mawr ddaeth oddeutu'r wyl eleni, trwy drugaredd, a diau fod cysgod yr Etboliad ar y cwbl yn gwneyd i bobl deimlo'n awchus am i'r gwyliau basio, fel y gellid dechreu'r gad. Y mae rhagolygon y Weinyddiaeth yn dra dysglaer, a rhyw unfrydedd amheuthyn ledled y wlad. Ar