Llais Y Wlad

HYN A'R LLALL, YMA AC ACW. MEISTRI GLYGwRs,-R..YdNv i'n ddiolchgar i un o bwyllgor Steddfod Bangor am neud i ora i ngleuo fi yn ghylch Pwy yw Gweirydd," ac yn wynaby rhyn a ddywad am dano fo, hwrach na fydda fo ddim yn anfuddiol neud yn hysbys farn y parch- edigion Dafydd Llwyd Isaac a Silvan Evans am y run gwr, cwmpas un mlynadd ar bymtbag yn ol. Wrth daflu golwg y dwrnod o'r blaun dros y rail gyfrol o'r Brython i dreio caul allan bedigree mul yr archfardd, ac i ydrach odd pills Tre- madog miawn bod ac yn ciwrio pob math o anhwyladd yn Eifion yn gystal ac ar rai yn Alltud o Eifion, mi ddois ar draws y llythyr cylynol a sylw 'r golygydd wrth i gynffon o: GEIRIADUR Y DR. PUW. At Olygydd y Brytlion. MR. GOLYGYDD:- Yn rhifyn Mai diwedd- af o'r Brython, dygwyddais gyfeirio at. y man ymosodiadau llwfr, a dwl, a drwg, a wnelid o wythnos i wythnos, gan feibion anghof ar Eiriadur ac ar nodwedd len- yddol yr haeddbarch Ddoethawr Pnw. Tybiaswn i fod y fath ymddisodliad yn an wladgar ac yn iselfoes, Nid ydoedd yn iy. sylw unrhyw gyfeiriad personal pa bynag a gallwn chwanegu, na wydd wo ddim fod Mr R. J, Pryse yn un o'r llyfr- gwn a ddisodlai y Doethawr. haeddbarch o'i anrhydedd, ae efe yn ei fedd, hyd nes darfu iddo ef arddel y cap, a dangos ei fod yn sutio i'w benglog. Am y sylw gwladgar hwnw o'm heiddo, y mae R. J. P. gwedi gwneyd rhuthr arnaf yn y Gwladgarwr, ac yn y Faner hefyd, fel y deallaf. Mae i Mr Geelawer o groesaw i alluoefld a moesau R. J. P. Ysgrifened ef etto— nis gall neb esbonio R. J. P. yn well na-, R. J. P. Ffordd newydd o gvchwvn an- turiaeth eiriadurol ydyw trwy wnrmthur rbuthr anfoesgar ar offeiriaid n. gwvr Hen. Os ydyw J. Pryse gwedi med lwl dyptewi pob beirniadaetb ar ei tenladral, trwv rym pastwn a dannedd, boel idd ) n ;rfch i wybod yn amgen. Rhaid iddo hefyd beidio meddwl y dianga trwy yralochi ytiq nghysgod Ab Ithel. Nid Ab Ithe! yw J. Pryse. Boed i J. Pryse hefyd gredn nad oes genym ni ddim yn y byd, neu allan o'r byd, yn erbyn J. Pryse. fel J. Pryse ond yr ydys yn ei erbyn fel crach-awdwr lladronllyd, ac fel torfynyglwr y Doethawr Puw. Y mae y rhan gyntaf o argrafflad J' Pryse o Eiriadur y Dr Puw yn awr yn llaw darllenwyr y Brython ac ni chyn- nygiwyd erioed i'r Cymry, nac i un genedl arall chwaith, y fath dryblith basdarddawl, a mympwyog, annosbarthus, ar lun Geir- iadur. Beth a ddywed beirdd a gwyr lien Cymru am Eiriadur ag sydd i fod yn safon Geiriaduriaeth ar burdeb yr iaith Gvm- raeg, ag sydd yn rbodcii iddynf, Abra- hamiaid, Abrahamaidd, Abientwydd. Aca- demiaid, Academaidd, Aeademiaeth, Acephaliaid, Acolytbiaid, &c. &c., fel geiriau Cymreig anfasdarddawla diledryw? ac y mae y rhai hyn ar un tudalen yn unig. A dyma chwaneg o eiriau Cymraeg a, geir yi-i y gvbolfa dan svlw:-Abra- cadabra, Acwariaid, Adoniaid, Adonaidd, Adonig, Adonis, Aeoniaid, Aeriaid, Aetiaid, Affghaniaid, Affganiaid, Asareuiaid, A"ftt" Agonistiaid, Agonoclytiaid, Ab (mis Iuddewig), Abisidariaid; Adar (mis Iuddewig), Adario, (Italaeg), Adans snia, Adytum a llawer o'r cyffelyb sothach a gynnygir i ni yn He geiriau Cymraeg! ie, a dymunir i bobl ddeall mai Geiriadur Cymraeg y Dr Puw yw y cawdel oymrnysg i y ceir yr ysbwrial yma ynddo. Daw y geiriau Balaam, Balaamaidd, ludas, Iudasaidd, blagard, blagardio; hefyd supposo, understando, corrupto, robbio, rulio, &c. &c., i mewn, wrth gwrs, dan yr un ddeddf llais gwlad-a dyna iddo, er engraifft, awdurdod ym !mblaid "rulio yng ngwaith St. Talhaiarn Dai yn rulio Twm, A Twm yn rxdio Prydaia." Ymddengys fod J. Pryse, yn ei am- mhwylledd, yn cymmeryd vma Eiriadur Seisoneg, yr hon iaith sydd iaith fenthyc- iol, yn gynllun iddo i Eiriadur Cymraeg, yr hon sydd iaith anfenthyciol; ac y mae jtadogi y fath glytwaith basdarddaidd a chawdelaidd ar y Dr Paw, yn ddigon a pheri i'r marw neidio o'i fedd, a rhuthfo arno yn filain, a'i foddi mewn casgen oleh. & Darfu i'r Dr Puw gyflawni gorchest- gamp anghydradd gan neb yn fyw, neu heb fod yn fyw, mewn geiriaduriaeth. Pan nad oedd Geiriadur Dr Johnson yn cynnwys ond 70,000 o eiriau, yr ydoedd yr argraffiad cyntaf o'r Dr Puw yn cyn- nwys 100,000 o eiriau, a 12,000 o ddyfyn- iadau, gwedi eu lloffa o weddillion llaw- ysgrifol y cynfeirdd, y gogynfeirdd, ac awdurdodau hynafol ereill. Wrth ddarllen rhaglith gwylaidd John Pryse, gallai y darllenydd feddwl mai John Pryse sydd J,; wedi bod wrthi yn lloffa y 12,000 mil hyn allan o Aneurin i wared hyd Glan Geir- ionydd. Ymddengys Dr Puw ar yr amlen enwawl i atteb dybenion masnachol; ond ar yr ail amlen mae seren Dr Puw yn ymddiflanu yn ngoleu y lleuad, Pryse. Gormod hyn i chwi Mr Pryse ddigywilydd! Pe na buasai yma anonestrwydd, elsid heibio y bol mawr. Trwy fywyd hirfa th o lafur ac anhunedd adeiladodd y Dr Puw ar ei fedd wyddfa i fyned a'i enw i waered i'r oesoedd, a byddai yn Fandaliaeth (dyma air eto i Eiriadur J. Pryse) o'r radd waethaf, rutbro ar y bedd, gan ddrylli > yn yfflon y wyddftt genedlaethol hon, ac i godi tomen Robin Sion Prys ar yr adreil- ion earneddawl. I'r cyfryw domen byddai tyngedfan felldithiol hen englyn y Beddau yn beth gwladgar i'r eithaf: — Cigleu dolf'clrom dra tliywavi t, Am fedd Dysgyrnin Disgyfedchwl; Aches trwm angwres pecbawt." {Myv. Arch. Vol. 1. p. 78.) Crybwylla y chwedl am yr asyn yng nghroen llew ond delai yr asyn i'r golwg trwy y clustiau a'r fref. Mae y clustiau yn ymbresennoli yn mhob colofn o:r argraffiad hwn; a'r ferf anyna 1 a gw II- bwyll yn y gFaner, onid fref asyn ydyw? Nid ydwyf yma yn chwennych gilw asyn ar Mr Pryse-siarad yn ddammeg -1 yr. ydys. Nid ydwyf moi anfoesgar, zn er nad ydoes neb yn teilyngu llai ar ein dwylaw na'r dynsodechyn bloeddgar ac anhydrin hwn. Mae ei ynios idiad brwnt ac euog arnaf fi, ac ar y Parchedig D. S. Evans, yn beth ag a ddylai yru cywilydd arno i ddangos ei wyneb yn mysg llenorion Cymru. Nid oeddym ni gwedi gwnend dim iddo; ac yr ydym yn gwneud dim a allom ym mhlaid llenyddiaeth ein cenedl. Os cynnygiodd Mr Silvan Evans" ei wasanaefch i ddwyn allan argraffiad newydd o Eiriadur Dr Paw, atolwg i chwi, pa ddrwg oedd hyny ? Ac os darfu i Mr Gee ddewis gwasanaeth John Pryse o flaen gwasanaeth Mr Silvan Evans, yr ydwyf yn beiddo dywedyd yn bwyllog, ac yng nglilyw Cymru, y bydd pob tudalen o'r argraffiad presennol yn profi na wnaeth Mr Gee, yn ei holl fywyd anturiaethol, ddim yn fwy anwladgar ac ammhwyllog ac mai byn yw harn po;, Cyrnr > ag nad 03S droell yn ei ben, trwy Gymru ben- baSdr. Yr dym gwedi darllen Geiriadur Seisoneg a Chymraeg John Pryse, a gvho3ddwyd ganddo pan ddybenodd Mr Silvan Evans ei E'riadur mawr Seisoneg a Chymraeg ef; y mae hwn yn t'wy o aii- argraffiad o Eiriadur Cenedlaethol Mr Silvan Evans nag ydyw eiddo presennol John Pryse yn ailargrafifa 1 o eiddo y I). Puw. Y mae John Pryse hefyd yn y Ge-ria"r presennol y berit'fiycit,-Iieb gyd- nabod, wrth gwrs-bob g tlr, ■wrtl.i fyned ym miaen, o sierniieth beiicylfydd a chynnilb^vyll o eiddo Geiriadur Mr Silvan Evans e aiys gwyddys dda fo 1 ilflo ef goetbi rhes o eiriau f yn ei Eir- iadur. Y mae Mr J, Pryse yn eu hen thyca yn dclisereiiio ii ae inlaw i o dal- edigaetli, ac er mwyn ffuantu gonestrwydd, efe a wna ruthr ar Mr Silvan Evans, gan amcanu ei regu i ddystawrwydd. Ac mae'r cyhoeddwr duwiol yn argraffu y rhegfeydd hyn yn ei Frwer, meddir. Arn >dion y (j a'r yw, bod yn ddiymifrou., didrws j, a dif mpwy, yn wy'aid 1 a b ineddigeidd-gamp; mae y co 3g ddyngawdwr yntau, _yn hyf a thry- bestawg, yn anffaeledig a cisegrwth. Prif ganllawiau John Pryse yw Silvan Evans a'r Dr Puw; ni allege, druan gvr, sych ei biser, i,) Nit gywir banner cam oni byldaiit odd ti flaen;" ond mae eisieu taletifc i glyfcio—rhaid i gobler wrth dd\sg. Twy 1 a'r cyhoedd ydyw galw yr argraff- i^d dan sylw yn Eiriadur Dr 0. Puw. Pa ham na eaadwui Mr Jolin Pryse yr holl glad i ldo ei hun? Y mae prifog.m- iant Gdriadur Dr Puw yn cael ei adael allan, Nef ei awdurdodau llawysgrifol, a hyny er mwyn rhoi lie i eiiiau gwneyd, a basdard ieiriau Sion Prys. Cyfenw yr argraffial hwn a ddylai fod, Ysten Sioned," neu Biser Alia A Book of borrowed sense and original uonsencey Ymbwlled fy nghydgenedl, neu beidied ymbwyllo; dyna ni gwedi rhoddi yr alarwm. Geiriadur y Talcen Slip, Geir- iadur y Tryblith Mawr, ydyw y Geiriadur. Wrth gwis hyny, mae oes y gwyrthiau gwef^ dariod; ac uwch ben Geiriadur dylid, o b )b peth, gael dynion o ddysg clasurol-(Nid gweu par o lodrau yw gweu Geiriadui-)--ac ni aliasai neb yn amgen nag Ab Ithel neu Silvan Evans am hyn— caffai Mr Silvan Evans bob tanysgrifiwr i'w Eiriadur Seisoneg a Chymraeg i'r un 0 Cymraeg a Seisoneg hefyd. --Yei wyf, yr eiddoch, &c. D. LLWYD ISAAC. [Ni chynnreiiHom ni ddim o'r fath beth ac yr y l'vtn y i, i lie no Mr Tiioioas Gee, a p'lob Balaa-,ji,,y ganddi y> ei wasanaecfh, i brofi ir gwrthwyni-b.- FfH eithaf yr ydymyacofio, ary cyntaf o Iooawr, 1858, (tiipp i) bach aya i fwnad a -oaest Mr Gee i lurgjraio e ti U.fmJur ddyfod 1 r amtwg) awgrymisota mewa liyth r at Mr Oø y buasti yn beth dymuuol iawa "ad cyt'rwl o « Supplement" i Eiriadur y Dr Puw HC f, I >r" w fod eisieu y fath chwanegiad at y gwaith hwnw, ac nad oeddym yn siarad dau c-in dwylziw, c yb.vyi} 50m eiu bod, wrth grynoi gei iau at y Geiriadur' Seis .neg a Chymreig, wedi eynnull twysgoi o ken eiriau, yn gystal a rhai mwy dnyedtfar, nad oeddynt i'w cael yng Ngeir- iadury jDrPuw. Ysgr.fenasom yn gyfrinachol, fel afc ddyn diboced. Ym mhen ychydig clywsom oddi wrth Mr Gee, a dywedodd fod uu Mr Robert John Prys ganddo y pryd hwnw wrth y gorchwyl o chwanegu at Eiriadur Puw tuag at argraffitd newydd o bono end gofjx»a i Mr Gee ar yr ,10 pryd ar ba deierau y gailflsal ofe y cargliadtiti ofddym wedi eu gwdeuthuy, a chau nad ddygwyddosld i r.i, wrth atel) pethau erdn ? ii y llythyr hAiisv, son dim yng nghylch y chwaricjiiin i E riadur Puw, gyrodd Mr Gi-e otom dru- cbe[¡¡ .} I' I1n peth; a ch.ifodd attebiad yii ,I i' per -.v-yl hyn When I suggested t) you the desirableness of briniinj out a Supplement to Dr Pugh 's Dictionary, 1 rt it aware that you cmt"mpl"t. .( w edition of that w. k." Dyna'r cwhl n'r yrn lrafod ac os ba g,vi, ii o gw'iL o'i: mi ni y bn v g vrfho Had. Os y*' Oe. "ffi gael ei fJ if ymh;itil iy .inn geirwir, efe a we' y pd vdjide') «hv yn <1, gy fa p 1¡ brys, yr hae 'tdm dmail y dyweiiir fi fod wedi e < cviioeddi yn ei Faner, » iit« ^in gohebydd yo s.t") fod dyniotiaeh wedi. bod mor ha. r lug d.iigywily >d a llurg nio Geiriadur Dr PIIV. v'alw eu trvolith a'll cv rrnysgidd eu huuafn ar eie w. Ni w,eth i'u w') I tie vi. Y mae llur- gv'»;) ge ri *duiou wedi myoel v 11 y h anorehfygol yn ^Niubjcn ie, y mae liurgyrKi > truirialuron wedi myned yu fcrefft tie yn fasu el) hoi] YIP. Ymadawelei ein gohtrbydd, a chofie I nn o Jn y p xW,Tydd ca-rif ar bymtheg :—" Tri ji-itfkwd sliti,io i'r dwr, syrt',ii i'r td-i, a Jtj-rr.bi» i dJw;;1 w C4 Dia-" byoh ac o'r tri, y ^wa-t'nf yw yr "it Pe gwypem y hy<g..i Mr Gee di,, y .„ esaiw.tbach, ni a ddywedeoi w tlv. eit, .-Ir avi i.ach, a hv uv heb 1:1 o fyned i'r .I, lTe, t It () HntoD neb 1) trviir filwr." nagwirfychin cliw, tl,, i Ltn i, i h e fiil) i b,ag:.ta am dano. A Yr ydym M-c cltel CYDDYIZ teg K«u (j M r t. Lundain, i bar i Geiriadur Oymroejr I S, fi iddy«t hwy i'w gy o • Ac 08 ti gyliidi i sy :e v n irpchir gofalu y t. 0 lHVO, 03 bydd rao id, na cUil JC L, u h i lorgynio gn na dyhiryn o .eh '!l.J.ad o'r Uaw- ysg re.i & ni, ac m c ..t:f..ui ,Ta.-h-ftwdw* gj8e t'w dalfyru ohwaitli, a f)8 d e; f w ei hunan wrJo » leiaf cyn y byd do wt-di C;e! i cypLon.-Gol- VJ'J'-d y Brytkon.} 0. v.-Pa ley cafwwl gaf.e' yr. yr «»* -I'G^riadur n° 16 n;,u Nil "'I Diotionar ? Ai nid lladrad oigrwdydd yw o y«gr«f «r E Gytu- reig a ynv,ungoS0d,i yr, vr Bj, r;f w)thriosol } Yn nhudaleIS 20 ,V L,,tw d ^e(lip fel hjii A. Sim ,u .,{i ni yu Nu ,^eth Oyinru gael m ..th a Mia Crmr.a, ,*g uhx • chyhoeddi t ni naadur y (io'iii ei alw >nN t., .al Dictionary (.f the Welsh Language" V nlle y a "ya na feilrai dy!>vii t-riwi eu hwrthylad eu b»-0 ,i .v • "oci nid digoriilladra' ti ,-u h-nwun, a'u deta, A.ut U yd, ond th)id yagyrnvgu dauned-i r yr flu W j !1ad- ratawyd od iiaruvnt, a'u pjid Uu a'u e, 1 vn nt'iob dull a rno-i 1 ■ Chwi welwcli, Meistri Glygwrs, ma jiefeh buldiol iawn ydi rhoi tip in j dr.) weit iia drw n hen gyli-e Idiadau, ac ma dwad ac amp all i bwt fel Hyn i'r g: !lwg yn siwr o fod yn effeitbiol i buro rhyw gymaint ar yr awyrgylch lynyddol; a, Jnvraoh y fo t'jyfyti i ddwad no amal uti i'w level brio !ol. Ydyw i just a me hlwl fod y eyhoeddiada, o ugain i bedwar ugain liilynedd yn ol yn rhagori nr y rhai pry- senol, gan y bydd ti byneddwyr d sge tig braidd bob amser yn olyg vy, atT uid rhyw blagards ymhongar, diddy.s^ ac foes, yn pandrjichwaethiselay gv i^tl.ag yn ilenwi eu pypyra ac ysbwri'tLLgy .¡ysg. Dyma nodwadd y rhan fw.ya gj. ."th o fa bypyra liadimlaidd Cyrnru, R rhrfadd yw fod neb, YIl l'hoirl yr YIll i lirlll iloia ynady Ili) w. ROBIX SPONC.