Llais Y Wlad

HYN A'R LLALL, YMA AC ACW. MEISTRI GLYGWRS,—Wei, dyma 'r Steddfod a'r Sassiwn drosodd. Siawns nad ydi pobol Bangor wedi caul digon o visitors yr ha yma i cadw nhw yn dawal am y rhawg, ta nhw yn fwy grwgnachlyd nag ydy nhw. Ydw i'n clywad ma'r steddfod ath a hi, cin bellad a chaul mwya o bobol. Deudwyd wrtha i gin lawar na welson nhw rioed mo Fangor mor llawn a Difia, y dwrnod cydeirio. Rhaid i bawb addaf fod y steddfod miawn rhwysg mawr y blynyddodd yma. Gy- beithio y deil hi yn hir felly, ac y daw rhygorach cyfansoddiada i fiawn y naill flwyddyn ar ol y Hall, ac y ceir beirniaid ag y byddo i dedfryd nhw uwchlaw am- heuath—na fydd raid i neb betruso y mymryn lleia am i gallfi yn gystal a'i gy- nestrwydd. Ma'n digwydd weithia i ampall i ddyn wrth gynyg gwobr ar ryw- beth enwi ffrind iddo fo'n feirniad ar hwnw, a hwrach na bydd y cymwsder lleia yn y ffrind ma i feirniadu o gwbwl. Welsoch yn y steddfoda dyweutha ma ddynion wedi i gosod i ferniaau ar gyf- ieithiada o'r naill iaith i'r llall na wydda nhw fawr fwy am Sasnag na Joni Mogram am lynyddiaeth. Ma dau ddrwgyn dilyn hyn, sef stopio llawar i gystadlu acachosi anfyddlonrwydd mawr ar ol y feirniadath. Fe fydda yn gampus o beth fel y deudis i o'r blaun ta bosib hitio ar feirniad ar bob testyn yn uwch o'u hysgwydda i fyny na'u cyd-ddynion ar yr hyn a roddir iddynt i feirniadu. Rydw i'n styriad hyn y pwngc pwsica o ddigon i bob pwyllgor steddfod. Nid pynodi hwn a'r llall am i fod nhw 'n debig o'i gaul o'n o ddidraffarth ne am i fod o yn ffrind i ryw un ar y cymitti, ond mynu caul gafal ar y dynion gora—costiad a gostio, herwydd ma'r llafur a eir iddo gan lawar o'r rbai fydd yn cystadlu yn haeddu hyn. Tydw i ddim yn mynd i ffendio bai ar feirniaid Steddfod Bangor, yn un peth am nad odd gin i ddim pwt i fiawn o farddoniath na rhyddiath, ond hwrach y gyddefir i mi ddeud hyn, sefi'm tyb i fod no or-gymoliath ar amryw gyfan- soddiada, yn enwedigerhyn i ni gaul gwbod pwy odd yn- treio. Fasa rywun yn meddwl wrth. weld y feirniadath ar destyn y gadar na yrwyd y fath gyfansoddiada rioed i unrhyw gystadleuath, ond os ydi y rumour pwy odd yn- treio rwbath yn agos i'r marc, fel ma'n bur debig y bod hi, ni cbredith y wlad ddim fod na rwbath yn mhell uwchlaw cyffredin. Gwelais yr ynglynion buddugol i Gastell y Penrhyn yn y Blagiard Bach 'r ail bythefnos yn ol, a darllenis hyfyd yn ych papyr chi rwsnos dyweutha yr eiddo Cochwillan,- a dowch yn nea gaul i mi ddeud yn ddistaw yn ych clust chi, ydw i'n meddwl ma rhai Coch- willan ydi'r gora o ddigon. Fel na ydw i'n meddwl, a wyddoch chi rhaid i mi gaul deud fy meddwl, doed a ddelo. Barnad y cyhodd. Ddeuda i mo fy rhesyma am farnu felly rwan, ond os bydd isio fedra i neud tipin o feirniadath, cofiwch. Wel, mi adawn lonydd i'r steddfod ar hyna hiddiw. Ma gin i air bach ar y sassiwn. Yn un peth rydw i'n amha os na ryw fudd yn dwad o'r pregethu ar y mas. Ydw i'n 0 creduyngydwybodolfod na gimin yn mynd i ddangos i ddillad newydd y naill i'r llall, ac sy 'n myn'd i wrando 'r pregetha. Wrth gwrs' mi wrandawan dippyn bach wedi myn'd yno, ond mau arna i ofn ma'r amcan pena gin i hannar nhw yn myn'd odd caul dangos y suit nywydd, run fath a phobol gwna gwyrdd y steddfoda-wel., wch chi FI. Wyddoch chi beth, ffrindia, ma 'n anodd ofnadwy i'r genadwri gyr- hadd y galon drw 'r dillad nywydd ma, am fed nhw wedi eu leinio a balchdar a hunan. I ffwrdd a'r hen gasing na, a rhowch dippyn o'r stwff neis, ystwyth, a j elwir gystyngeiddrwydd yn i ie fo Debig gin i na fuo dim sassiwn yn Mangor ers talwm, os miawn co, a diu M.P. yn flaen- oriad a wir ma na gontrast garw yn liberality y ddau Davies. Ma un o nhw yn rhoi fel tywysog at bob peth sy 'n tueddu i ddyrchafu i gyd genedl. Yn wir, mau i roddion at Goleg Aberystwyth, pe na rodda fo run ddima at ddim arall bytb, yn ddigon i drosglwyddo i enw foi'r oesodd a ddel fel un o'r byneddwyr mwya haulfrydig a droediodd ddaear yrioed. Iechyd a llwyddiant iddo fo, medda fi, i barau i neud dioni. Tipyn yn chwith odd gwelad Mr R. Davies yn codi i drio taflu dwr oer ar gynygiad Mr H. Owen i g^l casgliad at Goleg Aberystwyth. Oni blra mod i 'n brysenol, prin baswn ni 'n coelio ond ma dda gin i allu deud fod rhyn a ddeudodd o yn anghymeradwy gin bawb odd no. Ddyliwn i fod Mr Davies flys actio dog in the manger efo 'r University ma,—ddim am roi i hun, ac ddim yn yd- *ach ryw foddlon iawn i neb arall gaul I'hoi chwaith. Be ddywad y rhai sy'n trio syfydlu sgoloriaetha yno, be ddywad y commercial men ynghyd a'i cydeirydd, i trysorydd a'i hysgrifenydd ? Ie, beth hyfyd, dewch allan a rhowch ych barn i'r byd. Meistri Glygwrs, ma Morgrugyn Mach- 0 o wedi gneud ail ymddangosiad. Ddylis 1 fod y boy na wedi cilio i'r cysgodion yn udistaw bach, wedi derbyn y cynghor cyredig rois i iddo fo dipyn o amsar 'n ol, I sef slidio yn ddistaw o'r golwg ond wir, j dyma 'r brawd yn cripio i fyny ytto, yn sgil Twm o'r Nant. Hwrach fod o 'n meddwl fod gyru chydig leinia o waith Twm efo i lythyr llipa i'r Blagiard Bach yn ddigon o stol dan i draed o i ddywad a fo i'r golwg ytto. Druan o'r gwr, man i haul o wedi mychludo ers amsar (os bu gyno fo haul), ac fydd o byth ond canwyll ddima rhygllaw. Ma arna i ofn hyfyd i fod o'n ddyrllenwr cibddall iawn, ne 'n ripio peth ofnadwy, ne fasa 'n gwelad darna fel hyn ysywath yr hen Dwm hy- fyd Ac yn swero bailiaid o ladron dideimlad I fradyehu mewn dichell bawb ddaw i'w bach ell." Ma'r hen Dwm wedi cofio am y boys ma, yn gystal ac am stiwardiaid ac offeir- iaid, a ma gyno fo linia fel hyn yn rhwla os ydw i 'n cofio 'n dda :— « Na'd elwyf hyth i bant y chwilod, Qu'd ydyw Hywel Dordyn wedi colli awdurdod. Amlach ffwl na gwr byneddig Hyn sy'n peri i'r byd ymlenwi mor ftleitllg." Nis gall y Morgrugyn bychan hwn sgyfenu pwt o lythyr heb neud i hunau i ydrach ynfychan iawn. Yn un part o'r llythyr dywad, Y mae yn beth pur ryfedd, ond er hyny digon gwit, nad oes gan y dos- barth gweithiol, yn y cyfanswm, ond pur ychydig o ymddiried mewn goruchwylwyr ac ofFeiriaid." Dipin yn mlaen dywad fel hyn-H Ni chlywais hyd yma fod person- iaid Bethesda yn cymeryd rhan na chyfran yn yr ymdrechfa sydd yn awr yn cael ei chario yn mlaen rhwng Arglwydd y Pen- rhyn a'i weithwyr." Dyma iawn, yn te ? Deud nad oes gin y gweithiwrs ddim ym- ddiriad miawnlffeiriadon, ac ar y run gwynt yn beio y ffeiriadon, druan, na basa nhw yn stwffio i hunin i fiawn, lie nad odd neb i hisio nhw. Paid, Morgrugyn bach, ma fo yn mhoeni fi dy wel'd di fel hyn. Studia Twm o'r Nant a chadw fo i ti dy hun. Cymar gyngor, a bydd yn dawal, frawd bach. Meistri glygwrs odd gin i air i ddeud: ar Steddfod Conwy a Phwllheli; ond gin mod i wedi mynd yn o faith yn barod, a thipin yn faith rwsnos dyweutha hefyd,! dw i meddwl ma rhoi gora iddi hi ar hyn na i rwan. g A" ROBIN SPONC. P.S.O.Y.—Gyrwch at yr idiot o Borth- madog sy'n galw i hunan "Hen Brydydd- y Gest, fod yn well. iddo fo roi i lythyra miawn cist a'i claddu nhw, os na fedar o siapio 'n well wrth dreio sgyfenu fel Robin nac y daru fo yn y Blagard Bach rwsnos dyweutha. Ellwn i feddwl ma merchant pills ne giw twrna ydi'r boy ne ryw gym- ysgadd o'r ddau, twrach.—R. S.

AT BWYLLGOR EISTEDDFOD FFESTINIOG. FON IEDDIGION,-Y mae yn rhaid i ni gredu fod yr eisteddfod uchod yn myned yn ei hoi mewn llawer modd, y naill flwyddyn ar ol y llall; a'r rheswm am hyny, gallem goelio, ydyw ei bod yn aros yn yr un man, tra ymae cyfarfodydd lIen- yddol, isel yn y dechreu wedi dod yn bwysicach yn y wlad na'r eisteddfod flynyddol. Cefais y fraint o fod yn yr eisteddfod dair gwaith, ac yn y ddiweddaf dywedai y Parch. R. Killin mai efe oedd ei thad, ac a welodd ei genedigaeth ond os bydd byw ychydig flwyddi, dichon y caiff weled ei marwolaeth, os na ddaw cyfnewidiad. Buaswn yn awgrymu i'r pwyllgor y modd y gallai ddod yn eisteddfod lewyrchus. Wel, bydded yn eisteddfod gadeiriol, etto yn ileol. Y llynedd yr oedd pum gini am yr awdl oreu; ond pe buasai tair punt o wobr a chadair, buasai yr ymgeiswyr yn llawer mwy. Edrycher ar gyfarfod llenyddol y Welsh Slate yn rhoddi saith gini am awdl, ac ugain punt i gor, nid ryw bum punt fel genych chwi. Wel hefyd cyhoedd-! er gorsedd, y mae genym ddigon o feirdd wrth fraint a defawd fel ag y gellir cyn- nal gorsedd, ac y mae Ffestiniog mewn lie manteisiol i gynnal gorsedd a chadair, ac y mae beirdd o fri ond myned ychydig yn mhellach. A pheth arall, rbodder, tlysau yn lie arian yn wobrwyon; bydd hyn yn sier. o gynnyrchu mwy o lafur, mwy o ymgeiswyr, a gwell cyfansoddiad- au. Rhodder testyn traethawd, awdl, neu gywydd, a chyfansoddi ton i rai tan bump ar hugain, dyweder yn gyfyngedig i In Ffestiniog, a bydd yr eisteddfod yn fwy llewyrchus yn mhob modd. EISTEDDFOPWR.

LLITH LLYGADOG. FONEDDIGION,-YR w .f,er's cryn amser bellach heb ymddangos mewn ffram lith- yddol ar ddalenau Llais y Wlad, a'r rheswm am hyny ydyw fy mod ers am- ryw wythnosau bellach yn mwynhau holidays yn awelon iachus bryniau Doly- ddelen. Yn ol fy arfer ymwelais ag ysgol- dy Dolyddelen, yr hon sydd dan ofal Mr E. Thomas, yn cael ei gynnorthwyo gan Mrs Thomas a Mr J. M. Hughes, Bettws- ycoed. Y mae yr ysgol mewn sefyllfa foddhaol iawn, yn anrhydedd i'r managers, ac yn glod uchel i'r athraw a'i gynnorth- wywyr. Cofier nad wyf fi, mewn un modd, yn gwenieithio i neb wrth ddywedyd byn, ond yr wyf yn selio hyn oddiar report J. Rhys, Ysw., M.A., arolygydd ysgolion dros ei Mawrhydi, yr hwn a ddaeth i law ers ychydig ddyddiau yn ol, a'r hwn sydr] fel y canlyn This school is progressing rapidly." Dyna ef, air yn air ac onid yw yn llefaru yn uchel am sefyllfa yr ysgo, ac am fedrusrwydd a gallu yr ysgolfeistr i gyflawni y swydd bwysig sydd wedi ei hymddiried i'w ofal? Hefyd, dymunwn alw sylw y rhieni at hyn, gan adgoffa iddynt eu dyledswydd tuag at y plant a'u mheistr, trwy eu hanfon yn gysson i'r ysgol. Byddent trwy hyny yn cynnal breichiau yr athraw, modd y gall ddyrch- afu yr ysgol i safon uwch eto y flwyddyn nesaf. Yr oedd y grants a ennillwyd yn 69p. 5s. Oc., neu yn fwy o 27p. na'r flwydd- yn flaenorol. Dyma ffaith eto yn profi llwyddiant yr ysgol; a phan y nodaf yn mhellach fod yr ysgol wedi pasio yn ol 89 y cant, a. bod y 1st class wedi pasio yn Uwyddianus yr arholiad yn algebra, ac hefyd fod y pupil teachers, sef y Meistri H. M. Williams a J. M. Hughes, wedi myned trwy eu harholiad yn Ilwyddianus, y mae yn ddiainheu genyf fod yr oil ffeith- iau hyn yn rhwym o ennill cefnogaeth rhieni y plant, a phawb sydd yn teimlo ddyddordeb mewn addysg. Yn bresennol symmudaf yn mlaen i grybwyll am yr anrheg o de a bara brith a roddwyd gan foneddigion yr ardal i'r plant ar y 3ydd cyfisol. Yr oedd y byrdd- a u wedi eu parottoi yn yr ysgol, gan foneddigesau yr ardal. Ffurfiwyd y plant yn ddwy adran ar lawnt yr ysgol, er eu hannerch, yr hyn a wnaethpwyd yn foddhaol iawn yn nghanol banllefau byddarol. Wedi clirio y byrddau, ffurfiwyd gorymdaith i Brynbedd, He y rhoddwyd y plant i gystadlu am wobrwyon gwerthfawr, mewn gwahanol gampau diniwed, dan gyfarwyddyd De Wolfe, Ysw., y Parch. H. E. Williams, ficar; D. Thomas, Capel Curig; ac R. G. Ogden, Bettwsycoed; a'r Dr. Maclaire, principal King's College, Llundain a'r Meistri R. R. Williams, Bwlch; E. Thomas, C.M.; W. Roberts, P.C.; J. M. Hughes, pupil teacher, a "Llygadog," eich gohebydd. Aeth y plant trwy eu chwareuon yn foddhaol iawn ac ennillwyd gwobrau yn amrywio o 4s. i 5s. ganddynt. Wedi ohoni hwyrhau, ffurfiwyd ail orymdaith i'r ysgoldy, lie y rhanwyd y certificates i'r ysgolorion Uwyddianus yn y gwahanol ddosparth- gan y Dr. Ma claire, yr hwn a an- nerchodd y plant a'r gwyddfodolion yn gampus, ar fedrusrwydd yr athraw, a sef- yllfa yr ysgol. Ac wedi y diolchiadau arferol terfynwyd y diwrnod mwyaf difyr a dreuliais erioed, yn nghanol mor o leis- iau cerddorol, a tharawiadaia per a swynol dant y delyn. LLYGADOG.

-=" IOAN MALDWYN A PLEIDIWR GWIRIONEDD. FONEDDIGION, Ymddangosodd gofyniad yn Llais y JVlad am yr wythnos ddiwedd- af yn dwyn yr enw Pleidiwr Gwirion- edd," a hyn yw swm ei ofyniad appelia at ddarllenwyr a gohebwyr yn gyffredinol, a oedd hawl gan olygydd rhyw bapyr newydd i wrthod cyhoeddi ysgrif amddi- ffynul, gan fod yr ymosodydd wedi dyweud rhyw gelwyddau dychrynllyd ar yr am- ddiffynydd. Diniwaid iawn, onide ? Ond hyn sydd genyf i'w draethu, bod gohebydd yr H. C., o'r Borthaethwy, yn haeru wrth drigolion yr ardal hon, mai loan Maldwyn yw y Pleidiwr Gwirionedd hwn, ac y mae yn gwneud difyrwch mawr ar draul hyny iddo ei hun a'i gwmpeini. Dy- munaf, foneddigion, i chwi wneud yn hys- bys yn eich papyr yr wythnos hon, nad oes dim a wnelwyf a'r llythyr gofyniadol crybwylledig. Gan na ysgrifenais yllythyr dan sylw, ac na feddyliais am ei gynnwys- iad, ac na arferais erioed yr enw Pleid- iwr Gwirionedd," ystyriaf yn orchwyL annheg iawn i neb ei dadogi arnaf. Yr ( wyf ar fy ngair llw yn tystio na wyddwn ddim am dano nes i mi ei weled yn argraff- J edig yn eich papyr ddydd Gwener diwedd- af. Ymae yn ddrwg iawn gennyf i neb ddyweud mai myfi ydyw awdwr y llythyr dan sylw, gan fod hyny yn tueddu i wneud cam a golygydd yr H. C., oherwydd cefais yr H. C. yn rbydd i wneud pob am- ddiffyniad a geisiais. Y mae yn iawn i bawb a phob peth gael chwareu teg. Pan"; wnelo unrhyw newyddiadur gam a mi, nid I E-Jufy**8? yD 8wne»<3> ond yn rhoddi y fleithiau I lawr yn deg i'r dar- llenydd. Gwnaeth gohebydd y Borth ymosodiad personol, digrifol, plentynaidd arnaf yn ddiweddar yn yr H. C., a chan na ddaeth amddiffyniad allan, barna ef yn ol ei farn fach, gul, fynyddig, mai wedi cad fy ngwrthod yr ydwyf; ond y gwir- ionedd ydyw nad oedd ei lythyr yn cyn- nwys ffaith, ymresymiad, mater, na ffraethine b, ac felly yr oedd yn is nag islaw sylw genyf. JOHN DAVIES (loan Maldwyn). "4 Cadnant, Menai Bridge. [Nid oedd a fyno ysgrifenydd y llythyr uchod o gwbl a llythyr "Pleidiwr Gwirionedd."—GOL.] j

PENBLETH PRIODASOL. Achoswyd cynnwrf annghyffredin yn Chesterfield ddydd Mawrth ar yrachlysur o briodas yn yr eglwys blwyfol. Yr oedd y priodfab, yr hwn sydd tua banner cant oed, wedi bod yn cydfyw a dynes yn St. Mary's Gate am 24 mlynedd, ac yr oedd ganddo .deulu lluosog o honi. Tua chwe* mis yn ol bu farw ei wraig gyfreithlon, oddiwrth yr hon yr oedd wedi ymwahanu ers 26 mlynedd; ac yn mhen ychydig wedi yr amgylchiad hwnw, cymmerodd ei letty gyda gwraig weddw tua 60 mlwydd oed. Ymddengys eu bod wedi penderfvnu ymuno mewn "glan briodas," a chyda'r amcan hwnw cyfeiriasant tua'r eglwys ddydd Mawrth. Modd bynag, dilynwyd hwy gan berthynasau yr ail gariad, ao eiddo y briodferch, pa rai oeddynt yn erbyn y briodas, a chanlynwyd hwythau gan dorf fawr o rai a gydymdeimlenfc. Cyn iddynt gyrhaedd yr eglwys cafodd y par priodasol eu baeddu yn annrhugarog gan y gyfran fenywaidd o'r dorf; ond er y cyfan, gyda chynnorthwy yr heddgeidwajd llwyddasant i gael i mewn i'r eglwys, ac erbyn hyn yr oedd tros fil o bobl wedi Jill- gasglu. Erbyn hyn yr oedd yr heddgeid- waid wedi ymgasglu yn eu holl nerth, ond er eu holl ymdrech', baeddwyd y priodfab yn ddidrugaredd, a rhwygwyd ei ddillad yn ac yr oedJ gd\vg pob peth ond dymunol ar y briodferch. O'r diwedd cyrhaeddasant i'w cartref, ond poenydiwyd dyddgan dyrfa°edd yu ^wawdio drwy y

DAMWAIN ALARUS AR Y RHEIL- FFORDD. Foreu dydd Sadwrn digwyddodd dam- wam arswydus ar y rheifffordd rhwng Preston a Wyre, drwy yr hon y cafodd amryw o bersonau eu niweidio, ac eiddo ei ddinystrio. Daeth cerbydres teithwyr i wrthdarawiad sydyn a nifer o. wageni gweigion, ac yr oeddyr ysgyttjad yn ddy- chrynllyd. Maluriwyd amryw o'r cerbyd- au a'r gwageni, yn nghyda'r peiriant, ac yr oedd y cyffro yn annesgrifiadwy. Dor- byniodd nifer mawr o'r teithwyr yn nghyda'r peirianwyr niweidiau mwy neu lai, ond estynwyd cynnorthwy meddyo-ol yn ddioed, a thrwy drugaredd ni chlwvf. wycl neb yn angeuol.

FFRWYDRIAD ANGEUOL. K»?dyJ:ld1^Wrth %niroerodd ffrwydriad berwedydd le yn Glasgow, drwy yr hyn y cyferfu pump o bersonau a niweidiau peryglus. Llosgwyd George Wilson tanwr, mor arswydus fel na ddisgwylir ,fr oedd P«mp o enethod ya elS ul iSie a,ij berwedydd pan ddie- wyddodd y ddamwain, a chafodd dwy o honynt eu niweidio yn dost. Derbyniodd dau ddyn arall hefyd niweidiau pwysig a llosgwyd ystabl lawn o wair hyd y flaw.