Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
SYLWADAU 0 FANGOR.
SYLWADAU 0 FANGOR. 1. Cynffon cath gynd leiriog sydd megys procer; ond diod y doeth ydyw glasdwr. 2. Gan nad pa incr amlwg y bendithion a ddeilliant i gymdeith^s oddiwrth ryddid y wasg, amlyced a hyny yw fod y rhyddid hwnw yn rhy aml yn oaol oymmeryd man- tais arno, yn cael ei drenio er amcanion isel ac annheilwng, a thrwy hyny y mae yr hyn a amcenid yn gyfrwng i agor meddwl ac ymeangu syniadau y lJiaws- sef y wasg,-yn cael ei drawsffurfio yn offeryn difriaeth a chenfigen bersonol. Pell oddiwrthyf fydded y syniad fod y rhyddid hwn yn gondemniadwy. Na, ystyriaf mai y dydd y dattodwyd rhwymau caethiwed ei gwasg, oedd y dydd y gadaw- odd Prydain diriogaeth gwyll y nos, y cefnodd ar anwariaeth a gormes, ac yr anadlodd gyntaf wir anadl einioes. Eithr nis gallwn lai na gofidio yn ddirfawr yu herwydd y fantais a gymmerir ary rhyddid hwnw gan rai, yn enwedig y dyddiau hyn, yn Nghymru, i geisio, megys, ag un ergyd, foddloni eu malais a'u cenfigen, ac hefyd ennill iddynt eu hunain seddau yn nheml anfarwoldeb. Ac nid y lleiaf o'r testynau gofid cyssylltiedig a hyn yw fod y dosbarth hwn o ysgrifenwyr yn derbyn cefnogaeth gan ddosbarth cyfattebol o ddarllenwyr. Rhagflaenaf ddamcaniaethau rhai efallai, pan y dywedaf nad teimlad o falchder clwyfedig sydd yn fy nhueddu i ysgrifenu hyn, ond gwir deimlad o eiddigedd dros ein llenyddiaeth newyddiadurol. Cofier nad wyf yn amcanu yn erbyn ysgrifau o nodwedd ddigrifol (yn wir arfaethaf-ac os da yn ngolwg y golygwyr, dygaf fy mwriad i weithrediad-anturio ychydig yn y cyfeiriad hwnw fy hun); ond y mae genyf wrthwynebiad greddfol i bobpeth o nodwedd ddifriol a bustlaidd. Ymddengys i ddadblygiad newydd o'r cymmeriad awgrymedig gynnyg ei hun i sylw y byd llenyddol ar faes yr Herald yr wythnosau diweddaf hyn, a pha le namyn Bangor yw mangre magwrfa y dadblygiad. Dysguba dawn athrylithgar ac awen befr yr Ulysses hwn bob rhagfur hunanfeddiant a gwedd- eidd-dra a allem fod yn feddianol arnynt, a llamwn mal hyrddod blwydd o weled y fath ymgorphoriad o deithi meddwl a thrig ei breswyl yn yr un ddinas a ni. 0, dduw. iau! Eich nawdd, modd yr ymgynnal- iwyf! 3. Dywedir fod yn mryd E-- C gyhoeddi llyfr yn fuan ar y berthynas rhwng Athroniaeth y drychfeddyliau "a Phwdin Gwaed. 4. A mi yn araf gyfeirio tua phongciau y Garth ar fin hwyr un Sabboth yn ddi- weddar, pan oedd brenin y gwawl yn cusanu min y gorwel yn y gorllewin, a chysgodion nos yn prysur ymlwybro o gelloedd y dwyrain, gan adael caddug du- dew yn eu llwybr, a holl natur megys pe yn ymgrymu mewn myg addoliant-dig- wyddodd i mi anffawd dra hynod. Yr oeddwn o dan yr amgylchiadau manteis- iol hyn, wedi ymgodi ar adenydd fy nghrebwyll a saethu yn wyllt i diriog- aethau estronol o'r byd hwn—allan i'r anfeidredd mawr; ond o ganol y perlewyg hwn, o uchder fy ehediadau, tynwyd fy svlw yn ol at gnawdolrwydd byd gan ddadwrdd aneglur a rhyfedd yn dyfod o gyfeiriad porth cyfagos (yr oeddwn yn nghae Mr Hughes, Porkshop). Prysurais tuag yno; ac erbyn agoshau ychydig, er fy mawr syndod, gwelwn ddynes, fer o gorpholaeth, yn ddewrwych yn ymladd a'r cilbost, tra yn byrlymu rhegfeydd a mell- dithion yn erbyn y gelyn. Yr oedd y cyf- newidiad i mi mor ddisymmwth a hollol fel y bfim am beth amser mewn cyflwr o ddyryswch meddyliol, ond nid yn hir. Mor ystwyth yw meddwl dyn i addasu ei hun at amgylchiadau a gwrthddrychau mor wahanol mewn amser mor fyr. Wedi i'm deall adymorseddu, anturiais tuag atti, er yn grynedig, gyda'r am can ei bar- gyhoeddi o gyfeiliorni ei ffyrdd. Pan y daetbum yn ddigon agos, cyfeichais hi fel hyn Sut rydach chi heno ?" Nid cynt y gwelodd fi nag y rhoddodd ysgrech anuaearol; yna crochlefodd, Rw titha yn un o honyn nhw," a rhuthrodd arnaf fel blaidd; ond meddyliais mai discretion oedd y better part of valour," a chym- merais y goes, a hithau ar fy ol. Yr oeddwn yn gyflymach na hi, a buaswn yn fuan allan o berygl oni buasai am fradwr- iaeth yn y gwersyll. Ymddengys i mi fod fv holl fottymau wedi ymgyngreino a'r gelyn yn fy erbyn, oblegid pan ar fedr cyhoeddi buddugoliaeth, wele yr holl fot- tymau hyny yn cyhoeddi strike, ac yn ys- gar oddiwrthvf. 0! ddyhirod, pe cawswn aiael arnoeh/gwmwn chwi yn dynach nag erioed. Wedi yr anffawd hon, rhoddais fy hun i fyny mewn anobaith, a meddyliais nad oedd dim ond gorchfygiad yn fy aros. Ond penderfynais wneud un ymdrech ychwanegol am ddiogelwch, a cheisiais redeg, ond cefais fod rhedeg o dan y fath amgylchiadau yn haws ei ddyeliymygu na'i weithredu. Erbyn hyn yr oedd y gelyn ar fy ngwarthaf, ac fel pe yn derbyn nertli adnewyddol wrth e u-ycu ar fy nhrueni. Ond trwy rhyw gyfryngiad rhagluniaethol o eiddo y duwiau, pan ar y weithred o estyn ei Haw i afael yuof, daeth troed yr ymlidiwr i gyffYl cld i:;d sydyn a thywarchen, yr hyn barodd i sefyllfaoedd daearyddol ei phen a'i thraed gyfnewid yn hollol, gan i'w thraed gael eu meddiannu ag awydd anorchfygol i gyfarch y ser, a'i phen a'r unrhyw duedd i argyhoeddi pridd y ddaear o'i galedwch. I lawr yr aeth, ac ar lawr yr ymfoddlon- odd. Wedi cyrhaeddyd pen y cae (canys i fyny yr oeddwn yn rhedeg), troais i gael trem ar faes y gwaed ac wrth edrych ar y clwyfedigion, nis gallwn lai na theimlo yn ddwys dros hil syrthiedig Adda. Fe- allai y tybia rhai nad effeithiodd y prof- iadau hyn ar fy nhueddiadau barddonol. Camgymmeriad, gyfaill-hyny yw, dippyn bach. Mae yn bossibl bod dan berthyn- asau mwy manteisiol er tyfiant awen na bod ar ffd o flaen dynes feddw. 5. Pa le y trig doethineb ? a pha le y mae trigfan deall ? Atteb. Yn nghoryn D-- M- 6. Cyfarfyddodd W-- 1\1-- ag an- ffawd drychinebus y dydd o'r blaen— golchwyd ei wyneb gan y gwlaw. Da genym ddeall ei fod yn gwella, a bod go- baith adferiad iddo drachefn. Tystiai ei fam fod y digwyddiad wedi effeithio y fath gyfnewidiad arno fel nas adnabu ef am beth amser. Moes-wers-golched pawb ei wyneb ei hun. 7. A myfi yn tremio ar ddwy gath ffyrnig-wyllt yn egniol gystadlu am lawryf buddugoliaeth, syrthiodd ysbrydoliaeth y duwiau cocosaidd arnaf, a chenais yn y cyhydeddau fel a ganlyn iddynt:— Ymgynddeirioga'r cathod anwar, gwyllt, Mal cedyrn arwyr mewn rhyfelgyrch ffr6oh Rhegfeydd taranllyd a ckableddau tost Mal chwyrn raiadrau ruthrant dros eu mant; Gan faint eu Hid gwreichionawg flamau gwyrdd O'u llygaid saethant megys tanllvd seirph Dwfn blauant eu hewinedd miniawg, llym, Yn nghnawd eu gilydd mewn digllonedd erch. Fe benderfyna'r naill lofrucldio'r llall, A thynu gwarth cachgiaeth ar ei phen Ond ha heddychwyd hwynt gan chwanen goch. U'i! Oian meddai'r iar, a'r mochyn tew, Y brain a'r llygod dd'wedant oil "Amen." 8. Tynu camel trwy grai nodwydd ddur sydd megys dysgu moesgarwch i bobl Kyffin Square; ond coryn het Gwyddel sydd megys dim byd. Y MARCH.
TLODI A DYSGEIDIAETH,
TLODI A DYSGEIDIAETH, Rhydd yr hanes canlynol, a gyfieith- iwyd o un o bapyrau Leipsic, ryw ddrych- feddwl o'r tlodi a'r trueni a fodola yn mhlith y dysgedig a'r athrylithgar, yn gystalhen ac ieuangc, yn yr Almaen Ryw ddeng mis yn ol darfu i noddwr cyfoethog y celfau a'r gwyddorion yn Ber- lin, gynnyg gwobrwyon o ddau cant o ddoleri bob un am y traethodau goreu ar hanesyddiaethycanoloesoedd,seryddiaeth, daearyddiaeth, barddoniaeth, ac arddan- soddiaeth a phum cant bob un o ddoleri am y ffugchwedl oreu, ac am y bryddest oreu. Ychydig amser yn ol dyfarnwyd y gwobrwyon yn gyhoeddus yn y Gewandhaus," (neuadd eang ac ardderchog yn Leipsic, gorenwog ar gyfrif y cyngherddau a roddir ynddi). Yr oedd y gystadleuaeth am y fath wobrau arobryn yn fawr iawn, a gwnaeth amryw o'r traeth- odwyr waith rhagorol. Plygwyd yr enwau priodol mewn amleni seliedig, ae ar y tu allan iddynt yr oedd ffugenwau yn ysgri- fenedig—y wobr am y traethawd ar ar- ddansoddiaeth a ddyfarnwyd i ddyn ieuangc o'r enw Max Markmann, yr hwn a ddewisodd yn destyn 1* Antinomien der reinen Vernunft Kant, ac anfonodd ei draethawd i mewn dan yr enw Hans Wildenstein." Wedi i'r Dr. Schmidt dori y sel ac agor yr amlen, galwodd allan enw Markmann, pan y daeth yn mlaen ddyn ieuangc gwelw mewn gwisg dlawd garpiog, gyda gwedd hollol druenus arno; eithr llongyfarchwyd ef gan y dorf yn y modd mwyaf brwdfrydig. Yr oedd ei wallt yn deneu ac eisoes ynddo geiniau brithion; a' darfu i'w holl ymddangosiad gyffroi cydymdeimlad y gwyddfodolion. Ar ol derbyn ei wobrwy, dychwelodd yn dawel i'w eisteddle. Cymmerai y traethawd seryddol i mewn ystyriaeth symmudiadau a newidiadau y Sternencibel (nebula neu ser nifwl) gyda golwg arbenig ar y groosenabel (y nefwlmawr) yn Orion. Yma hefyd cafwyd mai yr awdwr oedd Max Markmann. Derbynnvyd yr hysbysiaclhwn gyda rhyferthwy o gymmeradwyaeth tra y cerddai yn mlaen i dderbyn ei wobrwy gan edrych yn fwy pruddglwyfus a lludd- edig nag o'r blaen. Y traethawd nesaf a gyflwynid i adol- ygiad o ryw Weithiau hanesyddol. Drach- efn Markmann oedd derbynydd y wobr ac adnewyddwyd yr olygfa wrth ddyfarnu y gwobrwyon ereill- Nid oedd terfyn bellach ar gyffro y cydymgeiswyr a'r ysgolheigion, ac yn mben ychydigyn etto yr oeddynt oil yn y n barod i'w gludo yn ngerbyd gorfoledd, a'r corona-n ar ei ben Y gerdd-arobryn oedd eiddo ef hefyd. Yn nhynerwch a dillynder naturiol yr iaith adgofiai y dar- llenydd o Boquette, tra y gwnelai y medd- ylddrychau anrhydedd i Shakespeare neu Goethe. Y ramant neu y ffug-chwedl arobryn "y sgolfeIstr y Pentref," a gy- lioeddwyd gan Berthold Anerbach, yr hwn oedd yu un o'r pwyllgor, yn un o'r historiau wedi eu hysgrifenu yn y modd mwyaf destlus a chwaethus ag a ddarllenodd ef erioed. Ni fu ysgrifell neb arall ond Max Markmann wrth hon. Dyma'r wobr olaf a ddyfarnwyd ond o'r braidd y gallodd yr ymgeisydd ffortunus gyfodi er myned i'w derbyn pan y syrthiodd mewn llewyg ar y llawr. Dystawrwydd angeuaidd a deyrnasai drwy y neuadd, tra y cludid y dyn ieuangc druan i ystafell gyfagos, lie y darfu i'r meddyg lwyddo ei ddwyn i deimladrwydd; ond dyna'r cwbl allent wneyd yn mhen pedair awr wedi hyn yr oedd yn gorph marw Ei farwolaeth oedd canlyniad hir flynyddau o amddifad- rwydd ac angen ;—yn llythyrenol efe a newynodd i farwolaeth. Efe, yr hwn a fethodd ymgynal yn awr ei oruchafiaeth a fu byw dros amryw o flynyddoedd mewn ystafell druenus mewn heol anghysbell, ac a ohiriodd ysgariad corph ac enaid, ac a arweiniodd fywyd trychinebus drwy roddi gwersi yn yr ieithoedd diweddar, a braidd yn mhob cangen o addysg, dysg, a moes. Yr oedd ei ystafell yn cynnwys cynnelwau a moldau heb eu gorphen o beirianau gallofyddol hynod, cadair ddrylliedig, a phentwr o lawysgrifau, yn mysg pa rai yr oedd llythyrau oddiwrth rai o'r dynion mwyaf enwog yn Ewrop. Cafodd dros fisoedd ei gadw yn fyw bron yn gyfan- gwbl gan dan ei awen a'i athrylith ac er gwaethaf pob amddifadrwydd gweithiodd yn mlaen yn ddiflin nes ennill y gwobr- wyon, y rhai yn nghyd a gyrhaeddent uwchlaw dwy fil o ddoleri. Yna pan ddaeth y dydd, ymlusgodd i'r Gewand- haus," "Y Babell Fawr" i'w derbyn hwynt oil ac-i farw. A oes yn hanes gwirioneddol llafur ac athrylith, a'u gwobrwyon, y fath adgerdd (episode) arall mor brudd ?" Och ii! Y mae yspryd yn codi drwydd- wyf ar ol darllen yr hanes torcalonus uchod, yn fy nghwsg y nos, ac o flaen llygaid fy meddwl y dydd, wrth weled o'r newydd ysgerbwd drychiolaeth yr eiddil Edeyrn o Fon," yr hwn a ddaeth yn garpiog a newynog, wedi amharu yn ei gorph a'i feddwl, gydag awdl ar destyn y gadair yn ei logell dyllog, i gael bedd anamserol yn sir Benfro, oddeutu chwarter canrif yn ol. Yn mhob gwlad y megir glew. HYWEL.
LLITH DAFYDD EPPYNT.
LLITH DAFYDD EPPYNT. YSTRAD TFIFI.Rheibiaetit, Ofergoel- iaeth, dbc., gant a hanner o flynyddait yn ol. -Clywsom yn fynych am osod dyn unigol neu ddynes dan raib a melldith, ond nid yn ami y byddai y gwr drwg yn cymmeryd yn ei ben i wneud hyny ar fit'air neu farchnad yn y crynswth, sef fel y canlyn y cymmerodd hi le yn 1727 :— "Yn y lie cyntaf," ebe y dalentog Anna Beynon, rhaid i mi ddyweyd wrthych am yr helynt rhyfedd sydd gwedi cym- meryd lie yn ifeiriau y wlad hon eleni. Fe wnaeth y witches reibio flair Gwyl Barna, Castell Newydd, er mwyn iddynt hwy a'u cyfeillion gael cyfleusdra i lad- ratta. Tuag unarddeg o'r gloch, sef pan oedd pawb mewn llawn bywyd yn prynu a gwerthu, fe glywyd rhyw si, si, si, hwr, hwr, hwr, uwchben y fan, fel pe buasai swn heidiau o wenyn a miloedd o gacyn- od yn brwlian trwy eu gilydd, ac ar un- waith dyna y gwartheg, aneirod, ceffylau, yn dechreu neidio, prangcio, a rhedeg yn gynddeiriog wyllt ar draws eu gilydd, ac ar draws pawb a phobpeth, fel pe buasai yr 'hen fachgen' ei hunan dan dor pob un 0 honynt, nes taflu y standingau, y siopau, a'r clocs, esgidiau, hetiau, gwlan- eni, bara can,yn dwmbwr dambar, pendra- mwnwgl dros yr holl le, a dyna lie bu plant y gwr drwg am eu bywyd yn llad- ratta trwy yr holl dref, a dywedir fod gwerth arian mawr gwedi cael ei golli. Daliwyd pedwar o ladron, ac y mae yn dda genyf ddyweyd fod Cati Twm Tincer yn un o honynt. Yr ydoedd gwedi dwyn dau napcyn sidan, par 0 esgidiau, a deg Hath o wlanen. Gwelwyd hi'n cymmeryd y wlanen, ac y mae 'nawr yn jail Caer- fyrddin. Daliwyd yr hen Ddoli, y witch, yr un amser. Yr oedd wedi lladratta watsh, a modrwy aur, a chwech o Jwyau te. Yr oedd yn cymmeryd arni ddarllen ffortiwn, ond nid oedd yr hen wrach gelwyddog yn gwybod digon i fedru darllen ei ffortiwn ei hun. Y mae hithau wedi cael myned i'r ty mawr, yn Nghaerfyrddin, yr un fath a Chati. Yr oedd anner dair blwydd fawr gyda Griffith, yr Alltgoch, yn y ffair, a phan ddechreuodd gwaith y witches fyned yrnlaen, fe gydiodd Griffith yn ei chwt, a hithau yn myned fel pe buasai wedi meddwi. 'Cerdd di He mynot,' meddai Griffith, 'mi dclallaf fy ngafael ynot.' A dala wnaeth ef-yr anner yn carlamu, a Griffith yn dal wrthi. Aeth yr anner trwy afon Teifi, a Griffith gyda hi, nes oedd b pob edefyn ar ei groen yn wlyb; ond ni ollyngodd ei afael nes oedd ar y clos wrth y ty gartref, Bu rhai am ddiwrnodiau iieb gael eu da, os ydynt wedi eu cael etto i gyd. Bu'n amser rhyfedd hefyd ar ddydd ffair Awst, Caerfyrddin. Tuag un- ar-ddeg o'r gloch, dyna ddyn mawr, a gwallt iiir ofnadwy, a diliad catpiog, a'i lygaid iol dwy seren, yn gwreicbibnt yn ei ben, yn myned drwy yr heolydd gan waeddi, Mae tref Caerfyrddin i suddo o'r golwg am ddau o'r gloch heddyw odd hyny i holl bobl y ffair ddycrYDu, nt gwylltio, fel pe buasent wedi colli arnj J eu hunain. Yr oedd son ar hyd y fod Caerfyrddin i suddo rywbryd, a Myrddin wedi dyweyd, Y Gaer fawr, ti gei oer fore, Daear a'th lwngo, daw dwr i'th le. A'i fod wedi hysbysu fod Lianllwch suddo, a bod Caerfyrddin i suddo, 0 bod Abergwily i ddiangc Lianllwch fu, Caerfyrddin sy, Abergwily saif- A'i fod wedi dywedyd hefyd, Daw tarw i ben clochdy Caerfyrddin hoyw-wedd i A'r dwr a doriff davii, ond dyna newydd piudd. Credodd pawb fod dydd y dinystr dod, a bod y llabwst dieithr yn rhyw Jonah i'w rhybuddio o'u perygL Act > yn draed moch a phenau gwyddau trw holl dref ar unwaith. Yr oedd y dynion Y ffair Caerfyrddin wedi gwylltu cynddrwg ( a'r da cyrnig,yn ffair Castellnewydd. pobl y wlad tuag adref yn mhob cyfeidaA phobl y dref allan i'r wlad, gan wyfi^ yn fwyaf neillduol tuag Abergwily? am *0 hono i sefyll. Yr oedd llawer 0 fechgy o'r ardal hon wedi myned au ceffyl^111. pyllau glo yr amser hwnw, i geisio glo 1 Evan y got", gan olygu treulio ycby^'» oriau yn y ffair wrth ddyfod yn ol; J311, pan ddaethant yn agos i'r dref, gweleIl fod pob peth wedi myned yn garnlibwn8, dibyndobyn, ar draws eu gilydd y11^ Rhedai dynion i'w herbyn gan adweyd fod y dref yn suddo, fod hanner JIeo Dwr wedi suddo yn barod, a bod amry deiau yn Heol Prior wedi suddo, aJi. i yn dechreu myned o'r golwg yn Be? Awst. Gwelent liaws yn rhedeg gan gelSl cario eu trysorau gyda hwy. Gwelent all wraig yn cario ei gwr sal ar ei chefn> merch fach yn cario y gath ar ei hoi. un hen wraig foneddig yn cario ci bao blewog yn ei breichiau, ac yn cwyno y Seisneg ei bod wedi gadaei y llestri arl^ i gyd ar ol. Cafodd y bechgyn draff^r fawr i groesi y bont i'r dref, gan fod^ nifer yn gwthio yn eu herbyn. Yn ol do i'r dref, gwaeddodd rhyw dafarnwr inedd arnynt, Peidiwch gwylltu fechgyn, yw y dref i suddo am ddwy awr ett°* Dewch i gael llymaid 0 gwrw. Yr ycW fi yn rhanu y cyfan am ddim." Yfas^ yn galonog, ac yna brysisasant allan ° dref, ond }^r oedd amryw o honynt we", yfed gormod. Aeth rhai yn rhy feddw ofalu am eu ceffylau. Syrthiai y pynal^ glo oddiar gefnau rhai, a gadewid hwy11 yn y fan, Rhwygai. y fietanau ac elM Y glo i golli oddiar gefnau y lleill. Yn 011 Twm Penddol golli y glo i gyd, aeth a gefn un ceffyl gan geisio arwain y Ila"; ond wrth yru yn ei feddwdod fe gwyi^P' odd oddiar gefn un ceffyl, ac aeth draed y llall, a lladdwyd ef yn y fal1' Druan o Twm, fe aeth i fyd arall yn aD" mharod iawn! Tuag wythnos cyn hyny> ychydig cyn dydd yn y bore, fe glyWO^ rywun yn gwaeddi, Twm," yn ucbe| yn y drws. Dywedodd yntau "Beth- Ond ni chlywodd ddim yn ychwaneg- Y mae llawer yn credu mai angel marW- olaeth fu'n galw arno, a dywedant na buasai yn colli ei fywyd, pe buasai I'' b atteb y pryd hyny. Ond fe attebodd Tw^1 yn ei wylltineb heb ystyried y .p6^' Prydnawn y ffair yr oedd ei wraig myned adref 0 dy cymmydog, a'i dau blentyn gyda hi. Gwelent ryw adar bychain hardd yn chwareu oddeutu e traed, y rhai a ymddangosent yn gwbi ddof. 4 Daliwch hwynt mam,' meddai Y plant: daliodd hithau hwynt, gan ell dodi yn ei phoced. Erbyn cyrhaedd Y ty edrychodd am danynt, ond nid oedd yno un. Synodd lawer oblegid fod yI1 anmhossibl iddynt hedeg ymaith heb wybod iddi. Y mae pawb yn credu ta rhywbeth 0 flaen marwolaeth. TwJJ1 oedd yr adar hyny. Dywedir fod Y 11? dron wedi gwneud gwaith echrydus y Nghaerfyrddin ar ol i'r, bobl gilio maesl ddiwrnod y ffair." YSTRAD IRFON.-Afae Esgob Ty DdeW, C) gwedi cael digon 0 waith yn ddiweddar Yl1 ei swyddogaeth newydd. Yr wythnos cyll y diweddaf bu yn cyssegru dwy EglwYS newydd yn mhlwyf Llanelli. Mae poblog' aeth y plwyf hwnw gwedi cynnyddu yn anferth yn ystod yr hai-ier canrif diwecldlqfl ac oblegid llesgedd ac oedran yr fice blaen- orol, yr ydoedd gwaith yr Eglwys i radda^ pell gwedi sefyll yma, a'r lie gwedi ei fynu i sectariaeth. Yn ystod perigloriao^ y ficer presennol aeth yn dro ar fyd. Agor- wyd, fel y dywedwyd, ddwy Eglwys ys- blenydd yma yr wythnos diweddaf ac Y mae cynlluniad ar waith tuag at adeiladll un arall, sef mewn ardal bobloo-aidd a elwir Llwynhendy. Yr ydwyf yn cofi0 rfial blynyddoedd yn ol, pan ar daitli henat" iaetliol, i mi weled olio a hen gapel Eglwys, yn agos i'r lie liwn. Yr ydoedd yn y plwyf hwn gynt bedwar capel, se Llangenych, Capel Dewi, Capel If an* a Chapel Berwick, oil gwedi difianu ond Y cyntaf, ond a adnewyddir yn bresel101. Mae dwy Eglwys hefyd gwedi cael eu had- I agor yr wythnos diweddaf yn Mrycheiniog> sef y gyntaf, Gallt-bren-gi, hyny Gallt-bryn-gu a steep of Mount PleasaW' Mae yr Eglwys hon gwedi cael ei had' newyddu yn drwyadl. Pregethodd yr esgob