Llais Y Wlad

LLETTY'R AWEN, Xlt TYWYDD PRESENNOL. Ange: ol lanerch englynion—yw'rn bwth— I oes dim byd yr awrhou H} ;» fro cSlawd, fy ardal Ion, Oud eira, a thraed oyriou. Lietty'r Aiven. DEln l-ÜVHESf.

DAitLUN MEN Y vV* Ü ddariun tlwa auwylaf di, „ Er ffiwvn dv gaku i&u j Bydd yn dy Itok fa detnl MOicb, All wMeud y byd yn cMu; ltla talent yu dy iygaid byw, Mewn rhyw ddisiawrwydd mud, Yn taflu gwawi angylaidd ar Dy ruddiau teg o hyd. Er tlysad yw y rhosyn gwyu .0 Sy'ii addur u peua'r coed, 3 Ee cZf{ picellau llyroiou brwnt 1.) f{ Yn fil o gylch ei diced '• Aufonaist dithatt, enefcU fwyu, Dan wenu bicell fain, I lynu mewn rhyw galon bur, ,:J Fel mil o bigau drain. Mae'r haul yn gwneud y m6r yn aur Wrtb wenu uwch y don, Aift cvvunnw! du gofidiau byd Yn aur dan wenau hon .1 H Na chwythed awel blinfyd oes I (id'rysu tro(,Ilau 'i gwallt, Na'i bochau glan yn orsedd loea I unrhyw ddeigryn hallt, MMLIP. MON.

YR HEN GELYNEN WERDD. (Y gerddoriaeth gau Isalaw.) Y r hen gelynen werdd, diflanodd blodau'r haf, iJiatawodd adar cardd, a'r wybren sydd yn glaf 1fae glesoi r byd yn wy w, a dail y coed yn grin, A phrudd alarnad yw y gwynt yn ngenau'r bin. xixb anwyl hen gelynen, Yr un wyt ti o hyd, A gwerddlas yw dy ddeilen Mewn cyfnewidiol fyd, Fy hen gelynen werdd. Yr hen gelynen werdd, mae aoian oil yn brudd Yn eilio galar-gerdd, a'r dagrau ar ei grudd )he'r byd mewn amdo gwyn, marwoideb ar ei sedd, A'r lleddt awelon syn och'ueidiant uwch y bedd. Fy anwyl ben gelynen, &c. Fy hen gelynen werdd, mae anian yn ei phryd, A'i chyfnewidiol gerdd, yn debyg iawn i'r byd :— Ithyw gyfeillgarol lu yn nyddiau hawJdfyd gaf Yn ngauaf adfyd du, diflanant fel yr haf. Fy anwyl hen gelynen, T Yr un wyt ti o hyd, • trfiifc. A gwerddlas yw dy ddeilea.4 j Mewn cyfnewidiol fyd, .ituiixuu Fy hen gelynen werdd. T. TCDNO JONES.

Y DYN DICHELLGAR. Adroddiad o dy wreiddyn—a guddiwyd Yn agweddau'r pleatyn Oud cred, a cbpfia wedyn,— Allan daw dicheliion dyn. OWAIN ARFON. e

YR ADSEINIAU. Etto'r ser yn deg ddisgleiriant, Etto'r gornant dreigla'n rhydd Oad y nefol lais sydd ddistaw, Glywais gynt ers llawer dydd— Ust pa adsain drwy y gelltydd ? Llawer dydd Etto'r wig sydd ddu a distaw, Ceidw'r ffynnon loew ei thwrdd Oud fy mebyd a'i holl harddweh, I ba Ie yr aeth i ffwrdd ? Ust yr adsain dreigl i'm ewrdcl Aetli i ffwrdd Etto'r nos-aderyn gwyna, (Heno mor gwynfanus yw !) Ddu gysgodiou f'oriau dedwydd, 1 Galw wnaf, ond ofer yw- Uat!—yr adsain etto clvw,_ "Oferyw!" "M .=- Paid, 0 adsain paid a'm gwafcwar, j Hoff im' ftiost ddyddiau gynt Oil-d yn it-,vr, 'rwyf yn iliiieclig, ——.— Af i'r beddrod ar fy hynt rt. Ust Yr adsain yn y gwynt- '-Ar fy hyiat!" C-ADWALAD IIIYFYIII

PBAWF COUNT ARNIAI. Dydd Sadwrn diweddaf dygodd y llys yn Berlin eu dyfarniad yn mlaen yn achos y Count Arnim, yr hwn a gyliuddid o gyf-, lawni amryw weithredoedd bradwrus yn nglyn (L pliapurau swyddogol yn perthyn i'r Llywodraeth Germanaidd. Yn absen- noldeb y Count, dywedodd y barnwyr eu bod hwy yn ei ystyried fel un mewn dalfa —yn garcharor, a bod yn rhaid ei gael i'r llys i wrandaw ar ei ddedfryd. Anfonwyd f m dano, ac wedi iddo wueud ei ymddang- osiad cyhoeddwyd dedfryd y llys arno. Gyda golwg ar ei yggi'ifau o'r ail a'r tryd- ydd ftosbarth, bernid nad oedd yr erlyniad wedi profiy cyliuddiad. Nid oedd yn aros; end yr ysgrifau o'r trydydd dosbarfcb, y rhai y cyliuddid ef o'u celu. Ystyriai v llys nas gellid profi y cyhuddiad hwn, ond' pa fodd bynag, bernid fod y cyhuddedig; yn fwnadol wedi gwiieutliur i ffwrdd ag ysgrifau oedclynt yn y lIe a neillduasid i'w cadw yn swyddogol, a bod byn yn drosedd yn erbyn y 183ain adran o'r Ðdeddf Gospawl. Y styrid safle uchel y eareliaror, a phwysigrwydd yr ysgrifau, yn elfenaa a waetliyg- ent yr acbos. Yr oedd amgylchiadau ereill i'w cymmeryd i ysfcyriaeth, y a'i lliniarent, sef adferiad y bryslythyrau pennodol, a'r liwylusdod aplia un y gallai 'V 1 d nii'er o oruchwylwyr diplomyddol fyxjed ) i mewn i .yygrif-gelloedd y llysgenadaeth yn Paris ond nad oedd yr ystyriaethau hyn yn ddigonol i attal cospedigaeth. Yn ganlynol, dedfrydai y llys y Count Arnim, llysgenadwr Germanaidd Ymherodrol ar y rhestr ymueiildupdig, i dri mis o garch- ariad, un mis i gael ei ysfeyried fel wedi ei Wast1,naethu pan mewn dalfa, ac i dalu y costau. Imddengys uad ydyw y dded- fryd wedi rlioddi boddlonrwydd i'r naill biaid ijii, r liiil], ac iiysbysir fod appeliad wsdi ei wuoitd. yn ei lierbyn, ac felly y liiae teVgoli^-ydd yr jmmiair &r achos J ft to mtVi'ii llys ara-11.. 1 & < • rh, J

) YNYS MON. I IX. :Siriol mil rbosus Saron, Ynys haidd, mwynaidd yw Mon j Arglwyddes lao, neu fanoc, Yn mysg y gwledydd yw Mon Mel o t'wynber ddyferion, Perlyn mawr, purlan yw Mon ( Dyfroedd a moroedd mawrioa Yw caerau a trmriau Won Tiroedd, gwinllanoedd ilawnionj A byf;yd wlad mad yw Mon; it Defaid a gwarthe^- dofion, Teg ar dir, megir yu Mon.— Ddu o Foil. 0 p Y mae yn ioreugwaith braf, digwmmwl. Gwena Anian. Haf ydyw. Haul Awst a loew estyii Ei w-awt glwys ar dddl a glyn Araaethon boddlon y bau A rodiant trwy yr ydau." Awn ar foreuol hynt byd Llangaffo. Hynt ywag y deillia in' fudd a phleser oddi- wrthi. Nerth i'r corph, adloniant i'r ys- bryd-tro trwy'r wlad. Torwn in' dir newydd," ac awn hyd ffordd na thram- wyasom mo honi o'r blaen, ac efallai byth drachefn. Awn ar draws y man lie bu Trefwry, ond dau faen" yw'r cyfan a welwn o honi. Teithiwn trwy feusydd toreithiog—yn wynion i'r cynhauaf. Fel yr esgynwn o lanau'r Braint, neshawn i diriogaeth deg Bocloivyr. Yma cawn oludog Iwys olygfa. O'n blaen, malllerlfa, Y wlad a leda ei hael deleidion." Ie, Acw'n dyrnmoraidd y cnydiau mawrion, Em lliwiau frithant trwy'r hoil fro weithion Yn grwn ymlenwa y grawn melynion, Yn toi yr amaeth a'r tywys trymion,| Dan y tawel awelou--yrnf;iglant, A suog gaDant y teaog ninon. Cyhwfan yn deg hafaidd, Yno ceir y barfog haidd Y ceircb brith a'r gwenitn gwyn Yno'n gwyro eu tal goryn A siffrwd yn dlws effro, Hardda y fras iraidd fro. Digonedd trwy'r byd gwenol-i foethus Faethu yr hil ddynol Wisg goed y wig ysgydwol, •: A 11awn dir pob llain a d61, Duw a leda ei oludog-law hael, 15 b el aeth drugarog Arlwytha'r ddaear wlithog-A ffrwythtu, Diwalla eisieu bodau lluosog."—Elis Wyn o Wyrfai. Weithian teithiwn trwy gyfoethog eang feusydd fferm BODOWYR, lie yr oedd palas enwog, adeilad perthynol i'r unfed ganrif ar bymtheg. Nid oes ne- mawr o olion yr hen Fodowyr yn awr, a saif y palas presennol ar safle newydd hollol. Bu amryw hen deuluoedd enwog yn cartrefu yn yr hen balas. Hanai Wynniaid Bodowyr o Hwfa ap Cynddelw, Arglwydd Llifon, circiter, 1157, a'r Prys- ÙÚd-Priceiaid o'r un lie, o Llywarch ap Bran, Arglwydd Menai. Bu Uowland Meredydd o Bodowyr, Ysw., yn cynnrych- ioli Mon yn y Senedd yn Westminster, yn y senedd-dymmor 4 a 5 Mari a 1 Eliza- beth. Yr oedd Dafydd ap Rhys o Fodo- wyr, clerigwr, yn fleer Llanidan tua dechreu yr unfed ganrif ar bymtheg. Bu Jasper Price, o Fodowyr, yn ficer Llanid- an-1579-1626. Cawn Edward Price, Ysw., Bodowyr, yn uchel-sirydd Mon, yn 1661. Bu yn uchel-sirydd sir Gaernar- fon unwaith. Aeth etifeddiaeth Bodowyr, trwy briodas yr aeres, Mary Price, ag Edward Fitsgerald, Ysw., yn feddiant i'r teulu Gwyddelig hwnw o Henry Price Fitz gerald, Ysw., Bodowyr, mab ac eti- fedd Edward Fitzgerald, o'i wraig Mary, a gladdwyd yn ben eglwys Llanidan, yn y flwyddyn 1709.. Mab i William Thomas, tir-ddeiliad Bodowyr, oedd y Parch. Hugh Thomas, A.C., person Llan- faehreth a Llanelltyd, yn Meirionydd, yr hwn a fa farw Medi 3ydd, 1833, yn 28 mlwydd oed, ac a gladdwyd yn Llangaffo. So races spring and flourish, fade and die, Leaving but graves to tell their history." Disgynwn i'r dyffryn bychan ar finion ffrwd Dinam, Eisteddwn enyd An fin yr araf risialaidd afon i orphwys ychydig ar ol lludded y daith, yr hon sydd bron ar ben. Esgynwn i fyny i'r Llan." Ar ein de, dyma goed DÙwn, a'r palasdy hwnw yn ymguddio o'n gwydd yn eu canol—sedd hen deulu parchus, o'r cyfenw Prichard. Draw ar ein haswy, gwelwn balas henafol BRONDEG, a'i gyrn-simddeuau hirion yn coffa in' yr amser yr oedd Bess yn teyrnasu." Yr oedd y palasdy henafol hwn unwaith yn fan o fri. Yr oedd Lewis Owen ab Meurig, Ysw., Brondeg, yn gyniirychiol- ydd Mon yn y Senedd yn 1553 a 1572-80, ac uchel-sirydd yn 1559. William Owen, Ysw., Brondeg, oedd uchel-r;irydd Mon yn y flwyddyn 1633. Cyrhaeddasom t JjLAN gaff 0, pentref gwledig yn cynnwys Eglwys hardd r, I ac ysgoldy destlus. Awn i'r ysgoldy pen- trefol am hanner awr; yma yn mysg egin- au man y gweina ein cymmwynaswr car- edig Mr Dayies, yr hwn a ddanghosodd in' y "Llan" a'i chvwreinion henafol. Cynnolir yr ysgol fechan hon ar draul teuluoedd parchus Dinam a'r Menaifron yn benaf, a chyfrenir ynddi addvsg rad a buddiol i blant y fro, Y fath fendith an- mhrisiadwy i blwyf ywcyfleusterauaddygg., Y gwynebau bywiog hyn sydd ar dde ac aswy yn yr ardal hon a fyddant ryw ddydd yn llenwi lIe y tadau ac yn poblogi y plwyf. Hwynthwy yn fuan a fydd yn y tyddyn, yr efail, y gweithdy, a'r masnach- dy. "Un oes yn myned a'r liall yn dyfod." "Hyfforddia blentyn yn mhen ei ffordd, a phan beneiddia, nid ymedy a hi."—Goreu dysg, Gair Duw. Plwyf amaethyddol yw plwyf Llangaffo, a'i arwynebedd yn 1590 o erwau. Ychwanegwyd 230 o erwau at faintioli y plwyf yn 1790, ar argeuad Cors-y-ddeugae a Malltraeth. Dargan- fyddwyd rhai bathodau Bhufeinig o fewn y plwyf hwn, ac yri eu plith ddarnau aur perthynol i'r ymerawdwr Cystenyn mewn eithaf cadwraeth. Ar ganol yr hen fyn- went mae dernyn o groes gareg o henaf- iaeth mawr. Cawn amryw breswylfeydd o gryn oedran yn y plwyf megis "Y Plas," Crochan Caffo," Dinam, a Trefirwydd. TREFIRWYDD, Tref-ir-wycld, the township of young trees, canys yma, fel yr awgryma Rowlands, yr oedd y nursery o ba le y cyrchai y Derw-' yddon blanhigion eu llwyni cyssegredig. Gall yr enw hefyd ddeilliaw oddiwrth Mer- wydd Hen, cynddeiliad y lie; ac felly Tref-Ferwydd—Tre'ferwydd yn ol y dull presennol o sillebu. Wrth ddychwelyd yn ol cawsom drem o draw ar "YR OGOF fel y gelwir y Gromlech ar dir Bodowyr. Cyhwfanai y ceirch melynwawr o'i ham- gylch ogylch ac nid oedd mynedfa atti. Yr oedd rhywbeth yn dra tharawiadol vn yr olygla. Dylanwadai dwfn-dawelwch y fan yn ddwys ar ein teimladau. Nis gallwn a geinau ddesgnfio y teimlad dieithriol a'n meddiannai wrth syllu ar yr hen feini llwydion hyn. Rhedai ein meddyliau yn 101 ryw ddeunaw can-mlynedd, pan, efallai, y safai yr aberth wrth droed yr allor, a'r aberthwr yntau dan dderi teg henafol' na welir mohonynt mwy yn y fan a'r lie, yn cynneu yr oddaith eiriasboeth, ac yn try- wanu y gyllell waoolyd yn nghalon'y carcharor anffodus, gan olcbi ei ddwylaw yn ngwaed ei elynion. Ow! y waedd a'r weddi'! merwina'r glust-ymaith, ymaith Ond trodd y rhod—gwena y ddaear fu yn gruddfan dan ei baich, a choch gan waed ei lladdedigion. Diolch am belydron disglaer efengyl hedd, yr hon, yn nghyda chynddaredd cledd y lihufeinwr dewr, a roddes derfyn bythol ar y fath grefydd waedlyd ac ofnadwy. "0 na foliannem yr Arglwydd am ei ddaioni." Awn unwaith etto i waered i ddyffryn y Braint. "Yn araf rhed yr afon,-a'i hagwedd lI-fegys yn anfodd/on I ado'r hardd frodir hon, A rhwygaw tua'r eigion." Rhodia rnilod ar hyd ei bymylon, Ycbain a defaid, gwychion a dofion, Dibrin eu glasweJlt, a bryuiau gleision Heirdd lwyui, gerddi gwyrddion-ac iraidd, Yn dlws ddillynaidd, cadlesydd llawnion." Daeth yr hwyr. Yr haul, yti olwynfflamgocb, sudd, sudd i'r eigion mawr, A ehymmer yn ei freichiau ei fauon fwyu y w&wr Tywyllwch a'i fanfcellau, enhudda yr holl fro. A meib llafur a ddychwelant o'r meus- ydd i'w gorphwysfaoedd.

LLOFBUDDIAETH ABSWYDUS YN ICELAND. Llythyrau a dderbyniwyd o Iceland a ddywedant ddarfod i breswylwyr Reykjavik gael eu taflu i gyffro y mis diweddaf gan achos arswydus o faban-Iofruddiaeth a gyflawnwyd gan ddynes 19eg miwydd oed, yr hon a wnaefch gyfaddefiad cyilawn o'i throsedd. Darganfyddwyd corph y plentyn mewn mawnog, lie y cuddiasai hi ef. Yr oedd wyth o archollion yn y corph, dau o ba rai oeddynt yn cyrhaedd drwy y galon. Hysbysid fod y ddynes yn y ddalfa. Hwn yw y llofruddiaeth cyntaf o'r natur a gyf- lawnwyd yn Iceland ers can' mlynedd.

TAN DYCHRYNLLYD MEWN ME LIN. Ganol dydd Gwener torodd tan dinystr- iol alian yn Darwen mewn melin gottwm berthynol i'r Meistri Eccles, Shorrock, a'u cwmni, ac mor gyflym oedd lledaeniad y fflamau fel yr oeddent wedi llwyr amdoi yr adeilad cyn pen hanner awr. Methid cael cyflenwad priodol o ddwfr yn brydlon, a chylrifir fod y golled yn ddeugain mil o bunnau.

Hysbysir fod Dr. Newman yn parottoi attebiad i bamphled Mr Gladstone. ENAINT A Phelknau Holloway.—Dolur y Gwddf, Diptheria, a Bronchitis.—Gwyneba y meddyginiaefchau hyu yn feiadgar yr holl anhwylderau y profiefant eu gwellhau, Y mae esinwytbad lleol a pharbad cyffred- inol yn ey,ifyued a'u giiydd meddyginiaethir yr af- iechyd tra fyddo y corph yn cael ei lanbau. Effeithia Euaint Holloway, o i rwbio ar y gwddf a'r frest, ddy- lanwad tra lleshaol ar ddolur y gwddf, diptheria, a pbesweb, pa un ai yn deiiiiaw oddiwrth catarrh, asth- ma, nOli bronchitis. Gweithreda yn wyrthiol mewn atti.d estyniad, a laehau briwiau, gwelihau anhwylderau y croen, a stopio yn liollol bob inflammation dinystriol, gan nad beth fyddo ei achos cynbyrfiol, ei natur, ei leol- iad, ei Darhad, neu ei eithafrwydd. llhydd Enaint Holloway, gyda chynnorthwy ei Belenau, yr esmwythad mv.yaf uniongyrchol ae amlwg mevm achosion o gos- feyrid ysol a ckwyddiadau poenus y croen a aehlysurir gan mercury neu latent syphilitic virus.

Appelia Count Arnim yn erbyn Y ddedfryd a gyhoeddwyd arno yn llyg Berlin. Y Sessiwn Ddu" y- geilw y newydd- iaduron frawdlys diwedclar Lerpwl, ohr. wydd amledd y troseddwyr a. phwySlg- rwydd y troseddau,