Llais Y Wlad

PEIFYSGOL CYMRU. Yn y Daily Telegraph am yr lfeed, o JRagfyr ymddangosodd. llythyr tra Ifafriol i'r coleg uchod oddiwrth y Proileswi- Leone Levi. Gan fod pob Cymro gwladgar yn teimlo dyddordeb yn y Brifysgol, a bod Mr Leone Levi yn un 0 ddysgedigion enwocaf Lloegr, yr ydÿm yn cyhoeddi cyfieithiad 0 brif ranau ei iythyr pwysig1 At olygydd y "Dcâly Telegraph Syr,—Tra y gwneir ymdrechion, tan wenau brenhinol, i ddarparu a llaw hael gogyfer ag angenion cynnyddol Prifysgol Edinburgh, a thra y mae y Ddirprwyaeth Frenhinol ar Hyfforddiant Gwyddorol wedi sefydlu i fesur hawl Prifysgol Llundaia, Coleg y Brenin (Llundain) ac Owen's College, Manchester, i gefnogaeth genedl- aethol, ymddengys ymdeimlad o gyfiawn- der yn hawlio na byddo i'r ieuengaf o'n sefydliadau addysgol, Prifysgol Cymru," a agorwyd yn ddiweddar yn Aberystwyth, aros yn hollol annghohedig. Mae i'w ofidio yn iawr mai prin yr oedd y coleg yn agored pan oedd y Dirprwywyr Bren- hinol yn dwyn yn mlaen eu hymchwiliad- au; eithr nid yw yn rhy ddiweddar i osod allan ei swyddogaethau arbenig, a thrwy fy mod. wedi ymweled ag efyn ystod iy ngwibdaith ddiweddaf yn Nghvmra ramant- us, yr wyf yn anturio galw eich sylw at ei sefyllia bresennol a'i ragolygon. o γ Yr oedd yr angenrheiclrwydd anhebgorol am osod 0 fewn cyrhaedd ieuenctid Cyniiu y moddion i dderbyn hyfforddiant gwydd- onol uchel, ac ar delerau a'i gwnelent yn gyrhaeddadwy i'r miloedd, ers ysbaid maith yn pwyso yn drwm ar feddwl y Cymry mwyaf gwladgar, eithr ni chym- merodd y symmudiad iIurf ymarferol tan 1867, pan y-cafwyd cyfleusdra ifafriol i brynu adeilad oedd. yn mhob modd yn gymmwys i'r perwyl—yn hynod ganolog o ran safie ac yn hynod gydeus tuag at bob angenrhaid dichonadwy. Cyfeiilion y coleg, yn egniol a pharod i achub y cyfleusdra, a ddaethant yn mlaen yn ewyllysgar gyda chyfraniadau ardderchog. Ffurhwyd cronfa ddiogeiiadol, pennodwyd a,thra;t,von, penderfynwyd. agor y coleg, a dechreuwyd ar y gwaith mewn gwirionedd ar y Died 0 Eagiyr, 1872. Pob anrhydedd i'r rhai, wedi iddynt unwaith osod eu dwy- law ar yr aradr, ni adawsant i nac oediad na digaiondid lesteirio ea iiwyddiant. Mai hwynthwy o weithredu felly a fuont ac a ydynt yn wir gyfeiilion Cymru nis gall foct yr un matn 0 amheuaeth, canys y mae ar Gymru angen cryn gynnydd yn ei haddysg. Y mae yn eithaf adnabyddus fod cyfartaledd y meibion a merched yn yr amser a aeth heibio a lawnodent y cof- restr priodasol a, marciau yn fwy yn Nghymru nag yn y rhan fwyaf 0 siroedd Lloegr. Yn ychwanegol at hyny, yr oedd yn beth rhyfedd had oedd yn yr holl wlad yn mesur yn agos bum miiiwn 0 erwau ac yn cynnwys dros filíwn o boblogaeth, gymmaint ag un athrofa gyhoeddus i ddysgu yr uchel wybodaethau, oddieithr yn wir y sefydliadau duwinyddol a berth- ynent i'r cyfundebau crefyddol. Mae y Prifysgolion Seisuig yn mbell 0 gyrhaedd y mwyafrif o bobl Cymru, ac ychydig sydd yn nieddu y moddion i fyned yno. Etto nid oes unlle a mwy o angen gwybodaeth wyddorol o amaethyddiaeth nid oes un- man y gellid yn fwy priodol gyfranu hy- fforddiant mewn mwnyddiaeth nid oes unman ag y byddai lledaeniad gwyddon- liaeth naturiol yn fwy buddiol nag yn Nghymru. Pa un bynag a edrychir arno 0 safle gwladgarwch pur neu ynte oddiar ystyriaethau cenedlaethol eangach, yr oedd sefydliad athrofa wyddorol yn Nghymru yn beth tra dymunoJ, ac a dry allan, yr wyf yn byderu, yn fendith neill- duol. Nid gorchwyl ysgafn, pa fodd bynag, yw sefydlu coleg. Dywenydd yn wir yw deall fod arian y pryniad yn ddiogel, ac am ddyled o 7,360p. oedd etto yn di- gwydd ar y 30ain o Fehefin, 1873, fod swm llawer mwy wedi ei addaw. Ond prin y gallwn ddisgwyl i'r brwdfrydedd a ddangoswyd ar sefydliad cyntaf y coleg barhau am unrhyw ysbaid maith 0 amser, neu y bydd taliadau yr efrydwyr byth yn ddigon i wneud y coleg yn hunan-gyn- naliol. Hyd yn nod yn bresennol, y mae y coleg wedi ei gynnysgaeddu yn anmher- ffaith. Nis gellir gwneud Hawer i ddenu y talentau angenrheidiol gyda thraul flyn- yddol o ddim ond 1,600p. mewn eyflogau i'r athrawon, llyfrgell y coleg, ysgolor- iaethau, ac exhibitions. A phan y cofiwn y gelwir, dan y trefniadau presennol, ar yr un athraw i ddysgu Sanscrit, I Ffrangcaeg, Almaenaeg, ac Italaeg, ac ar I yr un athraw i ddysgu physiology, zoology, daearyddiaeth naturiol, daeareg, llysieueg, a fferylliaeth; addefir fod yn ihaid I gwneud galwad am adnoddau cynnyddol os yw y goleg i ddyfod i fyny 0 gwbl a dis- gwyliadau ei gyfeiilion. Hyd ymLt y mae pohl Cymru wedi gwneud rhyfeddodau. Oddiwrfch eu cydwladwyr yn Llundain, Manceinion, Lerpwl, a'r holl brif leoedd lie yr ymgynnulla y Cymry, mae pwyllgor y coleg wedi derbyn proiion sylweddol 0 gydymdeimlad, a gellir disgwyl mwy oddiwrthynt mor fuan ag y daw gwir ddefnyddioldeb y coleg yn hysbys. Ond yr wyfyn ofni y gall ymddlbyniad hollol ar y cyfryw gefnogaeth fod yn beryglus i gadsrnid y sefydliad, a'r cwestiwn y rhaid i'r pwyllgor ei ystyried ydyw, yn mha fodd ac ar pa dir y gallant wneud cais teg am gymmmtii y Wladwriaeth i'r perwyl. Yr wyf yn tybied fod y dydd wedi myned heibio pan y gall y Llywodraeth, gyda chyssondeb, ymgadw draw oddiwrth addysgiaeth cenedlaethol. Mae ei gweith- rediad yn ystod y dsngmlynedd ar hugain diweddaf wedi gosod i fyny safon nas gall gilio oddiwrtho, a chyda y nesaf peth i gydsyniad unfryclol y genedl, addefir erbyn hyn nas gall unrhyw arian gael ei wario yii well na'r livi-i ii i"D'detii- er hyrwyddiad addysg, celfyddvd, a gwyddoniaeth. An- ffawd yn hytrach na bendith yw fod Cymru wedi bod cyhyd cyn gwneud cais yn y cyfeiriad hwn. Pa beth y mae y Llywodraeth wedi ei wneud i ranau ereill o'r Deyrnas Gyfunol ? Prifysgol Llundain a ddechreuodd dynii oddiar y Llywodraeth yn 1839, ac o'r pryd hwnw y mae wedi derbyn oddiwrth v Wladwriaeth uwchlaw 200,000p mewn rhoddion blynyddol, a 120,000p tuag at yr adeilad newydd. Prif- ysgolion Ysgotland a gynnorfchwywyd gyntaf yn 1836, ac er y pryd hwnw, trwy bleidleisiau blynyddol y maent wedi cael 480,000p, heblaw 140,000p at dreu'ion ad- eiladu yn Q\n sgow ac Aberdeen. Iwerddon a dderbyniodd roddion mawriontuagat Go- leg Maynootli, a rhoddion mwy fyth tuag 1) In at Golegau y Frenbines. Yr wyf yn sicr na bu yn un lie or-haeifrydedd ar ran y Wladwriaeth yn y rhoddion hyn, ac yr wyf fi fel un yn cydymdeimlo yn drwyadl a'r prifysgolion a'r colegau hyny sydd mewn gwirionedd yn ymdrechu am eu bodolaeth, yn enwedig lie y maent yn ym- drechu darparu-yr hyfforddiant goreu sydd 1 -7 yn ddichonadwy ar delerau ddigon isel fel na byddont yn ymarferol yn cau neb allan. Ond yn ddilys, ar ol yr hyn a wnaed i Loegr, Ysgotland, ac Iwerddon, nis gellir dwyn yn mlaen un rheswm paham na ddylid gosod Cymru ar dir cyffelyb. Ac ni byddai yn deg ychwaith osod unrhyw ammof-lau yn nglyn a rliodd i'r Brifysgol yn Aberystwyth, y rhai nis gellir cydymffarfto a hwynt ond ynvmifg! gan yr |hen brifysgoliok ac athrofeydd. Nid yw hyfforddiant gwyddonol yn cael ei gyfranu yn awf ond mewn ptinder, ond caiff ei gymmeryd i fyny o ddifrif cygyntecl ag y cryfheir y coleg. Dygwyd yn mlaen fel gwrthddadl yn erbyn. sefydlu Prifysgol yn Nghymru ei fod yn tueddu i feithrin ysbryd cenedlaeth- ol cul, y byddai yn well i ieuenctid Cymru fyned i llydychain a Chaergrawnt yn hytrach nag aros yn Nghymru i orphen eu haddysg, a bod perygl i'r coleg fyned yn sefydliad enwadol. Ond mewn gwirionedd prin y mae gwrthddadleuon fel y rhai hyn yn gofyn unrhyw attebiad. A yw yn ddrwg meithrin teimlad cenliediaetbol ? Yr oeddwn i yn bresennol gyda hyfrydwch mawr yn eu Heisteddfod Genedlaethol yn Mangor y flwyddyn hon, ac yr wyf ft yn argyhoeddedig fod unrhyw sefydliad a ddadebra ein meddyliau i ogoniant ein mam-wlad, ac a feithrino awydd i gynnal ei huwehafiaeth, yn cyllawni amcan uchel yn ein trefniadaeth gymdeithasol a pholiticaidd. A yw yr Ysgotiaid yn Ilal teyrngarol oherwydd eu bod yn faicli o'u gwlad, a hyd yn nod yn hoff 0 alw i gof ddewrder eu gwroniaid Bruce a Wallace ? A allwn ni ddisgwyl i blant y dosbartbiadau canol yn Nghymru, oddiwrth y rhai y mae y coleg yn awr yn tynu yn benaf, fod yn alluog i fyned i Hydychain a Chaergrawnt, lie nas gall yr un efrydydd fyw am lai na 200p neu 250p y flwyddyn. Yn ddiamheu i dderbyn yr addysg uwchaf, ac yn y rhag- olwg' o fwynhau breintiau uWchaf sefyllfa, cymdeithas, a dysgeidiaeth, bydd i'r hen brifysgolion fynu y flaenoriaeth bob amser gyda y rhai a allant fforddio myned iddynt. Ond y mae llawer i'w wneud yn Nghymru a wneir yn fwyaf effeithiol gan y Brifysgol, a'r cydymdeimlad cyffredinol a dderbynia oddiwrth bob dosbartll yn Nghymru yw yr attebiad goreu i'r holl wrthddadleuon arwynebol a ddygir yn er- byn y coleg. NisgaIlai dim. fod yn fwy. boddhaol na'r ffaith fod y gweithwyr mewn un gwaith llechi wedi tanysgrifio eu hun- ain tuag at ysgoloriaeth i un o'u pobl yn y Brifysgol. Taith lawn 0 fwyniiad a gefais i yn Nghymru ddiwedd yr haf diweddaf 0 Dre- ffynnon i Caernarfon, 0 Gaernarfon i Ddolgellau, 0 Ddolgellau i Gaerfyrddin, ac oddiyno i swydd Henffordd. Y fath ar- fordiroedd swynol sydd yn Rhyl, Bangor, a Llandudno, y fatb oiygfeydd mynyddig ardderchog, yn enwedig Y11 Llanberis a'r Wyddfa, y fath encilion coediog prydferth yn Bettwsycoed, y fath ddyffrynoedd breision, y fath fwngloddiaii rliyfedd a welais Yr wyf yn argy- hoeddedig fod llawer i'w wneud i ddyrch- afu y boblog¡éh Gymreig; ae yr wyf yn gJbeithio y bydd i Sefydliad y Brifysg.d yn Aberystwyth roddi hyrwyddi id neit :ol yn u ebrwydd i gynnydd gwyddonineth yn Ngogledd a Deheudir Cynivu. Meduaf yr anrhydedd o fod, syr, eich ufudd wasan- aethwr, LEONE Levi. Temple, Rhagfyr 14eg.

TRYCHINEB OFNADWY AR Y EHEILFFORDD 70 WEDI EU CLWYFO, A 31 WEDI EU LLADD. Digwyddodd un o'r damweiniau mwyaf b ofnadwy ar linell y Great Western foreu lau, y 24ain 0 Ragfyr, gerllaw Hampton Gay, Shipton uwch Cherwell, yn a,gos i Rydychain. Cafodd 31 eu lladd ar y llan- erch,a derbyniodd 70 eredl niwei liau per- yglus. Cychwynodd y gerbydres, yn dra llwythog 0 br)bl yn myned i dreulio eu gwyliau, o Eydychain am Birmingham a'r Gogledd ugain munud i ddeuddeg o'r gloch ganol dydd lau, a theithiodd am oddeutu chwe nijildir, pryd y torodd olwyn cerbyd o'r trydydd dosbarth, gan achosi i'r cerbyd hwnv.' adael y rheiliauyn y fan« ac ymneidio yn ol a blaen a dryllio y ffordd am oddeum tri ebaiit 0 latheni, ar olyr hyn y rhuthrodd dros bont bren a groesai yr afon Che' Well. Ehwng y bont hon a pbont gyffelyb a groesai cam- las Ehydychain a Birmingham, lluchiwyd y cerbyd i lawr llechwedd serth y mllr- glawdd, acyn ei g ytnp tynodd amryw gerbydau ereill i'w jjaiilyn. Teithiai y peiriant a'r cerbydau ar y pryd yn ol deugnin milldir yn yr awr- ne yr Oedd y cyflymdra mawr hwn yn ych. wanegn echryslonrwydd i dafliad arswvdus y cerbydau drylliedig oddiar y HineH Taflwydtri cherbyd yn nghyda gwagen lawn 0 nwyddau, dros y gainias, cur- wyd un cerbyd yn erbyn mur ceryg y bont, a chwympodd yr ysgyrjon c i'r afon. Am beth amser^ parhaodd rhan gyntaf y gerbydres 1 deithio yn mlaen. Yr oedd yr olygfa yn anesgrinadwy, y cyrph yn gymmysg a'r ysgynon, ac ysgrechau y clwyfedigion ynarswydus. Wedi cael o'r rhai a glwyfasid ysgafnaf eu gwynt attynt, gwnaethant ymdrech egniol a chanmol- adwy i weinyddu i'r rhai oeddynt yn ddi. allu. Sylwyd ar y ddamwa, gan weith- wyr melin bapur fawr yn Hampt011 Gay, ac yn y fan gorchymynodd Y perchenog Mr Pearson attal y gwaith yn y fe^n> ac aeth ef a'i weithwyr i estyn cynnorthwy i'r dioddefwyr. Gwnaed tanau mawrion yn ebrwydd gydag ysgyrion y cerbydau, ac yno y cynbesid ac yr ymgeleddid y trueiniaid anffodus. Gyda phob prysurdeb gwefrebwyd i Eydychain a lleoedd oreill I ymofyn cyn- northwy meddygol, ac yn mhen oddeutu awr a hanner cyrhaeddodd y Doctoriaid Parry, Mallam, Symroads, a Hitchings, i'r He, y rhai a wnaethant bob egni i le(Jdfa arteithiau y clwyfedigion. Cluiwyd ban- ner cant o honynt i ysbytty Ehydychain, a dodwyd y gweddill mewn gwahanol westtai, lie y gwemyddwyd iddynt bob ymgeledd oedd yn bossibl. Cyfarfyddid a chryn ANhawsder i gyf- lawni y gorchwyl prudda-idd 0 dynu allan y meirw a'r clwyfdlglOn 0 ganol ysgyrion yr alanas. Wedi cludo y cyrff J Adeilad gyssylltiedig a'r fehn bapur, yn rnhresen- noldeb Capten Owen, prn gWNstabl swydd Ehydychain, cyflawnwyd y gorchwyl prudd 0 archwylio llogellau y tneirwon mewn trefn i geisio ea hadnabod. Ceir fod amryw frodonon 0 ardaloedd Rhiwabon, Gwrecsam, a Dolgellau wedi cyfarfod a'u hangau anamserol drwyy ddamwain alaethus. Yn y trengholiad ddydd Sadwrn, daeth amryw dystion yn mlaen i ddyweud^u bod yn adnabod y personaa canlynol. ON EDWARD Ri- chard, brodor 0 RIWAB°N, ond YN FIIIYN YR alwedigaeth 0 fedaygyn 1^5, South Cross- laud Grove, Hackney, LLUNDAIN; John Thomas Hughes, BARTJYLREITHIWR, 0 Ehif 2, Middle Temple Lane, Llundain. Yr oedd y ddau foneddwr annodus hyn ar ea ffordd i dreulio y gwyliau yn Nghymru. Hefvd, Humphrey Williams, saer coed, yr hwn a breswyUai yn 34, Bushtoa- street, Hastou.

IAyddiaimus gael ei anrhegu i'r Arglwydd ] ,0lac°n yn Heol yr orsedd hon, a bydded j r.ymdaith yn dechreu ar bont y bendro Jfr' Gefel,' a elwid felly am yr adeilad- i'/d hi ar dro, fel y dylai pob pout fod. °rymdaith i fyned rhagddi ar y ffordd feu- 1 Llwyn-neuaddau a thrwy y jjm ^ur> a ahvyd felly am y claddwyd fLa,.aur lawer o eiddo y plwyfolion. v,lel i troer ar y ^-aw ddeheu pan y yen i Bont ar Irfon, eanys mewn heol IJ^y bu ymladdfa gethin, canys bu cad II taes rhwng y clawdd ffin a gvvyr yr h? Jack y Giant Killer yn arwain y I b.ar cIawdd gan syrthio a syrthiodd yn tkrbibw8 yfflon o flaen y gwyr yn dwyn Gwedi hyny taler ymweliad," Lj. Bal'ydd, a heol Dolgaer, yr hon o '> y allan a elwir Heol y Sgadau," (eJ8 mewn 11 aid yma yr ymddiflanodd wV1 8gadau Lewsyn Gadachwr, ac ni mo honi byth mwy. A chan i feB/n dyger trw.y yr holl orymdaith hon y flaen Sion ffordd y byddo yn ar asyn, gan Efan Bendrwm, Cdy Brecci' I>afydd Cadwaladr, &c., a ?Wif-Wa^di gwaeddent Abrec, fel hyn y C* 8wr y mae gwyr Eppynt yn thod ei anrhydeddu. Gwedi hyny byw c'er siars i Sion Ffordd arwain .^0nydd." (Uchel gymmeradwyaeth ^11 gwr yr orsedd.) a —Anfon y forwyn, a'r gwas, j, J- S^eithiwr heddyw i gynnorthwyo [j ]L ^gesau y lie i harddu yr eglwys. elj^6? fy hun,—cwrdd a'r offeiriad, y I ?r^en> postmaster-general y lie y station master, yr ysgol fy 'J™0, Gwr o Fethodist yn sisial yn Vm yw^ Pabyddiaeth." Minau yn iw °hwim—" Pa faint mwy Pabydd- £ k, .7^ harddu yr eglwys yn y gwyliau Isr^^yrdd, yr hyn oedd ddeddf yn y tueir ^oses> lia myued a chyrph y W .Won i gapel cyn eu dwyn gwedi e'addn 0^s a mynwent y llan i'w I Y brawd yn ymddiflann a I Y brawd yn ymddiflann a ncM n yn ei Slmst* Chwerthin mawr I .b' • i a r c^urcllwarden yn ordro i't jw ^iad yn iawn 0 frandi twymn I o'r ddau ryw, canys bydded Wol-11' ?arch- Job Job ei bod mor I ^cjjvi ,l laseida ag yw iddo yntau ^o^rheidiedi mi chwiffio ag ^yutau i lwrcyddio. e$tvv? GwENEa~Clychau y gwahanol m cylchynol yn dihuno y cymydd,—- mwyn> glvchau mwyn, cymysg y'ch chwi'n ddwyn. °iyehau yn allu moesol, mae I ^clvw11^ en. glyc^au Llanwenog oedd |l frj^iai °ddiar fane Cefnrhyddlan yn 3ylchn gwedi'm dilyn drwy | ed^ siwrnai y bywyd. Yr eglwys f ei hadii»a«rjao y»a^rdrlercliog. Ilector °thfiifr' druan» a Phabyddiaeth yn ar yr ymenydd, pan yn anweddu, I ll>- baldorddi parth addurno yr Nid pen i gyd mo dyn, set' lie aL ^fydberu Heddyw dwy harmonium wy tro cyntaf yn eydchwareu, gan M °i ^y^gddynt fath o organ. Cynnull- er hen bobl yma yn dywedyd Alu C0"^° amser Gantref ya ymdyru i'r Eglwysi ar ddydd e 8e^ dydd sydd goffadwriaetli am 'it yafynhaiiesyddiaeth y ddaear, n.v^ ^efyd ° ran hyny; ond teneu yw ^gyreli yn awr, ac thi, Sectyddiaeth wepog, drwynsur, chwilboeth, ])I Y ait di yw hyn. Gwell gan dy ^urfio matches hela na dal eof am y ^0^. ^ad mwyaf mawr erioed a glywyd tyr y gyfaredd, diflana y niwl, ^jv^ yn ddydd. Ond, beth gebyst, ]lea bregethu mewn Dyddiadur! ddynionach ddigon o swing, a ffol^ered amser i sobri; gall yr Eglwys |i Id^10 .atos iddynt. Dau ddieithrddyn yu elillol yn y gwasanaeth heddyw. 'y. • eu golwg hurt, delff, a'u liym- iej>^ ysgafn, gwaroalog, vacant, ddi- Cj,pad oeddynt Eglwyswyr, ond mai > ^y"b°ri sect oeddynt. Gosododd hefyd j!llllabwst eu betiau ar eu penglogau C4Ylled maes 0'1 eglwys. Nid peth oa yW gweddeidd-dra versa vulgarity. siars llym ar Ddafydd y Clochydd it, gnvarog ffyrnig ar bob llabwst mewn í .Egiwys Dduw, fel y dysgont foes- a Bili Jenkins. y11 prophwydo y bydd prisoedd dieithr pwy bynag fo byw y oJy^n' c0^i yn ddwbl. Yn veru^ gwedi hyny fod ganddo fustechi ar v yw' •' cas8^u na<^ yn meddwl boll, weled y gwanwyn. Yn gweled Uek ,lad y brophwydoliaeth. Chwerthin ^ythv Wrthyf fy hun. Clywed yn y }rdy fod seiat gwedi bod yn eistedd a<? V- i!fr Brydydd Byr, a'r 3i-d- class, ai y gwr o flaenor ddwyn disgybl- ^3ri10. Dafydd yn bygwth mynedi'r •l0/S'Canys," ebe i)afydd, ac yn bo ^awn> os fy ^isgy^lu yno, caf lc a §wr 0 syrthio arnat Pai'sel 0 grach ^sparables, sprats anllythrenog, cibddall, bwl, •j^eidiog^' ebe Dafydd mewn lief Villain. Y gwr 0 flaenor yn grynedig iie gras y Byr. G-ohirio y matter t tair gij-ol. nad beth olygir wrth hyny. Cyffro inawr o gwr i gwr y gantref; y public opinion yn ffafr Dafydd, yr hwn sydd wr o fuchedd loyw, mae colli wnaetb ar fatter y chwyaden. Cynghorir Dafydd i gadw mwy 0 chwyaid gogyfer a'r ap- pwyntiad nesaf. D aw gadwo y Frenhines. SHON EPPYNT. _m_-