Llais Y Wlad

GYFLAFAREDDIAD YN LLE d; RHYFEL. (Gan Corfanydd.) J PEN. X. J ) ? ^phlu gwirfoddol yia yr oes bresen- ( brawf amlwg ac alaethus o hyn, ) iC. nlS gall rha mwyaf pleidiol iddynt i i na chywilyddio wrth geisio dadleu yr genrheidrwydd am danynt. Fe orth- recbodd egwyddorion rhyfel, ac y maent Y" parhau i ortbrachu egwyddorion cre- j J j.a g^areidd-dra, drwy fynu i'r naill ,r. ^a'l ymrestru yn eu gwasanaeth llygr- i i n eu^on- Llwgrwobrwyodd y naill 6 y "all, nesy mae y ddau yn cysgu yn ddi- tawel ar linian y Dalilah fradwrus. M M.us ydyw meddwl fod agos i bum' uiwa o ddynion yn nghanol blodeu eu ycldita yn cael eu tynu oddiwrth eu gorchwylion priodol i fyw ar draul am- jyw o wledydd Ewrop, y rhai nis gallant o vaa^r 6U galwe^gaet^ a'u sefyllfa, fod on<^ difawyr bar a ereill, a'r liyn ^y^annghyfiawilder dybryd. Fel hyn, rwy egwyddorion rhyfel a'r gyfundrefn fil- wraldd, gorthrymir y bobioedd yn ar- gan y gorfyddir iddynt gynnal ^y&ion sydd yn gwbl alluog i gadw eu "Unain, pe caniatteid iddynt hyny. Nis gll -y golled hon i Ewrop a' Phryd- ain fod yn d dim llai na 117,000,000p yn flynyddol. Oni buasai ryfel ni chawsid angea dyled wladol. 0 amser y gon- owest Normanaidd hyd amser Charles yr II. allan o drysor y brenin ei hun y deuai p'Gulion rhyfel; ond taflodd Charles II. «yny ar y deyrnas, a byth wedi hyny ni fal- lwJd draenen am y costau, gan mai y bobl O0dd raid dalu. Yr oedd yr hyn a dalwyd alldaynt o'r flwyddyn 1100-1 hyd 1869- 0, sef am 70 mlynedd,yn 4,149,741,634p, yr hyn oedd 343,768,128p uwchlaw yr boll dderbyniadau. Onid yw y costau ^awrion hyn yn dangos f«d yn llawn attal rhyfel, a bod angenrheidrwydd am gyflafareddiad yn ei le. Traenus yw meddwl fod costau rhyfel mor lawrion ond pan gofiom ei fod yn gwasgu ar ryddid dyn, drwy greu tra awdardodaeth a gormes, mae hyny yn ychwfciiegu mwy at y trueni. Megys y cyn- nydda ac y llwydda. egwyddorion milwr- aidd-inewn unrhyw wlad, mor sicr a hyny fe wesgir ar ryddid cyfreithlon y wlad bono. Y mae y ddwy egwyddor yn groes l'w gilydd—un am ddifa pobpeth, a'r llall am gynnal acliadw. Y mae un yn tarddu o ysbryd heddychlawn, ond y llall o ysbryd ymladdgar. Nid yw cyfundrefn rhyfel Olld gallu, a grym, yn rhwymo dynion Illew caethiwed peirianol, gan ddileu ynllwyr bob meddwl imnnibyliol ac yna y mae dyn yn eydsyniG i fod yn ddim am- pu na pheiriant i ormeswyr ei defnyddio wlymynont. 0 ganlyniad, y mae tra- j awdurdodaeth ysbryd milwriaethol yn cenfigenu yn wastadol wrth ryddid, fel nas gall fyw yn agos i'r un gymmydog- aeth. Y mae rhyfel yn gwgu yn wastad ar y dyn rhydd, ac yn cynllwyn mewn di- chill am rbyw foddion i attal pob rhyddid; ac felly yr egwyddor filwrol sydd yn ^yned yn eilun llywiawdwyr gormesol dtwy yr holl fyd. Ami hi y sylfaenir eu gorseddfeingciau, ø'i hysbryd hi yw anadl einioe8 brenhinoedd. Tynwch ymaith yr eilrli hwn, ae. yna fe drenga gormes a thrais. Ysywaeth, y mae Lloegr yn n tyuu at y llyngelynofnadwy hwn. Lloegr ddedwydd a hynod am ei rhyddid a glaf- ychodd yn drwm y dyddiau hyn gan y clefyd milwrol, onide ni buasai ei gwyr leuaingc mor barod o'u gwirfodd i soddi y dinesydd rhydd yn y milwr, caeth, ac i newièl galwedigaethau sobr dynolryw am ^odres a rhwysg rhyfelwr. Gall golygfa filwrol foddhau plant a merched ieuaingc dibrofiad, ond dyniol call ac ystyriol a chant ar bob milwr fel un wedi rhoddi ei bun i fyny i wneuthur drwg pan y gslwir arno, heb bawl ganddo i ddywedyd i Na wnaf." Nid oes eisieu gwell prawf o'r angen- 0 l'beidrwydd am gyflafareddiad nag a geir yayftaith fod holl gyfundrefn filwraidd Ewrop o nodwedd gynhyrfus, yn cyn- nyrehu eiddigedd a chenfigen, ac ymrys- onau parhaus rhwng teyrnasoedd, yn ca.dw i fyny fflam digofaint, yr hon a drengasai yn fuan o honi ei hun oni bai fod egwyddorion rhyfel yn ei chadw i fyny. Gan wybod mai amheuaeth ac anymddir- ld y naill deyrnas yn y llall sydd yn el chadw i fyny, yr holl ymdrech ydyw y naill rhag ymddiried yn y llall, d*wy arddangos eu gilydd fel ysbeilwyr heb gydwybocfcna rhithyn o ddynoliaeth, yn byw ar eiddo lladredig dynion ^reill. j*id yw ond gwegi yn ngolwg y gyfundrefn Qlwraidd fod gan y gwahanol deyrnasoeld lywodraeth sefydlog, dinasoedd, trefydd, eglwysi, erefydd, llenoriaeth, ariandai, a rnarsiandaeth, y ewbl mewn golwg yw porthi rhwysg y fflam ryfelgar. Nid yw y gyfundrefn aredig y tir-yn gwheu-neu y11 myned yn mlaen yn ddiwyd bob dydd pda'u gorchwylion dyddiol i ennill eu "ara beunyddiol—iddynt hwy y mae y ^wbl yn ofer—rhaid i egwyddorion rhyfel W, ond dinystrid yr arncan hwn mewn d' ^iwrnod ped unwaith yr elai y teyrnas- oedd i ymgymmodi a bod yn gyfeillion. Rhaid cael rhyw ddyfais byth a hefyd rhag iddynt ddyfod yn gyfeillion calon. Mewn gair, rhaid i holl elfenau heddwch gael eu gwasgaru i'r pedwar gwynt fel y caffo elfenau rhyfel fyw. Fel hyn yn ddiau y bydd'tra y parhao egwyddorion rhyfel i lywodraethu teyrnas- oedd y byd; canys y maent oil yn gwbl groes i bobpeth sydd haelionus ac ym- ddiriedgar mewn dyn, a phobpeth sydd anwyl a chariadas yn nghrefydd y Duw daionus a thrugarog. Os oes un rheswm yn fwy na'i gilydd yn dangos yr angen- rheidrwydd am gyflafareddiad rhwng teyrnasoedd y mae y bythol amheuaeth a'r anymddiried a gedwir yn fyw gan egwyddorion rhyfel drwy yr holl fyd gwareiddiedig yn ddigon ynddo ei hunan i ddeffro pob dyngarwr a gwladgarwr at y ddyledswydd o roddi terfyniad buan a bythol ar egwyddorion rhyfel.

Y DEHEUDIR. (ODDIWRTH EIN GOHEBYDD.) Y mae un Mr Blake, Radical uwch- raddol, yr hwn sydd yn ymgeisydd am gynnrychiolaeth Llanllieni, Leominster, yn y Senedd. Y mae y gwr hwn ya barod i bleidio unrhyw fesur neu fesuiau a ddygir yn ínlaen i ranu meddiannau, tir- oedd, &c.,—hyn a hyn o dir i bob pen. Cafodd )r a,thrawiaeth chwyldroadol hon ei deor ar y Cyfandir-dyma egwyddorion Communistaidd a llofruddiog Paris, athr- awiaeth cryddion a theilwriaid anfarwol Hole-in-the-Wall, a rag-tag, a phob tail eymdeithas--y dosbarth sydd yn byw, o un wythnos i'r llall, beb olphi eu gwyneb-1 au na chribo eu gwaflt, a thyllau yn eu i C3 closiau a'u hetiau, fel grinder Canning. Cawsom ni, yn y Deheubarth yma, ein syrffedu ar y fediyginiaeth anffaeledig i welia cymdeithas yn amser yr hen Siart- iaid-J ohn Frost, William Jones, a Zephaniah Williams. Penderfynodd y gwallgofiaid hyn, a miloedd o'u canlynwyr ffol, wneud hyn trwy rym y gwn, y bidog, y mandril, pigffyreh a phladuriau, a nod- wyddau ar benau ffyn; ond dyhuddwyd y symmudiad hwnw o flaen y Westgate Hotel, Casnewydd-ar-Wysg. Gyrodd 28 o filwyr lengoedd lefelwyr cymdeithas ar ffo, a diangodd eu blaenoriaid efo crwJn eu dannedd o afael y dienyddwr. Cafodd Frost fyw i weled ei gamsyniad. Nid ces un dosbarth mor barod i gymmeryd eu camarwain a'r dosbarth gweithgar gan gwacs gwleidyddol. Nis gall y fath beth a chydraddoldeb cymdeithasol gymmeryd lie; y mae yn groes i reswm, yn groes i synwyr cyffredin a'r Ysgrythyr. Y mae y Communistiaid hyn yn gallu appelio at yr Ysgrythyrau fel y diafol. Dadleu ant fod pobpeth yn gyffredin yn amser yr apostolion. Y mae yr eglurhad a roddant ar y geiriau yn hollol groes i'r Beibl. Yr oedd yr Eglwys yn Jerusalem yn gyfan- soddedig o Gristionogion, y rhai oeddynt yn credu yn Nghrist, ond nid oeddynt ond nifer fechan mewn poblogaeth o 200,000. Cymdeithas Gristionogol oedd hon i gyn- northwyo naill y llall, nes byddai i amser gwell ddyfod. Nid oes dim son i'r Crist- ionogi-m boreuol gael eu goriodi i ymuno a'r cyfundeb nid oeddynt yn treifcio ar eu gilydd. Ond y mae Communistiaeth ddiweddar yn gweithio ar yr egwyddor y trecha treisiad." Nid oes dim un gym- hariaeth rhwng Communiaid diweddar. Ni pharhaodd y cyfundeb hwnw yn hir. Cafodd ei ffurfio i bwrpas neillduol. Yr oedd pob un oedd wedi troi ya Gristion yn cael ei gau allan o gymdeithas yr fuddewon; yr oeddynt yn rhwym o ne- wynu ar ol treulio eu heiddo, os na fuasai i ryw ddarpariaeth gael ei gwneud at eu cynnal. Ni fuasai i un Iuddew fasnachu a hwynt. Nid wyf yn gwybod pa un a ydyw Mr Blake am ranu meddiannaifi bob deng mlynedd, fel y Communistiaid, ai peidio. Yr amcan sydd gan yr olaf yw, yn ddiambeu, y bydd i'r rhan fwyaf wario eu meddiannau cyn pen deng mlynedd; ac o ganlyniad, y bydd yn ofynol cael ad- gyfnerthion adnewyddol. Bydd i'r diwyd a'r cynnil ddyblu ei feddiannau ynyr amser, pan y byddai ei gymmydog gwas- traffus ac afradlon yn anneddu heb gein- iog goch. Gorehymynir i ni ddwyn beich- iau ein gilydd; ond ni orchymynir ni i wneud hyny trwy ysbeilio a threisio medd: iannau pobl ereill. Gobeithiaf y bydd i etholwyr Llanllieni, a phob llan arall, ochelyd dynion sydd yn pleidio athraw- iaethau y Cammunistiaid. Y mae y Rhyddfrydwyr wedi taflu y faner i lawr yn Nghaerfyrddin a Llanelli, a gally Ceidwadwyr benderfynu na fydd iddynt adael un gareg heb ei throi i droi Mr Neville, yr aelod Ceidwadol neu anni- bynol, allan o'i sedd y tro nesaf y ceir cyflemsdra. Y maent wedi ffurfio Gym- deithas Ryddfrydol, neu o leiaf mewn enw, yn y bwrdeisdrefi. Agorwyd hwy gyda sain udgyrn a thrumped Radicalia. Y maent yn myned i amgylchynu mor a thir er adonnill y tir a gollasant yn yr etholiad diweddaf. Yn Llanelli, pwngc y dadgys- sylltiad oedd yn mlaen llaw ar yr esgyn- lawr; hwn yw pwngo y dydd. Nid ydyw Mr Neville yn foddlawn i ddadgyssylltu yr Eglwys-ergo, nid yw, erei holl dcla- ioni, yn oddas i gynnrychioli Llanelli. Nid aedd y brolwyr Radiealaidd yn gweled dim daioni mewn Gweinyddiaeth Geid- wadol. I lawr a hi i blith y meirw- down among, the dead men "-y dylai fod. I lawr a Mr Neville, er ei fod ef a'i deulu wedi cadw bara yn ngeneuau can- noedd o bobl Llanelli; er eu bod, drwy eu cyfalaf, wedi gwneud Hanelli yr hyn yw, nid oes-dim yn tycio. Nid oes dim llawer o ddynion mor graffus a Mr David Davies, yr aelod seneddol dros fwrdoisdre-fi Ceredigion, ond yr oedd ef yn ddigon rhyddfrydol i gydnabod y lies a wnaeth y Weinyddiaeth bresennol, ond yr oedd cymmaint o lwch rhagfarn yn llygaid Radicaliaid Llanelli fel nas gallasent weled dim daioni mewn Ceidwadaeth. Yn etholiad 1868, darfu iddynt anfon hen wr bron pedwar ugain oed, y Mil. Stepney-" Sir John Stepknee," fel yr oedd Punch yn ei alw—i'r Senedd; dyn yn ei ail fabandod, ond yr oedd ef o'r goreu i wneud pawen oath o hono. Y mae Mr Neville yn werth dwsin o'i ragflaenydd. Mi garwn wybod faint o les wnaeth yr aelodau Radicalaidd a etholwyd yn '68. Y mae yn wir i Mr Sartoris danysgrifio deg punt pan osododd ef gareg goffadwr- iaethol capel Pontardulais a derbyniodd trowel arian a morthwyl gwerth deg punt a deg swllt. Gorfu i'r gynnulleidfa fod ar y golled o ddeg swllt. Yr wyf yn beiddio dywedyd mai i'r Ceidwadwyr y mae pobl Sir Gaerfyrddin yn ddyledus am les a Ilenyddiaeth y sir. Disgynodd ysbryd prophwydoliaeth ar y Parch. John Lewis, gweinidog y Methodistiaid, capel Heol y Dwr, yn nghyfarfod y Gymdeithas Rydd- frydol. Prophwydodd y bydd i weinydd- igeth Mr Disraeli farw yn mis Mai. Nid oes dim amheuaeth, It is a consumma- tion devoutly to be wished for." Gyda phob dyledus barch i Mr Lewis, nid wyf yn credu ychwaith mai aelod seneddol trueaus yw Mr Neville,fel y dywedodd efe yn ei araeth. Nid wyf yn gwybod pa un a ydyw Mr Lewis yn pleidio dadgys- sylltiad ai peidio. Y mae Mr Lewis yn fab-yn-nghyfraith i offeiriad, ac y mae ei frawd yn offeiriad yn Eglwys Loegr. Siarad am ryddfrydedd Radicaliaid Caerfyrddin fel yr oeddwa yn cerdded i fyny yr lieol yn Nghasnewydd, cyfarfydd- ais ag un o blant amddifaid Mr Edward Joseph, golygydd a pherchennog y Car- marthen Reporter. Mr oedd Mr Joseph yn ddyn galluog; ond dinystriodd ei gyfan- soddiad, trwy or-lafur yn amser lecsiwnli '68 dros y Radicaliaid. Ni chafodd ei dalu am argraffu, a gadawyd ef i ddisgyn i'r bedd mewn angenoctyd, a nifer o blant bach heb ddim at eu cynnal. Ceidwadwyr oedd ei gyfeillion goreu yn ei adfyd, wedi'r cwbl Blow, blow, tholt wintry wind, Thou art not so unkind > As bleak ingratitude." Achwynir yn gyffredin yn y parthau yma o herwydd marweidd-dra masnachol. Pa beth yw yr achos ? Y mae lie i ofni fod yr holl annghydfod rhwng cyfalaf a llafur wrth wraidd y cwbl—yr undebau yn erbyn y meistri, ac undeb y meistri yn erbyn y gweithwyr. Hyd yn ddiweddar, yr oedd Lloegr yn euro holl wledydd y byd mewn ,llaw-weithyddiaeth. Yn awr mae Belgium yn cystadlu a ni. Gwnaeth yr holl frwydro y blynyddoedd aeth heibio yru masnach o'r Deheudir, a'r canlyn- iad fu, i fywyd masnachol y genedl gael ei rwystro i fyned yn mlaen fel arferol; ac yn awr y mae y gweithwyr, siopwyr, a masnachwyr yn medi y corwynt. Gobeith- iaf y bydd i gynllun newydd y sliding sea e roddi attalfa am byth ar y sefyll !a an* mae blaenoriaid undebau y Ilafurwyr amaethyddol yn eweryla a'u A AU ae yn erbyn naill y llall am gabl- draeth, a'r llafurwyr ffol yn eu cynnal. Traddododd y Parch. John Griffith, reetor Merthyr, un o'i bregethau cyifrous If ddiweddar yn eglwys ei blwyf. Nid yw Mr Griffith yn credu y bydd i'r Meistri Miall a Henry Richard fyth lwyddo i ddadgyssylitu yr Eglwys, ond i'r Eglwys fod yn ffyddlon iddi ei hun. Cyhudda ei frodyr offeiriadol o esgeuluso y tlodion. Adroddai hanes ei ymweliad ag eglwys y Cardinal Cullen yn Nublin; yr oedd llawer o'rjj gynnulleidfa heb esgidiau na hosanau, hetiau heb gantal, ac ereill heb goryn. Gwada y Parch. Roger Williams, ficer Llanedy, fod yr offeiriaid yn esgeu- luso y tlodion, ond fod pob gofal yn cael ei gymmeryd o'r tlodion. Cyhoeddir pregethau Mr Griffith fynychaf yn y Western, Mail. Nid wyf yn cymmeryd arnaf i ddywedyd pa un o'r ddau sydd yn llygad ei le. Gobeithiaf fod tlodion Merthyr ya arfer gwrando y rector, canys y mae yno ddigon l'w cael heb fynychu un llao addoliad, fe ddichon, fel llawer o leoedd poblogaidd ereill. Y mae y Parch. Lewis Jones, Dowlais, gynt o Fangor, wedi cael ei ddyrchafu i liceriaeth Llangattwg, Castellnedd. Y mae Mr Jones wedi ennill gair uchel iddo ei hun er pan ddaeth ef i'r Deheudir. CRAIG Y FOELALLT.

CHWAETH GERDDOROL BLAEN- AU FFESTINIOG WEDI CODI. FONEDDIGION.-Fe allai y caniattewch i mi ddyweud gair ar bwngc y penawd. Ychydig wythnosau yn ol bu dau ohebydd yn ymgyndynu ar glawr eich newydd- ly iadur o berthynas i'r pwngc uchod, pa rai a alwent eu hunain Cerddor-" a Dis- gybl." Pa fudd bynag a dderbyniodd eich lluaws ddarllenwyr oddiwrth eu- gwaith yu dwyn y mater i sylw, da genyf ddwyn tyst- iolaeth nad aeth eu gwaith yn gwbl ofer yn yr ystyr ymarferol yn y gymydogaeth bobl- ogaidd yma, oblegid bu amryw o gerddor- ion orr dosbarto y sonia Cerddor am danyht yn cymhell eu gwasanaeth yn ddi- weddar, a chlywais ar awdurdod dda mai hynod anmhoblogaidd fuont, yn gymmaint felly, ;fel y dywedir mai pump o bersonau fu mewn un o'u cyngherddau, yn mha rai, yn hyijrach na chanu i'w gilydd, y cau- asant yr adeila.d i fyny ac a ddychwelas- ant i'w cartrefi i gusanu gofidiau am ddar- fod iddynt ymgymmeryd a'r fath antur- iaeth. Gwel eich darllenwyr fod chwaeth yr ardal yn y cyfeiriad hwn wedi codi raddau lawer er pan y cawsoch air ar y pwngc o'r bl aen. Bravo, boys! Parhewch i ymddwyn yn gyffelyb am ychydig droion, a rhydd eich gwaith y fath argraff ar fedd- yliau y tramps begerllyd a ddeuent yma gynt yn amlach na phob wythnos, fel na ddeuant yn hir etto ar draws y wlad i'ch temtio gyda'u gwaa bethau; a sicrhaf chwi pe yr elai y Cymry am unwaith i'w tiriog- aethauhwygydaphethaullawer mwy sylw- eddol na dim a ddygant hwy i'w oanlyn, y cawsent eu hwtio yn y fan. Wrth ddi- weddu, rhag y gall fod llawer o'r rhai a fynychant eu cyngherddau yn teimlo chwithdod ar ol gadael eu hen lwybrau, dymunwn alw eich sylw at y Ddarllenfa eang a chyfleus sydd mewn rhan o'r As- sembly Rooms, yn yr hwn y darperir llyfr- au ar bob cangen o wybodaeth yn mron, a chewch eu mwynhau yn y lie, a chyflawn- der o dan i'ch cynhesu ar nosweithiau hir- ion ac oerion y gauaf, a hyny am y tal rhesymol o swllt y chwarter. Hefyd, ar y telerau hyn, cewch fenthyg unrhyw lyfr i fyned adref gyda chwi am wythnos, ond dangds eich tocyn i Mr neu Mrs Woods, yn y lie. Gellir cael y toeynau gan Mr Humphrey Jones, Market-place, a Mr R. Richards, B.S., Llwynygell, a chan amryw o'r pwyllgor. Os derbyniweh yr awgrym, byddweh ar eich ennill. Treiwch y scheme i ymwrthod A gwag bethau yr ydych chwi, yr ieuengctyd, yn arbenig yn agored iddynt. W ILBERFOROE.

AT ALED 0 FON. SYR,— Anwyled y'ch, Aled, im'. Y mae fylhen gyfeillion personol, Eben Fardd, Caledfryn, Daniel Ddu o Geredig- ion, a Gwilym Padarn, wedi troedio ffordd fy ewythr Davis, Castell Hywel. Cawsech ohwi a Llais y Wlad lonydd genyf, pe gwybuaswn eich palasdy y troion diwedd- af y buais yn Nghaerludd. Galwaswn arnoch er rhoddi ar gof i chwi eich cared- igrwydd yn dangos i mi ddirgelion y pell- ebyr am y tro cyntaf y gwelais y peth an- ngbredadwy y pryd hwnw Ni chredai neb mo honof yn y wlad am waith eich bysedd y pryd hwnw. Dywedodd un dysgawdwr wrthyf Credat Judaous non Ego." Yr oeddwn wedi bod ychydig amser cyn hyny yn cynnorthwyo i roddi sylften Twr y Dderi-nid gohebydd y Llais a feddyliaf, canys nid oedd ef ar ei sylfaen "yn y dyddiau rhai'n," ys dywed ein, Morgansiaid. Wel, deuais i Lundain ar ymweliad at y Parch. John Robert Williams (pob parch i'w enw), offeiriad cyntaf yr eglwys Gymraeg yn Ely Place. Aeth a mi yn union i ddangos y Lions yn Llundain. A chan ei fod yn cAnfod llawer o'r country green yn fy llygaid wrth syllu, aeth Ja mi i'r Green Dragon (y Ddraig Werdd), a noson arall i ystafell aarhyd- eddus Cymreigyddion Caerludd, lie y dangoeodd ft i Aled o Fon, Williams, A.S., .I"JJ.j__———L- James (druan), yr hwn a giciodd asyn i farwolaeth ar Blackheath, Talhaiarn, Sam o Fon, cenhadwr o Lydaw, marsiandwr o ewythr i mi fy hun, yn byw gerllaw St. Martin's Le Grande-yn awr yn lie crand, fel y dywed merched y llaeth. Dro ar ol tro, fe ddaeth y gyfeiJl- ach yn wresocach, wresocach, ac ar gynnygiad y Parch. J. Robert Williams, yr hwn a dalodd holl gostau y drafodaeth am fy aelodaeth yn eich anrhydeddus gymdeithas, cododd Sam o Fon i fyny a dywedodd ei bod yn ofynol am i aelodaeth o'r urdd fod un yn alluog i gyfansoddi englyn ar yr achlysur, yr hyn a daflodd damper" ar deimladau goreu fy nghyfeillion. Rhuddwyd i mi bin a phapur, a dechreuais, ac ail ddechreuais, a gorphenais beb un math o gynnorthwy, englymon i Sam ond yr oedd un i chwi, Aled, os y CJil well ei ymddangosiad ar v pryd, yn dechrcn englyn fel.y canlyn Eiliwycl fi gan Aled o Fon," &c. Yn awr, gofynwch i mi pa eisiau pellach sydd arnaf am eich trafferthu. Nid oes arnaf eisieu eich aur na'ch cynnorthwy yr wythnos hon, oni gan eich bod wedi dwyn allan yr hen enw Druan fardd Edeyrn o Fon." Ni fuaswn byth yn udganu ynfynghorn fy hun oddieithr fod dau neu dri pheth yn peri i mi appolio at eich anrhydedd chwi pan y cefais fy eHwl yn aelod anrhydeddus o G-ymrelgyd ii it Caerludd. Dewiswyd fy enw Ilywol ar ol fy ewythr. Fel y cofiwch, y mae dechreu yr ail chwarter canrif wedi myned gyda'r Hit oddiar hyny. Wel, ni chymmerais un math o sylw o ffugenwa.u hyd nes y daeth dau fod enwog i ddnfnyddil) yr enw hwn. Gofyn- wyd fwy nag unwaith paham nad allafys- grifenu dan yr enw fel un a roddwyd i mi gonych chwi oddeutu canol yr-banner canrif diweddaf, ac a gadarnhawyd wedi hyny gan William Morgans, Brydydd y Coed," heb fod cyhuddiadau yn cael eu cyhoeddi fod Hywel yn cynnyg englynion annghywir J. O. ? srf)I, HYWEL.

LLITH MR PUNCH. cx ? FONEDDIGION, — Creodd ymddangosiad can" yr Archfardd yn ein llith ddiweddaf ddylanwad mawr ar beirianau chwerthin- iawl a gorfoleddawl trigolion ardal y Bont- newydd a'r amgylchoedd. Yn wir, aeth rhai yma i'r fath "hwyl," ar ol ei gweled, hyd nes yr ofnid iddynt ymddyrysu yn hollol, a chafodd un rhan o'n pentref ei ail fedyddio o'i phlegid. (Maddeued "C. R," i ni oblegid ein "diffyg chwaeth yn defnyddio y gair bedydd 1 ddarlunio pethau halogedig!) 0 hyn allan gelwir y rhan hono o'r pentref ar yr enw ysgrythyrol, er coffadwriaeth am yr amgylchiad. Sibrydir fod y maer am roddi gwahodd- iad i'r Archfardd i ddyfod yma i giniawa gydag ef, fel dangosiad o barch iddo fel 'bardd a cherddor. Hyderwn y cawn ninnam wahoddiad i gael tamaid yn ei gysgod, am roddi y gan yn y llith. FFORDD HYNOD I BROFI Y GOBODIAD.- -Gan eich bod chwi, foneddigion, mor Dori- aidd (Rhyddfrydig) a goddef i'r naill o'cb gohebwyr feirniadu gwaith y llall (a gwaith da yw hyny hefyd, ar lawer ystyr), chwi a oddefweh yr un rhyddid i minnau y tro hwn. Ymddengys na fyn gohebwyr y Deheudir eu trechu. Wedi i un o honynt ddyfod allan i faes y Llais i ymosod arnaf, am amlygu fy marn ar gyfraith y pysgod, wele un arall etto wedi d'od allan i'w gefnogi. Ond rhaid i mi fod yn gynnil, wrth geisio amddiffyn yr hyn a ysgrifenais, rhag ofn myned i'r fagl, gan fod enwau fy ngwrthwynebwyr yn awgrymu cadernid, sef Twr y Dderi," a Chraig y Foelallt" —dau "enw cadarn," onide ? Ond yn wir, wn i ddim am hyny ychwaith, o herwydd 'dwi 'n deall dim grammadeg-dim ond ycbydig o rammadeg synwyr cyffredin, ac wrth hwnw y byddaf yn amcanu profi fy ngosodiad bob amser, os amcanu hynyo gwbl. Fodd bynag, ymddengys fod gan y gohebwyr hyn ffordd wahanol i geisio profi eu gosodiadau. Sylwer ar osodiad a phrawf Craig y Foelallt" ar y pwngc dan sylw Yr oedd sylwadau Twr y Dderi' yn hynodb wrpasol ar lythyr 'Gwas Punch. Dyna'r gosodiad. I- Condemnir y bonedd- igion gan ereill am bleidio eyftaith helwr- iaeth, a dywedir eu bod yn orthrymder ys- bryd, a dangosir cydymdeimlad a'r herw- heliwr; ie, y cymmeriad gwaethaf, &c., yr hwnnidyw yn hidiolladddyn ddimmwy na lladd ceiliog pheasant." Dyna y prawf (?). Ond yr ydym yn methu gweled cyssondeb yn y frawddeg ddiweddaf yna, sef nad yw yr herwheliwr yn hidio Iladd dyn ddim mwy na lladd ceiliog pheasant." Buasem ni yn meddwl na ddylai neb, mwy na'r herwheliwr, "hidio lladd dyn," ond y dylai pawb hidio mewn peidio lladd eu gilydd. Pa un bynag, nid yw y prawf hwn yn profi dim mewn perthynas a'rhyn fu dan sylw yn fy llith, sef afresymoldeb ac eithafedd eyfraith y pysgod," oherwydd mai am y boneddigion, y pheasants, a'r herwhelwyr, &c., y sonia efe, ac nid am gyfraith y pysgod. Mae'n wir iddo gym- meryd ei lw yn niwedd ei sylw, na fyddai llawer o eogiaid yn Nheifi, na gleisiaid yn ;;J,