Llais Y Wlad

fAlH1 "{.\ Ylt EIRA. Daw'r fir* m.,Iwr, gawt-, ¡'n gwytid-o wybr rhew He » ,Ôch, UK dim aflwyd>! M*E HAW Athrav perileitMrwydd Yu,pii,io.'i rym io, lplu'r Oyti.i. Dc:wr HAVHESF. sir no

t H CLOCH Y LLAN. CtftwlFletli i Awdwr aufarwol Aw.11 y llIch." Miwaiit h,,ff aiii tye-aii gairl-yo ein gwlad Q&U y jfloeh fendiguid «"? O 8W) PER, l ain WON BFTTA Villi I ffBKilw dlyn i vrledd ei aid. MofiWVIXf. Ii. — ——

EN'GLYN A. gyfilL..Al,iwvol wrth gi si y trwy yr eira, pain 11l LAVTIETI i EISBIJ ;DFOD Mciriou," Dolgellau, C IUN, 1875. Pros wv-,Pv) dyrus ai-im—y t*enwy<l T«tn««» ddis^laer buvan O liw yu I:aeli à, "Jljliiwcb a& f..1 ilwcu Kiiau. AlWENYDD. IJ. 4 i'-It

Y DWFit. Elfen lop", lofn, lawen.-fyw ddylif I f ddalu fiduieii Dae*/ wyA'y w y d a r beri, Kuydo «vdiucw> gardd R i-t*. I.. OYFFDY. itow I h r t

GWAWI)lWit UnL,FY:)L). h is AWPfWR Cii.FY:W. ed U lei >u erbyn crefy d,—gwrdyn UwAw.lia ti VVVfedydd; »E Jd*g lor iddo gerydd, if '(e, y faru CI YUTDIG fyiid. „ OWAJX ARFOX Y i»*>

f' YMADAEL MAE ELDIOL MON. Oop: bh-afk ohvcery'r awr'"u t\ w. dyner Wit dannau fy ukh-alou O'i wirfoiid i WUU Ariuu Y um&da4it w44% Eid-Itl MOD. YM*ael MAE Eidiol Yun-yo gu iawn 0 ("IaJ r. feilUon Ur«y J fir uOii, A iA&-r ly Iii OYIWI ID-'IRI- n. fe, tumwr tyii IO. lrd- Meirio I,—A mwy SI tuft-r GAU i-yteiiiiou .Mgwti pill-k h ghir 0'0 10, 0 dirion Ybuud.tol uiae E'.diul MUD. Ymadael mae liidi >1 Mun-i I.. gvell,- Cyllojj uwch » ddiguu KL YRT" '«» JAF'Arfoh U HYCT yn 4 t«, DA'I nawdd I n. Dyu TTYTIDLXII^ RIJAGO oi—* Ïll FET ITH;AW Ou.l ym'a in uj»e .Ki-iio', Ac AA >« y W14 ..dy. "'I .1. Celf »f. £ el —DYWYFO? «-»l YA LA'I fyd ii- Yutaijor y u«i« —a' b <b lliiw, A dyrn* «tara<v ia i'w mntluiu. AIII'bp); air wtlli «»V K"iiÍ411dJ.ugwajtb He hw iHwti p»bi ya gliu D-ebynied dwr Q bunnou. Cwr.1,3.w,d w..a', be.-Aid a'r eod&r-yuido of Yn (t*S «n a'r lion--r Jlyrt.iUwn, < <aw'II ddidor AA< b«gioa itido'o rhagor. Cicd f/w* l uW(j iyd g vyri-a glr g't d, Gair gift., FARTB fryuUt-uy-i Ca."If, w'.r. ki;, c-k.lf.. Y m bprn—bytiwl <XIFK<I.E TD VL ty (IR TIEITJII. Colli L.err IJ feirdd ./u bro fitch-yr y tym, OU S ,k..i t |.E«ui« GI AGI^EH F,t,ii-i i NINO H«> eJ I-i IMB A BYWYD B.NNI M W I byd iach. CEFUCRT'UYII Isf, C'LIW T: UR 1. lö7d. GRAIEN^ W.

Ff MYVANVVY. M am I/O'IVJ to Jatus t am slcle in the arm of Jemi}. — Kl UEtKiAU OLaV. Fy ugt-utt.lj dl S, GALIIUS wvf, A liid.MC yuw»i vllyw cw,u \V:tS W^ I A'vh SI.I >I "wyf, MAI'U 'D.I'WTU t> D.HIWJT", M)*-NWY FW>U YVIU .« TV.MLFCL i dttd'-v.T P-U BV>- L i D UIRIAN I?T>tid ou ID Y ^'1?4 O^d UP* ldf Tr VY AT^ II tJV A'TW HARD M IT BOLDI/TN SERCB, vi «, 1)1 A ■ I-ELOR "-idaeth YTF DDYRVA ^<^8 I RNI^TY MEROH B* CFRDU Y t'11"j.t glorys F II ddirg'ner uu o'r iltdwvd J LUF I)ku lWIU,,), .-rym er hiraeth dWYil \V>T-»FU# wyt, Myvan-vy gu. ;b L>y „l»F tsii iHii 'liuiiii'ui broii, P«TI try TTY «id lil LAW lot ydwyt w."d,Ii'u lion 41 Yn U»R«iohia»'I L< au beb dUu braw XRV-la faui a ixtilun a iili oer a thrist, Ac aruom UL «> gur, I'y YA ryd byw »yd ) «YD* Cfirist, V" IlClt"l WT-IIFFL IN caritd pur. HOBSHT PARRY, (R .hyn Ddu Eryri). WIN WCTXLC-'T ge, >I»rd*E, e, eford.

A- a w^rrah »d cure f r Piai- ,,o, iU-5 L -gq, Skiu an,1 Blood Diti. pi, ease*, So-f* -f nl! k ii f, Woj en with confi,ieiief, r<.o.»in'neiid Cu>rk*i« \Vor!d-Famed Blood Mixtme. Sdd by EHMUIBTA everywhere. PELKNAI; -f +'.Iij-ill y ,Wet-CACd.-Y ra&e y ma d.^iDJi'thnu ih ted'lol a effeithiwyd gan y peleuau bytis wedi teu g i wrtbsefyll y jcArtUwyne ia laa mw af ^rwia itoo dvnydaaa .xneithi m Gwertbfawr- ,ir bwywt Itr yr at-lwydydd rowyaf distadlyn gyst lag ya v tai gurwveh » cbjf 'etLt" V wepeJt'nau Ho >*»y y ,ihi. [>umli^.et i t; Wyadl VU yr hoil i*■■■ bcij aon b. dU", ijwaLann nac mewe nn- fhvw {"■►•id jft;yia«t!i & gweithrediaJ naturiul y pùirianuan. C<duabyd if hWYbt ial y nioddi.)u goreu i gyDnyrchu do, ant am fwyd, i gryfhau, ac i rGddi iechyd p«ftffjifcb i'r oyfau*oddiad ewwyaf egwt»n. Y maent yn rkudiii lltw ac job i'r gwyutfb, a thrwy eu rkkinwe id yn ds<lwr«iddu» o'r cyfa i- e<yldiad yr aubwyldt-r^u t'yny o, i,li yu f<xHioii j auf,),n 1UUld o fm-b-d i'r I.dd yu gynt na'u h,,uis,-r, y hii pe tunsent w-di <ief«yJfUo y p«le>tau byf, a < ugHJlt wodi caol vm hhub grafangau a igeu. 1:

I Y MEDDYG CRWYDROL. ¡ HANES GWIRIONEDDOL. I \nfona gohebydd sydd yn trioiauu yn West Philadelphia, Pennsylfania, i ni yr banes caiilvnol, pa un sydd yn rhwym o gael ei ddarUen gyda dyddordob gan ein darllenwyr Cymreig, Digw.yddudd yr amgylchiadau a gofnodir," medd ein go- hebydd," yr vdwvf yn meddwl, tua pbym- tbeng mlynedd yn ol, ac Mid oes genyf am- beuaeth nad oes Jlawer o hen drigolion Llanerchymedd yn eotio y Doctor Bach.' Y pryd hwnwyr oedd hen foneddiges Seis- nig-yn cadw y Ball Inn. Yr oedd un Mr Hughes yn cudw y Weaver's Arms, yn aj»o» i ba un yr oedd yu byw hen gymmeriad tra hynod—Owen Jones, t,tilov- ysmaldod ehwareus yr hwn yn fynych a hyfIordcl- iodd i mi ell werthiniad iachus. ) onedd- wr rhadlon golygtis oedd rheithor yr hen eglwys, tic er fod ei bregethavi yn rhagorul yr oedd ei gynnnlleidfaoedd yn clra, tbeneu. VVeithiau byddaf yn rhyfeddu a ydvw hen bentrefi Mon o hyd yr un fath pa un a ydyw Llanerchymedd yn meddu yr un dosbarth o gryddion bwyliog, pa rai oedd- Ylltyn nicr yn ddatganwyr cainpns. Ac er fy mod bellach yn hydref einioes, nid wyf wedi amigtiofio y lodesi rhosvnog ftD-, wyl yn y ffermdai, lie y bum yn myned i guro'r ffenestr' yn Chwyn Goch, heb s6n am yr hyn adflilynai y 'curo.' Ymddeng- ys i mi fel. pe end doe er pan glywais yr .euw")Vr Die DywyH yn canu ei gerddi ys- mala vn nghanof cymmeradwyfieth y pen- treiwYi" gwlvdig a symL Yr oedd Div; yn Ifetti-i ar ysinildod did'erfyn. Treui- iwyd rbai o ddvddiau dedwyddal fy mywvd yn mhlith pob! garedig a chalou-ajiored Mon. Yr ydym yn gwneud mwy o arian yn America, ond yr ydym yn colli y mwyu- had difyr calono^ sydd wybyddus i bob! hen Gymru. uYn ystod erwydriadaufynyctåîau boreu- af, ymwelais a gwlad fy ngbyndadau- HetJ Gymru- mynyddoedd a dyffrynoedcl pa un sydd wedi eu cyssegru gan filoadd o drad iodiadau rhanmiitedd a gwroldeb, yn nghyda'r chwedloniaeth hynafol a genid gan ei beirdd datgeiniol dihaiat, yn g.fLq. sylitiedig gyda dewrder Llewelyii a Giyn- dwr. Gydii y fath deimlad o fawrvgedd y syllwn ar aracheiedd y Wyddfa ueheifrig, yn edrych yn fawreddog yn ei mantell wen Wrth basio drwy dref henafol Con- wy, mor fywiog y portreadai y dychymyg ddalfa y Breniiiii Rhisiart yr Ail gan Bolingbroke a Percy, Iarll Northumber- land, pa rai a arweiiiiasaiit eu earcharor i Lundain, lie y dywedid— Dust was throwu upon bis allcrt/it head. Which with such gentlerir^w ht* shook uff Tn.it had not God roi some i'Ur^o-e steeled .Tilt". h." ts of weLl tiiey must peifores have uielksd, And barbarisiu itself hava piiiod him. 1 Gan fvned yn mlaen o Gonwy, cyrhaedd- ai8 yn fuan i For, ac yno c^nfyddais gydag edmygedd y celfyddwaith mawr- eddog hwnw, Pont Meuai, dros ba un y croesiti., i Ynys Mon ac y prysurais tua hen bentref Liantrcliyn-mdd, yn mha Ie, gan fod getiyf jerthynasau a fynent i mi gytranoui o'u llettygarwch, y penderfynais ai-os ar yr ynys am ychydig wvthnosaa, a mwynhau y newydd-deb u (ywyd gwledig. Gan mai hwn oedd fy nyfoditid cyntfif i fywyd gwledig, synwyd fi gát) symlrwydd diro-lrea-y tiigolion, a boddhawyu fi gitfl hvtiodiwydd eu dull a'u gwisg. Y nine y Cymrv fel p)1 yn hynod am eu g.niest- rwydd, (iiwydrwydd, a thuedd heddychoi, gYIla chariad mynwesol at farddouiaeth a cherdd^riaeth. Gall bob peutref yn Nghvmru o'r bron yinf^r-jstio yn ei bardd, mwy lieU lai ei dal^nt. Yn eu cystadleu- oil hlynvddol cerddorol it lienyddul, per- sonan yu rhodfeydd isat bywvd vdynt yn fynych yrymgeiswyrbu idugol amy ywobr- au. Y mae emu penillion yn hoff ymar- fertad gyda r Cymry, ac yn ystod fy arh»>s- iad yn yr hen bentref, eefais fy moddhau yu fynych yn n^hyflawniadau y dyuion ieuaingc yn y Butt Inn, lie yr ynagasglent yn yr hwyrgan ffurfio cylch datgeiniol. Yr oedd y datgeiniaid newydd orphen eu hynuhechion un nosan ciiwerw oer yn yr ystaiell yfed eang gyffyrddus gyda'i d a u llwythmawr, crosawgar, pan gyfeiriwyd sylw y cwmni at gardottyn truenus, cryn- edig, oedd newydd ddyfod i mewn, yn gofyn carflod-rhvwbetti i dalu am letty noson. Yno y safai yn grvnedig, yn berffaith ddarlun o drueni. Yr oedd yn amlwg mai Sais tlawd yd- oedd, wedi ei ddarostwng i'r cyflvvr mwyaf anghanus; ond yr oedd rhywbeth mor rhyfedd yn ei ymddangosiad fel, er gwaethaf ei sefylifa druenus, yr oedd braiddyn anmhossibl ymHttal rhag gwetiu. Yr oedd islaw y taldra cyffredin, ac yn deneu, tua phymtheg-ar-hugaiu oed, gyda gwyneb llym a thywyli. Yr oedd ei wallt didrpfn, yrhwn oedd yn gynamserot frith, wedi ei ordoi gan ddio^ben oedd lawer rhy belaeth 1 w b^nglog; hongiaiei got aqi ei ffurf ddisylw fel sach mawr; gwis^id ei drae S di-hosau a. hen bar o esgidiau oedd wedi ei liawyro yn dda mewn gwirionedd, yr oedd ei holl ymldangosia<l yn ar- ddangos engraifft druenus, etto ysmala, 0 ddyncliaeth ddirywiedig. Teimlwn I dosturi tuag atto, ac estynais iddo ddern- yn bychan o arian, am oa un y diolchodd i mi, gan aryr un pryd dd vnoethi un o'r penau goreu ei ffurlitt(I t vyelais erioed. Pa alwedigaeth ydych ?" gofynai un o'r 1 ewmni. Meddyg wyf wrth fy ngalwedigaeth," attebai. Yr ydych yn gymmaint o feddyg ag wyf finau," gwaeddai hen ffermwr. Pa bryd y daetboch o'r carchar ddiweddaf am ysb.eilio clwydi ieir ?" ■Fflacbiai tan o ly^aid y oardofetyn, ond attebai YI) dawel, "Yr ydych yn fy sarha,u am fy mod yn dlawd a diartref; os oes unrhyw un a garai brofi gwiredd fy hiter- iad, boed iddo wneud hyny." Os ydyeh yn feddyg rheolnidd, boed i chwi arcbwilio fy mrest i, -t dywedyd i mi pa un a yw fy ysgyfaint yn iach," ebai dyn ieuangc gwelw. Pfchaid i mi vraa sylwi na blllll mewn man erioed lie y mae yr anhwylder, gofidus hwn, y darfudedigaetb, yn gwneud eymmaint o alanastra ag yn Ynys Mon. Y mae yn anhwylder cytfrediu, ac yn un a ofnir fwyaf, ac oherwydd hyny y dy- mnnai y dyn wyhod cyfi-vr ei ysgyfaint. Archwiliodd y cardottya y dyn mewn modd proffeswrol, gan looii yr anhwylder ac arcbodd bin ac inc er ysgrifenu allan gyfarwyddyd. pa uu er fy mawr syndod, OY a wnaed yn gyfiym mewn lladin. Erbyn hyn yr oedd pawb oedd ya breseniaoi yn awyddus am gael eu harchwilio, pob un yn cyttuno i d--ilu i'r meddyg—fel y rhaid i ni yn awr ei alw—y swm o dair ceiniog ie\ fee. Wedi i'r o l fyi.ed drwy yr oruch- wyliaeth, eisteddodd y lUuddyg gydag ag- wedd urddasnl; edrvciiid arno gyda mawr- ygedd, ac yr oedd yr hwn a ddeuasai i mewn fel cwrdottyn dirmys^edig erbyn hyn yn un o'r cwmni. Y cyfryw yw cyfaredd addysg hyd yn nod pnn wedi ei wisgo mewn carpiau. Gwelais yn fuan nad oedd y meddyg yn gosod unrhyw werth ar arian, oblegid yfai yn gyfiym, a mynai anrhegu ereill. A awgrymu iddo yn ddystaw y ptioldeb o gadw ychydig: goinio,v a ar gyfei- trtinootli. Yr wyf yn ga1 on-doradfg," attebai>. a ueiditjltdjf*dagiMu i'w tv(y-.titt. "Nid wyf," ychwanegai, QIld Yt! rhy falch i foddi fy ngofidiau pani" gall itf; ,i,(Iawtr i yfory fy nghael yr un alitii4 t enus ag wyf wedi bod ers blynyddau y mae gerfyf eisieu boddi fy synhwyrau mewn ebargofiant." Yn fuan wedi hyn gorall(iodd yn y cyflwr hwnw, prydy gachwais ef ynv ystafell y Bull Inn. Yr opdd y digwvddiadau blaenorol bron wedi diangc o fy nghof pan ddeallais, ychydig ddvddiaa wedi hyny, mai pwngc mawr ymddiddan y pentref oedd y doctor bach, a'r gwelihad rhyfeddol oedd wedi ei elK|faio ar wahanol bersonau. Ym- ddHfcys fod rhai o'r cyfarwyddiadau a rodd^^n v Bull Inh wedi gweithredu fel cyf*u*jdft, gitii rfdfer i iee^yd rai a fuas- ent afiach am flynyddau. Ymledaenodd ei enwogrwydd gyda chyflymder, ac yr oedd pawb yn canmol deheurwydd y doc- tor bach, yr hwn oedd i'w gael yn y Weaver's Arms, wedi ei amgylchynu gau gwmui o feddwon. Yfent y fees mor fuan a;> y derbynid hwynt, ac edrychai y doe- tor yn en canol fel breiiif) y cardottwyr. Yr oedd ystorfa y fferyll.ydd ya wastadol wedi ei gorlenwi, ac yn ebrwydd canfydd- odd gwerthydd y peleuau a'r cyfferiau ei hun ar y llanw y dywed Shakespeare sydd yn arwain i lwyddiant." Erioe I nis gwelais y fath swyngyfareddiad gwvllt. Yr oedd advoddiadau am welliadau y meddyg yn cael eu lluosogi a'u gor-rifo, ac yn sicr yr wyf yn credu i lawer gael eu hiaehau drwy rym dyahymyg yn unig. Tri yr oedd poblogrwjdd y doctor yn ei ucheld^r, yr oeddwn yn dyehw^lyd i'r pentref yn hwyr tin nosou. Wrth fyned heibio i ymwelfa y doctor, canfyddais wrthddrych yn go»wedd yn yr eira, yr hwu, wedi yrnchwiliad, a rlrodd ailan i fod y doctor ei hun. Yno y gorweddai, yn gwaedu ae yn anymwybodol, a'i wisg druenus wedi ei rhwygo yn yfflon. Yr oedd yn amlwg fod y creadur truan wedi cael ei drin yn ysgeler. Ymdrechais ei ddeffroi, ond yn ofer. Nis gwyddwn pa beth i'w wneud, oblegid nis caniattai fy nghydwybod i mi adael y creadur tlawd yno, ac felly penderfynais, yn ngwyneb pob perygl, ei gviumeryd i fy ystafell; a chan ei fod yn dra ysgafu, ni phrofais ond ychydig anhawsder i'w giudo yno. Wedi gvveeud hyny, gosodf-js ef yn gyfforddus mewn un gongl o'r ystafei1, ac yna aethym i'rn gwely, gan ebrwydd suddo i gwsg. Ar fy noft'road boreu drannoeth, fy meddyiddrvch c Tntaf oedd, pa beth i'w wneud a gwrthddrych fy n^ofal, yr hwn a barhai i gysgu yn drwm. Aethym i lawr i'r gegin, Us y cefais y galon-garedig Neli, y forwyn. Gwnaethym hi yn gyfranog o'm cyfria ch, a chydsyniodd i fy nghyn- northwyo o'm penbleth a chan fod fy modryb yu orwe ddiog, gailem drefna i yujwneud a'r doctor d u:in heb yn wybod iddi, A »' nye'iiweliad, cefais ef yn effro, ae yn edrych c'i amgylch gyda golwg wyllt ddiystyr. Yn mlia It) yr wyf?" medda;, gan ddyrchatu ei law at ei ban a banner codi. i » Yr ydych mewn llawer gwell lie nag y cefais chwi neithiwr," attebais inau. Hn y mae fel breuddwyd," sibrydai. Yr wyf yn ddiolchgar i chwi, syr; nid oeddwn yn meddwl y cymmerasai neb y drafferth i godi i fyny y fath alltud ag wyf fi. and 0!" llefai, "wedi i mi wario fy holl arian, i fy nghicio allan fel ci! Cododd i geisio cymmeryd trem arno ei hun, a metliai iaith ddesgrifio y fath wrthddrych. Duw a'm lielpo dolefai, tra yr oedd dagrau yn treiglo drcs ei ruddiau. Pi beth a. wnaf ? pa rodd yr ymddangosaf yn yr heolydd heddyw ?" Suddodd i gadair, ac wylodd fel baban. Mor ryfedd meddwn, "fad dyn addysg chwi wedi d'od mor isel a difod wl." Gall ymddangos felly," attebai; "ond efallai pe gwyddech y cwbl y tosturiech drosof; yr wyf wedi pechu llai nag a bechwyd vn fy erbyn nid oes genyf ddim i fyw er ei fwyn, a phe na buaswn yn llwfrddyn, buasai gorphwylledd wedi fy ngyru i hunan-ddinystr yn mhell cyn hyn. Yr wyf wedi ymdrechu boddi fy ngalar mewn gwirod, ond y mao y diafol yn fy hyrddio yn ddyfnach i (irueni (['IV orphen yn y rhifyn nesaf.)

IIYNAFIAETHAU PLWYFOL MON. XI. 11 iJ iiHv) A MOSSOGLAN. Mossog-Lan.—Yr oedd hon yn flaenorol yn d re flan frodorol y tywysog felly rhoddwyd y tiroedd i'r caeth-ddeiliaid, neu fel yr adnabyddid hwy yn y dyddiau blaenorol, caethion brodorol. Yn amser lor wet th III., canfyddir ei bod wedi ei dosbarthu i dair o feddiannau pennodol, a elwid yn gyffredin, Wwles-y Pennod- iad, Dea'r Wele. Y cyntaf a elwid yn gyffreuin, Wele Jethel ap Dafydd, a ddal- iwyd yr amser hwnw gan Hywel ap Jetbel,aryrammododalu allan e honi i'l iirenin, bob tri mis, dri swllt ac wyth g^Sjog Yr ail yw y Pennodiad a elwid yn gyfiredin Wele Tegerin Goch, a ddelid ar yr amser gan Tegerin ap lenan Ddu, a Dafydd ap Ieuan .Dda, ar yr ammod o dfthl o honi i'r bretin, bob tri mis, ddau swlltacwyth geiuiog a thair ffyrling. Y y trydvdd yw y Pennodiad a elwid yn gy- ffredin Wele Tudur Voel, y pryd hwnw a breswylid gan Madog ap Bleddyn, Adda ap Dafydd Gocb, ac Evan apl Nest, ar yr ammod o dalu oddiyno i'r brenin, bob tri mis, wyth a dimai. Y tri phennodiad hyn, pa fodd bynag, heblaw yr ad-daliad yna, oeddynt yn rhwyni i dalu yr holl wasanaeth arC-,rol, yn nghyda thaliadau cylchaidd > elwid yn gyffredin cylchau) fel yr oeddynt yn flaenorol yn rhwym i wneud i'r tywysog, pan oedd yr arferiad gaeth vasaidd yn bodoli, yn lie pa un, yn llhwrs amser, pan oedd gwasanaeth o'r fritli yma a thaliadau cylchaidd yn cael eu bystyried yn ormodedd, yr arfer o dalu trwy gyHundeb swm o arian i'r brenin, yr amser a nodwyd a elwid dirwy- ou, tyfodd i fath o arferiad sefydlog i'r holl gyfnodau dyfodol. Yma ein hanes- ydd a ddywed fod pa diroedd bynag yn mysK dynion GogVedd Cymru nad oeddynt yn cael eu Hystyried yn rhydd-ddeiliaid (a elwid yn gyffredin rhydd-feddiannwyr) ond canth-ddeiliaid a brodorion (fel y cvfenwid hwynt), am ba rai y mae myn- yeh grybwyliiad yn cael ei wueud yn llyfr y brenin n'l oS;i{ob o dir o'r fath yma, vn cael eu honi a'u meddianuu pa le bynag yr oeddyut gan frenin Lloegr fel ei lawnderau ei hun Kpl < gwobr fechan, ac yr oedd yn cael ci osod aiian (dan yr enw hwn) gan Igasglwyr y brenin, pwy bynag oeddynt, am dymhor pennodol, neu am oes, a'r gwerth i'w dalu yn unol ar hen ddefod. Yn awr, pa fodd bynag, trwy angenrheid- rwydd neu esgeulusiad rhai o'r penadur- iaid, agos oil o'r firQedd o'r fath yma, pa rai yn gyffredin a fleitlid yn freiniql, yn gym'edin a anrhegwydj as o'r diw^dd a werthwyd, i benaethiaid ein gwlMl, yn neilduol i'r rhai trwy eu cyfoeth oedd a rhyw ddylanwad yn y llys. Felly, braidd y mae'n'bossibl y dyddiau hyn gwahan- iaethu y pentwr cvfliedin, pa rai, feallai, fu yu gnet"tileoe.,Itt oddiwrth y lleoedd rhydd. Yn wir, yn ot dull ac ym- ddygiad pethau yn bresennol, y maent oil wedi d'od yu rhydd-feddiauol anwa- hanedig. Er hyny, yn y pryniadau ne- wydd hyn, y mae iawnderau ammod yn gwahaniaethu yn ddirfawr oddi wrth yr hen amwodau. Natnr ae egwyddor y gwaba i eth yw, fo.4 yr holl gaeth-leoedd, neu djroedd brodor, a welir y dyddiau hyn yn cael eu gorlwythg a threthi tryiftaph i'w talvi i'r coffr brginiol, nag yw'r hen anamodau neq'r rhydd/ddaljad yn wnei^d. Dywed y Parch- S@nry Rowlands, fod y dreflan fechan hon yn ei amser ef (1\. D. 1710) am ddwJ ganrif yn flaenorol yn cael ei haduabod mewn modd neiiiduol oddiwrth deulu anrbydeddus Mossoglan a a ymsefydlodd o'i mewn. Y person evntaf a osododd sytfaen y ty hwn oedd Hugh ap Rhys ap Howel, mab hynaf Rhys ap Howel ap Rhys o Bodowyr, o'i wraig cyntaf, disgynedig ) Lowarch, o'r gajigeia o lorwerth, tad yr hwn, fel y dy- wedir, a ddietifeddodd bob ceiniog o'r bron oherwydd ei briodas. Y boncyff, fodd bynag, fel hyn a dorwyd allan, (yn • ol ewyliv s Duw). T tntwodd allan wreidd- iau mwy yn y ddaear hon, a tharddodd uifer luosog o gorsenau mwy blodeuog, o ba un y blagurodd Syr Arthur Owen, Barwriig, boneddwr o gyfoeth mawr, yr 7 hwn oedd yn berchen ar yr holl feddianau hyn o oehr ei tam; Mr Owen Wynne, 0 Glasgoed, yn sir Gaernarfon; a Air Hugh. Wynne, o Treiorwerth; gydag iawn 00 ochr ei dad, ac hefyd o ochr ei fam y gwir Barchedig John Evans, EsgobBangor; a Mr Owen Hughes, boneddwr anrhydedd- > us yr oil o honynt yu bersonau o'r cym- > meriadau uchaf, ac eraill a darddodd o honynt, yn dyfod ar unwaith yn hygiod i'r lie, ac yn rhagori mewn anrhydedd i'w teu'u. Yn y flwyddyn 1605, o dan deyrn- asiad Iago I, Hugh Wynne, .Ysw., Mos- soglan, oedd Uchel-sirydd Mon ac o dan deyrnasiad Charles II, yn y flwyddyn 1652, Henry Owen, Ysw., o'r un lie, oedd yr Uchel-sirydd. BOD-DRUDAU. Y mae y He hwn yn cario enw pur hyn- afol, ac yn tarddu, medd Mr. Rewlands, oddiwrth gynnulleidfa o dderwyddon. Bod ydyw trigfa, Drudau (neu drudion), ydyw Derwyddon felly ystyr yr enw yw, Trigfa Derwyddon." Drndau oedd y nesaf mewn swydd ac awdurdod i'r Arch- dderwydd. (Gwel Mona Antiqua.") Y dreflm sydd dla wd ac yn bur fechan, bro- dorol o ran cyflwr, ac yn cynnwys yn amser lorwerth III., un pennodiad yn unig, a elwid y pryd hwnw Wele Gronw Voel. Yr oedd yn cael ei dal ar y pryd gan Howel ab Ethel, yr hwn oedd yn tala yn fiynyddol i'r brenin, chwe' swllt a naw ceiniwg. Y mae y dosbarth hwn, trwy ddiwydrwydd y ffermwyr, yn lie hynod at gynnyrchu gwenith a rhyg. Yr oedd yn parhau o dan ei ammod brodorol yn llaw y bre-iin hyd amser y frenhinesElizabeth, pau wuaeth Hugh Hughes, Ysw., Plas Coch, y pryd hwnw Royal Attorney for North Wales, yn eiddo iddo ei hnn, trwy bwrcasiad, yn nghyd a phennodiad neili- duol arall o'r enw Cefn Mossoglan. barhau.)

--h _a_- CIIICCIETH. BODDI CYNHAUAF.—Mae yn hen arferiad gan ffermwyr Cymru i foddi y cynhauaf ar ol ei gitsglu i ddiddosrwydd, (gan mwyaf) trwy addoli John H-eiddyn; ond ddydd Gwener, y 4ydd eyfisol, yn Muriau, trigfan Mr Watkins,cynnaliwyd gwledd fawreddog i gynifer a 39 o ferched yr ardal, heb gymmaint a thropyn o'r gwirod, ond yn unig ddigonedd o ffrwyth y "ddeilen Iudiaidd" a bara brith, &e. Gwyn fyd na bai holl foneddwyr a ffermwyr Cvmru yn dilyn ei esiampl. Dylwn ddyweud fod y boneddwr yn anfon y Standard yn ddyddiol, a'r Chambers Journal yn fisol i'r ddarllenfa. TORI Y SABBOTH.—Ami iawn y mae rhyw ddvhirod estronolyri d^od i'r He hwn o dan ddylanwad Syr John ar y Sabboth i boeni y trigolion. Felly y Sabboth diweddaf, yr oedd tri o honynt yn bloeddio ac yn lluchio cerrig ar ol cwn. CHEAP JACK.-—BU yr estron hwn yn y dref dair noswaith yr wythnos ddiweddaf, yn gwerthu eti nwyddau, a dywedir fod lluaws o'i wrandawyr wedi crygu yn ei swn.—Arafon Goch.

LLANGEFNI. Ychydig iawn o groesawa gafodd y ddau Barchedig fa yn Llangefni yn traethu yr hen lithoedd sydd a ehreithiau amser arnynt yn eu gwneud yn hagr yr olwg, ar hen bwngc y dadgyssyllfciad. Nid oedd dim yn newydd ynddynt; ond fel y gog yr un nodau yn wastadol, Fel y buaswn yn meddwl, aeth y dorf fychan i'r He Ueiaf o leoedd cyhoeddus y dref i ail-dwymno ei hen gawl sydd bron a suro cylia yr ym- neillduwyr eu hunain. Y ddau gawr a fu yn).a nos Fercher oeddynt y, Parehn, Spinthey Jan)§s? Llandudno, a James* Nefyn j ao yr oedd capel y Wesieyai'4 tua banner llawa, Yr oeddwn yn diolctt mai ychydig ohonynt oedd yn Llangefni, er hyny oil yr oeddynt yn edrych yn bur wasgaredig a digalon, o dan arweiniaid eu galluog gadfridog, y Parch. Mr James, gweinidog y Bedyddwyr yn y lie. Yr oedd y frawdoliaeth fechan yn disgwyl am bethau mawrion, ac yn penderfynu gwneud eu goreu yn erbyn yr hen Eglwys, er ei chael i lawr ar yr un tir a hwy- thau. Byddai yn llawer gwell i agitators y Liberation Society wario eu harian mewn gwneud daioni ac addysgu y wlad im cheisio tynH. y muriau i lawr g y m gair Un wedl dyweqd na orchfyga pyrth uftern mo honynt. I ambell un o'r siaradwyr qymqnwn gyflwyno y diarheb- ioncanlynol. Qfn I)uw a bura y galon,^ Byrbwyjllfa tymhey yw dinyetr dynV? et Y gwendid mwyaf y w bod dyn' yn ymdrin a'r hyn nas canlyna efwedi marw." Dyn eyfrwys yw yr hwn edryoha ar ol ei hun yn fanylach nag ar ol arall." "Mae dwy amynedd—un i gadw a chynnal mewn adfyd—y llall i gadw rhag gwneud drwg -yr olaf yw yr oreu." Hynyna yn ble300nol.-Hen Eglwyswr.