Llais Y Wlad

jftANES RASSELAS, I TYWYSOG ABYSSINIA. | (AtaORI GAN DR. JOHNSON.) CYFIEITHWYD GAN WM. CADWALADR DAVIE S. PENNOD II. ^QDI^ONRWYDD RASSELAS YN NYFFRYN V DEDWYDDYD. Preswyliai meibion a merched tvn n*a wjbod am ddim ond troion 8wr-1Qwyn^er ac esmwythyd, yn cael Qje^ni arnynt gan bawb oedd yn hyfedr bobpotb a f anu, yn cael eu gwala o eilt fwynhai y synwyrau. Tramwy- J- ar°glber, a hunent yn nghadarn- i t "iogelwch. Defnyddid pob dyfais Kid 11 iddynt fwynhau eu sefyllfaoedd. yn g 0edd y doethion a'u hyfforddient °yho jjaQ1 ^dim wrthynt ond trueni bywyd }'f Us> a desgrifient bob'man tuhwnt y ^^y^doedd fel tiriogaethau adfyd, He glvf/»ai cynnen yn wastad ac yr ys- ^yrch ar mwyn huo • hymsyniad o'u gwynfyd eu difyr^ hwy beunydd & dyriau, I ha ynyrhai oedd Dyffryn Dedwyddyd. Eu iadchwaeth a awchlymid gan aml adrodd- a^8,1?1 wabanol wleddoedd; maswedd oedd dyledswydd pob awr, o'r Y i'r cyfnos. Syffredin yr oedd y moddion hyn yn us; ychydig °'r ^wysogi011 a eithr ?nas?n^ erioed estyn eu terfynam, eu bywydau mewn cyflawn eyrj^ fod ganddynt o fewn eu ej bobpeth allai celfyddyd neu anian •a thosturient wrth y rbai a roddi) a thosturient wrth y rhai a tan erddai Tynged rhag dyfod i eisteddle iont megis cyff damwain a chaeth- y^eni. y,na y codent yn y bore ac y gor- g-,nfc yn yr hwyr, yn cael eu boddio yn 0QO} ac yQddynt eu bunain y cwbl ,asselas, yr hwn, ac efe yn yn y chwe ^gil a>r ^u8a^n °'* oed> a ddechreuodd i |0>u campau a'u cynnulliadau, ac dista yfr$du mewn rhodfeydd unig a vfyrdod. Ami yr eisteddai o flaen angL ^Wedi eu hilio a moethau, ac yr 080^ archwaethu y danteithion a §er ei fron; codai yn ddisymwth ha6(j| y gan, a phrysur giliai o gyr- 8ylwa ^aiU cerdd* weinyddion a a<lQeJla?*: ar y cyfnewidiad, ac a geisiasant es8enl e* fwyniant; efe a eu .eu bymyraeth, a wrthododd ar 0| a^°ddiadau, ac a dreuliodd ddydd i ar ^anau fft'ydiau yn ngbysgod a^ar Swran(iawai weithiau ar yr Pys» canoau» y sylwai weithiau ar y 3kwareu yn yr afonig, ac ar bryd- a* e* °^yg°n ar y Porfeydd a'r I Pofi v yn fyw o anifeiliaid, rhai yn aswe^ a rbai yn gorweddian yn oedd yr bynodrwydd syWi ymarweddiad yn peri fod cryn ^iii^1110' °'r doe^i°n' yn yniddi- yr hwn yr ymhyfrydai gynt, a'i hya. yn ddirgel, gan obeithio dod o I fte el rhachos o'i anniddigrwydd. Rasselas, 01 sefv^i ^ybod fod neb yn agos iddo, ar geifj.y ei olygon am beth amser ar y .^ch 6 P°" yn mysS y Gi'eigiau, a Jeu°dd gydmaru eu eyflwr a'r eiddo y e^e» "sydd yn gwneud 0f Srft ^?lae^ rhwng dyn a'r gweddill | 8yd(j acll§aeth anifeilaidd ? Pob anifail In a c?Wydro yn fy ymyl a deimla yr ef It le,nrheidiau corphorol a mi fy hun I chwant bwyd ac a bawr y Pi e^e a sycheda ac a yf o'r afonig, ^fe a n^yn a'i syched, boddlonir ef, ac He-t» drwmgwsg cyfyd drachefn a ^Qior Por^ir e* eilchwyl, ac efe 8yc^edi^ f ys* wyf fi yn newynog a c^ar?f u yn^au» eithr pan baid syched W £ 5wyd, nid wyf fi ar ben fy nigori; ^sieil > jel yntau, yn dioddef oddiwrth ar i wyf' e^e' yn ynifodd- ^?oi iawnder- Mae yr oriau cyd- aethaf anniben a hwyrdrwm hir- ^yti i rac^e^n am fod yn newynog er ^ch. -jJ01 drachefn adnewyddu fy nyfal- n»ae yr adar yn pigo y grawn neu ^r.e^ted i^11 e^edeg ymaith i'r llwyni, lie I °s^dol a an^ D?6Wn dedwyddyd ymddang- Pytio^ ^figau ac j treuliant eu hoedl tnodd ,lO pêr oslef ddigyfnewid; yr un Kf cautolQaU a a^w am y dwsmelydd ?0^ient r,j ,e^r y mae y seiniau a'm Wlaat 7 yn fy mlino heddyw, a hQs 0 fv fwy-fwy blinderas yfory. Nid uari rae"w'n unrhyw gynneddf ddir- f by^ Qi V* yn cae^ y difyrwch priodol vn Wrn> etto nid wyf yn teimlo o ddCae^1difyrwch* yw hes iddvhf ^yw synwyrau niewnol nad > y ton! ^nwoh yn y fangre hon j>i? odrl-gaU^do rhyw ddymuniadau ar eu bSh 8ynwyrau ag y mae yn ydd." ^loni cyn y gall fod yn dded- 16l°dd f Jn y «ododd efe ei ben, a phan e?e a Hoer yn dringo y ffurfa- yt elai yruJwybrodd tua'r brenindy. trwy y maesydd, gan weled 0 i deatn, c<Yt ydych chwi," I '"t"' eb efe, yn ddedwydd, ac nid oes raid ar- noch genfigenu wrthyf fi sydd yn rhodio fel byn yn eich mysg; ac nid wyf finau, greaduriaid hawdlgar, yn cenfigenu wrth eich hawddfyd chwi, canys nid hawddfyd pertliyhol i ddyn ydyw. Mae i mi ofidiau lawer nas perthynant i chwi; yf wyf fl yn ofni poen pan na byddwyf yn ei deimlo weithiau arswydaf oherwydd drygau a ddeuant i'r cof, a dychlamaf weithiau oherwydd drygau i'w disgwyl. Yn ddiau y mae uniondeb Rhagluniaeth wedi gwrth- fantoli dioddefiadau neillduol gyda mwyn- derau neillduol." Gyda sylwadau fel y rhai hyn y difyrai y tywysogei hun fel y dychwelai, gan eu hynganu a thon 'gwynfanus, etto gydag edrychiad a ddangosai ei fod yn teimlo peth boddineb yn eglurdeb ei ymadrodd- ion ei hun, ac yn tynu peth cysur o ofid- iau bywyd yn yr ymwybyddiaeth o'i led- neisrwydd yn eu dyoddef a'i hyawdledd yn galaru o'u plegid. Efe a gyfranogodd yn siriol o ddifyrion y noswaith, ac ym- lonai pawb wrth ganfod fod ei galon wedi derbyn ysgafnhad. (I'w barhau.)

Y DIWEDDAR TALIESIN 0 EIFION. FONEDDIGION,—Gan nad ymddangosodd yn unrhyw newyddiadur hyd yma nemawr ddim yn ngbylch llinach neu deulu y bardd tra adnabyddus uchod, yr wyf, ar daer er- fyniad ei deulu, yu dymuno eyflwyno yr hyn sydd ar fy nghof yn ei gylch. Mae'n ddiamheu genyf y bydd yn ddyddorol gan luaws darilenwyr y Llais: Thomas Jones (Taliesin o Eifion) oedd fab i John ac Elizabeth Jones, o'r Beudy Mawr, yn mhlwyf Llanystumdwy, swydd Gaernarfon. Ei daid o ochr ei dad oedd Thomas Jones, telyniwr, Pwllheli, yr hwn arfeiai chwareu y clarionet gyda'r cor yn Eglwys Llanystumdwy; ac yr oedd allan yn y llynges yr adeg y 1J add wyd Lord Nelson; derbyniodd dlws aur yny Dywys- ogaeth am ei wasanaeth. Ganwyd Taliesin yn y flwyddyn 1820 pan tua chwech oed, ymadawodd gyda'i rieni i Llangollen, ac yno y derbyniodd ei addysg foreuol. Pan yn 16og oed, daeth yn ol i ymweled a'i hen ardal. Ar yr adeg yma dangosai dueddiad cryf at farddoni, a'i hoff waith oedd dysgu allan englynion, &c., oeddynt ar y beddfeini yn mynwent Llanystum- dwy. Mae ar fy nghof un linell o'r englvn a gyfansoddodd ar ol ei gyfnither, yr hon a gladdwyd yn Llangollen. Dyma'r lli- nell,— Mewu cell yn mynwent Gollen." Byddai yn foddlonrwydd mawr genyf glywed yr englyn yn gyflawn. Paentiwr oedd o ran ei alwedigaetb, ac yr oedd wedi dechreu gweithio ychydig cyn yr ym- weliad yma a Llanystumdwy. Yr oedd yn gyfaill agos ag Eben Fardd, Sion Wyn, Robert ap Gwilym Ddu, ac ereill o feirdd Eifion. ROBERT WILLIAMS (Trebor Hydref), ei Gar. Pwllheli, Awst 12fed, 1876.

EISTEDDFOD TREGARON. MRI GOL.-Sylw byr ar ysgrif "Eis- teddfodwr." Rhaid bod yn gynnil ober- wydd sonia y boneddwr am witchio, ond y mae yr "Hen Wr yn methu yn glir a deall paham y rhaid i gefnogwyr ac am- ddiffynwyr cor Pontrhydfendigaid son am fenywod a witchio nid yw yr Hen Wr yn dychrynu gronyn wrth son am beth felly, ac nid yw yn ystyried yr enwogion a enwa yn rhyw safon uchel fel ymresym- wyr, a chreda nad oedd unrhyw angen- rheidrwydd am bresenoldeb golygwyr y Llctis yn yr eisteddfod mewn trefn iddynt farnu yn gywir pa un a ymddangosodd yr hanes yn y Llais a'i peidio. Os na, mae'r hanes i'w weled, a heria yr "Hen Wr neb i enwi un testyn ag yr ymdrinwyd ag ef yn yr eisteddfod nad enwir yn yr hanes. Gyda golwg ar y brawddegau Lladin sydd yn ei ysgrif, dymuna yr Hen Wr" ei hysbysu nad oedd yr University College of Wales, na Board School enwog Pont- rhydfendigaid wedi eu sefydlu, ac nad oedd amgylchiadau yn goddef iddo gael y fraint a'r anrhydedai o'i addysgu yn Ys- tradmeirig. Felly, na ryfedded am nad yw yr "Hen Wr" yn ei ddeall. Nos Sadwrn diweddaf cyfarfyddais ag ysgrif- enydd parchus yr eisteddfod Mr Dewi Wil- liams, a gofynais iddo, gyda golwg ar an- foniad yr enwau i mewn i'r gystadleuaeth, yn enwedig eiddo cor Pontrhydfendigaid, a dywedodd,—ac nid wyf yn gwybod pa- ham na ddylaswn ei gredu,—nad oedd cor Pontrhydfendigaid wedi anfon ei enw i gystadlu ar y dernyn mewn dadl, ond mai efe ei hun a'i rhoddodd, ac fod y papur ddaeth o Pontrhydfendigaid ar gael. Wel, yn enw pob rheswm, paham y rhaid taenu anwireddau fel gwlitb gyda'r matter hwn ? Nid oedd cor Pontrhydfendigaid i gael bod heb y wobr, ac ni awgrymodd yr Hen Wr" hyny. Edryched "Eisteddfodwr" ar lythyr yr Hen Wr" yn fanylach, a chaiff weled mai cadw f feitni^daeth yn I unig hyd y cyngherdd wnaeth y pwyllgor, er mwyn arian, yr hyn oedd eithaf teg a rhesymol, yn ngwyneb yr amgylchiadau a nododd yn ei lythyr diweddaf. Hefyd, sonia Eisteddfodwr nad yw am drin pargom yr 36c I-lea Wr ond egwyddorion. 0, yn wir! Pwy ddywedodd.yn eilythyr o'r blaen, os na fiiasai yr /'Ilen Wr yn wyliadwrus, y buasai yn son am ryw bethau na fuasai yn hoffi eu clywed. Felly, cymmerodd yr Hen Wr fantais o'r frawddeg yna i herio "Eisteddfodwr." Gyda golwg ar lythyr Celtiad," nid oes eisieu dyweud ond a ddywedwyd uwchben yr eiddo Eisteddfodwr," gyda'r eithriad fod Hen Wr yn teimlo yn ddiolchgar iddo am y gydnabyddiaeth o honom fel pobl gall," ac hefyd fod yr ysgrifenydd yn bend ant yn gwadu y ffaith dybiedig o'i eiddo, sef ei fod wedi cyfaddef ei neges at y beirniaid yn beth nad oedd. Dywed yr ysgrifenydd nad oes ganddo ef ddim i'w ddyweud ar y pwngc ond a ddywedodd yn y Faner, a hyny yn hollol groes i'r hyn a ddywed Celtiad." Mri Gol., yr wythnos nesaf, os byw ac iach, bydd yr Hen Wr yn ysgrifenu ei lythyr olaf ar y matter hwn, a throi ei wyneb at rhywbeth gwell a mwy llesol; ac er fod Eisteddfodwr a Celtiad yn gwawdio yr Hen Wr" am anfon at y beirniad a'r arweinydd, amcana yr "Hen Wr gyhoeddi eu hattebion hwy ar y pen yn y nesaf,-ga,n gredu nad oes neb a goelia awgrym y Celtiad enwog yn ei lythyr diweddaf am danyht, sef rhywbeth tebyg i hyn eu bod wedi cyfarfod a lleidr a chyttuno ag ef. XIBN WR.

FONEDDIGION^—-Erfyniaf eich hynaws- edd i ganiattau ychydig o'ch gofod i wneuthur rhai sylwadau ar lythyr y Celtiad ag sydd wedi ymosod ar yr Hen Wr 11 mewn dau o'ch rhifynau blaenorol, yn gyssylltiedig a'r ymdriniaeth a ddygir yn mlaen ar y pwngc uchod. Dywed Celtiad fod Hen Wr wedi gwastraffu llawer o'i dalent yn y rhan gyntaf o'i lythyr i ddangos y fath un ydyw mewn agwedd ac ystum," a'i fod am i ni gredu ei fod yn rhesymegwr diail, ac yn feirniad mor alluog fel na chyfar- fyddir yn ami a'i fath. Yr wyf finau yn dyweud fod hyn yn haeriad anwiredd- us a disail. Gwir iddo ef ac Eistedd- fodwr geisio camgyfleu brawddegau OY Hen Wr," ac iddynt haeru ei fod yn ddiffygiol mewn rhesymeg;" ond pan y mae yr Hen Wr yn amddiffyn ei hun, ac yn dangos iddynt eu cyfeiliornadau gwrthun, ciliant fel llwfrgwn oddiwrth y camgyhuddiadau gwreiddiol, a tiygant ereill yn mlaen yn eu lie, y rhai ydynt yn hollol mor ddisail a'r rhai cyntaf. Onide profer hwy trwy ddyfyniadau olythyrau yr Hen Wr." Y mae Celtiad" am roddi ar ddeall i ni ei fod am gael "diweddglo ar stwff o'r natur yna." Nid rhyfedd, yn wir, pan ystyriom ei fod ef a'i gyfaill wedi dangos cyn lleied o allu yn y cyfeiriad hwn; ond bydded iddynt gofio mai hwynt- hwy eu hunain sydd wedi arwain y ddadl i'r cyfeiriad hwn, trwy eu sylwadau beirn- iadol ar lythyr cyntaf yr Hen Wr." Manteisiol iawn a fuasai iddynt gadw eu hen ysgrifau wrth law, a'u darllan yn fanwl cyn dechreu ysgrifenu eu llythyrau o hyn allan, er mwyn cael cyssondeb cydrhyngddynt yn y dyfodol. Y mae y llythyrau a ymddangosasant eisoes gan- ddynt yn amddifad o'r nodwedd ddymunol o gyssondeb. Bygythient yn y llythyrau blaenorol y dywedent rywbeth wrth yr "Hen Wr" na charai ei glywed; ond gofynant eill dau yn eu llythyrau diwedd- af-" Pa beth sydd a fynom ni a'i gym- IDeri d personol ef ?" Ond, gan adael yr Hen Wr i amddi- ffyn ei hun, yr hyn nad yw ond gorchwyl hawdd iawn iddo, ni a symmudwn yn mlaen at y cnewyllyn pwdr a gynnwysir yn llythyr Celtiad." Dywed fod yr Hen Wr," yn ei benbleth, wedi ysgrif- enu at y beirniaid, a gofyna, I ba beth y mae hyn da, tybed ?" Amcanwn roddi eglurhad byr iddo pa beth oedd hyn dda. Dygwyd cyhuddiad pwysig o annhegwch yn erbyn pwyllgor yr eisteddfod oddiwrth glwyfedigion corawl Pontrhydfendigaid, a chan fod y pwyllgor yn hollol amddifad o brawf fod annhegwch wedi ei gyflawni tuag at y cor, anfonwyd at y ddau feirn- iad cerddorol i ofyn iddynt os oedd unrhyw aelod o'r pwyllgor wedi ceisio dylanwadu arnynt i attal y wobr oddiwrth gor Pont- rhydfendigaid. Ein hamcan yn ysgrifenu attynt oedd, ymgais am ddyfod o hyd i'r gwirionedd a charwn yn fawr gael gwy- bod beth sydd gan un "Celtiad" na Scythiad i'w ddyweud yn erbyn y pwyll- gor am wneuthur ymchwiliad i'r achos trwy ymohebu a'r personau ag y buasem debycaf o ddyfod o hyd i'r gwirionedd trwyddynt. Pe buasai Mr Dewi Williams, fel yr awgrymwyd, wedi dwyn cenadwri i'r beirniaid parth attal y wobr oddiwrth y cor am ei ddatganiad o Fy Ngwlad," buasai wedi gwneuthnr hyny o hono ei hun, ac nid trwy awdurdod y pwyllgor; a phe cawsem brawf digonol o hyny, gyda'r eiddigedd mwyaf y buasem yn cyflwyno pleidlais unfrydol o annghymmeradwyaeth [ iddo am y fath ymddygiad. Cafoid y I pwyllgor, pa fodd bynag, ei foddioni na wnaeth yr ysgrifenydd ffyddlawn ddim allan o le yn teilyngu yr un sylw aeghar- edig. Gyda Ilaw, gollir gofyii yn 01, pa beth oedd amcan prif arwr yr ymgecraeth hon pan yn gwneuthur ymholiad a'r beirniaid ar yr un pwngc ? Ac nid an- i nerbyniol a fuasai yr attebion a gafwyd i oddiwrthynt. 1 Dywed Celtiad nad oes neb yn dis- i gwyl i'r beirniaid ddyfod allan yn erbyn 1 y pwyllgor pe gwyddent aDi ryvv aunghyf- < iawnder neu annhegwch a gymmerodd le, ( gan y byddent o angenrheidrwydd yn gyf-5 1 ranog o'r c^ffyw- Priodol iawn y gellir gofyn i Celtiad," pia'th osododd di yn farnydd ar bersonau o saflseoedd beirn- iaid cerddorol Eisteddfod Tregaron ? Y mae cymmeriadau y personau dan sylw yn annhraethol rhy uehel yn marn y cy- hoedd i roddi gwrandawiad i'r fath ffiloreg wirionffol,-cynnyreh siomiant maleisus meddwl llygredig un o'r bogiau difarf" Pontrhydfendigaid. Carwn gael gwybod ganddo o ba le y mae yr angenrheid- rwydd y sonia am dano wedi tarddu. Nid oedd y pwyllgor wedi gofyn na chan- iattau iddynt i guddio dim anghyfiawnder mewn modd yn y byd. Cyflogwyd hwynt i feirniadu ar y rban gerddorol o'r eistedd- fod, am fod genym yr ymddiried llwyraf yn eu galluoedd a'ut cywirdeb. A chym- meryd yn ganiattaol fod un o aelodau y pwyllgor wedi ceisio dylanwadil yn annheg arnynt, nid oeddynt o gwbl o dan rwym- edigaeth i gymmeryd eu dylanwadu gan y cyfryw berson felly, nid ydym yn cyd- nabod eu bod o dan angenrheidrwydd i fod yn gydgyfranogion o anghyfiawnder ac annhegwch tuag at gor Pontrhydfendig- aid. Y mae Celtiad yn ei lythyr yn cyffwrdd à phethau na pherthynant i'r pwngc mewn dadl, ac y mae hyny bob apaser, mewn dull cyhoeddus, yn brawf o ddiffyg a gwendid yn y sawl sydd yn euog p'r cyfryw drosedd. Yr hyn sydd yn angenrheidiol iddo ef i'w gyflawni ydyw, profi fod y cor wedi derbyn anghyfiawnder ac annhegwch oddiar law y pwyllgor. < Pa beth sydd a fyno barn y Blagard Bach a'r aehos ? Carwn gael gwybod ai nid oes gair gan Mr Morgan Edwards, arweinydd y cor, i'w ddyweud ar y pwngc. Dywedodd ef wrth rai o aelodau y pwyllgor noson yr eistedd- fod, ei fod yn credu fob dedfryd y beirniaid yn berffaith deg a chyflawn, a chydna- byddodd fod 6p yn llawn gwerth y dat- ganiad a gafwyd o Fy Ngwlad;" ond dichon ei fod yntau erbyn hyn wedi cym- meryd ei gylch-arwain gan awelon siom a rhagfara. Os felly, nis gallwn lai na thosturio wrth ei geiliogwynteiddiwch. V GOMER.

ARHOLIADAU GWRECSAM. FONEDDIGION,—Hwyrach mai nid an- nerbyniol gan y rhai a ewyllysiant fyned dan urddau barddonol yn ngorsedd Eis- teddfod Gwrecsam fyddai gwybod y dis- gwylir iddynt, yn 1.—Dangos gwybodaeth elfenol o'r Grammadeg Cymraeg, trwy nodi allan y rhanau ymadrodd mewn brawddeg semi. 2.—Arddangos gwybodaeth elfenol o'r cyhydeddau cyffredin, a'r cynghaneddion cyffredin yn y Mesurau Caethion. 3-Dadansoddi ychydig o linellau eywydd, englyn, gwawdodyn, neu hir a thoddaid allan o awdl "Rothsay Castle," gan Caledfryn. Cyfyngir yr arhohad i wybodaeth elfenol yn y Mesurau Caethion, yr hyn a ellir yn hawdd ei gael yn ngrammadeg Robert Davies, Nantglyn, neu Ddrych Bardd- onol Caledfryn. Nid wyf wedi ymgynghori i) m cyd- arholwyr yn hyn, ond credaf fod yr am- linelliad uchod yn ddarnodiad teg o natur yr arholiad.—Yr eiddoch, ELIS WYN.

Relaxation of Throat and Cheit, and Distressing and Rest-Destroying Coughs.—From Mr Earle, Chemist, 22, Market Place, Hull.—" I consider the Wafers invaluable for the voice, throat and chest. All persons suffering from Bronchitis, and that distressing and hacking cough which deprives them of a good night's rest, would do well to take them hundreds of persons who now suffer would find quick relief." In Asthma, Con- sumption, Bronchitis, Coughs, Colds, Rheumatism, and all Hysterical and Nervous Pains, instant relief is given. They taste pleasantly. Sold by all druggists at Is lid per box. Rupture, and by this term we include all kinds of Viseral Protrusions, &c., is unhappily so common a malady amongst us, that we need no apology to offer, whilst inviting the best attention of our readers to an announcement they will find elsewhere in our paper, re. ferable to Mr White's Moc-Main Patent Lever Truss This instrument has secured a most extended celoorityf in consequence of its possessing three, singularly important qualifications viz., skill and ingenuity in construction ease and comfort in wear; and most remarkably economy in price. It is also exceedingly simple in its dcvisement and arrangement, consisting merely of an India Rubber Pad, stuffed with Moc. Main, with a small lever spring, acted on by a silken bandage. The good this truss has already performed, and is effecting, iii, we know, qLÜto astonishing.