Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

2 erthygl ar y dudalen hon

BYDENWOG

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

BYDENWOG 9. Branhin Portugal EG An HUGAIN oed yw of. I Ar yr 28ain o llagt'yr, 1889, y coronwyd d, ac felly nid yw oi bobl wocli cael rliyw lawer o brofiad obono fel llywodr- aetliwr, ac His gellir dyweyd oud yell ydig am dano fol brenbin. Ond a baruu oddiwrth yr hyn y iiia, wncyd, ac oddiwrth lianes ei deulu nertliol a liynafol, y mac yn lied liebygol o fod yn frenliin wrth fodd calon pobl Portugal. Mae pobl y wind bono byd yn byn gryn lawer ar ol mown gwybodaeth a cliwyJliaut moddyliol; mac ty wyllwcb ac anwybodaoth wcdi bod yn gordoi y wlad am oesau, ac felly nid rhyfedd i'od y preswylwyr byd yma heb allu deall na gwertbfawrogi ymdvechion rhcolwyr blaenorol i roddi yn eu gafael ragoilTeiutiau mwy gwerinol nag oedd ?*anddyut. Dy wcdir ètlll .y hrenbin ci focl yn ddyn caredig iawn, "ond nad oes dim gailu neilkluol ynddo, ac nad yw yn hynod am un- rbyw nodweddion arbenig. Amser yn unig a'i protii ac a ddengys pa 0 fath rcolwr a wm. y rboddwyd derbyniad gorwycli i'w gwlad gan y Portngeaid. Yr oodd hyn cyn rnarw ei dad, yr bwu oedd yn frenliin y pryd liyny, ond galwyd arno i gymeryd lie ei dad am ychydig yn fuaii wcdi ei briodas, a chyflawn- odd y dyledswyddau i foddlonrwydd y bobl. Y Jtlal) lianes lien deulu brenhinol Por- tugal yn gymhlothedig a banes y wlad ei him. Mae y teulu hwn-tculu Duciaid t-yti cael odrycb arnynt gan y bobl fel asgwrn com en gwlad, ac y mac cr's can- riloedd lawer, allll, a y ()I y lilli olioiio, wcdi eniil yr yn deg i gael ei ystyried icl i rir dcuiu Portugal. O'r teulu bwn y daeth bvenhinoedd Portugal am oesau bron, gan belled ag y mac hanesyddiacth yn ym- estyn yn ol. Dan ofal a nawdd teulu Bra- gamia yr ymddyrchafodd Portugal mewn oesau a fu lies dod yr adeg bono yn un o brif alluoedd morwrol y byd, yn anfon ei llongau, ei marsiandiaetb, a'i lianturiaetliwyr allan i bob gwlad wybyddus, ac i chwilio am wleclycld oeddynt liyd Jiyny bob eu dar- ganfod. Wcdi metiui cael gan wledydd ereill ci gynnortliwyo, o Portugal yr aetli Columbus allan i chwilio am wlad machlud haul ac y darganf y del odd gyfandir enfawr America. Ond ryw dri chant o flynyddoedd ol Portugal, collodd ei lian- nibyniaeth, ac aetli yn gaoth dan gamau ei golyn a'i cliymydog—Yspaen. Bu am dri ugain mlynedd yn gruddfan dan iau haiarn- aidd ei clioncwerwyr, ond ar liyd y tri ugain mlynedd hyny edrycliai y bobl at deulu Braganza am waredigaeth ac am arwcinydd iddynt o'u caetliiwod, ac ar y laf o Bagfyr, 1640, daetli y waredigaeth a chwenychcnt. Yr oedd brenliinoedd Yspaen wcdi bod yn gwylio teulu Bragan/a gyda llygaid eiddig- eddus ac ambeus ar byd y tri ugain mlynedd hyny, gan dcimlo yn sicr fod y teulu liwirw yn un rby bwysig a galluog i aros yn bir dan iau estroniaid. (Jwnaedpob parotoad ar gyfer y diwrnod mawr n;)dwyd uchod, pan yr oedd rVirtugal, dan arweiniad Due Bragau/.a, i w r\v yinaitli yr estron ac moi ddirgelaidd y cariwyd y darpariaethau yn mlaen fel iia wyddai y llywodraethwyr Yspaenaidd both oedd yn bod ar y bore liwnw pan wclant gynifer o fawrion Portugal yn ymgynnull i'r ysgwar o ilaen palas y rhaglaw Yspaenaidd. Ond. yn sydyn, ar arwydd neillduol, wele y dorf yingynnulledig yn ymosod ar y gwarchodlu ac yn en rliwymo, wed'yn, yn myned i'r palas ae yii lladd y rhaglaw, a chyn pen ycliydig fynydau, yr oedd y ddinas yn ferw o wrtliryfel yn erbyii yr Yspaeniaid, Yn unllais, unfryd, gosodwyd Due Braganza ar orsedd ei liynafiaid ymlododd y gwrth- ryfel (lnvy'l' doyr11as, a gyl'wyc1 yr Yspaeniaid ar ifo lieb fawr o drafferth, gan nad oeddynt wodi dyebymygu am foment y meiddiasai pobl Portugal gYlmli yn cn lierbyn, yn envve-dig mor syilyn a dirgelaidd a hyny. 0 r dyddiad hWllW, ddau gant a banner o ilynyddau yn ol, hyd yr awrlion, mae teulu Braganza wcdi lwci mown meddiant didor o'r orsedd, ac nid oes yr un ohonynt wcdi tynu gwarth ar anrliydedd y teulu. Yr oedd y diweddar frenliin, Dom Pedro, yn un o'r rhai enwocaf fu ar yr orsedd, a tlirwy ci lafiir i lesoli ci bobl a'i lmnanymwadiad er eu nihwyii, yr oedd y deiliaid bron wedi myned i'w addoli, gan fel yr oeddyiit yn ei garu. Nid oedd ond deunaw oed pan alwyd ef i'r orsedd yn 1852. Yr adeg hono yr oedd y colera a'r liaiut melyn yn ysgubo ymaitli y bobl wrtli y miloedd. Ni fu neb yn fwy dewr a hunaii-aberthol ua'r brenhin ieuane lie bynag y byddai yr haint waethaf yno y gwelid y brenbin yn helpu. Yn nihen psdair blynedd wed'yn bu farw ei wraig, ac o'r adeg hono liyd ei fedd ni fu of yr un. Yn 1861 bu yntau farw o haint a gafodd wrtli weinyddu i'w frawd. Yiia (itetli Dom Luis, tad y brenbin ieuanc presennol, i'r orsedd priododd ferch Victor Emmanuel, brenliin Itali, a'u mab hynaf yw brenliin presennol Portugal. Ni hynododd Dom Luis ei hun mown unrhyw fodd. Nid yw Dom Carlos, y brenbin presennol, ycliwaithwedi gwneyd dim allan o'r eyft'redin fel brenbin, yn dda na drwg. Dywedir am dano (>i lod yn ddyn calon-dyiier a Uaw- agored iawn, parod i gymiorthwyo pan wel angen, ond y mae yn caru tawelwcli, a cheir pob lie i gasglu na bydd iddo ef na'r un arall o deulu brenliinol presennol Portugal dori ar lieddwcli Ewrop. -i" -= --==:=

PENNILLION PICOC