Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
PENNOD IV.—P AMI AD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
PENNOD IV.—P AMI AD. .1 l -1,1 0. A! ebai Johnson ynddo ei hun wrth fyned adref oddiwrth y lie y digwyddodd y ddam- wain i'r hen dwrnai, dyna.'r Gregory yna —fel y mae yn galw ei hun-wedi dechreu deall fod pobl lawn mor effro ag yntau yn yn y byd yma; ie, ac yn y dref hon hefyd. Ys gwn i mai Gregory yw gwir enw'r dyn 'Rwyf broil yn meddwl i mi ei weled yn rhywlo rai blynyddau yn ol cyn dod i'r drcf hon. Yn mha le, tybad T' Yr oedd Mr Gegory wedi sefydlu yspytty eang ar gyfer ei weithwyr ao yn talu i feddyg a dwy o nurses profiadol am edrych ar ol y lie a'r cleifion ddygid yno. I'r yspytty hwn y cymerwyd yr hen dwrnai oedd wedi cyfar- fod a'r ddamwain gyda'r cerbyd, ao yr oedd Mr Gregory wedi gorchymyn gweinidogion yr yspytty i fod mor ofalus o'r hon wr a phe buasai efe y gweithiwr mwyaf medrus o'r gweithdy. Y bora dilynol i'r ddamwain dyma un o'r nurses yn dwyn llythyr i'r hen dwrnai. "Oddiwrth bwy y mae hwn ?" gofynai efe iddi cyn ei agor. "Darllenwch a gwelwch drosocli eich hun,' oedd ateb y Pan agorodd yr hen wr y llythyr canfu er ei syndod dirfawr fod ynddo nodyn can'punt, a llythyr byr i'r perwyl a ganlyn :—"Fy hen ffrynd,-Yr wyf wedi prynu eich ceffyl a'ch cerbyd, a dyma i chwi gan'punt yn dal am danynt. Arhoswch yn yr yspytty nes y byddwch wedi gwella, ac ill bydd yr un ddimai o draul artioch.—Yr eiddoch, P. Gregory." Yr oedd yr hen dwrnai wedi ei synu. Gwyddai nad oedd ei gerbyd, ar ol y ddamwain, yn werth dwy bunt, nc fod ei geffyl wedi cael ei niweidio gymaint fel y bu raid ei saethu. Ac eto wele Gregory, perchenog y weithfa, fawr, yn talu can'punt iddc am. geffyl niarw a cherbyd! wedi ei falurio! Nid yw twrneiod, fel rheol gy- ffredin, yn nodedig am feddalwch eu calonau. Y maent, yn nghwrs eu galwedigaeth, yn gorfod ymwneyd cymaint a phobl dwyllodrus, ddrwg, gelwyddog, fel y maei y radd fechan o foddalweh calon ac ymddiried yn yr hil ddynol a feddent ar y dechreu yn cael ei yru an ffo o'u oyfansoddiadiau.. Felly, dir- fawr isynwyd y oyfreithiwr claf pan ganfu fod Mr Gregory yn ymddwyn mor anesbon- iadwy garedig tuagato a hyny wedi iddo ef fod yn rhedeg cymaint ar Mr Gregory byth er pan ddaeth y dyn da hwnw i'r dref. Nid yn y fan yma y diweddodd caredigrwydd Mr Gregory tuagato ychwaith, ond llwydd- y odd i gael lie iddo fel clerc twrnai yn Man- chester ar ol i'r hen greadur orphen gwella a dod yn alluog i fyn'd allan o'r yspytty. Drwy hyn enillodd Mr Gregory un gelyn yn ychwaneg yn gyfaill, am y tro a dyweyd y lleiaf.
PENNOD V.-Y MAER.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
PENNOD V.-Y MAER. 0 dlipyn i beth, fel yr ydym eisoes wedi dyweyd, fe ddiflanodd o'r dref bob teimlad o wrthwynebrwydd yn erbyn Mr Gregory. Meddyg mawr yw amser. Ar y eyntaf, yr oedd pobl yn siarad am dano, fel y gwnant am bawb fydd yn ymddyrchafu drwy eu galluoedd eu -anain allan o ddinodedd i fyny i enwogrwydd, yn union fel pe buasai efe wedi llofruddio rhywun er dwyn oddiar y rhywun hwnw ei enw da neu ei eiddo tyndiorol. Ond toe fe beidiodd yr ensyn- iadau mileinig ac anheilwng, a dechreuwyd siarad am dano yn fwy mewn ffordd o ys- maldod neu wawd nag o eidlib noeth a pher- yglus. Yna, wrth weled ei ymddyrchaiiad parhaus a'i ddaioni didor, newidiodd yr ys- iiitildod aim ambell i air cellweirus ond hollol ddiniwed yn nghyloh "y gwr cyfoethog tlawd na wyr neb o b'le y daeth ond sydd ar y ffordd i'r nefoedd"—oherwydd ei weithred- oedd dyngaroi; a'r diwedd fu i hyd yn nod olion olaf y cellwair yma ymddiflanu ac ym- doddi i barch diffuant tuagat ymddygiadau dyngaroi a Christionogol y gwr oedd wedi dyrchafu llwyddiant masnaohol Centrewich i'r hyn ydoedd yn awr. Rhyfedd fel y mae llwyddiant masnachol a bydol yn helpu cref- ydd dyn, onide? Gwrthodai Mr Gregory yn y dull mwyaf penderfynol gymeryd ei wneyd yn faer y dref, ond po fwyaf enwog y deuai fel dyn- garwr taeraf oil y deuai y dosparth goreu o'r bobl am iddo gymerydJ y swydd,; a pho gyfoethocaf oil yr oedd yn dod taeraf oil y deuai y rhai a ystyrient eu hunain y dos- parth uchaf am iddo dderbyn y penodiad. Ond "ami i gnoc a dyr gareg," a daeth y mynych geisiadau yn ajinioddefol gan Gre- gory, fel o'r diwedd y penderfynodd ganiatau i'r dref ei wneyd yn faer, pe ond er mwyn rhoddi taw ar frol barhaus y rhai hyny fuont unwaith yn rhedeg amo ac yn dy- weyd pod anair aim daJIO ond yn awr oeddynt bron ei addoli oherwydd ei gyfoeth a'r dylan- wad mawn oedd ganddo yn y dref drwy ei garedigrwydd dihysbydd, ei onestrwydd liynod, a'i unplygrwydd anghyffredin. Felly gwnaed Mr Gregory yn faer, a, gor- foleddodd yr holl dref. Pwy mor lwydd- iannus a'r dyn llwyddiannus1 Y tro cyntaf i Johnson, arolygydd yr hedd- geidwaid, weled Mr Gregory wedi ei benod- iad yn faer ao yn gwisgo cyflawn awdurdod ar y dref, ymgripiodd drosto rhyw deimlad tebyg iawn i'r teimlad hwnw allesid ddy- chymygu fuasai yn cymeryd meddiiant o fwldog pan yn gweled blaiddi wedi ymwisgo yn nillad ei feistr. O'r foment hono allan ceisiai Johnson ysgoi y maer a chadw mor bell oddiwrtho ag oedd modd. Pan fyddai galwadau ei swydd yn ei orfodi i ymbresen- noli gerbron y maer, yr hyn fyddai yn digwydd yn lied fynych, siaradai gydag ef mewn dull parchus ond oeraidd a phell. Yr oedd Mr Gregory yn gwneyd anaer mor ragorol fel y dywedid na fu amgylcli- iadau Ijwrdeisiol Oentrewich eliioed mor lwyddiannus a llewyrchus a'1' pryd hwn. Yr oedd llwyddiant maenachol y dref yn gyfiyw1 fel y talai y trethdalwyr eu trethi heb drafferth. Rheolid eisteddiadau y cynghor trefol gan Mr Gregory gyda llaw mor gadarn fel yr elid drwy yr holl waith yn y modd mwyaf trwyadl mewn awr a hanner o amser, yn lie bod fel cynt am o dair i bedair awr yn gwrando ar ebychiadau gwyntog gwahauol bersonau, syniad ucliaf y rhai am eu dyledswyddau fel aelodau o'r oynghor trefol oedd sia,radi yn ddidor a ffraeo a'u gilydd yn ddibaid. Llawea* tro, cyn i Mr Gregory gael ei benodi i'r gadair lyw- yddol, y bu y cynghor trefol yn cyfodi heb wneyd dim gwaith gwirioneddol ar ol ped'air awr o eisteddiad. Y cyfarfod olaf cyn i Mr Gregory gael ei wiieyd, yn faer oedd y cyfarfod cyntaf erioed i'r cyhoedd gael cania,tad i ymbresennoli ynddo, ac yr oedld pob un o'r henuriaid a'r cynghorwyr wedi ymbesgi er's dyddiau a,r yr areithiau godidog y bwriadbnt eu traddodi yno. Ond o'r foment y cymerth Mr Gregory y gadair, gosodwyd llyffethair ar yr asynod gwylltion fel nas gallent redeg dros ben cloddiau. Cadwai y maer newydd hwy at y pwnc dan sylw o hyd, a, thrwy nad oedd yn rhoi dim cefnogaeth iddynt awyru eu doniau areith- yddol elid drwy fusnes y cynghor yn es- mwyth, rhwydd, a chyflym; gwneid cy- maint ddwywaith o waith ag iF blaen mewn llai o'r hanner o amser. Y canlyniad fu i ymddangosiad allanol y dref yn ddioed ddechreu gwisgo agwedd well, agWedd fwy llewyrchus. Trwsid hen tfyrdd a heolydd; gosodid y traedlwyljrau mewn trefn goleu- wyd y dref yn briodol; caed gwell cyflenwad o ddwfr; daeth Centrewich yn dref fach mor brydferth a dymunol fel ag i atdynu ymwelwyr iddi wrth y miloedd ar ddyddian gwyl. Ae yn benaf oil darfyddodd o'r dref y drwgdeimlad eithafol hwnw oedd wedi meddiannu gwahanol ddospeirth ao yn peru i'r bwrdeiswyr ymranu yn erbyn eu gilydd a hyny am ddiim rheswm gwell na'u bod yn cael eu dysgu yn hyn gan esiampl eu cyn- nxychiolwyr ar y cynghor trefol. Dyma. oedd) cyflwr pethau ar hyd yr amser y bu Mr Gregory yn faer. Un diwrnod, yn mhen hanner blwyddyn neu fwy wedi iddo gael ei benodi yn brif ynad y dref, daeth dynes olygus a, lluniaddd o ran corph, prydferth o ran gwyneb, ond tlodaidd ei gwisg, a thruenus a. digalon yr olwg gyffredinol arm, at ddrws ei weithfa fawr i ymofyn gwaith. Yr oedd yn ngweithfa Mr Gregory erbyn hyn dros ddwy fil o ddynion a merched yn enill eu bara beun- yddiol. Yr oedd y rheolwyr wedi cael goroh- chymvn caeth gan Mr Gregory i beidio gwrtJhocl gwaith i neb hyd y gallent. Yr oeddynt, mewn amgylchiadan o dlodi ac angen amlwg, i gymeryd pobl i fewn a chreu gwaith iddynt pe na byddai yno angen ychwaneg o ddwylaw. Felly pan wnaeth y ddynea hon gais am waith yn swyddfa. un o'r rheolwyr, derbyniwyd hi ar unwaith er nad ydoedd hi erioed o'r blaen wedi bod yn llafurio mewn lie o'r fath. Yr ydym eisoes wedi dyweyd fod y merehe yn cael eu cadw yn hollol ar wahan i'r dynion yn y gweithdy anferth hwn, a phan gymerwyd y ddynes hon i fewn ar- weiniwyd hi i ran o'r gwaith lie yr oedd yno oddeutu tri chant o, feTohed] ereill, ieuainc a