Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

1 erthygl ar y dudalen hon

''--.""".-FICER NEWYDD LLANGODDA

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

FICER NEWYDD LLANGODDA II R wyf yn eich llongyfarch a waelod- ion fy nghalon gyfaill anwyl. Ond nid oes genyf y drychfeddwl lleiaf pa fodd y llwyddasoch i fyned gymaint yn uwch na ni i gyd. Ficer LlangoddaljY mae yn sefyllfa Da feiddiais i fy hun freuddwydio am dani; ac am danoch chwi, gyfaill, yr oeddwn wedi arfer edrych arnoch o hyd fel un i fod byth yn gaplan carchardy. Peidiwth fy nghamddeall, Jim, gwydtloch beth wyf yn feddwl." Gyda ehryn dipyn o syndod ac anghred- iniaeth yr oeddwn wedi darllen yn y papur boreuol oddeutu awr yn ol, fod y Parch James Powell, B.A., c-apian cafchardy Tregaerog, wedi cael ei apwyjjtio i swydd bwysig o ficer Llangodda, Tr hon fywoliaeth oedd yn wag oherwydd penodiad y fieer blaenorol yn ddeon Banelwy. Yr oedd tref Llangodda yn un o'r rhai mwyaf yn y Dywysogaeth, ac yr oedd y ficer blaenorol yn un o ddy-nion pwysicaf yr Eg- lwys. Yr oedd amryw o weinidogion mwyaf galluog yr Eghyys wedi ymgynnyg am y fyw- oliaeth, ac yr oedd fod fy hen gyfaill Jim wedi ei apwyntio iddi (er nad oedd neb yn cdmygu ei dalent a'i sel YIll fwy na myfi) yn ymddangos braidd yrt anghredadAvy. Pe bu- asai y fywoliaeth o dan nawdd rhyw gyfaill iddo ni fuasai y peth yn syndod, orid yma yr oedd cystadleuaeth agored, ac ym ngwyneb cymaint o gystadle-mvyr o saile, a galiuoedd uchel. | Gwenai fy nghyfaill heb d'dywedyd gair. Eisteddem ein dau yn ei fyfyrgell. ''Wei,. Haw," meddai o'r diwedd. "iY1' oeddwn i yn rneddwl y synech chwi beth pan y clywech hyn." Yua bu yn ddistaw am enyd eilwaith, ond gan i mi ddeall fod gandclo ychwaneg i ddyweyd ar y pwnc, eis- teddais yn ddistaw heb ynnrnerd ychwaneg o yrnholiadav. "HUAV," meddai o'r diwedcf, "gwyddoch fod genyf iawer o olygiadau y rhai [t, gyfrifir gan lawer yn frol. Yr ydyjh chwi eich hun wedi cyfrif rhai ohonynt yn ffrwytli dych- ymyg gwyllt ond heb ymffrostio gallaf ddy- weyd eu bod yn troi allan yn dda yn y di- wedd. Yr ydyeh yn cofio y gyfrinach ddi- weddaf a adrodclais wrthych. Daeth y pethau i ben fel y dy wedais, onid do f "Do," meddwn, "i'r llythyren." "W èl; gyfaill, dyma i chwi gyfrinaeli arall yr hon a ddi weddodd yn dda, diolch i'r Ar- glwycld am hyny. Gan eich bod wedi arfer cadw cyfrinach, cewch wybod hyn eto, ond ccliwch nad ydych i'w mynegi i neb, rhaid iddi fod rhyngoch chwi a minnau ac un arall, yr hwn sydd o angeniiheidlrwydd yn ei gwybod, a gwn y gwnaf ef ei oiiadw yn ddyogel. Gwn na wnewcli gytuno a mi mown un pwnc, sef fy mod yn credu fod y wyliad- Wriaeth barhaus a gedwir gan heddgeidwaid ar garcharorion fydd wedi eu rhyddhau, y thai na. ddarfu iddynt, efallai, droseddu and un waith, yn arwain i ddrwg mawr. Yr wyf wedi arfer credu y dylasent gael Ihyddid llwyr, ac yr wyf yn parhau i gredu. hyny. Os bydd i unrhyw gaarcharor ddang^t? arwydd- ion o ed'feirweh ac ttwyda i ddiwygio, yr wyf yn credu yn sicr y dylasai gael ail-gynnyg, a'i adael yn llonydd heb unrhyw wyliadwriaeth. Yr wyf yn sier y buasai llai o droseddwyr yn ein gwlad." "Yr wyf wedi clywed yr athrawiaeth yna genych o'r blaen, ond pa gysylltiad sydd rhwng hynyna, a'ch dyrchafiad chwi?" "Gwrandeweh ynte," meddai. "Pan oedd- wn yn gaplan carohar yn Nhregaerog, oedd- eutu wyth mlynedd yn ol, aethum allan am dro yn ol fy arfer oddeutu deg o'r gloch y nos cyn myned i orphwyso. Y mae, fel y gwvddoch, lwybr troed yn myned gyda ymyl mur y carchardy, am oddeutu imilldli* o ffordd, ac ar hyd y llwybr hwn yr arferwn fyned bob amser. Gan fod y noson yn dawel ac yn serenog, cymerais fy chwaer allan am dro gyda mi. Yr oedd hi ar ymweliad a mi y pryd hwnw. Yr ydych yn cofio Bertha, fy chwaer. Yr oedd hi oddeutu deunaw oed y pryd hwnw. Cerddem yn mlaen yn ham- ddenol gan siarad yn siriol hyd nes y daeth- om gyferbyn a chefn y carchardy, oddeatu hanner milldir o'm cartref, ac un ai o achos y gwres mawr-yr oedd yn un o ddyddiau poethaf Awst—neu ynte oherwydd gwendid naturiol (oblegid nid oedd Bertha, yn eneth gryf y pryd hwnw fel y mae yn awr), nis gwn pa un, ond dywedodd yn sydyn, 'Jim, yr wyf yn teimlo yn bur wael,' a chyn i mi allu ei chynnorthwyo, yr oedd wedi ewympo mewn llewyg i'r llawr. "Yr oeddwn wedi lied dybio cyn hyny fy mod wedi elywed ryw swn dyeithr yr ochr arall i'r mur, ond meddyliais mai llygod Ffrengig oedd yno, gan fod llu ohonynt yn arfer bod ger y ffrwd a lifai yn ymyl. Pan gwympodd Bertha, clywais y swn drachefn fel pe buasai rhywun yi. dringo y mur, ond yr oeddwn yn rhy bryderus yn nghylch Bertha i Avrando beth oedd yn gwneyd y swn. Plygais i lawr gan geisio ei dal goreu y gall- wn. Gellwch ddychymygu mor dda oedd genyf glywed swn traed yn dynesu, er na welwn neb, gan fod tro yn y mur yn rhwystro i mi welecl pwy oedd yn dyfod. Yr oeddwn mewn mawr angen am help. Pan nesaodd y neAvydd-ddyfodiad yn mlaen, gwelais wrth ei ddillad mai milwr ydoedd. Safodd yn sydyn pan y gwelodd ni, ac edrychai fel pe ar droi yn ei ol. Gan ei fod wedi deall fy mod wedi ei ganfod, ac yn gweled y sefyllfa yr oeddwn ynddi, ar ol ychydig betrusdod daeth yn mlaen. Ceisiais ganddo fy nghynnorthwyo i gario Bertha yn ol i'r ty, yr hyn a wnaeth. Yr oedd yn ddistaw iawn, ac er i mi roddi adroddiad iddo o'r hyn a* gymerodd le, ni ddyAvedodd air. Cyn i ni. gyrhaedd y ty yi oedd Bertha wedi dod aiM. ei hun yn lied dda, a theimlai yn flin am ei bod wedi peri cymaint o drafferth i ni. Diolchasom i'r dyeithrddyn am ei gaxedigrwydd, ac er ei fod yn awyddus i fyned ymaith, gwnaethom iddo yn groes i'w ewyllys i ddod i fewn, ac eisteddasom eill tri yn y parlwr. "Ust. Pa beth oedd y swn yna? Eto! Eto Trodcl y dyeithrddyn yn welw gan ofn, a chododd i fyned1 allan, ond rhwystrais ef. Gwyddwn yn dda beth oedd y swn yn. ei arwyddo, er mai anfynych y clywid y swn hwnw. Arwydd ydoedd fod carcharor wedi dianc o'r carchardy. Yr oedd yr holl 16 yn fuan yn un tryblith gwyllt. Clywn swn y gAvvliwr yn myned yn ol a blaen, a. chlywn gariaiuiadau y meirch, yn myned ymaith mewn ymchwil am y ffoadur, ac aethum allan i'r drws i ofyn pwy oedd wedi dianc. "Deallais mai Rhif 186—bachgen ieuanc, yr hwn oedd wedi ei ddedfrydu i bum' mlynedd o benyd-wa«anaeth am tfugio archeb. Hwn ydoedd ei drosedd cyntaf. Yr oeddwn yn teimlo yn fawr drosto. Yr oedd wedi cyf- lawni y trosedd er mwyn cael ymborth i'w fam a'i chwaer. Yr oedd yn methu cynnal ei hun a hwythau ar ddeunaw swllt yr wyth- nos, yr hyn a enillai, ac yr oeddwn yn credu fod y barnwr wedi ymddwyn yn galed iawn ato. Yr oedd drwy ei ymddygiad da a'i natur gariadus wedi enill fy ymddiriedaeth; ond yr oedd bywyd y carchar yn dechreu effeithio ar ei gyfansoddiad, ac yr oedd ei fam a.'i clrvvaer bron tori eu calonau. Teimlwn yn flin alp. ei fod wedi ceisio diano, oblegid gwyddwn os delid ef y buasai yn galed iawn arno, a dychwelais i'r ty yn ofidus. Am y tro cyntaf, ccdodd y milwr ieuanc ei olygon i fyny, ac edrychodd yn myw fy llyg- aid. Y nefoedd fawr! Efe ydoedd Rhif 186. j "Gwelodd fy mod wedi ei adnabod, ac ar. csodd yn llonydd yn ei eisteddle heb ddyweyd gair. Am ychydig eiliadau (er, yn wir, yr ymdclangosai megis awr), e,isteddais yn eiymyl fel pe wedi syfrdanu. Methwn wybod pa lwybr i'w gymeryd. Pa beth a Avnaethecli ciiwi, Huw ? ";Nis gallaiswn alw y gwylwyr i mewn, ady- wedyd Avrthynt, 'Dyma llhif 186, yr ydych yn chwilio am dano.' Ymwelydd yn fy nhy ydoedd efe; ac yr oeddwn i fy hun wedi ei wahodd i'm ty, a hyny yn erbyn ei ewyllys. A plieth arall, yr oedd ef wedi aros i'm cyn- northwyo i fyned a Bertha i'r ty, pan yr yd- oedd mewn perygl mawr i gael ei ddal. A allasech chwi ei fradychu, Huw, a i roddi yn 01 i afael y gyfraith ? "Gwyddwn, hefyd, ei fod wedi edifarhau yn fawr am ei drosedd; gwyddwn ei fod yn awyddus iawn i weled ei fam a'i chwaer. Ond beth am fy nyledswydd j'm gwlad ac i'r Llywodraeth ? A-nfonais fy chwaer i'w gwely; a chyda Nos da' serchus i mi ac i'w chynnorthwywr, aeth allan o'r ystafell." Costiodd ymdrech galed i mi, ac yr oedd bysedd y cloc yn pwyntio at ddeuddeg o'r gloch y noson hono cyn i mi benderfynu beth i wneyd. Yna, gan droi at y ffoadur, yr hwn nad oedd wedi yngan gair trwy yr holl amser. dywedais wrtho, gan gymeryd arnaf fod yn liollol anwybodus pwy ydoedd, er y gwydd- wn ei fod ef yn gweled drwy y cyfan xv wyf yn ddiolchgar iawn i chwi, syr, am eich cymhorth caredig. Gan ei bod yn awr yn hwyr iawn, gwell i chwi i aros yma dros y c!l nos, a myned ymaith bore yfory, unrhyw amser a fynoch, ac yr wyf yn gobeithio y bydd eich bywyd dyfodol mor anrhydeddus a lhvyddiannus ag y caraswn iddo fod." "Plygodd ei ben, a dywedodd, 'Diolch ?n fawr i chwi am eich earedigrwydd. Ni wnaf byth ei anghofio,' ac yna dilynodd fi i'm hys- tafell wely. "Ni wyddai neb ei fod yn y ty ona myfi. Gweinyddais arno fy hun drwy y dydd tran- oeth, a phan ddechreuodd dywyllu, aeth ym- aith. Nid oes angen i mi eich hysbysu fod ym- chwil yr awdurdodal1 am dano wedi bod yn fethiant; ac yn mhen ychydig amser, yr oedd Rhif 186' wedi ei anghofio gan bawb, yn en- wedig gan yr heddgeidwaid; ond yr oeddAvn