Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

2 erthygl ar y dudalen hon

.-----Y PARCH It, J. JONES,…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

Y PARCH It, J. JONES, M.A., ABERDAR. lae ei le mewn hancs i'r dyn sydd yn treulio ei fywyd yn ngwydd y cyhoedd, lie, yn cymeryd rhan flaenllaw yn synmdiadau mawrion y dydd. Mae Cll Ho, lief yd, i ddosparth arall sytld Yl1 teimlo yn gartrefol yn myd y lueddyiddryehau. ac yn ymityfrydu yn ngoiygfeydd a phrofiiidau y gorphenol. Tr dosparth CtiAvcddaf yn fwyaf neillduol y perthyna Mr Jones. Mae wedi treulio ei fywyrl mewn dull tawel a dudwrw gydai liotf orclrwylion a myfyrdodau, a thrwy allu a diwydrwydd, wedi enillicldo ei hun f-afle ucliel fel lienor a hynalmethydd Cymreig. Ganwyd ef yn Heol Mount Pleasant, Aber- dar, Medi 17eg, 1835. Gweinidog Undod- aidd yn yr Hen Dy Cwrdd oedd ei dad fel yntau, a chad waii: ysgol, lie y codwyd niter mawr o enwogion Aberdar a'r cylchoedd, a lIe y derbyndodd Mr Jones yr addysg ddi- gonol, a mwy o lawer na hyny, i'wgymhwyso i fyned i, Goleg Presbyteraidd Caerfyrddin, yn Hydref, 1835. Digwyddodd fyned yno yn ystod cyfnod goreu, neu yr hyn a allwn ei alw gyda phriodoldeb, yn oes euraidd y coleg, pan oedd y diweddar Ddr Lloyd yn anterth ei alluoedd fel prifathraw; a plian y rliifid y diweddar John Oliver, Llanfyn- ydd; Gwilym Marles, ac ereill, yn mhlith y myfyrwyr. Ar ol gyrfa ddisglaer yn Nghaerfyrddin, aeth Mr Jones i Brifathrofa Glasgow, yn Nhachwedd, 1859, a graddiodd yn M.A. yn 1863. Buchanan, proffeswr Rhesymeg, a Lushington, proffeswr Groeg, a brawd-yn-nghyfraith i'r bardd Tennyson, oedd ei athrawon dewisol yno. Addefa yn rhwydd mai Syr William Thomson, yn awr Arglwydd Kelvin, proffeswr athroniaeth na- tuniol, oedd y dyn galluocaf y cyfarfu ag ef erioed; ond, yn ei ddarlitliiau, yr oedd yn tfhedeg m:1' uchel, ac yn ymgolli yn y cym- ylau cyn y buasai y mwyafrif mawr o'r dos- partli yn cael gafael ar gwr ei wisg! lheth Mr Jones, ar farwolaeth ei dad yn 1863, i fod yn olynydd iddo fel gweinidog ao ysgolfeistr; ac, wed'yn, mae'n dechreu ar waith ei fywyd; a chyda'r fath ffyddlondeb, diwydrwydd, ac ymlyniad, mae wedi ei gario yn mlaen, yn ngwyneb llawer o lesgedd a gwendid. Y rhai sydd yn ei adnabod oreu, sydd yn gwybod oreu, mor ganghenog ac amrywioi, hefyd, mae'r gwaith hwnw wedi bcd. Nid yw ei weithgarwch wedi dangos ei bun yn ei gylch fel gweinidog ac ysgol- feistr yn unig, und mae ei gvsylltiad a llen- yddiaeth Gymreig yn neillduol wedi bod yn agos ac yn wresog oddiar y cychwyn. ,Vn1 ddim pa faint o oriau hamddenol sydd yn bosibl mewn bywyd o'r fath hwn, end gwn fod Mir Jones wedi hebgor rhai ohonynt 1 feithrin un astudiaeth sydd wedi bod yii hoft iawn ganddo trwy ei oes. Yr wyf yn eyf- ei:) at y wyddor o ieitheg (philology). Yn- c., In griienodd lawer ertliygl ar y pwnc yma i'r iuiofyiiydd" a chyfnodolion ereill, a b'J yn olygydd colofn hynafiaethol yn "Y Gwe.fclnwr Cymreig," papur wythncsol a gy- •hceddld, yn Aberdar, am rai blynyddau. r holl waith caled mae'r amrywlol gang- lieirai hyn yn dynu oddivvrth ddyn o natui mcr egniol a brwdfrydig, nid yw yn syndod y 11 j'w iccliyd dori i lawr yn 1870. Aeth ar daith i'r Aipht a Chanaan yn Chwefror, lk'71- ifrwyth llenyddol yr ymweliad yma oedd cyfrea o erthyglau galluog a dyddoroi Jielyntion y daitli, a gyhoeddwyd yn yr Yjnofynydd. Nid oedd ei iechyd wedi ei acifer eto, a gorfodwyd ef i gymeryd rest hollol yn 1872. 'Mae yn perthyn i'r gair rest ystyr wreiddiol ac arbenig yn ei gysylltiad a Mr Jones. cyjnevyd seibiant, nid trwy orphwys, ond trwy newid gwrthddrycil- au a cliyfeiriad a sylw ei fyfyi-dod. cymeryd i fyny olygyddiaeth "Yr Ymofyn- ydd," papur misol yr enwad Undodaidd, i ddechreu, a pharhaodd yn y swydd hyd ddi- wedd 1887. Yn ail, safodd frwydr am sedel ar y bwrdd ysgol yn 1874, pan y daeth allan yn anrhydeddus fel y trydydd ar y rhestr, allan o un ar ddeg o aelodau llwyddiannus. Yn y cysylltiad hwn, dylem gryb^yll, hefyd, ei fod wedi bod yn Ilywodraethwr (governor) Coleg y r.rifysgol yn Xghaordydd oddiar ei syifaeniad. Yn drydydd, yn 1874, c-afodd wahoddiad i baratoi llyfr emynau at wasan- aeth yr eglwysi Undodaidd, yr hwn a gy- hoeddwyd gyntaf yn 1873—llyfr a dderbyn- iwyd mown modd ffafriol dawn gan y wasg, a'r hwn sydd yn aros yn esiampl o'r hyn y dylai casgliad catholig o emynau fod, o ran cymiwysiad a chynllun. Yn bedwerydd, yn ystod y cyfnod hwn, y cafodd Mir Jones wa- hoddiad i ysgrifenu i'r "Dictionary of Na- tional Biography," un o orohest-weithiau y wasg .Seisnig, nad yw wedi ei gwblhau eto, ac nad yw yn debyg o gael ei gwblhau yn ystod y gannf lion. Mlae gan Mr Jones er- thyglau yn ei wahanol gyfrolau ar rai o brif enwogion Cymru, ac yn eu plith, Dr Ed- wards, y Bala, a llu ereill, ag y mae eu hen- wau yn aros mewn hanes fel cymwynaswyr eoi gwlad. Er fod y tymhor hwn wedi bod yn dymhor mor ffrwythlon mewn ystyr len- yddul, ac wedi ei nodweddu gan lafur didor, Ilwyddodd Mr Jones i gael adferiad braidd hollol i'w iechyd. Yn 1879, mae yn ymgym- eryd yr ail waith a'i hen ddyledswyddau, ac mae'r cyfnod oddiiar hyny hyd yn awr yn cael oi nodweddu gyda'r un egni, brwdfryd- edd, ac ymgysegriad i'r myfyrdodau a'r ym- cl.wihadau hyny sydd wedi gwneyd Mr Jones yu awdurdod, yn neillduol fel llenor ac hYllafiaethy(ld Cymreig.-vV..T.

- MR JOHN WILLIAMS, YXYSYBWL.